Monumenta Germaniae historica inde ab anno Christi quingentesimo usque ad annum millesimum et quingentesimum. Scriptorum rerum Merovingicarum

4

I

0

\

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/monumentagerman02hann

MONVMENTA

GERMANIAE

HISTORICA

INDE AB ANNO CHRISTI QVINGENTESIMO

VSQVE AD ANNVM MILLESIMVM

ET QVINGENTESIMUM

EDIDIT

SOCIETAS APERIENDIS FONTIBVS

RERVM GERMANICARVM MEDII AEVI.

SCRIPTORVM RERVM MEROVINGICARVM

TOMVS 11.

HANNOVERAE

IMPENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI

MDCCCLX XXVIII.

SCRIPTORES

mVM lEROYIMCAOT.

EDIDIT

SOCIETAS APERIENDIS FONTIBVS

RERV^i GERMANICARVM MEDII AEVI.

TOMVS II.

FREDEGAIill ET ALIORVM CHRONICA.

VITAE SANCTORVM.

IIANNOVERAE

IMPEN8IS MIBLIOPOLII HAHNIANI.

MIKJCCLXXXVIII.

JUN - 4 1934

(c9 73.

FEEDECtAPJI

ET ALIORVM CHRONICA.

VITAE SANCTORVM.

EDIDIT

BRVNO KRVSCH.

INEST I TABVLA.

HANNOVERAE

IMPENSIS niBLIOPOLII HAnNIANT

MDCCCLXXXVJII.

HOC YOLUMINE CONTINENTLR.

Pagg.

Praefatio anctore W. Wattenbach VII

Chronicarum quae dicuntur Fredegarii Scholastici libri IV. cwn Continuationibus 1

Appendix 194

I. Historia Daretis Frigii de origine Francorum , 194

II. Gesta Theoderici regis 200

1. Vita Fiddensis 202

2. Vita ex Aimoino hausta 210

Liber historiae Francorum 215

Vitae Sanctorum generis regii 329

Passio S. Sigismundi regis 329

Vita S. Chrothildis 341

Vita S. Chlodovaldi 349

De Vita S. Radegundis libri II. 358

Gesta Dagoberti I. regis Francorum 396

Vita S. Arnulfi .420

Vita S. Geretrudis 447

Vita S. Balthildis 475

Vita Dagoberti III. regis Francorum .509

Indices ♦ 525

Tabida I. ad pag. 10.

DD
3

S7

tost Gregorii Taronensis opera tomo huiics seriei primo edita nunc
iam prodit tomus alter, qui totus Brunonis Krusch acumini et diligentiae
indefessae dehetur. Complectitur reliquos aetatis Merovingicae rerum scriptores,
exceptis iis qui in Auctorum antiquissimorum serie edendi restaiit, Fredegarii
quae dicuntur chronicas et Lihrum historiae Francorum, qui Gesta regum
Francorum appellari solehat, prima nunc vice ad artis criticae regulas ex-
actissime, quantum Jieri poterat, elahorata. Quorum originem et, quae postea
accesserunt, tam recognitiones quam continnaiiones cum iam pridem K^^uschius
lahoriose perscrutatus esset editisque disputaiionihus illustrasset , perfectam
hanc editionem omnihus quam maxime acceptam gratamque fore confidimus.
Addita sunt et Historia, quae Daretis Frigii dicitur, de origine Francorum
et Gesta Tlieoderici regis, parcae quidern frugis, sed quae rei litterariae
studiosi.f ntditatem aliquam ajferant. Tum vero, cum ingens Vitar/im de eius
aevi liominihus sanctitate morum co7ispicuis scriptarum congeries ad iomum
tertium seponenda esset, in supplementum huius voluminis suhiunctae sunt Vitae

YIII

Sanctoruni generis regii, ubi, quantum codicum vetustissimorum examen ad
veram eamm speciem indagandam valeat, facile apparet, etsi, subsidiis,
quibus uti possemus, deficientibus, dubia non pauca supersint. Nam auctor
ipse quid scrip>serit, rariss-ime contingit uf perspicere valeamus. Invenies
autem inter has Vitas et Gesta Dagoberti regis, quamquam inter sanctos
minime receptus est; quae propter cliartarum tam genuinarum quam fictaimm,
quibus auctor usus est, copiam magis, quam fieri solebat, attendenda esse,
Kruschius nuper monstravit.

Dabam Berolini, 24. Nov. 1887.

W. WATTENBACH.

CHRONICARUM

QUAE DICUNTUR

FREDEGARII SCHOLASTICI

LIBRI IV
CUM CONTINUATIONIBUS.

EDIDIT

BRUNO KRUSCH.

JDe chronicis quae Fredegarii Scholastici nomine circumferuntur disserenti mihi
numquam satis dolendum est, quod scriptoris de historia scribenda optime meriti, qui^^pe
qui res per dimidium saeculum in Gallia terrisque vicinis gestas fere solus memoriae
tradiderit, et vomen et conditionem prorsus ignoramus, de tempore quo scripserit atque de
patria non satis instructi sumus. Fredegarii enim nomen codicibtis mdlis confirmatum
saecido demum sexto decimo vergenfe ab homine nescio quo inventum ne dicam fictum
esse, Monod v. cl., qui hisce chronicis midtum studii impendit, luculente exposuit^.
Itaque nidla ratione probatur, nisi quod trecentos fere annos ita nuncupatae chronicae
prorsus nomine carerent, si ut adulterinum illud tollerettir, id quod agere noluimus.
Sunt antem quae nobis persuadeant, non ab uno totum opus compositum esse, sed
diversis temporibus diversos chronicis studium navasse.

Quod ad annum pertinet, quo chronicae conditae sunt, Brosien * ante a. 6G3,
vel a. &'A. id factum esse coniecit, alii aliud statuerunt. Re vera quamquam liber
tdtimus a. 642. ■'' in c. 90. desinit, tamen c. 88. de Ottone baiido, qui Grimoaldo maiori
domus adversabattir, a. 043. interfecto, c. 82. de Chyntasindo Wisigothorum rege a. 652.
defuncto agitur , atque c. 48. Samo Winidorum rex ab a. 40. Chlotharii (^623/4^
35 annos regnasse, c. 81. Constans imperator tributa Saracenis ne daret recusasse

l) 'Revne critique' 1873, p. 253. Anno 1599. Clande Fauchet, 'Antiquitez Gauloises ct
Frain^oiaen' ('Oeuvres de Fauchet. Parin' IGIO, p. I48j chronicas hocce modo laudavit: 'recucil
que Von penae avfdr Hc faict par Idace ou Frcd<<jaire Scholastique' , marginiquc adacripdt: 'Icy
commence le recueil donnt': a FrMcgaire Scolastique par faute de aravoir le vray auteur'; at iam
anno ante Scalif/er?t«, De emcndatione lempornm p. 168, Fredegarii nomine usua est, quod eodem
fere tempr/rc FreheruH novit ; cf. Viroritm CU. ad Goldaslum epp. cx Inbt. Thillemarii p. 54.
2) 'Untersuchunfj der (iuellen zur Gesch. den fr. K. luir/ohert F, j>. 13. 3) Non a. G41 ; c/. 'Forsch.
z. iJeulMch. Gesch.' XXII, p. 465.

HH. R. Mcroviiirr. II. 1

2 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARIl SCHOLASTICI LIBRI IV.

traditur, id quod a. 658. Theophane teste gestiim est. Itaque illo demuni anno vel
potius paulo post capita nonmdla scripta esse, nemo est qui non videat. Quod ne de
toto opere dicamus, rationes obstant haudquaqnam parvi pendendae. Primum cata-
logus pontificum Romanorum lihro primo adnexus in Theodoro desinit, qui cum annos,
menses, dies mdlos ut decessores haheat, scriptoris tempore etiam vivehat. Idem die 5
24. Nov. a. 642. consecratus, d. 14. Mai. a. 649. depositus est. Deinde qtd catalogum
excipit hrevis chronicorum liher, imperatorem ultimum Eraglius an. 3L recenset, quem
a. 641. mortuurn esse satis constat. Itaque nullo modo duhitari potest, quin utrumque
caput lihri primi ante d. 14. Mai. a. 649. scrijytum sit. Cum autem Heraclii suc-
cessor neqiie Heracleonas neque Constantinus neque Constans laudatus sit, jjaulo post 10
mortem ipsiiis neque vero ante d. 24. Nov. a. 642, quo Theodorus consecratus est,
lihri primi extremam partem conditam esse, manifestum est. Si iam tottim chroni-
carum corpus, ut ii qui hac de re scripserunt, a. demum 663. vel 664. conditum esse
contenderes, circa viginti annos in lihris 2. 3. 4. scrihendis Fredegarius consump-
sisset necdum opus perfecisset. Quod cum lihri tres j^jWores una cum parte quarti, 15
perpaucis locis exceptis, ex aliis lihris excerpti sint, verisimile minime videtur esse.
Huc accedit, quod a. 642, quo liher primus compositus est, cum fine chronicarum,
quas eodem a. 642. desinere iam dixi, optime convenitK Itaque facere non possum,
quin hanc chronographiam a. 642. conscriptam, a. 658. vel paulo post rehus quihus-
dam exteris insertis auctam ampliatamque esse censeam. 20

Chronicarum lihros aecurate perscrrdantem illud non fugiet, quod, dum regum, qui-
hus Burgundia suhdita erat, anni fere semjjer indicantur, lih. IV, cap. 87. 88. annus
octavus decimusque Sigyherti regis Austrasiorum laudati sunt, qui cum a. 641. 643.
a Christo nato conveniunt. Utrumque captit tertius Chlodovei regis Burgundionum
annus (= 641. p. Chr., c. 83j praecedit, quartus eiusdem regis (= 642. p. Chr., c. 89j 25
sequitur, ita ut res a. 643. gestae (c. 8S) a. 642. antegrediantur. Quihus ex causis
intellegitur , c. 87.. 88. a reliquo opere prorsus distare, quae piost chronicas con-
fectas inserta esse, cum ordo temporum turhatus "^, tum locus, quem hic exscrihendum
esse duxi , prohant: Igitur, inquit, post discessum Dagoberti regi, quo ordine eius-
dem tinsauri inter filius devisi fuerant, nun obmittam, sed delucedato ordene uius volu- 30
miue inseri procurabo (c. 84 ex.). Sequuntur c. 85 — 88, in quihus permidta de
Austrasiis relata sunt, Burgundionum nidla ratione hahita, ita ut thesaurorum, qui
inter heredes Dagoherti divisi sunt, pars quae Clilodoveo Biirgundionum regi cessit
ne commemorata quidem sit. Itaqiie hanc Austrasiorum historiam ab homine quodam
Austrasio conscriptam hisce Burgundionum chronicis insertam esse neque stio loco, 35
cum et initium^ (c. Sb) et finis seriem temporum excedant, luce clarius videtur
esse. Sermonem scriptoris Austrasii illi c. 81. 82, td)i Chyntasindi Constantisque
historia (a. 652. 658^ narrata est, valde similem esse, alio loco ostendi*, quare
Anstrasius idem videticr esse qui circa a. 658. rehus Wisigothicis Byzantinisque Frede-
garii chronicas auxit. De c. 48, in quo Samo Winidorum rex usque ad a. 658. 40
regnasse fertur, cui trihuam, adhuc haesito. Nam, quotiens Fredegarius in rehus ex-
teris cum annis regum Francorum componendis erraverit, expendenti mihi dtihitan-
dum est, utrum de Samone a. 40. Chlotharii memoriae tradita hoc ipso anno gesta

1) Consensum re vera non satis mirandum, si Fredegarius a. 663. vel 664. scripsisset,
Monod V. cl. in 'Jahrbuch f. Schweizerische Gesch.' III, p. 146, ita explicavit, quasi liber primus 45
a librario quodam postea adiectus esset, qui rationes quoque usque ad annum quo Fredegarius
deficit duxisset. Sed genuinum probaM Troiani Frigiique tabulae gentiam ante Macedones inserti ;
cf. 'N. Archiv' VII, p. 464. 2) In reliquo libro res Francicae semper ex ordine narratae,

sed in Byzantinis, Langobardicis, Wisigothicis ubique fere comprehensa sunt annis diversis gesta.
3) V. 'N. Archiv' VII, p. 432. 4) Ib. p. 433. 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV. 3

sint, an iis potius qui praecediint. Quod cum verisimile sit, 35 qiios regnavit anni
ex anno forte superiore quodam compiitandi sunt , neque huius capitis scriptorem
a. 658. vidisse , pro certo afjirmari potest. Ceterum quod e pago Samonem originem
traxisse retulit Senonago in Hannonia sito, scriptor Burgundio mdlus agnoscitur.

Cum res per sexaginta fere annos gestae in lihro quarto posteris traditae sint,
scriptorem a.642. lihris scriptis usum esse,facile apparet. Qui ineunte chronica exscripti
sunt annales Burgundici, Brosien teste^, a. 602/603. desierunt, postquam defectio solis
xdtima relata est. Neque qui iani restant 40 fere annos ab uno omnes descriptos esse
credi potest. Vero sunt, quae alium scriptorem historiam ad a. 613. perduxisse nohis
persuadeant , quam alii ad sua tempora continuaverunt. Primtim enim ab a. 613.
regum Burgundionum anni ita computantur, ut ii quoque, quos alihi regnaverunt,
illis trihuantur, dum in priore parte eorum tantum ratio hahetur, quos in Burgundia
guhernanda degerunt. Deinde narratio cum usque ad a. 613. satis uher atque pro-
lixa facta sit, ita ut c. 26. vel dies ^, quibus res gestae sint, scriptor non ignoraret,
inde ab a. 613. tam tenuis ac ieiuna deprehenditur , ut a. 31. 32. 36 — 38. 40. Chlo-
tharii regis de Francis prorsus nihil, reliquis autem annis perpauca tantum memoriae
tradita sint. Hiatum quicumque chronicam condidit ipse iam supplebat , quippe qui
c. 45. narratiunculam de Langohardis insereret, quae fide plane caret. Quin ergo
prior chronicae pars a. 613. ab aeqtiali neque ab illo qui posteriorem adiecit con-
fectus sit, nullus dubito, sed quaeritur, utrum scriptor a. 642, postquam annales Bur-
gundici a. 602/603. defecerunt, in historia componenda altero fonte ad a. 613. per-
ducto usus sit, an is qui a. 613. scripserit ip)sam Fredegarii chrono graphiam primiis
composuerit, quae ab altero ad a. 642. continuata, a tertio a. 658. aucta sit. Quae
res quomodo se habeat, e cap. 24. libri primi intellegitur. Libro enim Generationis
ah Hippolyto episcopo composito ' supjputatio Eusehii Hieronimi' quaedam suhiuncta est,
ubi anni a mundo condito usque ad 15. a. Tiberii 5228 ex chronico Hieronymi, a. 430
usque ad Constantinum Rufum coss. (^457. p. Chr.) ex paschali Victurii, denique
a Constantino et Rufo usque ad ann. prinium regni Sygiberti regis Francorura, filio
Theuderici regis, ann. 156 computati sunt. Si a. Abl, quo Constantinus Rufns coss.
erant, 156 a. addideris, 613 efficiuntur. Eodem a. 613, ut in c. 39. lihri quarti legi-
tur, Theuderico rege Mettis defuncto , Brunichildis Sigibertum, eiusdem filium, in
regnum adscivit, qui paulo post a Chiothario victore superatus atque interfectus est.
Itaque cum Sigiberti regis primus annus idem ultimus sit, nemo est qui non intel-
legaf, ijjso a. 613. ^ hanc supputationem scriptam esse, id quod etiam ex extremis
verbis cognoscitur : item a passione Domini per pascliale Victorii usque in tempore
isto invenies veritatem. Ad eundem primum Sigiberti regis annum summa sicbducta
est: Itaque fiunt simul ab Adam usque ad annum primum regni Sygiberthy regis
anni .58L5, uhi pro 5814 male 5815 scriptum est. Hanc clausulam primi lihri olim
fuisse cum manifestum sit, quae iam sequuntur capita ah alio quodam scriptore addita
esse, necesse est. Re vera c. 2b, qnod catalogum pontificum continet, c. 26. cum chro-
nico nsque ad Heraclium perducto vix alium ac Burgundionem illum qui a. 642.
scrijisit auctorem habent.

Ergo ex libria et quarto et primo vetustior, ut ita dicam , Fredegarius enu-
cleatus est, quem iam a. 613. chronicas collegisse suique temporis historiam ad-
iecisse constat. Libro secundo, qui Hieronymi Idaciique chronicas continet , cum
tertio comparato idem probatur. iJe Aetio enim in ' Scarpso Cregorii' c. 1. haec
scripta sunt: Cum inisset certamen cum Chunis, que gcssit, Ydatius suae storiae
huius volumine narrat. Sed quae in lihro II, c. 53, de rebus ab Aetio cum Chunis

\) l. l. p. 32. 2) iri dioin festi sancti Martini e( nativitate Doinini. 3) Ncque

a. 614, id quod Monod v, cl,, '.Jalirb, f. nchvjeiz. Cjlesch.' p. 14 4 ri,, slatuit.

1*

4 CHRONICARITM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV.

gestis narrata siint, non Idacii, sed Franci illius sunt, qui eundem lihrum composuit.
Item l. 111, c. 2: De Francorum vero regibus beatus Hieronimus, qui iam olym
fuerant, scripsit, inteUequntur fabulae Francicae non ab Hieronymo , sed ah illo
qui lihrum seciindum composxiit Jictae. Vero quae sequitur narratiuncula fere ad
verhum ex lihro secundo petita est levitate tanta, tit in exitu : Multis post temporibus 5
cum ducibus externas dominationis semper negantes verhum transaegerunt omissum
sit, ex l. II, c. 6. supfplendum. Ergo qui lihrum tertium scripsit, illius secundum esse
non posse, apparet. Cum autem codex, quo Fredegarius in chronographia componenda
usus est, Cheltenhamensi ^ illi simillimus et librxim Generationis et Hieronymi et Idacii
chronicas continuerit, lihrum secundum ab eodem, qui primum condidit, compositum jo
esse intellegittir, scriptore scilicet a. 613. Tunc 'scarpsum Gregorii' , exceptis rehus
Burgundicis , quae ad annales pertinent , in priore lihri quarti parte exscriptos , aut
a scrijJtore a. 642. aut ah illo a. 658. compositum esse , necesse est. At cum ille in
Burgundia, hic in Austrasia scripserit, id quod infra exponam, liher III. ah homine
Burgundione excerptns priori trihuendus est. i5

Ut lihro primo postea quaedam addita sunt, ita secundum n scriptore a. 642.
auctum esse, omnino verisimile est. Per quem sine duhio fahula Chlodovei et Alarici
(c. 58 j Idacio inserta est, quae primum sermone cum posteriore libri quarti parte con-
venit^, deinde Gesta Theoderici regis, quae c. 57. et 59. continent, male iyiterrumpit ,
tum loco ex historia Gregorii sumpto ad scriptorem lihri tertii accedit. Etiam in iis 20
quae c. 59. lihri II. excipiunt Gregorii historia exscripta est. Quid si appendicem
hanc j)Ostea ah eodem scriptore a. 642. lihro secundo adiectam esse, coniciamits?
Re vera in uno codice Claromontano post c. 59. Explicit legitur , qiiod librum vel
Gestorum, si haec ab alio condita esse p>utas, vel Fredegarii secundum, si Theoderici
Vitam ab ipso Franco descriptam esse opinaris, vel utrumque, id quod antepono, hoc 2»
loco desiisse testatur.

Sunt itaque tres chronicarum , quibus Fredegarii nomen inscriptum est ,
auctores , quorum primus a. 613, libro Generationis, Hieronymi Idaciique chronicis
atque priore idtimi lihri parte collectis, opus condidit, quod secundus a. 642. 'Scarjjso
Gregorii' aliisque locis ampliavit et ad suum temjnis ^^^^'duxit, tertius a. 658. capitihus 30
quihusdam auxit. Is etiam historiam 'in ordene debeto' relaturum se esse promisit^,
sed promissum non praestitit.

lam quaeritur, ad quotum libri quaHi caput primus scriptor pervenerit. De a. 613,
quo Theuderico defuncto Sigibertus rex creatus est, eoque cum Brxinichilde interfecto,
Chlotharixis totam Galliam in ditionem suam redegit, in sex capitibus (39 — 44) agitur. 35
Neque tamen haec omnia a vetustiore illo scriptore composita esse, vel ex ea re intel-
legitur, quod c. 42. ex. Chlotharius post a. 613. 16 annos monarchiam tenuisse dicitur,
et c. 43. in. ann. 30. Chlotharii computatur, dum in priore chronicae parte eortim
quos aliis in partibus reges Burgundionum regnaverunt annorum ratio nulla habetur.
Sed capita quoque 40. et 41, quod ad sermonem pertinet, multo magis cum posteriore 4»
quam cum priore chronica conveniunt. In c. 40. Armdfus et Pippinus primum lau-
dati sunt, quorum dehinc usque ad a. 624/625. nulla mentio facta est, c. 41. Burgundae-
farones primtim proferuntur, c. 42. Neptricum primum commemoratum est, quod demum
c. 57. (a. 629J ita scriptum reperitur. Haec omnia prorsus nova ohstant, quominns
post c. 40. scriptorem a. 613. ah historia scrihenda recessisse opinemur. Itaque c. 39. 45
ex. chronicae Jinem imposuit, cum in regnum patris institntum esse Sigibertum scrip-
sisset, cuius primo eodem ultimo anno opus confecit. Eum autem, qui historiam ad
a. 642. perduxit, de rehus quae a. 613. gesta sunt, ut de Sigiberto Brunichildeque

1) De quo v. 'N. Archiv' VII, p. 466, 2) Lib. IV, c. 64. et lib. II, e. 58. gladii

hreves 'iixi' appellantur, quo vocabulo praeter Fredegarium nullus usus est, 3) C. 81. ex, 60

CHRONICAEUM QUAE DICUNTUK FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV. 5

interfectis Clilotharioque totius Franciae regefacto, e schedulis* quihusdam melius
instructum esse verisimile est^ quam de illis quae annis insequentibus aceiderunt. Ut et
j)rimum et secundum lihrum auxit , ita quarti priorem partem eundem supplesse et
recognovisse, vel coniciendum est. Itaque non mirum est, quod c. 36. Columhani vita

5 excerpta, in aliis capitihus alia post a. 613. scripta deprehenduntur, quae sententiam
nostram certa temporum ratione nixam convellere minime possunt.

De loco, uhi Fredegarii chronicae ortae sunt, qui hanc rem tractaverunt, inten se
nimis dissentiunt, cum alii Aventicum^, alii Genevam^, alii Cahillonem* statuerint, Nos
quidem facere non possumus, quin Valesio assentiamur. Quod primum ad annales

0 pertinet, qui scriptoris a. 613. chronicam ducunt, unde successor eiusdem Scarpso
Gregorii nonnidla inseridt, in pago Ultraiurano scripti videntur esse, cum c. 13.
'Teudefredus dux Ultraiuranus mortuus esse et Wandalmarus successisse' dicatur,
atque c. 18. 'lacum Duninsem valide ehidisse' memoriae traditum sif. Qua in urhe
annalium scriptor degerit, affirmari vix poterit, sed, quin casu evenerit, dubito, ut

5 Marius Aventicensis episcopus in chronico a. 573. eundem Theudofridum post Vaefa-
rium defunctum ducem ordinatum esse retulerit. Denique, Langohardis in Burgun-
diam irruentihus, et annalium scriptor (lib. III, c. 68j et Marius a. 574. eittsdem men-
tionem fecerunt , ita ut vel conici possit, in eadem urhe Aventicensi, uhi Marius
scripsit, annales illos compositos esse. Certe qui fonte illo %t,sus est, scriptor a. 613.

0 Aventicensis erat. Nam postqitam capitolium a Vespasiano aedifcatum esse ex Iliero-
nymo retulit: Aventicum, inquit^, civitatera aedificare praecepit. A Tito filio suo
postea expletur et nobelissiraa in Gallia Cisalpina atficetur, et paulo post: Titus uni
versara Gallileam circuivit et Aventeco civitate, quera pater inciperat, explevit et glo-
riosae, eo quod eam diligebat, ornabit, denique c. 40. Hieronymum his verbis auxit:

5 Alamanni vastatum Aventicum praevencione Wibili cuinomento et pluriraa parte Gal-
liarura. Nemo est qui non videat, Fredegarium illum Aventico urbi, cuius nomen Ger-
manicum Wifflisburg non ignoravit, nimis studuisse. Sed non deerant qtoi contenderent,
Aventicum destructum fuisse, id quod Ammianus XV, 11, §. 12. testatur, neqtie chronicas
has inter ruinas confici potuisse. Quibus respondeo, restitiitum illud esse, praesertim

0 cum saeculo VI. vergente etiamtum sede episcopali ornatum esset. Neque video, qua
ratione Marium Aventici scripjsisse affirmemus, idem Fredegarium ibidem egisse, nege-
mu8. Huc accedit, quod etiam in quarto lihro pagi Ultraiurani Aventicique ratio
hahita est. Nam a. 603/604. post Wandalmarum mortuum Protadius dux Ultra-
iuranus ordinatus esse fertur^; c. 37. Alamannos rursus eundem pagum, qui h. l.

5 'Aventlcensis Ultraioranus' appellatur, vastasse, scriptor retidit. Apud Wangas, locum
quendam prope Saladorum vel ptrope Veronam Helveticam, proelium tunc commissum
est, in quo Transiurani ab Alamannis superati sunt. Victores 'maximam partem
territurio Aventicense incendio concremant , reversique cum predam pergunt ad pro-
pjriam'. His rebus expositis , dubitari nequit, quin scriptor a. 613. Aventici in

0 pago Ultraiurano scripserit. Idem studium pago quem commemoravi scriptor a. 642.
ohtulit, qiiippe qui comitihus ex terra illa ortis patriam accuratissime adscripserif.
Ita c. 42. Brunechildis per Herponem 'comestaholi de pago Ultraiorano ex villa Orba',
qune ad meridiem lacus Novi-castri sita est, in conspectum Chlotharii profertur, et
c. 00. BerthariuH, qni 'citiris primus' contra WiUehadum patricium dimicavit, 'comis

5 palatiia Francus de pago Ultrqlorano' appellatur. Ilic quomodo cum Manaulfo Bur-
gundione congressus a Chahedone filio morti ereptus sit, uherius fusiusque narratum

1) Cf. 'N. Archiv' VII, p. 447. 2) Vaiesiua, Rea Francicnc II, p. 44fi. 3) lironien

l. l. p. 21 fiqq. 4) Monod l. l. p. 157 nqq. 5) lifj. II, c. 30. 6) Quar rcs mi cx anna-

Wjuh linrrfiindicis exncripta sit, nnscio.

6 CHROXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV.

est, quam scrijjtori alienigenae aptum fuisset. Praeterea in liac quoque chronicae
parte ducum Ultraiurauorum ratio habita est, cum c. 43. post Eudilanem Herponem
Hn pago Ultraiorano' instittdum esse memoriae traditum sit. Itaque illum quoque
scriptorem a. 642. in eodem pago, uhi decessores eius scripserunt , chronicis vacasse
manifestum est. Non midto post historiam hanc Burgundicam ab Austrasio quodam 5
circa a. 058. capitibus qnibusdam auctam esse, supra ostendi. Hic, ubicumque scripsit,
de maioribtis domus optime certior factus erat. Nescio an casu evenerit, ut libri scripti,
qui reliquis ita praestat, ut eorum quasi fons habendus sit, vestigia non in Bur-
gundia, sed in Mettensi urbe reperiantur. Ut codex Sirmondi, postea Claromontanus,
iam Cheltenhamensis , qui librum Generationis, Hieronymi Idaciique chronica integra lo
continet, Mettensis olim erat, ita ipse Fredegarii Claromontanus, iam Parisiensis, per
medium aevum non cognitus est nisi in monasterio S. Arnulfi Mettensi.

In primo secundoque libro componendis Fredegarius codice iisiis est Chelten-
hamensis persimili, ex quo librum Generationis ab Hippolyto episcopo confectum chro-
nicaque Hieronymi Idaciique excerpsit. Hippolyti* opuscido fere ad verhum exscripto is
catalogi regum Hebraeorum pontificumque Romanorum et chronicon quoddam breve e
Graeco in Latinum sermonem versum adiuncta sunt, quorum fontes iam latent. Hiero-
nymi Scarpso perpauca inserta sunt, ut Francorum origo ^, res Aventicenses ^, narrati-
uncida quaedam de Constantino Helenaque* et de Burgundionihus^ . Eiusdem libri secundi
pars altera Idacii chronicon est, cui Fredegarius brevem Idacii prologum'^ cum initio 20
amplioris praefixit, libro usus aliquanto uheriore illo quem Sirmondus habuit. Huic
chronico, ut alia praeteream, narratio qttaedam fahulosa de Chunis atque Aetio'' inserta
est; sequuntur Gesta Tlieoderici (c. 57. 59^, qtdbus fabula^ de Chlodoveo et Alarico inter-
iecta est (c. 58 j, historia Wandalorum (c. 60. 61j atque lustiniani Belisariique (c. 62j.
Haec omnia unde sumpta sint, nescimus, rebus paucis exceptis, quae ex historia Francorum 25
Gregorii petitae sunt. Nonmdla quidem cum Anonymo Valesii conveniunt, sed quin
Fredegarius eo ustis sit, duhito. Gregorii Dialogi semel c. 59. citati sunt. Tertius
liber fere totus ex Historia Francorum Gregorii Turonensis excerptus est, sed plus quin-
que libris auctor non habuit, quippe qui codice quodam B usus sit. Huic quoque
Scarpso multae fabidae additae sunt, ut Troianorum (c. 2), regum Francorum (Chil- 30
derici c. 11. 12^ Chlodovei c. 18. 21), Langobardorum (c. Qb), aliaque quae historiae
repugnare manifestum est. Sed nonnxdla hac in parte leguntur, quae ex annalibus
Burgundicis sumpta esse, Brosien ^ docuit. Fragmentis, quae ille collegit, sine dubio
addenda sunt, quae in c. 41. et 83. de Wisigothis referuntur. Denique quarti libri
fontes praeter Hieronymum, ex quo permagna prologi pars hausta est 'o, et Columhani 35
Vitam, unde c. 36. Fredegarius excerpsit, omnes perierunt. Prior pars ad a. 602/603.
annalibus nititur, quos commemoravi. Semel 'Orosiae liber' (c. 66j appellatus est,
sed proctd duhio scriptor erravit. At lib. II, c. 46. locus quidam de Burgundionibus
Oros. VII, 22. satis propinquus est. Isidori chronicon, xmde perpauca verha (lih. I,
c. 26, lib. III, c. Qb) sumpta sunt, in codice quidem Claromontano liher tertius dici- 40
tur, sed pluribus de causis, quarum non infima est, quod in libro scripto tdtimum
locum obtinet, Fredegarii illum habere nequeo^^, etsi in Prologo quoque libri quarti

1) Id Labhe, Nova hibl. Mss. I, p. 298, et Ducange, Chron. pasch. Faris. 1688, App.
p. 413, aliique integrum ediderunt, cf. 'N. Archiv' VII, j5. 463. Textus autem, quem Pitra, Ana-
lecta sacra II, p. 274, e eodice Parisino nr. 7418, saec. XIV, nuper edidit, deterrimus mutilus- 45
qae est. 2) C. 4 sqq. 3) Vide supra p. 5, l. 20. 4) C. 42. 5) C. 46. 6) V.

'N. Archiv' VII, p. 475. 7) C. 53. 8) Hanc accurate examinavit Junghans, 'Geschichte

der Konige Childerieh und Chlodovech' p. 11 sqq. 9) l. l. p. 30. 10) V. 'N. Arehiv' VII,

p. 479. 11) V. ib. p. 484.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV. 7

huic adscviptus est. Is quidem locus liic jjvoferatur ^ necesse ^est. Itaque , inquit,
beati Hieronirai, Ydaeii et euiusdam sapientis seo Hysidori immoque et Gregorii chro-
nicis a mundi originem dilientissime percurrens usque decedentem regnum Gunthramni,
his quinque chronicis huius libelli nec plurima pretermissa siggyllatem congruentia stilo
inserui, quod illi soUertissime absque reprehensionem condederunt. Haec verha, ut-
cumque verteris, minime quadrant. Nam si sapientem quendam, ut iam communis
opinio est, Hippolytum episcopum hahemus, ticnc Fredegarium nostrum auctorum quos
secutus est nomina in sitellam coniecta caecum sustulisse necesse est, cum alias vix
Jieri potuisset, zd

1. heatum Hieronymum, Ydacium = lihrum II.

2. sapientem quendavi = lihrum I.

3. Hysidorum = lihrum III.

poneret. Qua re, ut videtur, permotus Monod v. cl. sapientem eorum quae Idacio
adiecta sunt capitum scriptorem hahuit. Tunc ordo quidem constat, sed quae dixi
capita neque unum hahent auctorem neque ah Idacio dividi possunt, quem nullo
spatio intermisso excipiunt. Quae cum ita se haheant, satis mirandum est, quod
nullus sapientem quarti lihri scri^^torem hahuit, praesertim ciim haec sententia ipso
Claromontano codice conjirmetur, dum quas comviemoravi opiniones fundamento pror-
sus carent. Tertio enim lihro expleto in codice praestantissimo haec leguntur : Incipit
prologus cuiusdam sapientis, quae index sequitur lihrarii cuiusdam errore, cum
etiam in lihro tertio prologus indicem praecedat. Ex his verhis primum intellegitur,
sapientem in prologo commemoratum ipsius esse auctorem, deinde eundem prologum
a complurihus suppletum, recognittim esse, nam neque scriptorem ipsum se sapientem
appellasse neque Isidorum Gregoriumque post se posuisse credendum est. Hos postea
adiectos esse, ex verhis quae sequuntur usque decedentem regnum Gunthramni
intellegitur, id quod alio loco ' fusius devionstravi. Haec enim cuvi chronica sapientis
conveniunt, neque cum Isidoro aut Gregorio. Itaque sapiens scriptor a. 613. est, post
quem alter a. 642. iit chronicis ita prologo Gregorium inseruit, tertius Isidorum ad-
didit, q^iem quidem, cum liher ille cum reliquis Fredegarianis nullo modo congruat,
lihrarium haheam, qui harum chronicarum exemplar fecit. Sed qua ratione lihri Gene-
rationis scriptor in prologo desideratitr? Cum reliquis lihris omnihus titulus in-
scriptus sit, in quo scriptoris nomen laudatur, primus lemmate prorsus caret. Neque
Fredegarius nomen scire potuit, cum primus Cangius ah Hippolyto lihellum composi-
tum esse coniecerit. Ergo causa exstahat valde sufficiens, ne Hieronymo Idacioqiie lihri
Generationis auctor adderetur. Denique ah eodem qui prologo nomen Gregorii in-
seruit etiam clausulam illi adiunctam esse, vix commemorari necesse est.

De fde, quae Fredegario hahenda est, etsi illum in excerpendis fontihus per-
saepe errasse, fahulis non sanctorum, qicas fere semper silentio praeteriit , sed illis
quas 'mdrchen' appellarnus nimis studuisse'^ non ignoramus, facere non possuvius,
q7i.in Valesio doctissimo assentiamur ^ : Fredegarius, inquit, Scholasticus nos destituit,
Historicus pro captu illorum temporum diligens, ut aetate, sic auctoritate Grcgorio
Turonico episcopo proximus, et in magna bonorum auctorum inopia utilis ac neces-
sarius, nec usquequaque contemncndus : cuius brevitas et cetera omnia vitia temporibus
imputari debent.

1) 'iV. Archio' VII, p, 482. 2) Claudius rnaior doinus, Fredcyario tcdc (iih. IV, c. 28j,

ernt homo pruden», i o c u ii d u » in fabolis, strenuus in cunctis, Lilj. II, c. .07. Tli.olonien8 :
loquer, inquit, ad senato fabolie, pt paulo poat: iocundemur iii fuboliH. Sc.quilur fabula leonis
f.t cervi , aliam lupi Leosius lih. IV, c. 38, Theuderico narravit. 3) lies Francicae III,

p. 179.

^sS\}- ^^ f^^-oi.

/

8 CHROXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV.

Sermone ' vtitur satis harharo, sed mnlto meliore illo, quo formulae Francicae
scriptae sunt. Casihus quarto et sexto nimis favet eosque persaepe conftulit; verba
participalia uhiq^ie pro finitis posuit. Vocales e et i, o et ii plerumqtie permutatae
sunt, consonantes etiam quaedam vacillant. Jtaque soloecismi quidem ahundant, sed
sensus fere semper patet. f.

Fredegarii chronicae iam saecido octavo, priusquam Karolus Magnus patri suc-
cessisset, scrijytis diversis insertis adiunctisque dmpliatae sunt. Lihrarius quidam,
numero mendoso, qui lihro tertio inscriptus est, procid did>io permotus, ante illum
Hilariani opitscidum 'de cursu temporis' inseruit, quo facto exemplar codicum 3 ortum
est. Alter, lihro Generationis omisso, Hilariani lihrum primum posuit, Hieronymi lo
Scarpso (c. 3j 'Historiam Daretis Frigii de origine Francorum' inseruit, historiam
post Fredegarium partim ex lihris scriptis tisque ad suum tempus perduxit, cui tertius
in historia scribenda successit. De hoc Fredegario continuato, quem codices 4 inte-
gricm, lihri 5 decurtatum continent, iam agitur.

Qui hanc rem tractaverunt, historiam, quae Fredegaritim excipif, aut quattuor^ is
scripsisse censxierunt aut unum^. Nos quideni tres partes distinximus, quarum prima
c. 1 — 17*, altera c. 18 — 33, tertia c. 34 — 54. comprehendit. Quod ad primam
pertinet , a c. 1. ad. c. 10. Lihrum historiae Francorum (B) exscriptum esse , satis
constat. Sed nonnulla impriviis de stirpe Pippinorum hic illic inserta sunt, quae in
Lihro h. Fr. desiderantur. Haec additamenta haud quaquam parvi pendenda esse, 20
cum alii tuni Breysig hiculente exp)osuerunt. Lihri h. Fr. clausidam, quicumque erat,
ita miitavit, ut verha anno sexto silentio praeteriret, sed nunc servaret atque enun-
tiatum ann. vitae simul prestolatur ipse adderet. Itaqtie cum c. 10. haec scripta sint :
Quo mortuo, Theoderico rege statuerunt in sedem regni, qui nunc locum solii regalis
obtenit, ann. vitae simul prestolatur, quis est qui non intellegat, Theoderico etiamtum 25
vivo hoc Libri h. Fr. compendium confeetum esse? Js autem a. 737. diem ohiit.
Jdem ex supputatione cognoscitur , quae c. 16. exstat: et a passione Doraini usque
isto anno praesente , qui est in cyclo Victorii ann. 177. Kl. lan. die dominica
ann. 735. Et ut istum miliarium impleatur restant ann. 63. Haec annum efficiunt
a Christo nato 736, sed ann. 735. aerae Dionysianae calcido obstant , postea inserti 30
ah eo, qui iam supra adventum Domini pro passione posuit^. Jtaque prima pars
historiae Fredegario adnexae a. 736. scripta est^. Altera quo auctore orta sit, clau-
sula c. 33. in uno codice 4a adiiincta docet: Usque nunc inlixster vir Childebrandus
comes, avunculus predicto rege Pippino, hanc historiam vel Gesta Francorum diligen-
tissime scribere procuravit. Abhinc ab inlustre viro Nibelungo, filium ipsius Childe- 35
brando, itemque comite succedat auctoritas. Ergo Childehrando coviiti'' , Pippini
avuncido, historiam usque ad annum 751. perductam debemus, sed 'scribere procu-
ravit' neque ipse scripsit. Jtaque non mirum est , quod ad c. 21. sermo aliquanto
diversus^ ah eo est, qui inde tisque ad finem c. 33. occurrit. Duos enim lihrarios
a Childebrando conductos esse, facile inteUectu est, sed caj). 25. sqq. ab iis qui prae- 40

1) V. 'N. Archiv' VII, p. 486. 2) Ita Ruinart, qui partes 1. c. 1. 2, 2. c. 3 — 17,

3. c. 18 — 34, 4. c. 35 — 54. distinxit, et Breysig, De continuato Fredegarii chronieo p. 5, qiti,
prima et secunda Ruinartii parte contraeta , post c. 24. alterum scriptorem recessisse coniecit.
3) Ita Hahn, 'Archiv' XI, p. 821 sqq., cui Monod, 'Revue critique' 1873, p. 152 sqq. adstipu-
latur. 4) Sunt capita , quae ipse institui. 5) Cf. 'N. Archiv VII, p. 497. 6) Hanc 45

partem Coloniae scriptam esse, Breysig l. l. p. 9. coiiidt, sed argumentum quod profert non sufficit.
Certe scriptor Austrasius erat. 7) In pago Augustodunensi villam quandam a Karlo in beneficio

impetraverat ; v. Roth, ' Beneficialwesen' p. 422. 8) V. Monod l. l.

t^//'f:^/^//y7/v//^

bencNitr Xfi^a^fLiftir Amu*>« pcoc3urccTo<*em jyxLefttf^

. f<^C ; |0 ont p Cuif crcpTCCh t«?t*u f2> ly ♦♦*«r «*J<aoeof -ccMb irtrc
Otaf tax-c-Ty-Xic^mpeiiur fec%^duCi*r^00cariuf^AMypeUjaur
^; voc©f2»cr<>om4>eiur tufTT^ccfiicjcm ^«jMoqrJ^ CH^t^r

^y^- / '^ J^' / ///'-'' y^ i '' 'y-^

^ &2^/< ...^iV^r////'l^'/?^y^ //'V/A..'i7^//y^//^''' y-'? '/^-

citxociccrioi^^tyfj^ifyjiley^virrtcstxe^ rrMy-cc^axrftim
«autcc ^xLoio-pViCcrrzem yV«r*^oyWr> irrceUeyj^vr

fccviCt \uyCiiAitrrxerry 7m|^cutr> muun ubarr^ia.»n
Cicr»irr» urcryy^fappO*ZCCClor*err* Ccrynoj^^m Ccl>xiyfo

mur»c|i pynr>Cipto Ultr^jyortSCtxr^ \r*rciutty -

mwmj ixpiTuiA um

'^ ^ y^ y>

:/^/\'//.r //^.a.r)r.y // // / J^ /^ - ^v^"- --v

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV. 9

cedunt minime dividenda siinf. Id primus Breysig ^ v. cl. statuit , at argumenta
quibus nititur mdla sunt. Nam primum codicum b, qui c. 24. ex. dejiciunt, Jinis
mdlius momenti est, quippe qui ex integro quodam codice generis 4 Jiuxerint. Deinde
Annales Laurissenses minores quod ad idem caput Fredegarii historiam perducunt,
e codice quodam 5 exscripti sunt. Denique ne sermo quidem ah eo ahhorret, qui post
c. 24. iisurpatus est. Ergo Breysigii divisio reicienda est. Post Childebrandum Nihe-
lungus jilius historiam ad a. 768. perducendam curavit. Lihrarius'^, cui hoc negotium
mandatum erat , ut grammaticae multo magis quam decessores imperitus erat , ita
uhere vivoque narrandi genere excellit. Itaque jieri non potuit, ut idem esset qui
Childehrandi historiam scripsisset. Historia autem 'Daretis Frigii', quam Sca7'i)so
Hieronymi in codicihus 4 insertam esse iam commemoravi, quod ad sermonem per-
tinet, cum priore Childehrandi historia valde convenit. Neque duhito, quin lihrarius
Childehrandi prior chronicarum Fredegarii exemplari facto Lihri hist. Fr. compen-
dium nd a. 736. perductum adiunxerit, cui historiam ad n. 739. ipse adiecerit.

Tribus qui Fredegario sttccesserunt historicis id maxime vitio dandum est, quod
ecelesiae nullam, rationis temporum minimam curam egerunt.

Lihros scriptos in quinque genera distinximus, quorum primum cum aetate tum
praestantia reliqua valde superat.

1) CodexParisinus Lat. nr. 10910 (antea Sic^ypl. Lat.69b his) in4:^, saec.VII/VIH,
f. 184^ literis uncialihus scriptus^, Sirmondi erat, quo mortno bihliothecae Collegii
Claromontani Parisiensis legatus est. Quo dissoluto, priusqitam bibliotheca ditissima
suh hasta veniret, ne liher pretiosissimus ah alienigenis compjararetur, catalogo non
adscriptum* de Lauragais accepit, qui regi eum dono dedit. Pagina 2. et 3. transversis
m. saec. IX. scripsit: Breviariura scarpsum ex chronica Eusebii, Hieronimi aliorumque
auctorum a quodam Adatio. Sequitur pag. 2. index lihri primi, quem f. 1 — 28.» liher
Generationis excipit. F. 23'. pictura satis rudis occupot, qua, Monod teste, Eusebius
et Hieronymus expressi sunt. Deinde f. 29 — 83. secundus liber, qui Hieronymi Ida-
ciique chronicas continet, scriptus est. F. Ih' . item pictura ornatum est, quae quin
Helenam repraesentet, duhium est. Tunc f. 83 — /. 121. Gregorii Scarpsum occupat,
post quod tituLus INCPT PROLOGUS CUIUSDAM SAPIENTIS scriptus est. Sequi-
tur autem f. 121'. index lihri quarti, quem demum f 124'. prologus excijnt. Post
chronicam, quae f. 170. desinit, Isidori liher additus est: IN NOMINE SANCTAE
TRIXITATIS INCIPIT LIBER IIL KPWNNK6iiPMM SANCTI ESIDORI EPI-
SCOPI — /. 184. Explicit liber breviarium temporum a sancto Hysidoro collectum
iuxta historiae lidem. Ab inicio mundi usque quadragensemo anno Chlothacharii regis
ann. In eadem pagina a lihrario vetustissimo quae sequitur clausula iam manca
scripta est:

\ INVENIT LUCERIOS PRESBETER MONACOS DOM

TUM A . . PER ISTA CRONECA ET PER ALIA CRONE

SU .« QUOD SEPTOAGENTA ET QUATTUOR ANN

U . AVIDb QUOD SEXTUS MILIARIOS

a) lege sua? b) (us) avid legit Eeller, ut avid Monod, sub quid quod Wailz, sunt

ras quod Ruinart.

\) l. l. p. ■iC). 2) Et hunc et decessores eiua hominea ecclesiaslicos fuisse, patet; v. Oelaiier,
'Jahrbi/cher' p. 453. Al illi minime credam, verba nuntiatum est, haec videns, cernenfl ex Vulcjata
petila pKse. 3). Specimen dedii IJantard, 'PeintureH den Manuscritn depuiH lc huitiime siMc

iuKqu'(i la fin du seizi^me VIII, 1, tah. 8. 4) 'Ilistoire dc VAcadcmic Iloyale dea Inacriptione

et liellet-Leitre^, Paris. 1774, ;;. 119 — 127; 'On craiKnoit, que los Etranger» n'cn fiiHHcnt
dcvenu» posseBBeurfl'. .0) Dnac quac praeccdnni pa<iiiiac niimcrn rion cojnjire/iciinae Huiit.

SH. R. Mcrovinjf. II. '<^

10 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV.

.... ESSE» EXPLITOS CONPOTAVIT IPSOS . .

AN . S X»» IN INDICCIONE EXSIENTE TE . . . .<=.

. O QUARTO DAGOBERTO RIGNANTE.
Haec quarto Dagoherti III. anno , indictlone tertia decima, i. e. anno 715, com-
posita esse, ^N. Archiv' VII, p. 254. ostendi, uhi etiam rationem, quae inter clausulam 5
hanc et chronicam Fredegarii intercedat, exposui. Duhixim vero est, utrum ab ipso
qui reliquum codicem exaravit scripta, an ab alio jjostea adiecta sit, quare codicem
ante a. 715. iam extitisse, pro certo afjirmare nolim. Neque iste liher, quamvis opti-
mus sit, autographtis habendus est, cttm mendis minime careat. Quae eo piotissimum
orta sunt, quod librarius dictantis verha minus accurate intellexit. Haec cum saeculo lo
octavo vel nono emendare quidam conarentur, plus defecerunt quam profecerunt, etsi
negari non potest, nonmdla ex optimo fonte suppleta ac correcta esse. Capitum
numeri imprimis in prioribus libris saepe aut prorsus desunt aut postea adiecti sunt.
Quaternionum numeri margines occiipant; sed satis mirandum est, quod praeter X.
etiam II. scriptum est et pro XV. XX. numeri tantum III. IV. supersunt. Folia sin- i5
gida sunt vicenum vel vicenum ternum versuum. Positurae persaepe locis incongruis
collocatae sunt. Hic illic lineae vel folia tota vacant.

Codicem Pertz et Waitz contulerunt ; librum primum Heller aliosque locos Delisle
V. c. summa liberalitate recognovit.

Ex hoc libro pendet: 20

V) Codex Metiensis nr. 134. (antea D 12) saec. VIIIjIX, in fol., f. 212, qui
e monasterio S. Arnxdfi originem traxit. Inter cetera continet e lihris I. II. Fredegarii
excerpta, quae 'N. Archiv' VII, p. 258. descripsi.

Ipse conttdi.

Omnes libri qui sequuntur ex eodem codice mendis plurimis adsperso orti sunt. 25

2a) Codex Bernensis nr. 318, saec. IX, in 4S>, f. 131, ah Haecperto scriptus,
Ragondi haccalaurei, Petri Danielis Aurel., Bongarsii erat. Constat e quaternionibus
16 et e quinione ; sed 7 fol. perierunt. F. 23 — 125. chronicae Fredegarii occupant,
quae Lih. IV, c. 9; Ego cum istis non loquor vita illorum desinunt. De reliquo liher
omnia quae Claromontanus eodemque ordine continet. 30

Ipse contuii.

Quocum ex eodem fonte pendet:

2h) Codex Londoniensis Musei Britannici Ilarlei. nr. 5251, saec. IX, qui item
chronicas usque ad lih. IV, c. 9. continet. Desinit enim: Ego cum istis non loquor
vita illorum. »

Liebermann librum IV. aliosque locos contulit.

Codices tertii generis tria capita extrema lihri primi omittunt atque Hilariani
libellum de cursu temjioruvx inter secundum et tertium Fredegarii lihrum inserunt.
lisdem post c, 54. lib. II. verba talpus scero inserta sunt.

31) Codex Lugduno-Batav. Voss. Lat. qu. nr. 5. in 8°, saec. VIII/IX, f.38, 40
quorum singida versuum vicenum octonum vel vicenum novenum sunt , initio et fine
mancus iam ex 6 fascicidis constat. Liber a duohus librariis emendatus, incipit II,
c. 36 ; Contra Romanus revellentes. Post Idacium f. 28' ; INCIPIT LIBER QUINTI
lULI HELARIANI DE CURSU TEMPORUM — /. 38; EXPLICIT LIBER QUINTI
lULI HELARIANI scripta sunt. Tunc demum Gregorii Scarpsum sequitur, sed in 45
titulo indici superscripto liher iam desinit: INCIPIUNT CAPITULA LIBRI.

Ipse contuli.

Huius libri alteram partem comprehendit

I

a) d esse Ruinart, d . . it esse Waits. b) ita Heller, a sesto in ind. Waitz,

. . 0 . . . in ind. Monod, annos in upen in Ruinart. c) tertia d o Ruinart, te (r) 50 1

no Waitz, ter o Monod.

I

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV. 11

311) Codex Vaticanus Reg. Christ. nr. 713.», saec. VIII / IX, in 8°,/. 83, olim
Goldasti, Augiae forte scriptiis. Incipit /. 1 ; QUARTI QUOD EST EXCARPSUM
DE CRONICA GRECUM EPS THORONACHI, eodem loco, nhi 31 desinit. Lihro qnarto
finito EXPLICIT additum est; mox Erchanherti hreviarium et Liher historiae Fran-
corum sequuntur. Codex a lihrariis saec. IX. non multo posteriorihus ubique emendatus
est. Ratio scrihendi a reliquis lihris paididum discrepat , cum saepius p pro b, fere
semper Neauster, Neaustrasia, Neaustrasii atque Franchi scripta sint.

Contidit Pertz.

Ex 3 / -f- 3 II. alter liher, qui iam periit, exscriptus erat, unde fiuxerunt

3a) Codex Vindobonensis nr. 482 (antea Hist. prof. 632. et Amhras. 2b2),
olim Urstisii et Gotfridi a Raming, in maiore Augia saec. IX. scriptus, fol. 87. in 8".
Constat ex 12 fasciculis , sed mancus iam est, cum inter 8. et 9. duo quaterniones
perierint. Nonnidla folia, itt 4. et 41, literis scripta sunt eorum similihus, quihus chartae
pontifcum Romanorum scrihehantur. Continet Fredegarii chronicas , c. 24 — 26. libri
primi exceptis, ad lihrum tertium ex. integras (f. 1 — 86'j cum Hilariano ante Scarpsum
Gregorii inserto, cuius maxima pars, quaternionibus excisis, inferiit.

Partem Pertz Vindohonae contulit, partem ipse exscripsi.

3h) Codex chartaceus Augustanus nr. 223, saec. XV, f. 270, in ^^, in monasterio
S. Udalrici et Afrae Augustano scriptus , f. 1 — 97'. Fredegarii chronicas integras
continet ciim Hilariano, qtii tertium lihrum hic sequitur. Ut in 3a liber primus trihus
capitibus extremis caret. Liber satis neglegenter scriptus a me paucis tantum locis,
uhi reliqui 3 codices defecerunt, adhihitus est.

In codicibus 4 liher Generationis deest, cuius loco Hilarianum habent, atque
liber II. historia 'Daretis Frigii', ultimus liber rehus ad ann. 768. gestis aucti sunt.

Horum praestantissimus est

4aj Codex Vaticanus Reg. Christ. nr. 213, in A^, fol. 157. cum tribus prae-
fixis et duobus adnexis, a compluribus lihrariis saec. X. scriptus. Erat Remensis,
postea Petavii, neque S. Eugendi"^. Folia sunt versuum vicenum, vicemim singulorum,
vicenum hinnm, vicenum quinum. Incipit f. 1; IN DI NOMIN INCIPIT LIBELLUS
QUINTI ILLII HILARIONIS - /. 13'; EXPLICIT LIBELLUS QUINTI lULII
[IILARIANI. Deinde Scarpsum Hieronymi sequitur, cui post c. 3, /. 25; HISTORIA
DAREGITIS I FRIGII DE ORIGINE FRANCORUM inserta est. Liber quartus iam
in c. 51; Gundeberga statim de exilio post annos tres regressa sublimatur in rognum
desinit, quod historia ad ann. 768. perducta excipit: Igitur Chlodoveus filius Dagoberti.
Nulla destinctione facta, sine numeris capitum, qui postea demum a lihrario adiecti
sunt diversi ab iis , qui in editis leguntur, continuationes in continua serie scriptae
Hunt, sedj verha Idcirco sagacissimus rex Carlus versum ductintet post verha: subli-
(natur in regno quae restat linea vacat. Tunc addita clausida, quam supra p, 8,
(. 3.5. commemoravi , verba His transactis librarius iferum a linea scripsit. Desinit
Fredegarius f. 148' ; sublimati sunt in regno. Codex a compluribus ut scriptus ita
emendatus est.

Continuationes post Bethmannum Pabst accuratissime contidit. Historiam Daretis
aliaque Mau v. c. diligenter exscripsit.

Cum 4a ex eodem fonte fluxit:

4a') Codex Trecensis nr. 802, saec. IX/X, in 4°, olim bihliothecae Societatis
lesu Trecensis II, 12. E Laureshamensi monasterio originem trahens^, eadem. continet
ac Aa, sed iam lih. II, ex.: victus nomcn vitamquc amisit desinif, ita ut lihri 3. et 4.
ahsint. Liher a Germano qnodam ad imprimendum recognitus est.

1) Cf. 'Archiv' V, p- «1 «77. 2) V. 'N. Arc.hiv' VII, p. 2!M. 3) V. 'N. Archiv' VII,

p. 299.

2*

12 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV.

Codtcis formam Waitz et Eioald descripserunt ; Idacii Scarpstivi Arndt contulit.
Historiam Daretis in sxmm usum cum hoc codice comparandam Paris curaverat.

Qui sequunttir tres lihri, ex eodem exemplari exscripti, fere ad verbum inter se
consentiunt.

46 'j Codex Mediolanensis capitidi S. Amhrosii saec. IX. ex., zn 4«, de quo 5
Blume V. c. egit^, omnia, quae 4« hahet, continet. Chronicae lihro quarto finito : eosque
uterque interire feeisset^ /. 122. post lineam vacuam relictam continuationes : Igitur Chlo-
deos incipiant. Capitihus non institutis, textum contintLum lihrarius scripsit, nisi quod
vocahidum Curricula in supputatione partis primae distinxit et post alteram partem,
linea vacua relicta, ah His transactis litera maiore scrihere perrexit. Saepe literae ti lo
jjro ci, ae pro e scriptae sunt.

Continuationes et Historiam Daretis Mommsen v. c. contidit.

Ah'^) Codex Londoniensis Musei Britannici Harlei. nr. 3671, saec. X. ah uno
lihrario scriptus est, De quo eadem quae de 46' dicenda essent. Saepe litera ae 'pro e
mutata est. is

Contimiationes Pertz et Liehermann conttderunt. Daretis Historiam Paris v. c.
conferendam curaverat.

Huic propinquior est quam lihro 46 1;

4b^*) Codex Monacensis Lat. nr. 4352 (August, S. Ulric. 52) chart., saec. XV, in
fol., in monasterio S. Udalrici Augustano ortus. Continetf.l — 141'. Fredegarii chronicas 20
ad a. 768. perductas. Initia primae partw; Igitur Chlodoveus et tertiae: His trans-
actis distincta, sed capita mdla instituta sunt. Fol. 86. suppletum est. Desunt lih. IV,
c. 26. ah ausus ad c. 28. plenitudinem.

Fredegarii chronicas fere totas contidi.

Tres lihri qui sequuntur ex eodem fonte pendent. 25

4c'J Codex Montepessulanus scholae medicinae nr. 158, _/. 135, in fol.,
saec. X, Boherii Divionensis erat. Inde a lih. IV, c. 90. capitum distinctio nulla est,
sed verha Igitur Chlodoveus, Item quod post supputationem , His transactis literis
maiorihus scripta sunt. Desinit f. 135. cum magno in capite pemdtimo. Quae desunt
CJiiffletius ex editis, ut videtur, supplevit. Saepe literae ci pro ti, fere semper perse- 30
quutus scripta sunt. Uhique sermo ad grammaticam emendatus est.

Lihros III, et IV, ac fragmenta lihri II, Waitz contidit, Historia Daretis Paris
usus est.

4:C^) Codex Parisiensis nr, 4883-A, saec, XI, f 128. in 4^, a compluribus
lihrariis Arnaci, ut videtur, scriptus, f, 73. — /. 128'. Fredegarii chronicas continet, 35
sed liher initio et fine caret. Incipit lib. II, c, 18; IMemoravimus sub Arifronem
i'egem, desinit contin, c, 44; Omnes quos ibidem adduxerant. Inde a c. 42. complura
desunt, spoMo vacuo relicto, Praeterea. lib. III, c. 39. ad c, 80. omissa sunt, Exem-
plar enim valde mutilum fuisse videtur, id quod lihrarius f, 128'. testatur: Non, inquit,
repperio plus. Sufficiat igitur hoc. In continuationihus verha: Igitur Chlodoveus, Cur- 40
ricula annorum, Item quod, His ita transactis distincta sunt.

Idacium nescio quis nobis descrip>sit, Reliqua ad lih, IV, c. 90. cum iis contidi,
quae e codicibus 4 iam adnotata erant, in contin. literam cum litera comparavi.

4c*j Codex Lugduno - Batav. Voss, nr. 20. complura diversis temporibus
scripta continet, F. 1 — 8'. fragmenta quaedam e lihro II. Fredegarii sumpta exstant, a
quae saec. X. in literas data sunt. Liber nullius momenti est.

liistoriam Daretis ipse contuli.

E codice quodam 4 exscripta capita 57 — 62. lib. II. cum titido Gesta Theoderici
regis compluribus lihris, qui Lihrum historiae Francorum continent, adnexa sunt.

1) 'ArcUv' F, p. 594. 5»

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV. 13

42 'j Codex Vaticanus' Reg. Chrlst. nr. 549, saec. XII, incipit f. 145'; Theode-
ricus natione Macedonum, desinitf. 148; ipse disponit (Canisius-Basnage p. 192, l. bO).

4z*j Codex Carlsruhanus saec. XII. in., infol., ex duohus iantum foliis constat.
Incipit: Incipiunt Gesta Theoderici regis, desinit araicitias iniens (Canisius p. 188, l. 51 j.

Edidit Mone, 'Anzeiger f. Kunde des deutschen Mittelalters' IV, p. 10.

Az^) Codex Vindohonensis universitatis nr. 3334 (antea 838, Eepert. Schivand-
neri I, 61 Ij, saec. XV. ex., chart., Fuchsmagen doctoris erat.

Lihrum historiae Francorum Pertz contidit.

4z*) Codex Graiacensis itniversitatis fol. 42/ b9, memhr., saec. XII. in mona-
sterio S. Lamherti scriptus, incipit: Incipiunt Gesta Theoderici regis, desinit lih. II,
c. 62; a Buccellino victus nomen vitamque amisit.

Codicis forma ah Wattenhach descripta esf.

Ex hoc ortus videtur esse

Az**) Codex Graiacensis universitatis quart. 33/52, chart., saec. XV ^.

4z^) Codex Vindohonensis nr. 428 (anteabl, hist. prof. 230J, saec. XIII, f. 207,
in foL, Gesta TJteoderici f. 203 — 207. continet (ah: Incipiunt Gesta Theoderici regis ad:
lustiniauus mittens pue, ed. Canisius p. 193J.

Maximam partevi Mone, 'Anzeiger^ 1838, p. 355—359. edidit.

Codices 5, qui iam sequuntur , lihrum tantum quartum cum continuationihus ad
c. 24. continent, eumqve historiae Francorum Gregorii, quae X, 28. desinit, ut lihrum
decimum adnexum*. Index Fredegario praemissus in aliis ad c. 24.* perductus, in
aliis prorsus omissus est. Praeterea plerique lihri in cont. c. 1 — 24. capitum distinctio-
nem hahent iliam, quae in editis instituta est.

ba) Codex Heidelh er g ensis Palat. Lat. nr. 864, saec. IX, in fol., f. 134, in
monasterio S. Nazarii Laureshamensi scripdus , postquam Romam Parisiosque depor-
tatus est, in hihliothecam Palatinam rediit. Liber Fredegarii ultimus f. 110' — 134'. post
Gregorium scriptus, a duohus lihrariis emendatus est. Quod ad rationem scrihendi
spectat, persaepe litera e in ae mutata est.

Post Bethmannum liher optimus quinti generis a memetipso accurate collatus est.
Huius exemplar videtur esse

ba') Codex Parisiensis nr. 5921, saec. XI, in fol., qui Mettis a complurihus
lihrariis satis neglegenter scriptus, postea Pithoei, Thuani, Colherti erat. Liher saec. XII.
emendatus et locis nonnullis e Lihro historiae Francorum petitis auctus est.

Codicem deterrimum Bethmann contulit.

b* a) Codex Berolinensis Lat. quart. nr.266. e duohus foliis constat. Alterum
lih. IV, c. 16; Gunthrarani in Burgundiam sedem habens incipit, defuncto Wandalmaro
c. 24. desinit, alterum a c. 38; XVII Theodrici regis ad c. 40; adpetunt missos histo-
riam continet. Liher codici b a simillimus est.

bh) Codex T^arisiensis nr. 9765 (antea Suppl. Lat. nr. 1538J saec. X. vel IX.
literis magnis scriptus. Index Fredegarii deesse videtur, capita quoque 96. et 97 (ed.
liuin.). omissa sunt. Post Bethmannum Pertz contidit.

bc) Codex S. Audomari nr. 706, saec. XI. in., in monasterio S. Bertini scriptus
iam c. 21. ex. Expl. Hber X. desinit.

Lihrnm, qui multis lacunis lahorat, Bethmann contidisse fertur, sed schedvlae
perierunt.

Ex hoc fivxit

bc) Codex Bruxeltensis nr. 6430—51, in monasterio S. Vedasti scriptus, postea

1) V. 'Archiv' V, p. n5; X/I, p. 288. 2) V. 'Archiv' X, p. 023. 3) V. 'Archiv' X,
p. 625. 4) Sunt libri C; cf. Hcript. lier. Merov. /, p. 25 aqq. 5) ?. c c 110. cd. Iluin.

14 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV.

in bibliot/iecam coUegii soc. lesu Brugensis, inde Anttcerpiam translatns. Eodem loco
quo bc desinit.

Bethmann libro usus est, sed schedae nidlae exstant.

bd) Codex Namurcensis, olim S. Huberti, saec. X, in fol., satis nitide scriiAus
est, Bethmanno teste. 5

be) Codex Bruxellensis nr. 9361, saec. XII, in fol., e monasterio S. Laurentii
Leodiensi originem traxit. In hoc solo quinti generis codice historia ad a 768. perducta
est, cum altera continuationum pars (a c. '2b) e libro qiiodam 46 suppleta sit. Desinit:
sublimati sunt iu regno. Explicit liber X. histoi'iae Francoruni.

E libro satis neglegenter scripto Bethmann nonnidla adnotavit. lo

bf) Codex Vindobonensis nr. 473 (antea hist. eccl. 90, Ambras. 217), in fol.,
saec. IX. ex., capita tantum Fredegarii continuati 1 — 24. continet, quae historia Gre-
gorii minime praecedit. Desinit: basilica sancti Dionisii martyris. Explicit historia
rerum gestarum Carli maioris domus. Qui bello Vinciaco habito Ragemfredum victum
fugavit. Et alia quam plurima fortiter et utiliter gessit. Liber postea emendatus cum bb i5
vincido quodam coniunctus videtur esse, sed librarius nonnumquam sermonem immutavit.

Pertz codicem exscripsit.

Capita 10 (a Deinde Colonia) — 24. continuationum in compluribus codicibus
Libro historiae Francorum ut c. 52 — 55. adiuncta sunt.

bx^) Codex Petrop olitanus X. F. Otd. IV. 4, saec. IX, incipit f. 32. c. LII: 20
Qualiter cum Saxonibus, Baioariis, Eudone duce, cum Abdirama rege Sarracenorum
pugnavit et vincit. Deinde Coloniam urbem reversus, desinit f. 35; sancti Dyonisii
martyris (c. 24).

Arndt exemplar fecit.

bx'^) Codex Parisiensis nr. 10911 (antea Suppl. Lat. I2b), saec. IX, olim Cras- 2S
serii baronis erat.

Bethmann eo usus est.

bx^*) Codex Giessensis universitatis nr. 254% saec. XVIII, de bihliotheca Cras-
serii emptus^, ex bx^ fluxit.

bx^) Codex S ang allensis nr. 547, saec. XIjXII, de quo Pertz, 'Archiv' V, 30
p. 504, egit.

In libris qui sequuntur Fredegarii chronicae vel excerptae vel immutatae sunt.

Cod.ex Vindobonensis hist. prof. nr. 991, saec. XII, in4°,f. 46—54, compendium
Fredegarii a lib. III, c. 2. continet , e codice quodam 3 haustum. Incipit: De Fran-
corum vero regibus leronimus. 35

Pertz lihrum exscripsit.

Codex Guelferbytanus Gud. 139, membr., saec. XV, in 8", fol. 17, Lovanio
Coloniam olim translatus , historiam Daretis librosque historiae Francorum et Frede-
garii^ in compendixim contracta continet, eadem e codice quodam 4a hausta. Incipit
f. 1 ; Incipit tractatus de gestis regum Francorum. Eo itaque tempore. 40

Libro ipse usus sum.

Codex Parisiensis 7ir. 7351, saec. XIII, membr., in fol. chronicon e Fredegario
compositum 'inde ah origine Francorum' ad a. 768. continet; cf. 'Archiv' VII, p. 258.

De ratione, quae inter singidos Fredegarii libros intercedat, 'N. Archiv' VII,
p. 250 sqq. multis disserui, quae hic omnia repetere nolui. Satis habeo dixisse, 45
lihrum 3 ea? 2, 4 ex 3, b ex 4 pendere, neque vero primarios horum generum libros iam
exstare, ita ut nonnuUis locis secundus tertio, teriitis quarto, quartus quinto codice
emendari atque suppleri possit. Quod autem ad codicem 2 spectat, e libro quodam x
pendet, qui periit. Ulum e Claromontano exscriptum esse, valde verisimile est. Tabula
adiecta quomodo libri inter se cohaereant ostenditur : 50]

1) V. 'Archiv IX, p. 111. 2) V. 'N. Archiv' VII, p. 818.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV. 15

Quae cum ita se liabeant, nullo modo duhitari potuit, qiiin in chronicis Fredegarii
recensendis codicem solum 1 sequeremur. Illis tantum locis , ubi literis aut omissis
aut perperam additis lihrarius 1 sine duhio erraverat, ah optimo Claromontano reces-
simus. Neque vero in ea clironicarum parte, quae e fontihus notis liausta est, menda
sustulimus quae Fredegarium j^otius transscripsisse quam commisisse aliquo viodo veri-
simile erat. Quod ad reliquos codices pertinet, graviora tantum, quae discrepant
textui suhiecta sunt, neque iis vacavi quae in codicibus aut 46 ^* aut 4c»-2 pec^diaria
reperiuntur. In nominihus propriis Francorum scrihendis lihri ms. mirum in modum
inter se differunt, ut, si, quae a textu nostro diversa essent, omnia proferre voluissem,
legentibus taedium quam maximum attulissem, praesertim cum in duohus ultimis libris
fere suum quaeque linea nomen Francicum Jiaheat. Itaque ne notis semper iisdem vel
saltem simillimis lector languesceret, variam scrihendi rationem lioc loco mihi collegen-
dam esse duxi, notis, in quihus hae res tractabantur, prorsus deletis. Cum quomodo
nomina propria in libro 1 scripta sint, ex textu ipso intellegatur, hoc praetermisso,
ad 2 transeamus.

2a et 26; Brunehildis semper; modo Hilclebertus, modo Hyldebertus; Childeri-
cus; modo Hiljoericus, modo Hylpericus, semel Chilpericus; saejntis Hlodoveus quam
Chlodoveus, Chlodovius, Chlodeveus; Hlotharius fei-e semper, Chlotharius semel; Hro-
thildis plerumque, Chrothildis saepe, Chrodechildis semel; Gunthramnus plerumque,
Guntramnus sparsim; Sygebertus persaepe, Sigebcrtus nonnumquam; Theudebertus
saepje, Teutbertus interdum, raro Teudebertus et Teudbertus et Theodebertus; Teude-
ricus plerumque, Theodericus, Teodericus sparsim.

3: Brunichildis saepius quam Brminihildis et Brunnichildis, Brunnechildis et Brun-
c;hildis raro, Prunniliildis pjersaepe, Prunnechildis et Prunnichildis nonnumquam, Prunne-
bildis sparsim; Childibertus; Chilpericus; Chlodoveos plerumque, Chlodeveus sparsim,
Chlodoveus, Clodoveus raro; Chlotharius et Chlotarius et Clotharius saepissime, Chlo-
darius nonnumquam, Chlottarius sparsim, Glotharius saepe, Lotharius raro; Chrothe-
childis, Chrodechildis, Chrothildis, Rotechildis; Guntramnus plerumque, Gunthraninus
saepe, Gunthrannus, Ghuntramnus, Gunthethraranus, Gundramnus, Gundrannus, Gund-
hrannus, Cundhranmus raro; Sygobertus pjlerumque, et Syghibertus et Sygibertus saepe,
Sighibertus et Sigobertus nonnumquam, Sigybertus, Sygybertus, Sygobertus raro ; Theude-
Uartun plerumque, Theudobertus aliquotiens, Teudebertus et Theubertus raro; Theudcricus
saepissime, Teudericus nonnumquam, Theutericus, Theudarichus, Theuderichus, Thcode-
ricus, Theodericlius, Teodericus, Theodoricus, Theodaricus, Theudoricus, Thedericus raro.

46»*; Brunichildis fere semper, lirunechildis et Brunaechildis raro ; Childcpcrtus
aliquotiens, Childibertus raro ; Childericus; Chlodovcus plerumque, Clodovous, Clodo-
phous sparsim; Clilotarius fere semper, Clotharius sparsim, Chlotharius nnnnumquam,
Oiotarius raro; Chrothechildis pl.ernmqne, ChrotfK-Iiildis snepe, Chrotocliildis, (jhrodo-
childis, Chrodechildis, Chrodildis, Crothccliildis raro; Guntramnus saepissime, Gun-

16 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV.

thramnus aliquotiens, Ghunthramnus et Guntheramnus et Guntechramnus et Gundramnus
et Gundegramnus semel; Sigibertus saepius quam Sigobertus, Sighibertus et Sigebertus
raro; Theudebei'tus plerumque, Theodebertus saepe, Teudebertus sparsim; Theudericus
fere semper, Theodericus, Theodoricus, Teodoricus, Theudericus, Theudoricus non-
numquam. 5

4c' et ic"^: Brunichildis semper; Childibertus semper ; Childerichus : Chlodoveus
fere semper, Clodoveus, Chloveus raro; Chlotarius fere semper, Chlotharius et Clotarius
et Clohtarius et Flotarius raro; Chrotechildis semper, Chrothilda raro; Gunti-amnus
jderumque ('4c': Gontramnus saepe, Guntrandus, Gundechramnus, Gonthramnus raro);
Sigobertus /ere semper, Sigibertus sparsim, Sygibertus raro ; Theudebertus plertimque 10
(^c^: Theodebertus saepe, Theudbertus, Theodepertus, Theotbertus, Teudebertus raro);
Theodericus saepius quam Theudericus,

ba: Brunichildis saepe, Brimihildis nonnumquam, Brunieldis semel; Childeberthus,
Childiberthus ; Chlodoveus, Chlodovechus, Chloveus, Chlothaveus semel; Chlotharius
fere semper, Chlotarius, Chlodarius semel; Gunthramnus saepius quam Gunthchramnus 15
et Gunthchramnus et Gunthcramnus , Guntchramnus, Gunchchramnus sparsim; Sygo-
bertus, Sigibei-tus plerumque, Sygibertus, Sigobertus aliquotiens; Theudebertus plerum-
que, Theudobertus aliq^iotiens, Theudebertheus, Theudoberthus, Theubertus sparsim ;
Theudericus fere semper, Theodericus nonnumquam, Theudoricus, Theudiricus et Theo-
doricus raro. 20

Continuationum cum nullus codex ad nos pervenerit, qui reliquos ita superavet
ut Claromontanus Fredegarii, a codice 4a, quem potissimum secutus sum, nonnumquam
nohis recedendum erat. At religiose textui suhieci, quae in hoc lihro discrepant, dum
46 ' et 4:h'^, item 4c ' et 4:C^ inter se consentientes tantum curo^. E quinto lihrorum genere
mdlum adhihui nisi ba. Codicem 4a etiam in orthographicis, quae minima notis ad- 25
scripsi, secutus sum, sed literam h ihi saepe omissam restitui.

Fredegarii chronicis medii aevi scriptores permulti usi sunt, quos omnes referre
longum est. Nos quidem chronicon universale a. 741 (SS. XIII, p. 1 sqq.), S. Benigni
Divionensis atque Aimoini historiam considuimus^, quorum scriptores codices tertii
generis adhihuerunt. Codice quodam 5 auctor Annalium Mettensium usus est; cf. 'N. 30
Archiv' IV, p. 589.

Arte imprimendi inventa, chronicae saepissime editae sunt, sed primum e lihris 5
quartus tantum liher ut undecimus historiae Francorum Gregorii in lucem prodiit. Edi-
tionem principem Flacio Ilyrico dehemus, qui in 'Gregorii Turonici Historiae Fran-
corum lihri decem. Basileae per Petrum Pernam' 1568, p. 1 — 89. lihrum quarfum 35
Fredegarii cum contin. ad c. 24. e codice ba edidit, titido superscripto : Index libri XI.
seu appendicis ad Gregorium additae, quae nunc primum accessit.

E Flacio libri qui sequuntur pendent^:

*De la Barre, Parisiis 1583 (ad contin. c. 24).

*Bihliotheca patrum vol. VI, 2, ed. Colon. 1583 (ad contin. c. 24j. 40

Sacrae Bihliothecae Sanctorum Patrum tomus septimus ed. de la Bigne ed. II.
Paris 1589;^. 797 — 836. Fredegarii liher inscriptus est: Undecimus liber, sive appendix
historiae Francorum, supplementi loco ab alio quopiam Gregorio Turonensi adiectus.

Gregorii Turonensis episcop>i historiae Francorum lihri decem. Ex hibliotheca
Laur, Bochelii. Parisiis 1610. (ad contin. c. 24j. «

* Bihliotheca viaxima Patrum. Colon. 1618, vol. VI.

Maxima Bihliotheca veterum Patrum et antiquornm Scriptorum ecclesiasticorum
ed. Lugdun. 1677. Tom. XI, p. 815—830. ad contin. c. 24. Titulo, quem Bigne composuit,
verha: Autor huius appendicis creditur esse Fredegarius adiecit.

1) Ubi 4 6'. 462 452* consenserunt, 46 scripsi. 2) Cf. 'N. Archiv VII, p. 288 sqq. 50 j

3) Asteriscos iis adieci, quos videre mihi non licuit.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV. 17

Totum chronicarum corpus, lihro qtiarto et cont. c. 1 — 24, quae iam edita erant,
exceptis, primus imprimendum curavit

Henricus Canisius , ' Antiqxiae Lectiones' , Ingolstad. 1602, ^?. 578 — 729, e deter-
rijnis libris 36 et 46^% quihtis satis neglegenter vsus est. Titulum Canisius compo-
suit hunc: Collectio historica Chronographica, ex Anonymo, qui sub Alexandro Severo
imperatore vixit, Idacio, Toromacho, ahis. Collectore Gallo quodam, quem Carolo
Magno supparem fuisse apparet.

Haec editio a Basnage Antwerp. 1725, tom. II, p>- 147—226, repetiia est. Neque
melius profecit

Andreas Sckott, qui in Hispania illustrata, Francqf. 1608, tom. IV, p. 160.
185—207, ex editione Canisii lihrum Fredegarii secujidum repetiif.

At losephus Scaliger, qui 'Thesaurus temporxim, Lugd. Batav.' 1696, p. 17 — 22,
Idacium Fredegarianum ad c. 56; Postea, ut supra gesta confirmant, a Gothis regna-
tum est, edidit, codicem hahuit vel potius 'descriptum ex chirographo Friderici Linden-
bruch Hamburgensis'. Est 4a*.

Hanc editionem Schott, Hispania illustrata IV, p. 208 — 212. repetiit.

Marquardus Freherus , Corpus Francicae historiae veteris et sincerae, Ilano-
viae 1613, p. 96 — 166, librum Fredegarii tertium et quartum cum continuationibus edidif,
maximam parfem, ut videtur, ex schedis Goldasti, cuius codex 311 in hac editione ubique
adhihitus, a Frehero ne commemoratus quidem est. Hahuit etiam ba. Inde a c. 25.
contin., uhi ba defecit, textus est Canisianus. Freherus primus Fredegarii nomen ad-
iecit , titulo chronicis inscripfo : Gregorii episcopi Turonensis excerpta Chronica ex
Fredegarii Scholastici Historia Miscella et Fredegarii Scholastici Chronicae liber.

Duchesne, Historiae Francorum Scrijytores coaetanei, Paris. 1636, Tom. I,
p. 722 — 728, eosdeni lihros ac Freherus edidit , qiiem aeque ac Canisium, quamquam
codices et 1 e^ 4a habuit, fere uhique secutus est.

Optimam editionein dehemus

Theodorico Ruinart, Gregorii Turonensis opera omnia necnon Fredegarii Scho-
lastici Epitome et CJironicum cum suis Continuatoribus, Paris. 1699, p. 542 — 703, qui
e priorihus Fredegarii lihris p. 70b sqq. fragmenta collegit, libros 3 ci 4 integros dedit.
Hahuit codices 1. 4c'. ba. ba*. Continuationes a Ruinart paido neglegentius tracfatae
sunf, quam quae praecedunt chronicae. Notas quas ipsi debemus litera R. distinximus.

Ex hac editione originem traxerunt:

'Recueil des Historiens des Gaules' ed. Bouquet, Faris. 1739, uhi fom. II,
p. 391 — 464; V, p. 1 — 9, eadem leguntur, quae Ruinart collegit.

Patrologia Latina ed. Migne, Tom. LXXI , p. 573 — 704, id)i chronicae e Bou-
queti editione repetitae sunt.

Fragmenta lihri tertii ediderunt

Guadet et Taranne, Gregorii Turonensis Ilist. Franc. Tom. II, p.^^d^d sqq.

Nuperrime G. Monod, 'Etxides critiques sur les sou)'ccs de 1'liisfoire Merovin-
gienne', Pnra II (in 'BibUofJieque de 1'ecole des hautes etudes. Fasc. 36. Paris, 1885'j
textum codicis 1 diligenfer imprimendum curavit.

In linguam Francogallicam lihrum Fredegarii quartum et confinuatnm verterxmt

C(laude) B(onnet), D(auphinois), 'L' Hisfoire frangoise de S. Gregoire de
Tours. Augmentee d'un unzihme Livre. Paris, Claude de la Tonr' 1610.

Marolles , 'L' Ilistoire des Irangois de S. Gregoire evesque de Tonrs. Avec
U Sujtpleuient de Fredegaire, ecrit par les ordres de Cliddebrand frere de Charles
Mnrtel. Paris' 1668. Tom. II, p. 745—876.

Guizot, 'Chronique de Fri:d('gaire traduit en Langue fr. Paris 1823' (in '('ollect.
df.H Memoires , //, p. 103 — 2G5j.

Enndem librum in Linguam Germanicam vertit AheL In '(lcHchichlsrhreilx-r der
88. U. Meroving. II. »

18 CIIKOXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBRI IV.

deutschen VorzeW vol. V. Giesebrecht v. c. fragmenta lihri tertii Germanice reddifa
Gregorio suo adiecit.

De rehns geographicis egit Jacobs, 'Geographie de Gregoire de Tours, de
Fredegaire et de lenrs continuateurs', Paris. ed. alt. 1861.

Capitum distinctionem in libris I — IV. ex 1 restitui, uhi capita saepissime mediis 5
in enuntiatis inchoantur. Quod ad continuationes pertinet, codices 4 cum distinctione
careant, atque libri 5 capita minus apte distinguant , ipse textum denuo in parfes
divisi. B. Krusch.

[INCIPIT» CAPETOLARIS CRONECE LIBRI PRIMI].

1. De inicium mundi, quod homo primus Adam condctus est. in

2. De diluvium, quod factum est.

3. Divisio'' terrae tribus filies Noe.

4. De confusionc linguae gencium septuaginta et*^ duo.

f). De gentes, quae fuerunt ex genere Sem, Cam'' et lafed.

6. De gentes nominatem, in qua parte unaqueque consedit. ir.

7. De declarationem habetaciones gencium.

8. De nomina insolarum, quae sunt princepalis.

9. De nomina gentium, ubi nuper consederunt.

10. De nomina montium et flumina magnorum.

11. De filies Noe in trebus partebus saecukim*^ trepertitum. 20

12. De inicium ordenes generationes Abrahae.

13. De egressionem Israhel ex Aegypto et ingressum eoi-um in terra (Janaan^

14. De inicium regum IsraheL

lo. De captivetate, quem Nabagodonosors rex de ludaeis fecit.

16. De regressione ludaeorum Hicrusolimis per Cirum. 2.-.

17. De passionem Domini et pasca. 1

18. De reges Persarum et tempore Cyri. \

19. De nomina creaturae Adam.

20. De transmigracionem Babilloniae.

21. De nomina profetarum. soj

22. De nomina regum Israhel.

23. De Macedonum regis iuxta Alexandrinus.

24. De inicium'' imperatores.

Index. 1. 2«.

In fl e X. a) tllulum ipse formavi similem iis qui lihris III. et I V. praemissi sunt. Titulnm 3.5

omissum saec. IX. librarius quidam ita siqyplevit : Breviariiini scarpsnm ex clironica Enscbii, Hieroninii

alioramqnc anctornm a qnodam Adatio 1, uhi folium quod primum cst A' nitmcro non distinctum lit-

teris quidem jiitidiorUms quam reliquus code.x scriptum, sed eodem tempore et eadem forte manu sup- 1

pleium est. IN KOMINE DNI NRI llfu XPl INCIPIUNT CAPITULA CHRONICI LIBRI (LTBER 2h) j

PRIMI 2fl. b. Indice carel 3a. Toluni lihrum primum omil/imt rodices 4, in quihus IliJariani lihcr de 40 > 1

cursu temporum (IN DI NOMIN INCIPIT LIBELLUS QUINTI lULII HILARIONIS — EXPLICIT

LIBELLUS QUINTI lULII HILARIANI 4a; INCIP LIBELLUS QUINTI IIILII IHLARIONIS —

EXPLIC. LIBER QUINTI lULII HILARIONIS 4a*; IN NOMIN. DNI INCIPIT LIBELLUS QUI EST

lULII HILARIONIS — EXPLICIT LIBELLUS QUINTI lULII HILARIONIS 4i' ; IN NOMINE DNl

INCIP LIH QUINTI lULII HILARONIS — EXPLICIT LIBLLUS QUINTI lULII HILARIONIS 46^; 45

INCIPIT LIBER QUI INTITULATUR HELARION — EXPLICIT LIBELLUS Q INTITULAS HILA-

RIONIS 4i2'; IN DEI NOMINE INCIPIT LIBELLUS QUINTI lULII HILARIONIS — EXPLICIT

LIMELLUS QUINTI lULI HILARIONIS 4f'), in codicihus 3 iuter libros II. el III. insertus, Frcde-

(jarinm ducit. Codices 5 tdtimum iantum lihviim. liabcnt. b) de divisionc 2«. c) om. 2a. d) Cham

et laflict 2«. c) saeti dispcrditnm 2a. f) Cliaan 2«. g) Nabncliodonosor 2a. li) corr. m. al. 50!

inicio imperatornm 1 ; imperatorem 2a.

fl
/1

CIIRONICARUM QUAE DICUNTUK FEEDEGARII SCIIOLASTICI LIBER I. 19

25. Dc episcopus^ Romcnsis.

26. Post liacc scarpsum ab Adam usquc Noe, a Noac usque Abraliam, deinde
iudecum'', post hacc regum Israhcl ct Aegyptium*^ ct inpcratori Romanorum
usquo Aeraglium**.

LIBER"' GENERATIONIS ab Adam usque ad ordinem'', quae contenetur in huius
volumine libri*^, Denumeratio temporum et annorum. Generationis saeculi^ usque in

hunc diem. Terrae divisio tribus filiis Noe. Declaratio gentium, quae ex quibus factae

siut, et* quas singuli terras et civitatis^ sortiti suut. Quautae insolae clare. Qui ex

quibus gcntibus transmigraverunt. Quod S flumina nominata. Quod montes nominati.

Quod iudices, qui** quod annis populum iudicavit. Quod regis' in tribu luda, et quis quod

anuis regnavit. Declaratio paschae, et quis quando servavit ex temjioribus Moysi usque in

hunc diem. Regis' Persarum a Cjro, et quis quod annis regnavit. Regis Macedonum

ab Alexandro, ct quis quod annis regnavit. Imperatores Romanorum ab Augusto, et quis

quod annis regnavit''. Tempore' olympiadum ab Ipito usque in praesentem olimpiadem.

Nomina"' patriarcharum a" generatione. Nomina prophctarum. Mulieres prophetissae.

Nomina regum Hebreorum et regum, qui in Samaria regnaverunt supra decem tribus, ct quis
quod annis regnavit. Nomina sacerdotum. Nomina emperatorum*' Romae, et quis quod

annis praefuit.

Quoniam quidem oportit instructum esse veritatisP, necessarium exaestemavi, fraterl
carissime, lioc'' in brevc de sanctis scripturis faccre scrmoncs ad conroborandam doctrinam^,
ut per paucas enarrationis non sine causa inquisitas virtutes veritatis citius agnuscamus', ab-
scidcntes prius indoctorum generatam contentionem, quae obumbrant" sensum^, huiuscemodi
indoctum edoccat. Summa autcm cura industria pervidere^^ cupientes, iuxta veritatem cognu-
scemus gentium divisionem et parentum denumeratam generationem, inhabitationes quoque
tempora et bellorum commissionis et iudicum tempora despensationes et regum annos et pro-

Index. 1. 2a. Praef. 1. 2o. 3a.

Indcx. a) corr. m. al. episcopis Romanis 1. b) corr. m, al. iudicuin 1. c) corr. m. al.

Aegyptiorum {ila cliam 2aJ et iinperatorum ]. d) corr. ni. al. ad Eragliuni 1; ad Heracleum 2«, ubi

Expliciunt taj)ila add.

Praef. a) ila 1; Incipit liber generationibus (generationuin 3a) ab (om. 2a) 2a. 3«. b) ita 1

el L.; scribe u.sque ad oc diem vel u. ad odiernum: u.sque in Jiodiernuni diem Chronogr. c) in Loc

lihro L.; m. al. singula commata mimerls II — XVIIII dislinxit 1. d) om. L. e) et quas — sor-

titi .sunt ovi. L.: et quas singuli eonim provincias et civitates habitavcrunt Ckronogr. f) civitatis

corr. m. al. civitates 1. ff) "^. o^- quot semper corr. 1. h) quis 2a cum L.; et quis 3«. i) m. al.
reges semjicr corr. 1. k) imj^eravit L. I) corr. m. al. tempora 1. m) autem add. 2a. n) corr.
VI. al. ac generationes 1. o) effij)cfm 1: ejjiscoporuip L. l)c lioc loco er/i, 'N. Archiv' VJI, p. 469.

j)l diaconum om. Fred. , hahel L. q) frater corr. m. (d. fratres 2«; frs 3«. r) hos iirohe L.

h) tuam add. L. t) cognoscamus //. u) corr, m. al. obumbrat 1, ct itu 2«. 3a. v) om. L.;

Bccundum add. 3a- w) pracvidere L.

1) Liher primus usque ud cip, 24. e-^^t inleger liber Generationis lIipi>olyti episcopi, ciii
perpauca taidum de Troianis Frigiisque a aerijdore Frunco inserta sitnt. Usus est tcxtu Latino
illo, f/uem Labbeus , Nova liihl. MSH. I, j). 298 »77., e codice Claroinonlano , iniii Chelten-
hamtnisi nr. 470. 715. I82M, primus edidit, Cangius, codem codice c.ollato, Chrouico Faschali
(■\pp. Vj snbiecit. Codicem habuit Labheano sirnilliiiium eamque nonnuUis locis iisdcin naeins
ntf/ue hifiiibus pfjllulum, sed omnino meliorein illo, ita ut quam dixi editioncm iion raro e Fredc-
fjario emendare ac supjdere possis. Nos litlcra L, sif/navimus discrejHtntiani textiis Lahheani,
quem Vogel v. c. in usum nostrum itf-rum cum eoflice contiilif, sed eo deficiente fdternni fjuofjuc
huius ojJUHCuli cflitionem, quae in Chronfjyrfij^hia a. '.i^)i. cxstnt (ed. Monniisen j), ().'}7 sqij.), coii-
sidnimus. Cf. 'N. Archiv' VII, p. 456 sqq, — Celerum indicern ijid prii.ccrdlt jiotinH Freflffjarii
qnam ffippohjfi esse j)er se j/atcl.

8*

20 CIIRONICARUM QUAE DICUXTUK FREDEGARH SCIIOLASTICI LIBER I.

phetarum teinpora, qui* act quibus^' rcgcbus'^ nati sunt, qualcs "^ captivitates populi quibus
regibus ct quibus iudicibus contigerint, quique saeerdotes quibus temporcbus fuerint, ct quae
divisio et" quae perditio facta sit, (juo autem modo generatio seminis Israhel dc patribus
iu Cliristo conpleta sit, et quod quantiquc per quanta tempora dinumerentur anni a creatura
sacculi usque in hunc dicm. Extimavifnus'^ autem, incipientes a Gcnesi, iuxta vcrbumS ostcn- 5
sioncm, sicut expctit, declarare, non ex nostra quadam parte, sed cx ipsis Sanctis Scripturis
tcstificari. Ilinc'' occursionem arripientcs, iuxta ordinem de Gcnesi sermonem facimus'.

EXPLICITi' PKAEFATIO.

INCIPIT NARRATIO PRAEFATIONIS FILI SEM.

!.•' Libcr generationis hominum. Quo die fecit Deus Adam, ad imaginem Dei fccit lo
cos. Vixit autem Adam ann. 130'' et genuit Seth. Vixit autem Seth ann. 205 ct genuit Enos.
Vixit"^ Enos ann. 190*^ et genuit Cainan. Vixit Cainan ann. 170 et genuit Melelehel. Vixif^
Mclelchel ann. 162 ^ et genuit Thareth, et vixit Thareth ann. 162 et genuit Enoch. Vixit Enoch
ann. 165?, gennuit Matusalam. Vixit Matusalam ann. 117 et genuit Lamech. Vixit Lamech
ann. 188 et genuit Noe. Et erat Noe annorum 500'', genuit tres filios Sem, Kam et laphet'. if>

2."'' Post annos autem 100, postquam genitus'' est Sem, fit diluvium, cum essct anno-
rum'^ sexcentorum Noe. Fiunt ergo ab Adam usque ad diluvium generationis^ 11, anni 2242.
Istc'' sunt gencrationis'^ Sem. Sem cum esset ann. 100, genuitS Arfaxat anno'' 2. post dilu-
vium. Et vixit Arfaxat ann. 135 et genuit Cainan. Vixit Cainan ann. 130 et genuit Sala.
Vixit Saia ann. 130 et genuit Eber. Vixit Eber ann. 134 et genuit Falech. Usque ad hunc' -^o
generationes'' 5, ann. 529. Ab Adam' generationis 15, anni sunt 2771.

3. Devisio* terrae'' tribus filiis Noe. Post diluvium*^ Seni, Kam et'' lafcth trium fra-
trum tribus devisae sunt. Et Sem quidem primogenito a Persida et Bactris usque in India
longe usque Rinocoriris^ est; Kam autem secunda a Rinocoriris usque Cariraat; lafcth autcm
tcrtio a Media usque Gadira ad borram. Habet autem lafeth flumen Tigridem, qui dividet !!.■>
Mediam et Babylloniam; Sem autem Eufratam et Kam Geon, qui vocatur Nilus.

4. Confuse sunt autera linguae post diluvium. Erant autem quae confusae sunt lin-
guae 72, et qui turrem aedificabant erant gentes 72, quae etiam in linguis sujjer faciem
totus terrae divisae sunt. Nebrot autem gigans ^, filius Chus Ethioiiy, in cscam Medis venando
submenistrabat'' bestias in cibum. Vocabula*^ autcm 72*^ hacc sunt: 3ii

Praef. Capj). 1 — 4. 1. 2o. 3«.

Praef. a) sic L.; quia et 1. 2«. b) quihns — c. populi om. L.; que autem captivitates in
populo fuerunt C'hro7io;jr. c) corr. m. al. regibus 1. d) qnalosque 2«. 3a. e) om. L.

f) estimavimus 2a; existimavimus Sa. g) sic 1. 2o (in 1 corr, m. al., in 2 superscv. m. al. veram) ;
verborum 3a cum L. Ii) crgo add. L. i) faciemus L. k) E. P. om. 2a el L. (hahet Chronogr.) ; 35
Explicit prefatio filii Scm. Incip narratio prefationis 3a; praefationis f. S. om. L.

Cajy. 1. a) caj). 1 — 3 numero carent 2a; 1. 07>i. 'Sa. b) ita Fred. el Chronogr.; CCXXX L.

c) autem add. 2a (semper). 3a; Et v. semper X. d) CLX 2«. e) v. M. male om. L.

f) CLXV L. g) et om. Fred., hahel L. h) et m. aJ. snperscr. \, liahent 2a. 3n ciim L. i) lapht,
e VI, al., ut videtur, superscr. 1. 40

Cap. 2. a) distinctione carent 2a. 3a. b) genei-atus L. c) Noe a. 600. 2a. 3a. d) gene-
rat. 11 om. 2« (non 3a) ; g. X L. et Chronogr. e) hae L. f) m. al. corr. generationos 1.

g) genuit m. al. superscr. 1. h) ann 1. i) hanc co7-r. Imnc 1. k) generationes corr. genera-
tionem 1 ; generationem generationes sunt 5 3a. 1) autom add. L.

Cap. 3. a) D. — Noo praecedenti trihuit cap. 3a, uhi cap. 2. mimeratur, et sic deinceps. 45
b) et add. Ij. c) autem add. 3a. d) om.. 'L. c) Rinocoris (infra Rinocorrisj 2a; Rino corriris

(infra Rino curriris) 3a; Rinocoryris (infra RinocorurisJ L.; Rinocorura Chronogr.

CajJ. 4. a) m. al. corr. gygans 1. b) m. al. corr. subniini.st. 1. c) ah Vocabula caj). in-

cipit 3a, uh Hacc 2«. h. d; filiorum m. a,1. superscr. 1, om. 2«. 3a. i

CIIRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICl LIBER I. 21

5." Filii ' lafeth: Gamer, ex quo Cappadoees, Magog, de quo Geltae** et Galatae "^,
Made, de quo Medi, Ivan*', de quo Grcci et Hioiiis*', Thobel, uiide Ettaliensis ^, Moroc, unde
Yllirici, TyrasS, undc et'' Traces, Cctthin', nnde Trociane, Fiigiiae^, Macedones. Et filii
Ganier: Ascanaz, de quo Sarmatae'*, Rufan, dae ' quo Sauromatae, Togor'", de quo Armini,
Et filii luvan : Elisan, inde Siculi, Tharsis, ex quo Hiberi, qni et Tirreni, Cjthii, de quo
Romani, qui ct Latini, Rodivivi" et Priami^. Omncs 15. De his extetcrunt insulae gen-
tium. Sunt autem Cypri ex Cythiensibns. Ex lafeth si quidem invenimus et eos qui sunt ad
borrain " ex ipsis de ea tribu Cythiensium. Sunt autem ex ipsis etiam gcntes, quae sunt in
EtiadaP, praetcr eos qui postmodum advenerunt ibi regis*!, qui habitaverunt civitatem, quae
apud Grecos honoratur, Athenas et Thebateorum •", quoniam^ Sidoniorum sunt hii habitatores*,
et quicumque" sunt alii similiter post haec ajDud HeUadam ^ transmigraverunt. Cognusccmus
autem hacc ex lege et prophetis. Erant crgo^" de lafcth ad confusionem turris tribus'' 15.
Et hcae gentes lafeth a Media usque vesperum Oceani diflPusae sunt, adtendentes usque ad
borram. Hii filii lafeth J' : Medi, Albani, Gargani, Arrei, Armoeni, Amaiones^, Choli*, Cor-
zeini, Benagiuae, Cappadoces, Paflagonis, Mariandeni, Tibarensis, Kalibes'', Mossynnoti '^,
Cholchi, Melanceni'^, Sarmatae, Saurobace*, Meothes, Scithes, Taurii, Traces, Bastarnif, Illuri,
MedonisS, Hellenes, Greci, Libies'', Histri, Vieni', Dauni, Dapues'', Kalabri, Opici ', Latini,
qui et Romani, Tirrini, Galli, qui et Caltae, Libiestini ■", Celtiberi", Hcberi, Galli, Aquitani,
Illuriani, Basanotes, Cyritani, Lusitani, Voccei, Cuniensis, Brittonis, qui et in insulis habitant.
Qui autem eorum noverunt litteras hii sunt: Heberi, Latini, qui et vocantur Romani, Hispani,
Grcci, Medi", ArmoeniP. Sunt autem fines eorum ad borram usque Gadiral, a Pudamcda'"
fluvio usque Mastusi ad ilion*. Terrae autem eonim hae' sunt: Media, Albania, Amazonia",
Armoaena minor, Armoenia maior, Capiiadocea, Paflagonia, Calatia^, CoIIis, Indice ^'', Bos-
forina", Media, DerisV, Sarmacia, Tauriana, Schitia, Basternia, Trachia, Macedonia, Dalmatia,
Mollis, Thessalia, Locria, Boelia, Betolia^, Attica, Achaia, Pellinia, quae appellatur Pclopo-
nensus^, Acarnea, Aepirocia, Ylliria, Euchnitis'', Adriace , ex qua pilagus Adriaticum,

Cai>. 5. 1. 2«. 3a.

Caj). 5. a) nulla capUis dislincdo 1. b) Geltae, m. al. superscr. h 1; Gelthae 2a. h; qui

detideratur. c) Galatae, m. al. superscr. h 1. d) luan 1; luuan 2a. h. 3a,- 'Icouav m. ; Van L.

e) corr. m. al. Hiones 1. f) QzixakoX (Talienses 3a) Mooo/ (Masoch 3a; Mosoc L.) m. g) Billiri

cytirafl (cytaras 26) 2a. h; Bellirici Tyras 'ia. h) und&races //. i) Cetthyn Lj.; Xettueijx m.

k) 'Pi)yiV£5 m. 1) Rufandac 1. 2a. h; Rifath de 3«; Rifan de L.; ' PupaS m. m) ita l. 2a. h;

Togorma '6a; Thogorma L.; Qoya()\iv. m. n) Dodanim ex quo Priamii 3a. o) iv to Poqqo m.

p) Aetiada 2«. h; Ethiada 3a; ' El/.dboc, m. q) ita 1 et Lj. ; exsT EaiTor m. r) Thebeorum />. ;

ia§ 67]^a5 m. s) Quo eni 3«. t) scrihe sunt inhabitatores ex Lj. u) qui cum co sunt 2«.

v) Halladam />. w) autem 2a (vhi exp. et svperscr. ergoj. 26. x) om. 2a. h. 3a. y) hacc om. //.
z) Amazoncs 3a cum L.; macedonis 2a; Ainacedones 2h. a) KCAoi (Culi L.) Koql.tjtoI (Coi-geini 2<i,. h;

Corgeine e corr. 3a; Corzieni Lj.) Btvtuyr\\oi I^inyh. h) Chalibcs X. cj Mossyrroti 2a. h; Mossir

roti 3fl. d) y[zXv.yf}.v.ivoi m. e) Saurohatac corr. 2. m. Sauromatac Lj.; raTjQOjxdTai m. f) Baster-
nac 2a. //. fr) Macedones Lj.; Ma/£8o'v£5 m. h) Lybycs L.; AipvQrol m. i) Ovivzxoi Ejjiph.

k) ila Fred. mivi L. ; 'lv.::ivyzq m. I) i(a 1; Opyc 2a; Opyci 26; Opic 3a; Pici />. ; 'Oitntxol ?«.

m) Aiyv(}Ti»oi m. n) Cotiberi 2a. h. o) om. L. p) Armocm 1. q) Garida 2a. h. 3a (e corr.J.

t) Potameda L.; [IoTan,iboi; Chr. Fasch. ; TavdtSot; Sync. s) xata tJXiov m. t) haec 2a. h.

u) Amagonia 2a, 6. v) Gallaba Ly. w) ita Fred. cum L.; KoXxis, Eiv8ix»| w. \) Indicchiis

(Indicihus 3a) forina 2a. />. 3a. y) media erris L.; Mattm§, Aeqqi? (Dcrris 2«. h) m. z) ila 1;

Uetholia 2«. h; Aotolia L.; AtToXia m. a) Pclleponcnsu» L. b) ita Frcd.; AiHliiini.s vcl Aodiiiiii.s

perverse L.; t\ Av/vTii^ m.

1) De har. tahula rjenlium cf. MiUlenhof, '(leher dle Wdthirte nnd Chorof/raphie dcs Kaiacr
AuguHtnit, Kiel' 1856, (jni ex diversis Kcrijjtorihus texlum iidcf/rum reslitucre eonalus eat. llunc
loci» duhiin coiilidimus ct r/nae discrcpahavt littcra m. sif/navinnis. 2) I/acc Frcdeijariua addidil,
Triiianornm ciiltor ; cf. 'N. Archiv' VII, 4 '»4,

22 CIIROXICAKUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER L

GuUieia', Lusitania, Italia, Thugene**, Massilia, Ccltes*^-Gallia, Ispanogalia'', Ubciia'', Hispauia
niaior; liucquef detinit tcrra lafetli usque ad Brittanicas insulas omnes ad borram respicientes.
Sunt autcm his et insulue iste : Brittanice, Sicilia, Euboe, ArlodosciusS, Lesbus, Cetera,
lacinctus'', Cefalenia, labech', Corchira ct Cyclatcs insulae et pars quaedam Asiae, quae
appcUantur lonia. Flumcn est autcm his Tigris'', dividens inter Mediam et Babylloniam. 5
Hii sunt iines lafcth. Filii' autcm Cham : Chus, ex quo Etpes"*, Metram", ex quo Aegyptii,
Fuit", de quo Troglodiaeae, Canhaan, de quo Afri et Finices. Et filii Chus : Sabaa, EvigilatP,
Saba, Trcgmal ct Sabachata"". Filii autem Kcgma: Saba et Dcdan*. Et Chus genuit Nebroth.
Et Aegyptiorum patriae cum Mestraim', patrem ipsorum, 8; dicit enim: 'Et Mestraim genuit
Ludim", unde Lidii, Enemim'', de quo Paphyli, Labain^, de quo Laboes, Neptoin et Patro- 10
sonim'', unde Cretis, Casloiny, unde Licii, unde exierunt Phylistini^, et Captoroin*, unde
Cilices'. Cananeorum sunt patriae cum patre eorum 12. Dicit cnim: 'Et Canaham*" genuit
Sidona primogenitum, cx quo Sidoni, ct Cetheum ct Hiebuseum et Amorreum et Gergesseum
et Auruchaeum"' et Aeueum, cx quo Trepolitac, et Araeneum^ et Aradium, unde Arain'', et
Samarlcum' et Amati S, unde Amatus'"'. Est autem habitatio corum a Rinochoriris' usciuc m
Gadirat''. Ex his autem nascuntur' regcs vcl gentes Aethiopes, Trogloditae, Aggei, Isabin"',
Hictiofagi, Bellanii", Aegyptii, Finices", Libics, Marmarede, CarifallitaeP, Misii, Moyssinnoeti,
Friges, Magones, Bittinii, Nomades, Liciil, Mariandcui *", Pamphyli, Mynsudi*, Pysidini,
Lycalli', Cylices, Maui-usii, Cretae, Magartae, Nuniidae, Macrones, Nasomones. Hii possident"
Aegyptum^ usque ad Oceanum. Sunt autem insulae in liis communis haec: Corsola, Lupadus, 20
Gaudius"', Meletae, Cercenna, Mcnis, Gardinia", Galata, Corsona, Cretae, Gaulus, Reda,
Aethera, Careacus, Astipalatius y, Lesbius^, Tenedus *, Ymbrus, lassus, Chobus, Chinidus'',
Nisurus, Migistae", Ceprus. Qui autcm eorum ^* sunt litterati hii sunt: Finices, Acgyptii,
Pamphyli, Friges. Sunt autem fincs Cham a Rinochoriris '', quae*^ dividit Syriam et Aegyptum,
usque Garira in longum. Nomina autem gentium hacc sunt; Aegyptus, Aethiopia, quae tendit 25
adversus Indiam, et altera Ethiopia, unde profeciscitur flumen Aethiopum, ErytraS, quod est
rubrum, adtendens ad oricntem, Thebiae'', quae extendit usque Cyrinem', Marmaris, Syrtes

'

Cap. 5. 1. 2a. 3a.

Caj). 5. a) Calcecia L. b) Thusgene L. ; Qovoxr^vi] m. c) Celthes 2«. h. d) ila 1 ;

Spanogalia 2«. h; Si)aiiogallia 3«; I^Kcroyc^.Xiu m. e) Huberia 2a. h; Hyberia 3a. f) huc nsque L.; 3
£VTt'.i'&c'. m.; scr. desinit. g) Arlodiosius 2a; scr.: Euboea, Kliodos, Cius. h) lacentus L.; ZaxvrSo? m.
i) ita Fred.; Itbaec L.; 'I&c'!x7] m. k) Trjgris corr. Tigris i. 1) a Filii cai}. V. incipit 3o.

m) Ethiopes 3o; Aethiopes recte L. n) Mesraim 3a; Mestraim Z. ; MEOTQaifi m. o) Fhut 2a; Fnth 3a;
Fud L.; «I>ov8 m. p) Evilath 2a. 3a; Evilat L.; Y.v^ux EviXat »1. q) sic 1; Sabatha (S<abat L.f);
Kegma 3fi. L,; EE^Ktct 'P£Yp« m. r) ita Fred. ; Sagabacata L.; Jlt^v.xa&v. ra. s) Dadan L.; Hcrpp. 35
'Iov8a8c'.v m. t) cumestraiiii 1. u) Ludiin 1. '2a; AovSuqi m. v) Enemiiu 1. 2«; Ananiim 3a; Ene-
mim L.; AivE^uEi^i m. w) Labaim 3a; AaPiEifi m. x) Petrusim 3a. y) Casloin (Cashiin L.) 011 dilicii 2«;
Casluim un delicii 3a. z) Philistiim L.; ^vkiO\iz\\i m. a) Capturim 3a; Capturin L.; Ka(pdo()iEi|i vi.

b) Chanaan autem fovi. et) 3«. c) ita 1; Aracheum 2«. 3o; Araceum L.; '.AQOvxaTov m. d) Are-
neum 2a; Sineum 3«; Aseneam L. ; 'AoEVvaTov m. e) Aradii L.; 'AqccSioi m. i) Samaream L.; 40
raftaQaiov m. g) Amatheum 3a. h) Amathus 3o; Araathusi L. ; 'A^iadovoioi vi. i) ana-
chorris 2a ; arino chorriris 3o. k) Gadiram L. 1) ita L. ; uasantus 1 ; yEvvi)df'vTa m. m) Isabini
Icthyofagi L. n) Velanni L.; 'E>,aivo'i vi. o) Fimces 1. p) Charifiliitae L.; KOqtc, M^vXXTtai vi.

f]) Liciiiii L. r) Mariandini 2«. 3a. s) My(ri?)sudi 1. vi. , Mynsudi 2. m. 1; mimsu (corr. niinsu).

dipisi diseni (corr. deni) i.; Moax£Oi5ioi, IIiOiSTiaol Epiph. t) Lygallii L.; AiyaXaToi m. u) pcs- 45

sidebus 2a; possidebunt 3a. v) ab Aegypto L.; v.nb AiyviiTOv m. w) Lupadus, Agaudius L.;

Ao:ta8ovaa, Favi^o? m. x) Cardinia L. y) i/a 1, e corr. 3«; A.stipalacius 2a; Astypala, Cliius L.;
AoTDnccXaia , X105 vi. z) Lesbeus 2a; Lespeus 3a. a) Temedus con-. Tenedus 1. b) Chnidos L.

c) Inigi.stae corr. Ingistae 1; Ingeste 2a. 3a; llegistae L.; MEyiOTT] m. d) s. e. 3o; s. om. 2a.
e) arinochorrifis 2a; arino choriris 3«. f) qui 2a. 3«. g) Erytliara /.. h) Thybiae 2a; Tibie 3o; 60
Lybiae om. Fred. (habet L.J. i) C. M. om. L. ; ^iexQI KvQ»']i'T]g, MaQfiaQis m.

\

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I. 23

liibeiis geiites^ Nasomouas, Maeas, Tantameos'', Libia*^, e qua Lypti extcndit usque minoicm
5yrtcm, Numidia, Massevia, MaHiitaniam, quae cxtendif' Heiculeas quod est Heracleoticas
stellas'" contra Gadiram. Habet*^ autcm ad borram maritimam Cyliciam, Pamphiliam, Pysi-
iiam, Misiam, LicaconiamS, Frigiam, Kamaliam, Lyciam, Cariam, Lydiam, Misam'' aliam',
Froadem, Aolidem, Pitiniam veterem'', Frigiam alciorem. Habet etiam insulas lias: Sardo-
nam', Cretara, Cyprum et flumen Geon, qui appcllatur Nilus. Dividit autem inter Ciiam et
nter"" lafeth usu" vespertini maris. Haec media Cham generatio. "De Sem autem, seniore
ilio Noe, tribus cogniti 25. Hii ad orientem inhabitaverunt. Filii Scm : ElamP, de quo
illimeil, et Assir"", de quo Assiri, et Arfaxat, unde Caldei, etLudiin^, unde Lazonis, et Aram,
inde Cytes' priores. Hos excidit Abraham. Et" filii Aram: Osceun'*', de quo Lidii, et Gaster^*',
le quo Gasfiui^, et Mosoc^, unde Massini^. Et Arfaxat genuit Salam *, Salam genuit Heber,
mde Hebrei. Et Heber nati sunt duo filii, Falet'' et Deboc, unde ducitur* genus Abraham,
?t Tactcn et Lectan''. lectan autem genuit Helmo®, de quo Indii, et Salef^, de quo Bactriani,
;t Asarmoth, de quo Arabes priores, et Cyduran S, de quo Kamei'', et Derra, dc quo Mardi,
;t Ezeh', de quo Arriani, et Declam'', de quo Cydrusi, et Gebal, de quo Sciti prioris, et
Vbimelech', de quo Hyrcani, et Sabat, unde Arabi primi, et Eufer'", dc quo Armoenii, et
i^uvilat", unde genus° fuitP Helii, omnes Bactriani. Omnes auteml de tribu filiis Sera''.

6." Noe'' sunt 72. Omnium autem filiorum <^ habitatio est a Bactris*^ usque Rinocoriris'',
juae dividit Syriam et Aegyptum et Rubvum mare ab ore Arsinoes '^, quae est Indiae. Haec
unt autem quae sunt factae ex his gentes: Hebrei, quis ludaei, Persae, Medi, Paenes'',
^rriani', Assirii, Indii, Magardi**, Parti, Gevmani, Helimei, Cessci, Avabes pvimi, Cedvosiae,
Jcitae ', Avabes ultra, sapientes qui dicuntuv Gymnosofistae, nudi"" sapientes. Habitatio autem"
lorum usque Rinochorusa" et Cylicia. Qui autem eovum novevunt littevas hii sunt: ludaei,
^ersae, Mcdi, Chaldaei, Indi, Assirii. Est autem habctatio eovum, id est filiovum Sem, in
ongum quidem ab India usque RinochovuvaP, lata autcm a Pcvsidae etl Bactris usque In-
liam. Vocabula autem eorum"" hacc sunt: Persis, Bactvianae, Hyvcaniac, Babilonia, Covdulia",
^ssivia, Mesopotamia, Avabia vetus, Alimadas', India, Avabia eudemon, Coelesyria, Commagena

Cap. .■). C. 1. 2rt. 3«.

Cap. 5. a) has (tihl. L. b) T.autamoos L. ; T avxu^iv.iovc, m. c) ila 1 ; Lil)yae. qna-

ypti 2a; Lihic qn.ilii)ti 'Aa; Lyhyao, qnao a Lopti /..; Ai^ijij Lxiftix tnto AtTtTioi; m. d) s^ippleas nstiuo,
'tiod m. recfijilior adil. \. o) stillHs 'la ; stiilans 3«; tm|Xov m. f) liaec antoni 2o. g-) Lycao-

liam L. lij Mysi.im L. i) tiliam 3a (ti ligalne lillerac a simillimae siml). 1<) voctevoni cnrr:

'cterom L 1) >Sardiniain L. m) iam evaiiuil 1 (Perlz Hijuore chimico adliihilo hgil); filios hahel

\fonod; om. 2«. 3«; intov L. n) os recte Lj. ; x6 cIt6\w. m. o) VI. in mg. 1, .led ex indice

np. G. ivfra incipit. p) Helam 2«. 3«. tj) Elimoi coi-r. Holimoi 1, el sic 2a. ia. r) As.syr 2a;

Is.sur 3«; A. de <|HO om. L., haljcl Chronogr. ; 'AtJOOiJQ i^ ov 'AaoiJQiot m. s) Liulii />. t) ila, 1;

yytho.s 2a; Etes L.; Itiiroi CUronogr.; 'Eaxal Olir. Pasch. u) om. 3a. v) Oscevi L. ; Zobul

Jhronogr. w) Gartor (seil or expuncl.) L. ; FudiQ vi. x) Ga.sfeni L. ; rc/,(J(pi]Voi ?h. y) Mosocli 2a ;
Aair 3«. z) Mossyni //. a) ot add. L. b) Falech et Deboch 2a. 3«. o) dicitnr 2a.

Il lactan eorr. laootan 2«; Lactan 3«; I(;eliani 7-ecle L. e) ila L 2«; Iloliiiodan 3«; Elmod.ab L.;

K>.[iC)ft<'0 VI. {) Falocli 2a; .Salo])li .ia. (^) ila Frrd.; IliduvJini Chronogr.; Diiraii L. ; ' ]!6ovqu[i m.

0 Caiiiolii /,. i) Kzoi L.; 'Et,i\X m. k) Clain 2a; Gl.im 3«. 1) Ahiinool L. m) Eufor enrr.

iiiflior 2a ; E«])liir 3«; IJfir L.; Oi)(pF,iQ m. ii) Evil.alli 2«. '.ia. o) ila perperam Freil.: iimli'

l^eninos. ((fiitfic \\\ L.; i^ ov rv|xvor(()(ptOi:«l m. ])) om. 3«. (|) liii adil. 3r/. r) S. //. /. per-

ifrnm uild. Fred., qui verha Nor; Miiiit 72 prnximo r.apitl male Irihuil ; (ilii m. al. a.dd. I.

Cajj. 6. a) 7. c.odd. , lorrexi ex indice. b) liaec ila hahel 3//; Oiiinimn a. f. Not; liabita-

ionon 8nnt 72 a cel. <•) Sein h. I. orn. Fred., kciI rf. n. r, /.44. d) ;il>Hcii.s mnle L. o) iiiocoriris
•orr. »;. al. rinocoririfi 1; inocoIiorrirlH 2a; rino olioriris 3«. fj ArHiii. corr. Asiii. 1. p) ot add. 3«.
i) I'oonoH 2rt; Ponos 3«. i) Ilircani add. L.; 'AoOvQtoi TqxuvoI m. k) Mncardi /-. 1) Scitao

orr. m. nl. .Scitliao L in) niidi, m. al. superser. iiio. 1. n) ovi. 2a. o) Kiiiooonira /,.

)) KinochoruHn 2«; Kinocliorira 3«. »() a add. 3«. r) pciitiiiiii A. h) Gorhiilia L. ; Koiiiivuid m.

) ila I ; AlniiiidaH rorr. I. m.. AliiiiidaH 2ii, rl nir '.ia ; Alimala.s //.; ' KXii|i('it; '"'.

I

24 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER L

et Finicia", quae est filioium Sein. Geutes autem quae linguas suas habent liaec sunt:
Hebrei, qui et ludaei, Assirii, Clialdaci, Persae, Medi, Arabes, Madiani'*, Adiabcneci, Tadc-
nici"^, Alamorsyni, Sarracleni'', Magi, Caspii, Albani, Indi, Etiophis, Aegyptii, Labies, Cct-
theiS Canauei, Ferezei, Euci, Auiorrci^ GergesseiS, Gebraei, Idomei, Samaritac, Foeniccs'',
Syri, Caclices' Tarsensis, Cappadoces, Armoenii, Hibeni'', Librani ', Scitae, Solchi'", Sanni, .■>
Bosforani, Asiani, Hisauriensis", Lycaonis, Pysidae, Galatac, Paflagonis, Frigis, Achaia",
Thcssali, Macedonis, TracesP, Misi, Bessi, Dardaui, Sarmatae, Germani, Pannonii, Peones,
Norici, Dalmatae, Romani, qui et Latini, Lygircs, Galli, qui et Celtae, Aquitani, Bruttanni'',
Ilispani, qui ct Terreni"", Mauri, Baccuates et Massennas, Getuli, Afri, qui et Barbaris,
Maehizei *, Caramantes, qui ct Marmaredac, qui usque Aethiopiam extendunt. lo

7.* Necessarium autem putavi, ut'' inhabitationes gentium et cognominationes declarari*^.
Incipiam autem ab oriento. Persarum et Medoruni inhabitatores Parti et vicinae gentes Pacis
usque Siriam^ Coele. Arabum inhabitatorum^ Arabes eudemones, hoc euim nomine appel-
lantnr Arabia eudemones. Chaldeorum inhabitatores Mesopotamini. Madianensium inhabita-
tores Cynedocolpitac et Trocoditae et Ictiofagi. Grecorum'^ autcm gentes vocabula quinquc: i r,
lonas. Arcades, Beoti, Acoli, Lacones. Horum inhabitatores fuerunt Pontici, Bitini, Troes,
Asyani, Cari, Lcgii, Pamphyli, Cyrenei et insulae plures, id est Cyclades quidem 118, quae
Mirti?* pclagum coutinent. Haec sunt autem nomina eorum'": Andrum, Tcnucm', Theo,
Naxus, Geos'*, Gyarus', Syfnus, Ranea'", Cyrnos, Maraton. Sunt autem et aliae insules
maiores 12, quae etiam civitatis" habent ijlurimas, quae dicuntur Hispotes", in quibus habita- eo
verunt •• Greci. Haec sunt autcm nomina eorum: Euboea, Cretac, Sicylia, Cyprus, Consi,
Samus, Cliodus"", Cyus, Tapsus^, Lemnus, Lesbus, Samotraces. Est autem a Boetia' Eoboea",
sicuti^ ab*' lone lonides civitates 16 haec: Ladiomena*, Mitilenae, Focea, Pricni, Erit,
Samus, Tiieos, Colofon, Tius^, Efisus, Zamirna, Perintus, Byzancium, Colcedon, Pontus et
Amisos libcr^. Romanorum, qui et Cithicnsium, gentcs ct inhabitationcs^ haec sunt: Tuschi, 25
Emclicnsis, Picens, Campani, Apoliensis, Lucani. Aforum'' gentes et inhabitatores "^ liacc
sunt: Lepdini, Cyti '^, Numidae, Nasomon, Hes^, Sci.

8. Insulae autem haec sunt, quae liabentes civitates : Sardinia, Corsica, Girda^, quac
ct Benigga, Cercina, Galata. Maurorum autem gentes'' inhabitationcs liacc sunt: Musuiani,
Tingitani, Caesariensis. Hispaniorum autem gentes et inhabitationis*' haec sunt: Tyranni, et so

Capp. 6 — 8. 1. 2fl. 3fl.

Cap. 6. a) Synicia L. b) Madiam roi-r. vi. aJ. Madiani 1; Madian 1o. 3a ctim L. c) Ua 1;
Adiabenccita . denici (aiabene . citadenici 3a) Alaniorsini 2«. 3«; Taleni, Alaniosenni Z.; Taiavoi, 'AA.a-
^oovvoi m. d) ita 1; Sarraeini 3a; Saraccni L. e) Chettci L. f) sviJerscr. m. 1, sed iam

fere evanuit 1, om. 2«. g) Gergesei, lebusaei Z. ; rEQYEac.Toi, 'hporoaioi m. h) Foemces 1. 3.5

i) Cilices L. k) scrihas Hiberi. 1) Libram 1. 2a; Liburani 3« .• BEpQKVoi m. m) Colchi prohe L.;
Salclii add. 3a. n) "loavQOi w. o) Achai L. p) Traces ante Frigis hahent 2a. 3a. Librarius

aberravif, nam in 1 Traces praecedunt Frigis, sed 2>roximam lineam tenenf. q) Bmttanni corr. m. al.
Bryttanni 1 ; Brittani L. r) Tyn-aeni L. s) barbari smachi. Zei 3o; Mazicei Gar. L.

Caj). 7. a) ita distinxi indicem secutus, codices mss. intervallo nuUo relicto pergunf. b) et id

recte L. c) declarare 2n; dcclararem 3«. d) Siriani. coelearabum 1. e) inhabitatorcs L.

f) Greconim gentcs. V. L., uhi v. deest; :tQ05J]yoQiai m. g) X. 2fl cum L.; la m. g*) xorr. Myrti 1.
h) eamm L. i) Tenoem Teo L.; Ttjvos, Tio m.; Theonaxus 2a. 3a. k) KfCJs m. 1) Delos

om. Fred.; Delas L., uhi Finus pro Lufvog; S. om. 3«. ni) Renea rectius L. n) civ. — Hispotes

ovi. 2o fnon 3aJ. o) Sj)odes L.; scriha^ Sporades. p) inhabitaverunt Crcci L. q) Coos L. \h

r) Rhodus Chyus L. s) Cyustapsus 2o; Cyustappus 3a. t) a 6o| a Boetia, eras. a Bo 1 ; Boeotia L.
u) Eofea 2fl. 3a. v) ovi. L.; oonEQ m. w) iabione 2a; iabone 3fl. x) hae Cladiomena recfe L

y) Cins L. z) A. libera L. a) eornm add. 2a. b) Afrorum Z.. o) inhabitationos recle L.

A) Cinti L. e) Nasamoncs L.; Naa«H(3i£s ?». ; supersrr. m. al. Hcrsei 1, el ita 2«; Hessei 3o;

Saei L.; Sii Auon. iical. ^*

Cap. 8. a) Oyrda 2a; Gurda 3fl. b) et add. L. c) habitationes 3a. t

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I. 25

Turrenorum^, qui et Terraconensis'', Lysitani, Betici, Autriconi , Vascones, Gallici'^, qui ct
Astures. Insulae autem quae pertinent ad Spaniam Terraconensem tres sunt, qui et^ appel-
lantur Valliriacae^. Habent autem civitates quinque has : Eboso'^, Palmae, Pollentia, quae
dicetur Maiorica, ThomenaeS, Magonae, quae appellatur^' Minorica. Earum inhabitatorcs fuc-
runt Cananei fugientes a facie' Hiesu, fili Nave ' ; nam et a'' Sidona qui condederunt et ipse
Kananei Sidonii; et qui Pannia'-2 condederunt et ipsi Kananei. Gadis autem lebussaei
condiderunf", et ipse" similiter profugi. Gallorum autem Narbonensium" gentes et inhabita-
tiones ■'' : Amaxobi, Greco - Sarmatae P. Et hos autem necessarium fuit declarare tibi, ne igno-
tarum gentium vocabula et gentes et manifesta fluraina ignorares.

9. Incipiam ergo dicere de gentibus ab oriente. Adiabenichi et Tadeni* contra Ara-
biam, Saraceni'', Saraceni alii et*^ Adeuus'^ contra Arabiam, Albani contra Figias^ Caspias,
Madianitae maiores, quod'^ expugnavit Moyses, inter Mesopotamiam et mare Rubrum; minor
autem Madiam? est contra mare Rubrum iuxta Aegyptum, ubi regnavit Ragohel'', socer Moysi,
qui et Getthor'. Contra Cappadoces a parte dextera Armeni, Hiberi, Birranae'', Scitae,
Colchi, Bosforani, Sani, qui appellantur Sannices, usque Pontum extendentes, ubi est accessus
Absarus et Sebastobolis' et Yssillime'", quod est portus, et Pasius" flumen: usque Trapezonto**
extenduntur haec gentes.

10. Montes autem sunt nomenati 12: Caucasus ^, Taurus, Athlans, Pai'nasus, Cytiron'',
Helicon, Parthenius, Nisa, Lucapantus'', Penthus*^, Olympus, Libanus. Flumena^ autem sunt
magna et nomenata 41: Ydos*^, qui et Fison, Nilus, qui et Zeon S, Tigris, Eufrates, lordanis,
Cefisos, Tanaer'', Menor, Rius', Borustenes, Alfius, Taurus'', Eorota. Meander, Hermus', Axius,
Piramus, Baius, Ebron, Sangarius, Acelbus'", Paenitus, Euenus", Sperchiuus, Gaister", Simois,
ScamanderP, Strifon, Parthineus, Isterl, Illurius, quae et Danubius, Rhenus, Chrodanus,
Bistis*", Heridanus, Hember^, qui nunc dicitur Tiberis.

11. Filiorum igitur Noe trium tripertitum saeculum divisorum. Et quidem Scm primo-

Capp. 8—11. 1. 2a. 3a.

Cap. 8. a) post T. linea dimidia eaque ultima paginae vacat 1. Locus confusus est. b) Ter-
ramnensi.s 2c; Tersamnensos 3«. c) Callici L. d) om. L. e) ValHaricae L. f) Ebusopalmo L.
») Tomacne L. h) appellantur M. Harum L. i) faci, m. aJ. supersci: c 1; facio 2a. 3a.

k) om. L. 1) Pannoni a 3o. m) conciderunt Z». n) ipse co7'r. m. al. ipsi 1, et ita 2a. 3«.

o) Narrabonensium 2c. 3a. p) Grecos annat(a)e 2a. 3a.

Cap. 9. a) Taleni L.; Tc.ia^ol m. b) versu exeunte 1. c) om. Z. d) Atalonos L.

e) ita 1 (ubi corr. superscr. Frii^as^. 2«. 3a; Fyas L.; nvlwv m. f) quos L. g) Madiau 2a. 3c.
fi) ita 1; Re^ihel 2a; Ragiiol 3«; Rauel L.; 'PaYOVTJX m. i) ila, 1; Gethro 2a; lothor 3a; lotln-o L.
k) Ilircani male L.; BeQQUioi m. I) Sebastololis 2a. 3a. m) Hyssillime 3a; Yssilimen L.; 6 "looov
U|ifjV m. nj Passiu.s 2a. 3a. o) . X . add. 1, sed proxima linea exeunte rursus littera X. caput

decimum indicat.

Cap. 10. a) Caicussus 2o. h) Cyron 2a. c) Lucabantus L. ; fivY.a^'r\xxbc, m, d) Peni-

his L.; {Mwwv m. e) a F. incipit e. 11. 3a, et sic deinceps 12. pro 11. cet. f) Vdor 3c; Ido.s L.
g) Geon 2a. 3a cum L.; Vr^wv m. h) Tanaes probe L. i) Menorrius 1. 2«,- Memorrius 3a; Mcnos
[est 'IonT)v6ci), [Erymanthus, Alys, Asopus, Thermodon, Erasinus], Uius L., quae uncinis inclusi, mnle
om. Fred. k) Tannis corr. m. al. Tauros 1. I) Hyrnuis 2a. 3«. ni) Achelous, Penitus L.

n) Evcntii» 2c. 3«; Ebenii.s L. ; ¥.vr\\oc, m. o) Cai.stor L. p) Saniandes 3a. q) Stcr 2a. 3a.

r) Bctis L. s) Hemb. Herid. 3a; Thembcr L.; 0ovPr)Qi§ m.

1) Cf. Procop. de beLlo Vand. II, 10 (rd. iJindorf I, 450; et MuUenhoff l. L p. 42.
2) UaKc in libro Generat. non exatant. Procul dubio Fiedegarii sunt et ad Troianas fahulas rcfc-
rmda; cf. *N. Archiv' VII, p. 465. Pannia pro Pannonia accipitur, ut infra IV, 72. 3) Labbei
Fredeyariique textuH hiant: exciderunt enim verba: sunt 4: Lugdunii, Bilici, .Sicaiiii, Ednii.
Oermanorum autcm gentcs et acolac sunt 5: Marcomallii, Bardunii, Cuadrii, Bcrdilii, Erman-
duli. Sarmatorum autcm gcntca et acolac sunt 2. Servavit ea liarbarus Scalir/eri a Schomr.
post Kmebium editus I, p. 1 89. et Chron. Pasch,, ed. Dindorf p. <i0.

88. R. Meroving. II. 4

36 CHROXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I.

geiiitus accipit* Orientcin, Kam'' autem Mediterraneam «=, lafeth Occidentem. Et*^ ostensis
gentibus, quae de quo creatae sunt, necessario decurrimus* ad anuos.

12. Falech ann. 130 genuit Ragau. Eagau. ann.* 132 genuit Seruch. Seruch
ann. 130 genuit Nagor''. Nagor ann. 79 genuit Tarran*. Tara ann. 70 genuit Abraham*.
Abraham autem* erat ann. 75', quo tempore dixits illi Deus, ut e.xiret de terra sua et de 5
domo patris sui et venirct in terra Chanaan. Fiunt igitur a divisioue usquequo venit Abraham
iii terra Cauaan generationes 5, ann. 616''; ab Adam autem generationes 20, ann. 3383,
dies 4. Conversatus est autem Abraham' in terra Chanaan ann. 26 •* et genuit Isaac. Isaac
autem' annorum 60 genuit lacob. lacob annorum 88"" genuit Levi. Levi" annorum 40
genuit Gath". Gath ann. 60 genuit AbramP. Abram ann. 70 genuit Aaron. lO

13. In octuagesimo autem ^ et tercio anno Aaron egressi sunt filii Israel de Acgypto,
educente** eos Moysi'^. Fiunt igitur omneB anni 430. In desorto 40 ann. fecit^ populos
sub Moysen. Hiesus Nave, transito lordane, fecit in terra ann. 31, bellum agit* ann. 6' et,
postquam possedit terram, vixit ann. 25. Fiunt ergo ex quo Abraham venit in terra Chanaan
usque ad morteui Hiesu Nave generationes numero T^", anni 501-, ex Adam autem genera- i5
tiones 27, anni 38818. Post mortem vero Hiesu'* peccans populus traditur Cusarsaton regi
Mesopotamiae, cui servivit* ann. 8. Et cum claraasset ad Domiuum, exsurrexit Gothonehel'',
frater Caleb^ iunior, de tribu luda, qui denuntiavit ipsi Cusarsat^n et occidit illum et gessit
ducatum populi anii. 33™. Et iterum, dum peccaret, traditus est Eglon regi Koab et servirit
iilis " ann. 18°. Converso autem populo, surrexit Aod, vir de tribu EfremP, et, occiso EgloD, 20
principatus est populo ann. 80. Mortuo autem Aod, deliuquens populos traditus est labin
regi Chanaueorum, cui servivit ann. 20. Sub eo prophetabitl Debbora"", uxor Arido*, de
tribu Efrem, et per ipsam ducatum gessit Baracb Aminoe ' de tribu Neptalim. Hic denun-
ciabit" labin regi et vicit^ eum et regn. iudicanti^ cum Debbora ann. 40. Post cuius mor-
tem peccavit populos et traditus est Madianeis ann. 7. Super'' quo surrexit Gedeon de tribu 25
Mannasse, qui in 300 viris 120 milia hostium perdedit. Hic rexit popuhim ann. 40. Huius
filius Abiraelech. Post hunc praefuit populo Thole, filius Faley, fili Caram, de tribu Efrem
ann. 20. Post hunc iudicat^ laer Galaidites* de tribu Manasse et praefuit ann. 21''. Post
hunc peccans populos' traditus est Admanithes*^ ann. 18. Et cum clamassit* ad Dominum,
surrexit illi' princepsS Galadita de tribu Gath de civitate Masefath'' et gessit ducatum ann. 6. 30
Post' hunc iudicavit Allon labolonita ann. 7. Post hunc iudicavit Elon ann. 10. Post bunc

Capp. 11 — 13. 1. 2a. 3a.

Cap. 11. a) accepit 2a. 3a. b) Cham 2a. 3a cum L. c) Medii ten"aneum 2a; Medi-

terraneum 3«. d) om. 2a. e) discurrimus 2a; decurrimur (om. ad annos) 3a; decurremus L.

Cap. 12. a) om. 2a. h) Nachor. Nachor 2a. 3a fuhi alterum N. deestj cum L. c) Tharam. 35
Thara L. d) Abratham corr. Abraham 1. e) om. 2a. f) 85 3a. g) edixit L. h) sex

7)1. al. superscr. 1. i) autem cum Chanaam L., om. Abr. in terra. k) 25 L. 1) om. L.; post

alterum lacob habet 2o. m) 86. L., sed tertium X et extremum I in litura. n) Levi m. al.

superscr. 1. o) Caath. Caath L. p) ita 1, Ambram. Ambram corr. Amram. Amram 2a, et

sic 3a cum L. 40

Cap. 13. a) om. 3a. b) ducente L. c) Moysi (sic etiam 2a) corr. prima m. Mojse 1.

d) facit seviper L. e) agit corr. m. al. aegit 1; agitat 2a. 3a. f) fiunt ergo add. 2a, quae verha

m proxima linea sequuntur 1. f) corr. VIII 1. g) 3884 L. , sed XIIII in litura. h) Hie-

simae 2a,- Hiesu nave 3a. i) servit L. k) Gothoniel 2a. 3a. 1) Chaleb 2a; Calep 3a. m) 31 L.
cum Chronogr. n) ill.s., ut videtur, corr. m. al. iilis 1; ilii L. o) 23. 2a. 3o. p) Effrem 2a; M>
Effraim 3a, ut infra. q) prophetabat 2a; propheta^nt 3a. r) Debbora m. al. corr. DebboiTa 1;
Deborra semper L. s) Lapidod L.; Act(pi8o& LXX. t) Aminoen L. u) denuntiabat 2a; denun-
tia\-it 3a. v) occidit L. w) iudicans L. x) Sub 3a. y) Falae L. z) iudicavit L. a) Gala-
dites 2a; Galaditides 3a. b) 22. L. cum Chronogr. c) populus corr. prima m. populos 1. d) Am-
manites 2a; Ammanitis 3a cum L. e) clamassent 2a. 3a. f) illis 2a. 3a cum L. g) lepte om. r^o

Fred., hdbet L. h) Asefath 2a: Masephat 3o. i) Post hunc — ann. 7 om. L.; Post hunc Aaron

Zahulonitis (Zabulonita 3a) iudicavit populum annis 10. Post hunc Hebron cet. CJironogr.

I

I

CHUONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI UBER I. 27

udicavit Hebron, filiiis Alleion^, Faratbonoin*' de tribu Efrern ann. 8. Post quera*' peccaus
(opulos traditur Allofilis per ann. 40. Post baec, conversis *^ filiis Israel, surrexit Samson,
ilius Manoc ®, de tribu Dan. Hic debellavit Allofilos et gcssit principatum ann. 20. Post
lunc Heli saccrdos iudicavit ann. 20.

14. Post Samubel propheta unxit Saul in regem, et ipse iudicabit populos ann. 70.
'ost tempus, cum regnaret David, eduxit arcam de domo Aminadab et divertit vitulum^ et,
:um reverteretur'', opposuit manus filius Aminadab nomine Ozia*^ et percussus est. Et timuit
)avid et induxit illam in domum Abethtdarath'^ Getthei et fecit ibi menses 3. Recnavit
,utem Saul ann. 30. Erat autem illi dux Abner, filius Ner. Ipse autem Samuhel David
inxit in regem. Fiunt igitur^ ab Hiesu usque quo conversus susccpit'^ David regnum de
ribu luda generationes 9?, ann. 480''; ab Adam autem generationes 34, ann. 4364, et dein-
eps regnavit' David ann. 40**, mensis 6. In Cebron autem regnavit ann. 7'', mensis 6, et in
iierusalem ann. 33. Sub hoc sacerdos Abiathar, filius Abimelech, ex genere Heli; et ex alia
latria Sadoc'. Propbetabant autem temporibus David Gad et Nathan. Erat autem ipsi David
lux loab, filius Sarviae'", sororis David. Hic denumerat" populum; erat autem" numerus,
[uos denumeravit filios Israel, milies cencies milleni; filii autem luda quadrinentiisP septies
nilleni; Levi autem et Beniamin non dinumeravit. Numerus autem eorum qui ceciderunt
IX Israel 70000. Post David autem regnavifi Salomon, filius eius, ann. 40; et sub ipso
idhuc Nathan propheta et Achias ex Selon et inter eos sacerdos'" Sadoc. Post Salomonem
egnavitl Roboam, filius eius, ann. 19*. Sub hoc divisum est regnum, et regnavit in Samaria
ieroboam', servus Salomonis, de tribu Efrem. Prophetavit" autem et^ sub Geroboam Achias
Jelonites et Sameas, filius Helami. Post Geroboam^ regnavit Abias, filius eius, ann. 17. Post
^biam reguavit Asaph, filius eius, ann. 41. Hic in tempore senectutis'' pedis doluit. Prophe-
avity autem sub eo Azarias. Post Asaph regnavit filius eius^ losafath ann. 25. Sub hoc
irophetat Heliar^ et Micheas, filius Emblas'', et Abdias, filius Annaniae. Sub Michea autem
irat p8eudopropheta*= Sedicia'', filius Chananei. Post losafath regnavit filius eius loram ann. 20,
;t 8ub ipso prophetat Helias, et post hunc prophetat Heliseus sub filio loram Ocozias^, sub
[uo populos^ in Samaria filios suosS stercus columbinum manducandum'', regnante in Samaria
oram. Post loram regnavit filius eius Ocozias' ann. 1; et sub hoc prophetavit Gothol et
^abdone''. Post hunc regnavit' Ghotolia, mater Ocozie, ann. 8"". Quae exsurgens occidit
latoe fili" sui ; erat enim de genere Acas ° regis Israel. Soror autemP Ocoziae nomine
iOsabiael, cum esset luiadae'' sacerdotis uxor, furata est loas, filium Ocoziae, cui luiadae*"
acerdos inposuit regimonem'. Prophetat autem sub Gotholia Heliseae*. Post hanc regnavit

Capp. 13. 14. 1. 2a. Za.

Cap. 13. a) Allelon L.; Abel Chronogr.; 'E}.?.t)X LXX. b) ita Fied. cum L., om. Chronogr.;
I 4>«Qa.i^oviTi]5 LXX. c) hunc L. d) conversus 2a; conversi 3a. e) Manue corr. m. pr.

ifanoc 1 ; Manaoe L.

Cap. 14. a) vitulos /-. b) revertitur 3a. c) Ozias 2a; Oza 3o. d) Abethydarath 2«;

Lbethidarat 3a; Abeddarat L. a) aut 2a; afi (= antem) 3a. f) coepit L. g) 19 2a. 3a

generat. om. 3a). h) 460 2o; 370 3a. i) TO.gnni L. k) et add. 2a. 1) Sadoch 2«. 3o;

5addoc L. m) Serviae 2a; Sarvie 3a. n) dinumeravit L. o) Et erat n. L. p) quadrin-

^ntos 2o; qaadrincncies 3a. q) re^at L. r) Sadoch (Soddoc L.) sacerdos 2o. 3a. s) 18 3o;

4 L.; 17 Chronogr. t) Ilicroboam 2a ; Icroboam 3a (et ita infra) cum L. u) i^roplietabat

emper 2a; prophetat L. v) om. 2a. w) Roboam L. x) suo add. 3a. y) proiihetahat L.

:) om. 2a. a) Helias L.; ITeliaret 2a. 3«. b) lembla.s L. c) pyeudop. corr. aec. m. pscudoi». 1.

I) Scdecbia 2o; Sedechiafl 3a; Sedccias L. e) Ocozias corr. Ochozias 1; Oozias 2a; Ochozias 3a,

U infra. f) popnlos corr. popidns 1. p) ct add. L. h) mandueabant 2a; mandncabat L.;

■f. infra p. 31, /. 8. i) Aehozias L. k) Labldono 3a. 1) repnaljat 2a ; rci^nat L. m) 7 3a.

i) fili corr. m. al. filii 1. o) Acas corr. m. ul. Acaz 1; Achnz 2a. 3« cnvi L. p) ovi. 2a. 3a.

l) Zosabaae />. r) luiadae corr. m. al. Euiadac 1; ibi adacHaeerdeHteH 2«; loiadc (ila eliam infraj

acnrdoteg 3a ; loiadae, infra loadae L. tt) re/fimonem coi-r. m. al. regnum 1; rigemonem 2a 8a;

cgpmonium L. t) HeliHeae corr. m. al. IleliHeus 1; IleliHCUa 2a; EliHeuH 3a.

4*

28 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I.

loas, filius Ocoziae, ann, 40. Hic interfecit Zacchaiiam, filium loiadae sacerdotis. Post loam
regnavit filius eius * Amcssias*' ann. 9.*^ Post Amessiam'' regnavit filius eius Ocias*^ ann. 52.
Ilic leprosus fiiit, usquequo moreretur. ludicabat autem sub eo loatham, filius cius ; propheta-
bant autem*' sub Ozia Amos et Esaias, filius eius, et Osee, filius Beeri'^, ct lonas, filius
Amathi, ex GoferS. Post Oziam regnavit filius eius lonathan'' ann. 16. Sub hoc' prophetac'* 5
Esaias, Osee, Michcas Moratita et lohel, filius Bathuhel. Post loatham autem regnavit filius
eius Agas ann. 15; et sub' hoc' profet."* Esaias, Osee et Micheas; sacerdos autem Urias.
Sub hoc Salmanassas " rex Assyriorum eos qui erant in Samaria transmigravit in Mediam et
Babylloniam. Post Achas regnavit filius eius Ezechias ann. 25. Sub hoc profet."' Esaias,
Micheas et Osee". Post Ezechiam regnavitP filius eius Manasses ann. 55. Post Manassc lo
regnavit filius eius Amos ann. 2. Post Amos regn. filius eius losiasi ann. 31. Hie idola et
altarium Samariae dissipavit. Sub hoc pascha'' caelebratum est ann. 18. regni eius ; nam ex
quo mortuus est Hiesus, filius Nave, non est servatum pascha, sicut tunc. Sub hoc Celcias*
sacerdos, pater Hieremiae prophetae, invenit in sacrario librum leges in 18. ann.' losie.
Prophetabant " autem sub eo Olyba, uxor Sillim'*', a vestae sacerdotis et Sofonias et Hiere- i5
mias, sub quo pseudoprophetae ^^ Annanias. Postlosiam^ regnavit Sofonias ann. 5^, mens. 11.
Post Sofoniam regnavit loachas, filius eius, mensis 4^. Hunc legavit Nathao^ rex Aegypti
et adduxit in Aegypto, ordenato'' in'' loco eius Heliacim'*, qui cognominatus est loacim, regna-
vit'' ann. 11. Sub hoc propheta*^ Hieremias et Buzi et Urias, filius SameaeS, ex Cariatharim.

15. Hunc^ Nabagodonosor'' legavit catenis aereis loacim regem luda et duxit*^ eum iO
in Babylloniam. Post loacim regnavit filius eius "^ loacim ann. 3. Et hunc ducit ad eum
conpcditum Nabagodonosor rex Babyllonis et alios cum eo. Per* ipsum constituetur in loco
eius frater loacim, cuius nomen Sedicias, qui et leconias, qui regnavit ann. 11. In anno duo-
decimo^ transmigrants illum in Babylloniam, effossis oculis, et populum transduxit cum eo
praeter paucos qui postea in Aegyptum discenderunt''. Profetabant autem et' sub Sedicia 25
Hicrimias et Abacuc''. In anno autem 8.' regni eius prophetabit in Babylloniam Ezechihel.
Post hunc prophetae Naum et Machis"' et Danihel, qui videt de" ebdomades in primo anno
Darii regis, fili Hasueri", de semine Medorum, qui regnavit super regeP Chaldeorum.

16. ^* In primo autem'' anno regni sui Chyrus demisit*' redire^ populum in Hierusalem.
Eo autem^ tempore quo templum aedificavit prophetant^ simul Aggeus et Zacharias. Post 30j

1

I

Capp. U— 16. 1. 2a. 'da.
Cap. 14. a) superscr. forte prima m., mutatis calamo et atramento 1. b) Amass. 2a; Amas.

)

3a cum L. c) 8 L. ctim Chronogr. d) Och. 2a. 3a, ut infra. e) om. L. f) Beheri L.

g) Gosher, exp. h 2a; Gophir 3a. h) ita 1 ; loathan 2«; loatham 3a et L. i) quo m. al. svperscr. 1.
k) protae corr. sec. m. prophetae 1 , et ita L. ; prophetanunt corr. pr. m. prophetabant 2o, et ita 3o. 35
1) suo corr. sec. m. sub 1. m) profet 1; prophetabant 2a. 3a; prophete L., ut infra. n) Salma-

nassas corr. m. al. Salmanassar 1, et ita 2a. 3a; Salmanasar corr. pr. m. Salmanassar L. 0) Ozie (?)
corr. Osee 1; Osee 2a. 3a. p) om. Ij. q) lonas corr., ut videtur, losias 1. r) cel. est p. 3o.

s) Celcias (sic L.) corr. Elchias 1, et ita 2« cum Chronogr.; Chelchias 3a. t) om. 3a; regni add. L.

u) prophetant L. v) Sellim 2a cum L. ; Rellum 3a. w) pseudjjr. corr. pseudopr. 1. x) Osiam 3a. 40
y) d. B. add. L. z) 3 3a. a) Nathao coi-r. m. al. Etho 1 ; Nachao 3a ; Nechao L. cum Chronogr.

b) om. 2a. c) incolo corr. m. al. in loco 1; incollo 2a. d) Eliachyum 2a; Heliachim 3a.
e) et r. 2a. 3a. f) prophetabant 2a; prophctavit 3o; prophetat L. g) Samace L.

Cap. 15. a) Tunc 2a. 3a. b) Nabuchodonosor 2a. 3o (ut infra). L. (infra Nabuchodosor).

c) adduxit 2a. d) om. 3o. e) pi-o ipso 3a. f) duo in litura scr. 1. g) iia 1. 3a (f) cum L.:
transmigravit 2a. h) descenderant 2a. i) om. L. k) Ambacum L. 1) 9. L. m) Maha-
chias 2o. 3a cum L. n) LXXII superscr. j^-ima (?) m. 1, om. reiiqui codd. et L. o) Asueri
2o. 3o; Asuerii L. p) rege corr. m. al. regna 1 ; regnum 3a. L.

Cai). 16. a) h. l. ex indice cap. 16. incipit, sed libri mss. infra ah Eo inchoant.
h) om. 3a. c) demisi corr. demisit 1. d) p. r. L. e) om. 2a. f) prophetante 2o; pro- 50

phetabant 3a.

:

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I. 29

qiios Ncemias, filius Acleli^, dc scmine Isracl fabricavit civitatem Hierusalem, cum esset ab
auno'' Artarumerxis*' regis, et post hunc secundum** Mardocheus. Fiunt igitur a David
usque Scdieia, qui et leconiae®, transmigrationem generationes*^ 18, anni 478, mensis 9. AbS
Adam autcm usque in transmigrationera Babylloniae sub leconia generationes 51, ann. 4842,
mensis 9 s. Et post transmigrationem Babjlloniae usque ad gencrationem Christi genera-
tiones 14, ann. 660. Et a generatione Christi usque ad passiouem eius'' ann. 30. Et a pas-
sioue eius •' usque ad' hunc annum, qui est 13. imperii Alesandri'', anni 207'. Fiunt igitur
omncs anni ab Adam usque 13. Alexaudri imper. ann.'" anni 5238". Ut autem" aliter
ostendamus non tantum per tempora regum, sed etiam a quo pascha servatum est, dinume-
rantes simul et aun., dicimusP: Ab ' Adam usque ad"! diluvium anu. 2242. A diluvio usque
ad"" Abraham* anni 1141'. Ab" Abraham vero usquequo exierunt^ de Aegypto, educente eos
Moysi, quando et pascha fecerunt, anni^^ 430. Ab exodo'' Aegypti y usque in transitu'' lor-
danis, quando Hiesus pascha caelebravit, suut anni 42**. Ezechias post auno'' 454". celebravit^
pascha. Post Ezechiam losias aun. 114. pascha celebravit. Fost losiam Esdras* ann. 108.
pascha caelebravit. Post Esdram servat^ autem generatione Christi, post ann. 563. pascha fit.

17. A generationem ' autem Christi post 30 ann., cum passus est Dominus, pascha
cclebratur ; ipsi'' enim erat iustum pascha. A passione autem Domini usque in 13. ann. imp.
Alexandri"^ caesaris anu."^ 206". servatum est pascha, quo in commemorationem domini noslri*^
lesu Christi servatur a nobis. Fiunt igitur omnes anni ab Adam usque in hunc diem
ann. 5738.

18. Regis Persarum ex tempore Cyri. Cyrus regnavit Persis ann. 30. Post hunc Cam-
bises ann. 9. Smedius^ Magus mens. 8. Darius ann. 36. Xerxes'' ann. 26. Astarxerxes <^
Longemanus ann. 36. Xaries*' dies 60. Socdanius men. 7. Darius Notus ann. 18. Artar-
xcrxes*, Cyri iuniores'^ frater, ann. 62. OcorS, qui et Artarxerxes, ann. 23'', men. 7. Arsea
Notus ann. 3. Darius ann. 7. Hic est quem Alexander Macido' deposuit in bello, quod fuit
ininarrabiles^. Fiunt omnes anni 245. Post quos tempore iam apud Grecos manifeste ex'
constructione olympiadum sunt clara. Nam usque ad Alexandrum Macedonum'" fuerunt"
olympiades 114°, quod faciunt ann. 456 P, ab Ipito, qui constituit olympiades. Ab Alexandro

Capp. 16—18. 1. 2«. 3a.

Cap. 16. a) Acheli 2a. 3a r.um L. b) 20. add. 3a; scr. ab oino, erat enim KQ^^ioivoxooq.
c) Artanimerxis 1 (ubi eras. um). 2a; Artaxersis 3a cum L. d) secundum (corr. m. al. secundom)

Mardoceum (corr. Mardochus) 1; secundus Mardoceus L. e) lechonia (Hiechonias 2a) et 2a. 3a; Zeco-
niae L. f) et g. 14 3a. g) Ab — mensis 9 om. 'da. h) o?». L. i) om. 2a. 3a. k) annus
add. L. l) 7 2a; 206 i-ecte 3a. L.; cf. infra l. 18. m) om. 3a. n) ita h. l, Fred., sed infra

probe 5738, et ita h. l. L. o) et add. Ij. p) dicemus L. q) om. L. r) u. ad Abraham,

mperncr. m. saec. X/XI. u. a. e.xitum A. de terra sua L. (ubi anni deest). s) Abraam corr. Abra-

ham 1. t) mille 41 2a; 1145 L.; 245 male Chronogr. u) Hinc (d aiil add. sec. m.) pro Ab
(Ab om. 3a) A. v. L. v) exirent (Isrt. add. sec. m.) de L. w) sunt add. L. x) exitu 3a.

y) e corr. 1. z) trans 3a. a) 41 recte L.; 531 male Chronogr. b) anno corr. m. al. anuos 1.

e) IIII 171 lilura p/rimn m. 1; 444 corr. pr. m. 464 L.; 864 probe Chronorjr. d) cclebrant, exp. n 1;
celebravit 3«. L. e) Hezras po.st anno | L.; ubi terlia f. 191. parle abscisa, lextus inde ab hoc

loco valde mnlilatus esl. f) servat corr. m. nl. servatur 1; scrvata (om. autem) 3a; servatoris usque g.
Labbeus ex coniectura, cura codex mutilus sil.

Cap. 17. a) generatifmem, exp. m 1. h) ipsi corr. m. al. ipsc 1. c) Aiex(h"i 1. d) ovi. 'ia.
e) 106 2a. f) no«tri Ir»u om. 3a.

Cap. 18. a) Ita 1; eHmedius 2«; & medius 3a; Smerdius L. h) Astarxerxes 2a. c) Astar-
xerxer corr. pnma m. AHtarxerxors 1; Artaxerses 3a, ut infra. d) Xaric 2a. 3a; Xar | L.

c.) Artaxer|A. i) corr. m. nl. iiinioris 1. (,') Oclms 3a. h) 33 2n. \) Mache | /y. k) ini-

narrabile» r.orr. m. al. incnarrabili.s 1. 1) extructiouc 3a. m) Macedum 3a. n) ovi. 2«. 8a.

o) 14 2a. 3a. pj 456 Aa; 457 L. ^

1) Cf. 'luac dc hoc loco scripid 'N. Archiv VII, p. 4 59. cL diHiiidsitioncm doctinsimam Ifm-
rici Gc/zcr, Scxlun lulinH Africanus, Lipsiac 1885, uhi II, p. 1—23. dc chrouico Ilippolyti a</ilur.

30 CIIRONICARITM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I.

usque ad Christum olyinpiades 80, qnod suiit^ anni 320. A Christo autem usque auii. IS*».
imperii Aloxandri^ olimpiades 58, quod suut auu. 236. Suut ergo omnes olimpiades asqae
anu. 13, Alexandri caesaris olimpiades 2oS^, quod sunt anui 1012'.

19. Nomina creaturae : Adam, Seth, Enos^, Cainan, Malalehel, lareth, Enoc*>, Matusa-
lam, Lamec, Noe, Sem, Arfaxat, Sala, Heber, Falec*', sub quo divisa est terra, Ragau, Seruc, 5
Nagor^, Thara, Abraham, Isaac, lacob, luda, Faris*, Esrum, Aram, Aminadab, Naasson'^, Sal-
mon K, Boz, Obet, Gesse, David, Salomon, Roboam, Abiam, Asa**, losafath, loram, Ocozias',
loas, Amessias'*, Ozias, loatham, Acaz, Ezechias, Mannasses, Amos, losias. losias autem
genuit lonaam' et loachim et fratres cius Heliachim, qui et loachim, et Sediciam, qui et
leconias" dictus ° est, Salum. lo

20.' In transmigrationem autem Babylloniae loachim genuit leconiam et Sediciam.
Geconias autem genuit SalathieP, Fanneam et Sale, Saret*^, leconiam, Ortamo et Deebi. Et
fili Fania Zorobabel et fratres eius Zorobabel, Melchiam et Fanuc'*. Filii autem eius Abiut
et Musolam^ et Annanias et Saladi, soror' eorum, et Sedbel? et Thoul et Archia et Asadia
et Sobosec''. Aedificatum est autem' sanctoarium tempore Zorobabel''. Huius filii Abiut', i5 »
dehinc Eliachim'", Azor, Sadoc", Achim, Heliud, Eliazar, Matthan, lacob, loseph, cui dispon-
sata fuit virgo Maria, quae genuit lesum" Christum exP Spiritu sancto.

21.^ Prophetarum nomina: Adam, Noe, Abraam'', Isaac, lacob, Moysen, Aaron, Hesu
Nave, Heldad et Modat, Natham*', David, Salomon et Modap"', Achias Silonita, Sameas,
filius Elam*, Annanias, Helias, Micheas, filius Emblas^, AbdiuS, Helisei, Abladoue^*, Amos, 20
Esaias, Osee, filius Beeri, lonas, Micheas, Rabam, lohel, filius Batueli'*, Hierimias, filius Cel-
ciae' saeerdotis, Gefi'onias'', Buz, Ezechihel, Urias Sameus, Ambacuc, Naum, Danihel, Mala-
chias, Aggeus, Zaccharias et sub Christo Simeon et lohannis baptista. Item' mulieres pro-
phetissae: Sarra, Eebecca, Maria, soror Moysi, Debbora, Oliba, et sub Christo Anna, Heli-
sabet, Maria, quae genuit Christum. 25

22. Item* nomina regum'': Sanl de tribu Beneamin; postquam<^ translatum^ est regnum

Caj)p. 18—22. 1. 2«. 3a.

Cap. 18. a) fiunt a. 220 2o. b) 14 corr. 13 1. c) A. — A. caesaris om. 2a.

d) 254 2a.

Cap. 19. a) superscr. prima m., ut videtur, 1. b) Enoch — Lamech 2a. 3a. c) Falegh 2o; 30
Falech 3o. d) Nachor 2a. 3n. e) Fbares 2o; Phares 3o. f) Eiaasson 1; Naason Chronogr.

g) Siasson, Bozobeth 2a; Salma, Booz, Obeth 3a. h) Ara 1. i) Ocoziab (?) corr. Oeozias 1.

k) Amasias 3a. 1) loatham 2a. m) Hiecon. 2a; lechon 3a, ut infra. n) ductus 2o.

Cap. 20. al ita etiam 3a. b) Salamiel 2a; Salatiel 3a. c) Saeret 2a. 3o; genuit m. al.
superscr. 1. d) Fanue 2o. 3a. e) Mosolam 3o. f) corr. m. al. sorores 1. g) Fedbel 3a. 35

h) Sobosed 2a. 3a. i) om. 3o. k) a^ite Z. littera erasa 1. 1) Abiit (?) corr. Abiut 1. m) dehin
delyachim (heliachim 3a) 2o. n) Sadoch 2a. 3a. o) om. 3a. p) ex s. s. om. 3a.

Caj). 21. a) 21. P. n. om. 2o, spatio relicto; 22. 3a, et sic deinceps. b) Abraam, m. al.

superscr. h 1. c) Nathan 2a. 3a. d) & modab 2o. 3a; scr. Nathan. e) Helam 2a. 3a. f) Em-
blac L. g) Abdias 2a. 3«. g') ab ladon 3a; Addon Chronogr. h) Batuheli 2a. i) Celciae 40 |

corr. m. al. Elchiae 1; Helch. 2o; Chelch. 3o, ut infra. k) Soffonias 2o; Zepbonias, superscr. f 3a;

Sophonias Chronogr. 1) ah Item incipit c. 23. 3a; I. m. p. om. 2a.

Cap. 22. a) I. n. r. om. 2a, ubi una linea vacat. b) de tribubus ?». al. superscr, 1. c) autem
m. al. superscr. 1. d) latum 3a.

1) Desinit cod. Collegii Claromontani, iam Cheltenhamensis, Libri Generationis a I^abheo 43
editus, cuius extrema pagina valde mutilata erat ; cf. Cangius, Chron. Fasch. Praef. (ed, Din-
dorf II, p. 32J. Finem huius libri Labheua ex ipso Fredegarii codice Claromontano adiecisse
videtur, id quod varietas lectionum parva eaque fe)'e nullius momenti confirmat. Certe asteriscis
ante 'Nomina creaturae' positis iam suo tempore codicem quem commemoravi eo loco defecisse,
Labbeus tacite confitctur ; cf. 'N. Archiv' VII, p. 470. 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR PREDEGARII SCIIOLASTICI UBER I. 81

n tribum luda, David, Salomon, Roboam, Abia, Asa, losafatb, loram, Ocozias, loatbam,
Igaz, Ezechias, Manasses, Amos*, losias, loacbim, Heliachim, Sedicias et Geconias. Sub hoc
ransmigratio facta est sub Nabachodouosor. Nomina'' regum qui regnaverunt in Samaria
uper 10 tribus ex quo regnum divisum est: Hiroboam, filius Nabath*^, ann. 22. Nabat,
ilius eius, ann. 2. Saba, filius Achiae, ann. 24; hic*^ vindicavit domum Geroboam, Hela,
ilius Base, ann. 2. Zambri ann. 12. Achap®, filius cius, ann, 22, Ocozias, filius Achap*^,
it loram, filius leconiae, ann. 12 S. Sub boc filius*" suus stercus columbinum hii qui erant in
Jamaria manducaverunt. Hieu, filius Namsi, ann. 28. Hic in' inicio pius fuit; fecit vindictam
upcr domum Achab, occisis'' loram et Zezabel. Et Ocozias i-egn. luda. loachas ann, 17.
oas, filius eius, ann. 16. Hic Amessiam regem occidit et destruxit de' muro Hyerusalera
obita 400. leroboam"", filius loas, ann. 15. Azarias, filius leroboam, mens, 3. Selem, filius
Lbia, men. 1, uno". Mane, filius Gadi, ann. 10, Falacias Manae" ann. 2. FacneaP, filius
lomeliae, ann. 10. Hic obsedit Hyerusalem, regnante Achas, noni possedit aeam. Esee'',
ilius Dale, ann. 8 *. Sub hoc decem tribus transmigratae sunt in regione Medorum a Sal-
nanassar, qui et ipsum Osee conligatum habens habiit, regnante Achas super duas tribus in
lierusalem. Nomina* sacerdotum: Aaron genuit Eliazar, Finees, Achias, Razaza", Moriat,
Imaria, Amittib^, Ettis, Achinas, huius filius Helias propheta, et Salon, loram, Amos,
oadae filius, Sedicias"", Sedicia, lohel, Uria, Neem '^, Salon, qui genuit Celciam, cuiius filius
lieremias propheta, et Azariasy, filius Azanae^, Sareu, losedech, qui genuit Hiesum, qui fuit
acerdos, cum instauraretur templum post captivitatem, Celcias, loachim, Eaeduc*. Item'' alia
atria, ex quo fuit Ezechiel propheta, lodefat, Nea'^, Amorius, Zadcur'', Samuhel, Evexia^,
lelchius, Salon, Gomorius, Barracim '^, Soffonias, Masxes, Celcius, Buzi, Ezechihel. ItemS alia
atria, unde Heli sacerdos, cuius'' Fineis' et Ofni rapiebant immolationem. Princcps patriae
e filiis Gaad, Achimelech, Habiathar, Uriu, Natan, Helis, Item '' patria Leviticum, unde fuit
amuhel prophe., Chore, qui restetit Moysi, filius huius Helchana, Sufen ct' Aliap, Zeraam,
Jhelcana'", Samuhel. Huic fuerunt duo fili munerum" acceptatores lohel et Habia". Ini-
iumP patriae Lewitaruml, unde sunt sacerdotes et ministri et Lewitae ^ : Ambram, filius
labaad*", filius Levi, filius lacob, Lewi genuit Gesson* et Cabaad et Mereri'. Fili autem
rcsson' Semei et Emeher. Hii filii Lewitae, Et filii Cahaad: Ambram, Isaar", Cofron,
)diel. Ambram genuit Moysen et Aaron et Mariam^. Et Aaron genuit ex Helisafit, sororcm
faasson, Nadab et Abiud et Eleazar et Ithamar. Mortui sunt autem Nadab et Abiud, offc-
entes ignem alienum. Post Aaron Eleazar suscepit sacerdocium. Post Eleazarum Finics,
'thamar autem et filii eius Isaar"'; Isaar autem, fratcr Ambram, ct ipsc Lewita, Iluius filii
Ihore et Nabith et Zazyr'^; et filii Corey Air et Helcana'^ et Abiasap. Hic Corcb ^ restitit

Cap. 22. 1. 2a. Sa.

Cap. 22. a) s in lilura prima m. scr. 1. b) ah N. c. 25. incipit Sa. c) Nabath — Saba

I. 0771. 2«. d) Hin rorr. liic pr. m. 1 ; liinc ■•a. o) Acliab 2a. 3a, ut infra. f) Cluib h. l. 3n.

) 21 anfi 2a; afi lo 3a. h) corr. m. al. filios snos 1. i) ovi. 2a. 3a. k) ila 1. 2«; occis 3a.

dc om. 2a, ubl rnuro post cubita. ni) Hicroboam 2a. 3a, ut infra. n) Unomane 1. 2a; iiuo om. 3a.
I Mane 2a; filius Mane 3a. p) Facoa 3a; Fancas Chronogr. q) om. 3a. r) 0.s(!e 3a.

I 9 8a. t) a N, e. 26. inc. 3a. u) Ka/.aza 3a. v) Amittib' (Amittcbus 3a) Ettis {corr. m. al.

cttis 1; Settis 2o; Sedtis 3a) 1; sunt Achitol), .Sarloc. w) Hecliie 3a. x) Heli Chronogr. y) Zaciia-
as 2a. 3o. /.) Ajsanae corr. pr. m. (?) A/.ariae 1, et ila 2«. 3a. a) Educ 3a; Sadocii Ckronoyr.

) ah I. c. 27. inripil 3a. c) nea corr. uoa 1; noa 2a; iodc falue 3«. d) Zadcus 2a. c) evixit

trr. pr. m. evixia 2a; evcxeia 3o. f) JJarr<'u;bim 2a; Bar.sacliim 3o. g) a/j I. c. 28. incipit 3«.

) filii m. al. tupern-.r. 1. i) Finies corr. m. al. i; Finee» 2«. 3«. k) inc. c. 29. 3a. J) ila 3a;

uf Enet 1; Snfeneth 2a. — Aliab 2a; YA\ixh 8a. m) ita 1; Ilclchana 2a; Cheliana 3a. n) niinic-
im 2a rt) Abia 2o. 3a. p) c. 30. ineip. 3a. <j) Lcuuit. corr. Louit. 1. r) Galmad 2a;

aat 3a , el ita infra. s) GoHRon m. al. corr. Gerson 1 , et ila 8a. t) Morcri rorr. sec. m.

[erari 1. u) I. C. O. om. 3a. v) M. , ut vidctur, hi« acr., ird altero loco eras. 1. w) 077i. 3«.

) Oa/,er 2a 3a. y) Chore 2t,. 3o. ■/.) ICthel, Cana 1, &liolcliana 2a; otekhana 3«. a) ila 1 ;

horcb, exp. h 2a ; Chorc 3a.

^'euAi,

32 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LrBER I.

adversus* Moyson et Aaiou et chao absortus est inviris cel'' Cebrum frater Ambram aer-
cius'^. Filii eius' Misahel, Elisafath et Setri et Dile. Hii"^ Lewitae traditi sunt. Omnes
autem* Aaron et filii eius archae testanienti, ut menistrarent ei et tollent eam, et facta est
eis pars 10. sacerdotibus initiata^ et primogenita et" quae in sacrificiis constituta et primo-
genita et distinata. Lewiticis data est lex, ut, quaecumque acciperint a populo cx decimis, .s
decimas darent saccrdotibus, ut extimaretur •• eis tamquam oblatio. Inicio eorum traditae sunt
illis etiam civitatos rofugiorum 6, et harum' prata sementiva'' in circuitu cuiusquc civitates'
cubita 2000, et aliae civitates 42, sacerdotibus quidem 10, Lewiticis'" quoque 13. Puto
latius nos dixisse quam speramus", tamen necessariae pro his qui scripolosius'* requirere
volunt et multa legerunt ; quos exstimo facileP percipere quae scripta sunt. Sed et illi qui lo
pauca legerunt facilius ad intellectum possunt pervenire ex illis quae a nobis perbreviata
inquisitione declarata sunt.

23.* Macedonum'' reges iuxta Alexandriuos:
Alexander, filius Philipphi, post Darium ann. 7.

Ptolomeus'' Lagi Soter"^ ann. 42. i5

Ptolomsis filius Filadelfus* ann. 38.
Ptolomeus filius Euergota ann. 30.
Ptolomeus filius Euergit.'^ ann. 25 S.
Ptolomeus Philopator'' ann. 17.

Ptolomeus frater ann. 23. 20

Ptolomeus Fuscus ann. 2,^

Euergeta' ann. 26. i

Ptolomeus Alexus ann. 20.
Alexander, frater Ptolomei Alexe, an.'' 18.

Ptolomeus Dionisius Hecate' ann. 29*". 29

Cleopatra filia ann. 25.
Fiunt in se" ann. 346."

24. ** Imperatores Romanorum :
Augustus ann. 57.
Tiberius ann. 22, mens. 7, dies 22.
Gaius ann. 3, mens. 9.
Claudius ann. 13, men. 1, dies 28.
Nero ann. 13, m. 8, dies 28.
Galba m. 5, d. 26.
Otho mens. 8, d, 12.
Vitellius m. 9, d. 15.

Capp. 22. 23. 1. 2a. 3a. Cop. 24. 1. 2o.

Cap. 22. al om. 2«. b) inviris celebrum 2o; inviris cel cebrum 3», i. e. inferi.s et (?)

ITfibron. c) tertins 3o (nescio an recte). d) filii add. 3a. o) A. a. 3a. f) inicia 2a. g) et —
primogenita 07n. Labbe. h) existim. 3«, ut infra. i) earum 2n. k) sementia 3«. 1) civitatis t$

m. al. corr. 1. m) Leniticis 1. n) speravimiis 3o. 0) scrip. m. al. corr. .scnip. 1. p) e corr. 1.

Cap. 23. a) 31. 3a. b) De M. regebus m. al. corr. 1; M. r. i. A. om. 2a, ubi una linea vacat.
c) Ptholom. plcrumque, Ptholem. nonnumquam 2a ; Ptholom. semper 3a. d) Lage Sother 2o; Lage-

rotor 3a. e) m. al. corr. Filadelfi 1. f) iia 1. 2o; Euergetes 3a. g) 35 2a. h) wi. al. rorr.

Philopater 1 ; Philophator 2a. 3a. i) Ptholomeus E. 3a. k) m. al. superscr. an 1, habent 2a. 3a. 4^

1) Haeeate 2o; om. 3o. m) 19 2o. n) insimul 2a. 3a. o) in his verbls liber primus desinil 3a. b,
qui ad verha I. Regnum A. primus rex Ninns /. II. c. 1. pergunt. 4

Cap. 24. a) 24. I. R. om. 2a. b.fubi linea vacat) ; m. al. corr. De imperatorehus 1. *

1) Sunt filii Oziel (non Ilebron), supra Odiel vocati, cuius nominis vestigia verba et Dile
/orte scrvant. Textus h. l. confusus videtur esse, 2) Cf. dc. hoc loco Geher l. l. p. 18. h|

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FKEDEGARII SCHOLASTICI LIBER I. 33

Titus ann. 3, m. 2, d. 2.

Traiauus ^ ann. 17, m. 8, d, 6.

Chadrianus'' ann. 20, m. 10, d. 28.

Antonius Pius m. 8, d. 22.

Marcus ann. 19, m. 5, d. 12.

Commodus ann. 12*^, m. 8, d. 24.

Elius Pertiuax m. 7.

luliauus m. 2, d. 7.

Severus ann. 14. •*

Antouius^ cognomento Caracalla, Severi filius, aun. G, m. 9, d. 2.

Macrinus ann. 1, men.'^ 2, d. 6.*

Antouius ann. 3, m. 8, d. 28.

AlexauderS anu. 13, d. 9.»

Regnum ^ Hebreorum :
Saul' ann. 30.
David ann. 40.
Salomon ann. 40.
Roboam ann. 17.''
Abia ann. 3.
Asa ann. 41.
losafath ann. 25.
loram ann. 9.
Ocozias ann. 1.
Gotholia mater ann. 8.'
loas ann. 40.
Amessias ann. 38.*"
Ozias ann. 59.
loatham ann. 16.
Acas" ann. 17.
Ezechias ann. 39.
Manasses ann.<* 55.
Amos ann. 2.
losias ann. 35.

loachim, fraterP loachas, ann. lli.
loachim, filius Hemeras'", ann. 3, captivitatis.
Sedicias' ann. 1 1.
Nabachodonosor reduos' ann. 15.
Cymaroth fiHus ann. 12.
Badasar" frater ann. 14.
Darius Asuerus' ann. 43.
Cyrus an. 1.'

Cap. 24. 1. 2a.

Cap. 24. a) Trarlanns corr. Traianus 1. b) Adrianus 2«. c) anle 12 vocahulitm eras. 1.

) 24 2a. e) A. — d. 6. om. 2«. f) m. 2. superscr. m. pr. i, om. Lahhc; ff. 'N. Arrhlv VII,

1. 470. g) Alexandcri (\ a mhiiatore tujtemcr.) aiin 16 2li. h) R. II. om. 2a. h. i) rcKuavlt

\dd. 2a.h. k) XVIII, exp. I 2«. \) 9 2«. m) .S'J 2a. ri) Aciiaz 2«. o) 05 niifi 2o.

i) anle fr. vocahulum erat. 1. q) 12 2o. r) Emcran 2« h. h) Sedccliias 2«. h. f) r<!c3ux
oni. Lahhe. ii) lialtn.snr 2a, v) Aflsncru.t 2h.

1) IIoc loco Ilippolijti librum deniiitae vfrini/inlc fnt ; cf. 'N. Arrhiv' VII , p. 4 70. 2) Ilic

ditio Lahbeana deninit, e codice Clarom. Frfdcfjarii supjdcta.

88. R. Merovingr. II. 6

34 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I.

INCIPIT» SUPPUTATIO EUSEBII HIERONIMI.

Ab'' Adam usque ad diluvium ann. 2242.

A*' diluvium usque ad Abraliam anni 942.

Ab Abraham usque ad Moysen ann. 505.

A Moysen usque ad Salomonem et primam acdificationem tcmpli anni 479 secun- 5
dura minorem, quem tercius Regnorum liber continet; nam iuxta ludicum ann. 650.

A Solomone usque*' ad instauratione*' templi, quae sub Dario Pcrsarum rege facta
cst, colleguntur anni 522 ^

Porro a Dario usquo ad praedicationem domini nostri lesu Christi et usque ad
15. annum Tiberi principes Romanorum explentur anni 548. 10

Itaque fiunt simul ab Adam usque ad praedicationem Christi et 15s. annum Tiberii
anni 5228.»

A 15. anno Tiberi principes Romanorum et ab ipsa passione domini nostri lesu
Christi usque ad Constantinum' et Rufum consules anni 430.
C13. A Constantino et Rufo usque ad ann. primum regni Sygiberti regis Francorum, i:.

filio Theudcrici regis, cxplentur anni 156.

Itaque fiunt simul ab Adam usque ad annum primum regni Sygiberthy regis
anni 5815.

Nulla sit dubitatio de ista descripcione, quia de cronica beati* Euscbii Caesariensis
episcopi adsumpta est usque ad passionem domini nostri Icsu Christi; item a passione 20
Domini per paschale'' Victorii' usque in tcmporc isto invenies veritatem.

25.'» INCIPIT NOT. DE EPISCOPIS SANCTAE ECLESIAE ROMANAE,
QUI CUI SUCCESSIT VEL QUANTO TEMPORE FUIT.*

Sanctus'' Petrus sedit ann. 25*=, mensis 2, dies 2^.

Linus sedit ann. 11, mensis 3, dies 17«. 25

*) Hieronimi et add. 1*.

Capp. 24. 25. 1. V. 2a.

Cap. 24. a) I. S. E. H. om. 2a. h, ubi una (2h) vel dtiae (2a) lineae vacant. b) Iiaec sup-
putatio cap. 26. subiuncta est 1*. c) ad d. 2«. d) usquo Esdra vel templi restauratione aim 521 1*.
e) instaurationem (o?n. ad) 2a. f) ita 1; 521 2a; scrihe 512. g) et a quinto decimo anno 2a. 30

i) Cost. , superscr. n m. pr. 1. k) paschalis 1*; paschalem 2«. b. 1) Victudi 1*.

Cap. 25. a) mimerus deest 1, supplevimus ex indice; NOTITIA DE EPlS ROMANIS XLVIII.
Petrus cet. 1*; 25. I. N. D. E. S. E. R. Q. C. S. V. Q. T. F. om. 2a. b, uhi una (2h) vel duae (2a) j
lineae vacant. b) litterae scs inti-a caput proximae P exstant 1; om. 1*. 2a. h. c) 16 1*. ]

d) 3 Colon. e) 18 1*; 12 Colon. 36.

1) Haec summa in calculo Eusebii-Hieronymi, quem usque ad hunc locum auctor sequitur,
constat. A 15. a. Tiberii annos ex paschali Victurii ita collegit, ut de 5658 annis, quos ille
ab origine mundi usque ad Constantinum liufum coss. computauerat, 5228 annos usque ad 15. a.
Tiberii subductos detraheret. A Constantino Rufo coss. annos ipse addidit. Annus primus Sigi-
berti II. regis Francorum cum a. 613. p. Chr. concordat, eundemque annum invenies, si a. 457 40
(Constantino Rufo coss.J summam 156 annorum addideris. Sed in annis 5228, 430. 156 com-
putandis auctor erravit, cum pro 5814 scripserit 5815. Cf. 'N. Archiv' VII, p. 436 sqq. 2) /s
catalogus pontifieum Romanorum a Dodioello in Opp. posthum. Pearsonii, Lond. 1688, p. 222,
'e codice Ms. Bibliothecae Bodleianae in Museo num. 94' (= 2) et a Duchcsnc, Lib. pont. p. 28,
ex cod. 1 editus, Coloniensi (ed. Wattenbach, Eecl. Colon. codices p, 165^ simillimus est, neque vero 45
ex illo haustus. Uterque inter Pium et Soterem omisit Anicetum. Satis mirum est, quod etiam
Zcphyrinus, qui in Chronographia iniuria temporum periit, a Fredegario abest, praesertim cum
catalogus Coloiiiensis hic integer sit. Id utcumque enodandum est, certe numeri cum iis quos

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR PREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I. 35

Cletus sed. ann. 12, m. 1% d. 19''.
Clemens sed. ann. 9, m. 2, d. 10.
Euaristus*^ sed. ann. 9, m. 10, d. 2.
Alexander sed. ann. 10, m. 7^, d. 2.
Syxtus sed. ann. 10, m. 3^, d. 2.
Telesior*^ sed. ann. 11, m. 3, dies 21.
Ygenxis sed. ann. 4, m. 3s.
Pius sed. ann. 19, m. 4, d. 3^*.
Sother sed. ann. 9, m. 6, d. 21.
Eleutherh sed. aun. 15, m. 3, d. 2'.
Victor sed. ann. 10, m. 2, d. 10.^
Calestus sed. ann. 5, m. 2, d. 10.
Orbanus sed. ann. 4, m. 10, d. 12''.
Poncianus sed. ann. 9', m. 10"", d. 2.
Anterus sed. ann. 12 ^, m. 1, d. 12.
Flavianus" sed ann. 14, m. 1", d. 11.
Cornilius sed ann. 3p, m. 3i, d. 3***.
Stefanus sed. ann. 6, m. 5, d. 2.
Syxtus sed. ann. 1, m. 10, d. 23.
Dionisius sed ann. 6'", m. 2, d. 4.
Fclix sed. ann. 4, m. 3, d. 26*.
Puthicinus' sed. ann. 5", m. 1, d. 1.
Gaius sed. ann. 11, m. 4, d. 12.
Marcellus sed. ann. 9, m. 4, d. 16^.
Eusebius sed ann. 6, m. 1, d. 3.
Mih'ciadis scd. ann. 4.
Silvester sed. ann. 23", m. 10, d. 11.
Marcus scd. ann. 2^^.
lulius sed. ann. 5^, m. 2.
Libcrius sed. ann. G, m. 3^=, d. 4.
Fclix sed. ann.^

Damasus sed. ann.'' 18, m. 3, d. 11"=.
Syricius sed. ann, 15.

*) Anecitus sd. an II, ms 4, 3 3, .lec. m. inserit 2a. **) Lueius scc. m. add. 2a.

Cap. 2:}. 1. r. 2a.

Cap. 25. aj I:, cran I 2a. b) 8 Colon. c) Enaritus 1. <1) 8 l*. e) in. 2, d. 1 Colov.
{) TcliHfor proU T. g) dics 4 add. Colon. h) Eleutcrius 1*. i) 3 1*. k) 11 1*. 1) an 8,

men. 2 (ora. 10 rl.) 1*. m) 5 Colon. n) scribe: Fabianus. o) 2 Colon., 11 Llh. Fovl.

p) 2 Colon. q) superBcr. pr. m. 1*. r) ita Fred. cnm TAhro Pontif., 8 Colon. s) 25. Cofon.

t) ita 1; Puticinus 1': scrihe EutJiicianus. u) 4 Colon. v) 17 2n. w) 13 1*; 24 2«. x) II::,

eraa. II 2a: mensea die»que om. Fred. y) 7 Colon.; dics om. Fred. v.) 4, d. 8 Colon. a) anno .1. 1*
cum Colon. b) a. 18 — Syricius sed. om. 2«. c) 12 1'.

*; codd. lAbri ronlificalis iJiicheme, 'Ktude itur lc Liher PontificaliH' p. 13G. reslitnil fcre nd
lincam conveniunt, vel iia locis, nbi Colonienaia discrepat. Kst cnim ille niniis mcndosus. Cf.
'N. Archiv VII, /».471. 1) Anicctum Frcd. cnm Colon. oinisit ; Chronofjraphia n. ^hA. h. I.

lacuna lahorat. 2) ZephyrinuH praetcrmisituH chI, aed in Colonicnsi cxHtat. Hle quoqnc c Chrnnn-

f/rnphin a. 3r»4. rrridil. 3) Ita Frcd. ciim Liltro Ponlificali, 10 Colon.; nt annos nuUoH scdit.

V, dr hoc crrorc DncheHne 1.1. p. 140. 4) lAicium a Frrd. oiiiiHHUin Colon. hahii.

6*

36 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LIBER I.

Anastasius sed. aiin. 3, d. 10 ^.
Innoccntius sed. ann. 15, m. P, d. 2L
Zosemus sed. ann. 1, ni. 3*=, d. 15.
Bonefacius sed. ann. 3, ni. 8'', d. (5.

Caelestinus sed. ann. 3% m. 10, d. 17. 5

Xystus^ sed. ann. 6^, m. 3, d. 19''.
Leo sed. ann. 12', m. 1, d. 14''.
Helarius sed. ann. 6, m. 3, d. 11'.
Simplicius sed. ann. IG"", m. 1, d. 7".

Filius" sed. ann. 8, m. 11, d. 27 p. lo

Gelasius sed. ann. 4, m. 8*i, d. 13 ^
Anastasius sed. ann. 1, m. 11, d. 24.
Symmachus* sed. ann. 15, m. 8', d. 25".
Horomista sed. ann. 8^, d. 17.

lohannis sed. ann. 2, m. 8, d. 16. i5

Felix sed. ann. 2^% dies 13.
Bonifacius sed ann. 2, d. 26*.
lohannis sed. ann. 2*, m. 4, d. 6.
Agapitus sed. ra. llJ", d. 18^.

Silvius*» sed. ann. 1, m. 5, d. 11''. 20

Vigilius sed, ann. 17, m. 6*=, d. 26.
Pelagius sed. ann. 4, m. 10, d. 17''.
lohannis sed. ann. 11", d. 18.
Benedictus sed. ann. 4^, d. 28.

Peladiuss sed ann. 10, m. 2, d. 10. 25

Gregorius sed. ann. 13, m. 6, d. 10.
Savinianus sed. ann. 1, m. 5, d. 9''.
Bonefacius sed. ann.' 8, d. 22.
Bonefacius» sed. ann. 6, ra. 8, d. 13.
Deusdedit sed. ann. 3, diebus** 20. 30'

Bonefacius sed. ann. 5, ra. 10.
Honorius sed. ann. 12, m. IP, d. 17.
Severinus' mensis 2, diebus 4.
lohannis' anno 1, m. 9'", diebus 18".
642. Theuderuso-i**. 3-,

*) Mercurius sec. m. add. 2a. **) In 1 Karolo Magno regnavte haec addita .sunl:

an. 6, m. 1, dios 18.
Martinus an. 6, m. 1, d. 26.

Cap. 25. 1. 1*. 2a. g

Cap. 25. a) 24 Colon. b) 2 Colon. c) 4 Colon. d) 9 2a. e) acribe 9 cum Colon. 40"

f) Syxtus 1*; Sixtns 2a. g) 8 prohe Colon., mensibus 07nissis. h) 18 1*. i) 8 Colon.

k) 18 Colon. 1) 2 1*; 10 recle Colon. m) potius 15 cum Colon. n) 17 1*. o) scribe: Fclix.

p) 17 Colon. q) 7 2a. r) 18 Colon. s) Simmagus 1*. t) 7 recte Colon. u) 26 Colon.;

d. 25 H. 8. a. 8 om. V. v) scribe 9. w) 4 Colon. x) 5 1*. y) aiin 11 1*. z) 28 1*. ||

a) Silverius probe 1*. b) 15 1'; x':::, eras. 16 2«. c) 5 2«. d) jwtiiis 18. e) menses 11 45

deaunl. {) m. 1 deest. g) Pelagius 1*. 2a. h) 8 1*. i) Bonifacius alius 1*; it B. 2a.

V) dibus 1. k) 12 1*. 1) .sedit add. 1*. 2a. m) 8 1*. n) corr. 19 1. o) ita 1; Theo- .

dorus se3., annis omiasis, 1', qui h. l. desinit; Theodorus sed. ann (sedit anno 2b) 10 2a. h. )

1) Corrige: mcnses, 2) Cnm nnnos IVieodori, qui ab a. G42. ad a. 649. Ncdit, scriptor

ignoraverit, ante a. 649. hanc historiae partem compositam e.ise, Hquet; cf. 'N. Archiv' VII, p. 429. 50

CIIRONICAKUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I. 37

26. 1N« CHRISTI' NOMEN LIBER CHRONECORUM. isid.

Sex diebus rerum creaturarum Deus formavit.

1. In primo diae condedit lucem.

2. Secundo'' fermamento caeli.

3. Tercio speciem" maris et terrae.

4. Quarto sidera.

5. Quinto piscis et volocris,

6. Sexto bistias adque iomenta.

Novissimum*^ ad similitudinem suam hominem primo*' Adam.

Eugeuius an. 2, m. 9, d. 24.
Vitalianus an. 13, m. 6.
Adeodatus an. 4, m. 2, d. 5.
Donus au. 1, m. 5, d. 10.
Agatho an. 2, m. 6, d. 4.
Leo sed. m. 10, d. 17.
Benedictus sed. m. 10, d. 12.
lohannis an. 1, d. 9.
Conon sed. m. 11.
Sergius an. 13, m. 8, d. 23.
lobannis an. 3, m. 2, d. 12.
lohannis an. 2, m. 7, d. 17.
Sisinnius sed. d. 20.
Constantinus an. 7, d. 15.
Gregorius an. 16, m. 9, d. 11.
Gregorius an. 10, m. 8, d. 25.
Zacharias an. 10, m. 3, d. 14.
Sthefanus an. 5, d. 29.
Paulus an. 10, m. 1.
Sthefanus an. 3, m. 5, d. 27.
Hadrianus an. 16.^

Cap. 25. 1. Cap. 26. 1. 1*. 2a.

Cap. 25. a) in altera eiusdem folii paglna piclura. rudis seqicitur, qua Eusebium et Ilieronymum
'Xpressos esse, Monod v. c. conieci/, dum Delisle v. c. quid intellecjalur statuere non andet. Certe quae
>ub$cripla: KP^AiNNKMPVm mVATIFAIKHm HblbHPUNX HCrMPIAm, et alia manu saec. VIII.
•epelita sunt: cronicomm raultipliccm edidcrunt istoriam, Isidorus in j>^'olo(jo chronid de Eusebio Ilie-
•onymoque dixil: cronicorum canonum multiplicem edederunt liistoriain. In 2a cataloyo pontificum ex-
iunte alia manus in spatio vacuo adiecit: Incipiunt dies Kgiptiaei quos observare oportet. Mens. liiiT.
lie 2 et anteq exeat die 3 cet., in 2b jjost anno 10 lineae quatluor vacant.

C&p. 26. aj ita 1, sed malim INCIPIT iiro IN XPl NOM , cum Isidorus in 1 Fredeyario ad-
texus ita incipiat: INCIPIT LIIJKR CIIKOXICORVM. Clironicon Ilieronymo additum lemvia fert: DE
^KKIE ANNOKUM SCl HIKKONIMI IIEL SCi EUSKHII XLVII; inciint: Primo die D(mis condidit
wcm cet. 1*. Incipit liber chronicliorum Ex (et 2Ij) diebus (dibiis 2a) rerum creaturarum Dcu.s for-
navit kmma eat in 2a. b. b) .Secundum {corr. Secundo) firmamentum 2a. c) spcciin 1 ; speciac 2a.
l) Noviaslmo 2a. e) primum 2a. b.

1) Iiiilium huius chronici cum tilulo ipso ex chronico Isidoriano codicis 1 eumptum est, Ihi
iinm mendnm creaturarurn jvro crcaturam invenicH. Quac scquuiitur gcncrationea ex fHrneco
juodam operr. pelitae tunt, quod qnidem indngare nequivi. Sed quod Schoene, Ifieron. I, p. 97,
'didit Xoovoj'QU((vtrov a. 867 — 8^6. scriplum procul duhio r.um Frcdetfario e communi fonle
lendef, cuim rei argumenta mmnulla colirgi, 'N. Archiv' VII, p. 472.

38 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I.

Adam fuit annoruni 230 et^ gcn. Seth. Facti sunt omnes anni, quibus vixit Adam,
anni'' nonienti 30.

Seth fuit annorum 205 et gcn. Enos. Facti sunt omnes anni, quibus vixit Seth ',
anni 812.

Enos fuit annorum 190^ et genuit Cainan. Facti sunt omnes anni, quibus vixit o
Enos, anni^ 905.

Cainan fuit annorum 170 et genuit MalaheH. Facti sunt omnes auni, quibus vixit
Cainan?, an. 910.

Malahel fuit annorum 165 et genuit lared. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
Malahel, anni 895. lo

lared fuit annorum 162 et genuit Enoc. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
lared, 962.

Enoc fuit annorum 165 et genuet Matusalaam. Facti sunt omnes anni, quibus
vixit Enoc inter ominebus'' 365, et translatus est, quia placuit Deo.

]Matusalam fuit annorum 187' et genuit Lamech. Facti sunt omnes anni, quibus lo
vixit ^latusalam, 969.

Lamech fuit annorum 188'' et gen. Noe. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
Lamech, 753.

Noe fuit annorum 500 et genuit Sem. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
Noe, 950. 20

Sem fuit annorum 100 et gen. Arfacsat. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
Sera, 600.

Arfaxat fuit annorum 135 et gen. Cainan'. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
Arfaxat, 465.™

Cainan fuit annorum 130 et gen. Sala". Facti sunt omncs anni, quibus vixit 2S
Cainan, 533.

Sala fuit annorura 130 et gen. Heber. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
Sala, 433.

Heber fuit annorum 134 et gen. Falech. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
Eber, 404.

Falec fuit annorum 134 ct gen. Eagau. Facti sunt omnes ann., quibus vixit
Falec, 338.

Ragau fuit annorum 132 et gen. Scruch. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
Ragau, 339.

Seruc fuit annorum 130, gen. Nachor. Facti sunt omnes anni, quibus vixit sb
Seruch, 360.

Nachor fuit annorura 79, gen. Tara. Facti sunt omnes anni, quibus \nxit |
Nachor, 208.

Tara fuit annorura 70 et gen. Abram. Facti sunt omnes nnni, quibus vixit
Tara», 205.

Abraham fuit" annorura IOOp, gen. Isaac. Facti sunt omnes anni, quibus vixit
Abraham, 175.

A principio usque Abrahara anni 3436.

Cap. 26. 1. r. 2a.

Cap. 26. a) et? eras. 1, hahet 2b, post Seth 2a. b) om. 2a, ut infro. c) ila 2«; Enos 1, 4^
uhi Sed sec. m. auperscr. d) :60 2o. e) amii 1. f) Malalehel semper 2«. g) Malahel 1 1

(ubi sec. m. superscr. Cainan^; Chainan 2n. h) ita 2a, uSt anni add.; omnebus 1. i) 186 corr.

sec. m. 187 1; 187 2a. k) 189 2«. 1) Canian 1; Chainan 2«; Kfivav LXX. m) 265 2a.

n) Solla 2a seviper. o) T. 205 et fuit annonim — A. 175 eadem, ul videlur, manu eodfmque alra-

vienlo inter lineas add. 1 ,• habel 2« {nbi Tharaej. p) »t add. 2a, ct sic deince^js. 6

I

1

Jl

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I. 39

Isac fuit annorum GO, gen. lacob. Facti sunt omnes anni, quibus vixit Isac, 181 «.
lacob fuit annorum 89, gen. Lewi. Facti sunt omnes anni, quibus vixit lacob, 147.
Lewi fuit annorum 45, geu. Caat.
Caat fuit annorum 61, gen. Ambram.
Ambram fuit annorum 70, gen. Moysen.
Moses, cum esset annorum l^O"^, mortuus est.
Moesen in sacerducio"^ successit Hiesu Nave.

Fiunt omnebus suppotatis'^ ab Adam usque ad sacerdotes qui fuerunt post Gesu
Nave ann. 3920.

ludecum*.
Chusaroton ann. 8.
Gotonihil ann. 50.
Eglom ann. 18.
Aothani ann. 80.
labin et Cisarra an. 20.
Barac et Debbora an. 40.
Madianiti ann. 7.
Gedeon ann. 40.
Abimelech ann. 3.

Tola ann. 23. *

laber ann. 22.
Amanite ann. 18 ^
Gepena^ ann. 6.
Esebon ann. 7.
Olomg-3 Zabolonitis an. 10.
Abdom ann. 8.
Alofoli tenuerunt an. 20.
Samson ann. 20.

Fuerunt ludaei sine iudecis ann. triginta.
Eli sacerdos ann. 20.
Sarauhel sacerdos et profeta ann. 20.
Fiunt ann. iudeeum ^^O***.

Usquc hoc tempore a principio suppotuntur anni 4390'.
Libcr"* rignorum dc regibus declarat :
Saul rignavit annis 40.
David annis 40.
Salamon annis 40.
Roboam annis 17.
Abia annis 3.
Asab annis 41.
losafat annis 25'.
loram annis 8.
Ozias"" anno 1.
Gotolias annis 0.

Cup. 26. \. V. 2«.

Cap. 26. ,1) 81 2«. h) ila 2a ; 210 corr. pr. vcl hcc. tn. 120 1. c) Haceidotiiini 2rf.

I) compiitatiH aiini.M nh 2«. a) om. 2fi. f) 19 2«. f,'J (^lom — A. n. 8 om. 2«. li) 4H0 2a.

) 4 milia 360 2«. k) L. — «leclarat om. 2«. 1) 30 2«. m) Ocr»ziaH rectc 2a: est ' Ofji)X,iu(i.

1) Scribc Aotli an. 2) Es/, 'lE((Oufc. 3) Malb)v 6 Z(tpov>,wviti]s. 4) Jtafio condat.

40 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I.

loas annis 40.

Aniassias annis 29 *.

Ozias annis 52.

loatam annis 16.

Agas annis 16.

Egicias'' annis 29.

Manassis annis 55*=.

Amos annis 2.

losias annis 31.

Et filii sui loachem ac'' Sedecias et alius*" an. 19. lu

Usque tunc a principio suppotantur'^ anni 4900.'

ludaei in Babillonia 70 an. in captivitate fuerunt; liberantur a Ciro.

Ciruss Persarum et Medorum an. 31.

Canbisis ann. 8.

Magienissis'' 6. 15

Darius an. 36.

Sersis an. 20.

Artabanus minsis 7 '.

Astarsersis etoi.di.^ an. 41. '

Darius Onothus''-^ an. 19. 20

Artarsersis, Cirus iovenis, an. 40.

Artarsersis Ochos an. 25.

Arsis an. 4.

Darius, quem Alexander occidit, aiiuus 5. Hic emplcntur' an. 5200.

Regnum paganorum. ss|

Alexander Magnus Macedus"" an. 12.
Tolomeus Leporos* an. 40.
Tolomeus Filadelfus an. 27.
Tolomeus. Atuergetis» ann. 24.

Tolomeus Phylopatur an. 21. so

Tolomeus Aepefanes an. 22".
Tolomeus Opilometur « an. 34.
Toloraeus alius Euuirgetis an. 29.
Tolomeus Salvatur' au. 15.

Tolomeus de Alexandro an. 12. 35

Tolomeus de Filipo ^ an. 8.
Tolomeus de Dionisio an. 30.
Cleopatra an. 72.» il

Fiunt ab Adam usque ad Octaviano Agusto Romense et quod natus est dominus
nostcr lesus Christus Deus veretatis an. 5500. 40

Cap. 26. 1. 1*. 2o. i

Cap. 26. a) 28 2o. b) Ezecbias probc 2a. c) ita 2a; 51 corr. sec. m. 55 1. d) c postea ' 11

add. videtur 1. e) alios 2o. {) compixtantur 2a. g) rex add. 2a. h) ita 1; Miigieniisis 2a,

ubi ann perperam add.: scribe Magi minsis 6. i) 6 2a. k) Notus 2a. 1) complentur 2o.

m) regnavit add. 2a. n) 25 2o. 45

1) Ratio constat. 2) Ilaec et in 1 et in 2a leguntur. Forte Gracca: ETHMA, ita ut

eto (ETO) pro ete vcl eti sa-iptum, idi (lAI) mutem ex corrujAo MA ortum esset. Itaquc etoi.di
nihil aliud esset nisi an. 41; cf. 'N. Archiv VII, p. 472, 3) i. e. 6 lO&OS. 4) t. e. Adyov
Dios. 5) EtEoyiTT]?. 6) 6 4'i?,0)J,rjTWQ. 7) 2u)T1]q. 8) Ita Fred., 6 ^iXimiov

Chronogr. 9) Ita 1. 1*, scrihe 22. 60

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LI13ER I. 41

Regnabat illo* in tempore noinen emperiae Octavianus Agustus; Aerodis sub
ipsuni'' Ilierusolimis rex erat.

Agustus an. post adventum 15.

Tiberius annis 23.

Caius an. 3, minsis 10.

Claudius an. 13, mens. 10.

Nero an. 13, mensis 7.

Galba'^ mens. 7, dies 27.

Vespasianus an. 9, m. 5.

Titus ann. 2, m. 9.

Doraicanus^ et alius Pertenax an. 5*^, m. 9.

Nervas an. 1, ra. 4.

Tragianus an. 19.

Atrianus an. 2K.

Antoninus an. 2^, ni. 7.

Marcus Aurilius et AntoninusS an. 19.

Comodus an. 12, m. 7, dies 19.

Severus an. 17, m. 7, dies 14.

Antoninus et Magrinus an. 11.

Alexandrus Mameas an. 13,

Maxemus an. 5.

Gordianus'' cum alio an. 6.

Filepus an. 6.

Decius an. 1.

Gallienus an. 3.

Valerianus et Gallienus an. 15.

Claudius an. 1.

Aurilianus' 6.

Probus et Tacetus an. 7.

Carus et Carinus, Anumnirianus ' ct Floanus^ an. 2.

Constans pauper et Licinius ct Maxeminus'' ct Deoclicianus' an. 19, min. 4.

Tunc"" suppliti" sunt a principio an. 5806, m. 4.

Constantinopole" emperat. cristiani:
Constantinus maior^ an. 30, min. 3,
Constantius an. 25, mins. 4.
lulianus malus an. 2, mins. 2.
lovinianus an. 1, menusP mensis 2.
Valens Arrianus an.'i 10, niens. 4.
Teudosius an. 16'', mens. 18".
Arcadius, filius suu.s, an. 14.
Tcudosius minor an.' 42.
Marcianus an. 0, mcns. 0.

Cap. 26. 1. r. 2«.

Cap. 26. A) \n t. i. 2«. h) i|..simi corr. iji.so 1. c) Gallta — <1. 7 ora. 2«. il) Domi-

cianiifl corr. nec. vi. 1. e) 15 sec. m. 1. f) '^'^ -'<• K) Aiitonin.s 2«. ii) Giird. 2«. i) ;m. oiii. 1. '2n.

k) Maximiifl 2«. ]) Dcoliicianu.s corr. Diocliciaini.s xer. vi. 1; 1 )(OcliaciainiN 2«. in ) 'rimiic I.

n) implcti 2«. o) C. — ConMtaiitiiiM h. 2r., ni. 4 ovi. 2a. |>; via. 2a. <|) ovi. 1, lia/jel 2a.
r' 17 1*. H) ita 1; 7 1*.- $cr. rlics 2. t) aii I.

1) Scribr: ct Numcrianu». 2) Florianus Tacilo Hwccnsil.. 'i) 0 \iiyttc,.

»H. R. Meroving. II. 6

42 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER I.

Leo an. 16, mens. 11.
Leo menor an. 1, mens. 6.
Zyuo'' an. 17, mins. 2.
Anastasius an. 26, mins. 4.

lustinus Eulimias» an. 9"^, mens. 2. 5

lustinianus an. 38, mens. 7, s.
lustinus Subfias''» an. 12, mins. 10, s.
Tiberius an. 4.
IMauricius an. 20, mins. 4.

Fogas*^ an. 8, menus*^ mense uno. lo

Eraglius an. 31.
641 Febr Fiunt *^ ab Adam usque Aeraglio imper., regnante annorum 31, omnes anni 5149s-'.

IXCPT.« CxVPETOLARES CRONECE GYRONBII SCARPSUM.

1. De rignum Assiriorum.

2. De nativitate Abraham et generationi eius'' usque ad Moysen. i5

3. De Moyscn et iudecis super Israel.

4. De captivitatc Troge et inicium Francorum ct Romanorum.

5. De Fi'ancione rigi Francorum et Francis.

6. De initiiim docum<= Fi'ancorum.

7. De Hebreis et eorum iudecis. 20

8. De captivitate Troge et egressionem exinde Priamo et Friga, unde Romani
et Franci fuerunt.

9. De inicium regis'^ Ronianorum.

10. De aedevecationcm Cartagenis et suppotationein annorum ab Adani usque
ad Moysen. 25

11. De regibus Aebreorum ef Israel.

12. De regem Latinorum.

13. De regis Aebreorum.

14. De inicium nomines Romae, antequam condeta fuissit.

15. De Assiriorum imperio destructo, quod staetit annus 1242^. 30

16. De Latinorum regibus et Roma a Roinolo condeta.

17. De Nabagodonosor'^ rigi et captivetate ludaeorum.

18. De captivetates Troge et olimpiadem primam.

.i*

Cap. 26. 1. V. 2a. Index. 1. 2a. 4^2*

Ca]}. 26. a) Zenon 1*; Zynus 2a. b) corr. 8 1, et sic 1'; 7 2a. c) suffocatur 1'; Suffias 2a. 3.")
d) Fogs, sed s alio atramento postea add. 1; Fogas 1*; Fop 2a.h. e) om. 1*. 2a. b. f) Fuit 2b
fnon 2a). g) 5649, sed DC m. posterior in Ktura scrlprit 1; usqne ad Eraclio ann VC XLVIII 1*,
ubi supputatio c. 24; Ab Adam usque diluvio cet. sequitur; usque ad Eracleum (corr. Eradium 2b,
Ileraclcum 2aJ i. r. a. 31 o. a. V miiia CXLVIIII 2a. h.

Index. a) INCIPIUXT CAPITULA CHRONICI HIERONIMI EXCARPSUM 2a. b. Ac^; IX- 40
CIPIUNT CAPITULA ClffiOCI HIEROXIMI EXCARPSUM ~ 4n; INCIP CAPITULA CHRONC HIE-
ROXIMI EXCRAPS 4a'; INCIPIT (IXCIPIUXT U^*) CAPITULA CHROXICE HIEROXIMI (IHERO-
XLMI 462') EXCARSmi 46 '•2-2'; IXCIPIUNT CAP CROXICE HIEROXIMI EXCARPS 4c'. Totns
index deest 3a.h. b) om. ib'^'. c) ducuum ib^*. d) regum ih^'. e) om. 2a. ib-*. {) Nabucbo-
donosor semper 2a. ib"^' ; Nabocodonosor infra 3. g) captivitatem 2«. 45

I) Lupicina a Con.stanti)iopoUtanis IJuphemia vocata uxor lu.stini erat. lovOxlvoi ¥jVifr\\iiac,
Chronogr. sij-st. 2) Sophia uxor Iu.dini lunioris erat. 'lovOTivog 0 Socftag Chronogr. syst.

3) Numerum falsum esse, vix commemorari necesse est. 4) Infra 1240 scriptum est.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LTBER II. 43

19. De Macidonum rigi Filipo et minsebus annis eondetus.

20. De Tarquinio Prisco^ et numerum senatorum Romae.

21. De captivitate*^ ludaeorum a Nabagodonosor<= rigi.

22. De arapliatam Romara.

23. De morte Nabagodonosor rigi.

24. De regressione ludaeorum per Cirum*' rigi Persarura.

25. De rignum Tarquini Romam.

26. De Nabagodonosor, sub cuius tempore Olofornis*' fuit.

27. 'De inicium consolum Roma^, qui regerunt imperium an. 4G0.

28. De Alexandro Magnos Macedo.

29. De mortem Alexandri et translatum'' i-egnum eius in pluris regibus'.

30. De Romanis, qui pluris gentis superant, consolis babentis.

31. De inicium imperatorum.

32. De Gaium lulium, qui monarciam tenuit.

.33. De Octavianum, qui monarciam tenuit, in cuius tempore dominus noster
lesus ' Christus natus est.

.34. De supputationem annorum ab Adam usque'' Christi praedecationem.

.35. De craperium Gage et Claudiae.

36. De emperium Neronis, Vispasiani' et Titi et captivitate ludeorum.

37. De empcrium Domiciani, Tragiani, Atriani, Titi, Luci et Quomodi.

38. De emperium Cologi'", Siviri, Antunii'', JLagriani" et Aurili.

.39. De emperium Alcxandri, ]\[aximi, GordianiP, Deciae, Galli et Valeriani, qui
ini Persas captivatur.

40. De emperium Galliini, Claudiae, Auriliani et Provi.

41.'" De emperium Cari, Deucliciani, Maxiraiani et^ Seviri.

42. De erapcrium Constantini et filii sui et Aelenam' agustam".

43. De emperiura IMagnenti et obetum Constantis^' et mortem fr."' Magnenti.

44. De GaHum caesarem et Antunium monacum et Constancium Romnm in-
gressum.

45. De emperium luliani, Valentiniani " et Aelariumy Pectavinsim episcopum.

46. De adventum Burgundionum in Gallies.

47. De emperium Graciani, internicionc'- Alamannorum ct Gotorum.

48. De interetum Valentis* emperatorcs a'' Gotis factum.

49. De suppotationem annorum ab Adam usque ad obitum^^ Valentis.
nO. De emperium Theudosiae, Arcadiac, Onoriae, item'' Teudosiae.
.51. De Gaisericum*^ regera et Vandalis ct Gotis.

52. De emperium Marciani.

5.3. De inruptione Chunorum in Gallics et Agecium f patr.*'' ct Gotis.

54. De emperium Aviti, Martiani'' et Theuderico regem Gotorum'.

Index. 1. 2«. 4/y*'.
Index. a) Parisco 4i*'. b) oaptivitatom 2a. c) ab .ibuchodono.sor 2a. <\) C. V. r.

'.orr. C. r. P. 2«; Pcr.sanim j>^irum corr. \r. P., om. rig-i 46^'. c) Olofcrni:s, era«. i 2a; Olofcrnns 46*'.
F) Komam 2«,- Romanorum 4/^^'. (r) Maccflo M. in vnj. add. pr. m. 4A*'. Ii) translacione 4/;*'.

i) om. 4i»*. k; u. ad p. C. 2a. 4/>'^*. 1) et Vcspasiani 2fi. 4//^'. ni) srrUje Eologi: cnt llclvins.

(1) Antunii tiorr. tec. m. Antunic I. o) Magni 4/y*". p) Gurdiani 2ti. ()) imj^crsas captiva 4/»*'.

r) e. 4L ponl r. 4.3. poHuil 2«, s) om. 2«. 4h^'. t) Ildcna 2«; Elcna 4lj'^'. u) oin. 2«; auf?s 4//»'.
r) CnnsUtis 1. w) f rt 1 ; frl» 2«. 4//**. x) Valcntini 2a. y) Mclariiim Pcctaviusis 2a; Ililario

Pictavicnsi 4h^*. z) et i. 4h^'. a) Volcnti» 4h^'. b) «igatiH 4/.»**. c) obam 1 (uhi m. aec.

•orr. obihim^. 2«. 4h^' (uhi V. deeglj. t\) i. T. om. 4h'^'. c) OaliiHcricum 2«; OaiHcrico 4/>*'.

^) ?(ricium e corr. 2a : A(,'Ccio 4//*'. j^) iiatrt 1; |»atriciiitii 2«; icitricio iA*'. Ii ) Martiuiani 2ii.

i) om. 4/,»*.

6*

44 ClIRONICAKr.M QUAE DICUNTUR FREDEGAKII SCIIOLASTICI LIBER II.

;");"). De einpcrium Magioriani» et Suaevis ct Tlieuclcrico rigi.

oG. Dc empcrio Siviri, Antinii et Gotis in Aetalia sub empcrio consolem''.

;")?. De Theuderico rigi Gotorum in Aetalia ct Lcone emporatore.

58. De Chlodovco rigi Francorum et Alarico.

59. Dc obetum Theuderici.

60. Dc Crogo'^ rigi Vandalorum ct Vandalis,
GL De Gildomerem'', in qucm rignum Vandalorum tlnivit.
62. De lustiniano emperatorcm et liellissarium'^ patr."^

iiipr. L Regnum^ Assiriorum. Primus rex Ninus regnavit annos 51'', et inulier sua

Simiraniis*^ regnavit post cum ann. 42. Eodem tempore natus est Abraham. Ninsas**, lo
filius Nini et Semiramis^, regn. post eos ann. 38.

2." Abraham cum cssct annorum 75, accepit a Deo rcpromissionem. Dc illo tcm-
pore usque ad egrcssionem'' Aebreorum dc Acgypto suppotantur anni 430 '^. Abraham dc
ancilla Agar habuit filium nomcn Ismaii, unde Ismaiiitae et postea Agarrini*', post-
tremum Sarracini vocantur. Centenarius Abraham habuit dc Sari'a'^ filium nomen Isaac. ir>
Primus omnium prophetarum Abraham. Assiriorum Arrius tniic rcgnavit ann. 30. Sexa-
gcnario ' Isaac ann. nascuntur filii gcmini: primus Esau , ex quo gens Idomca fuit, ^
sccundus lacob, <[ui Isracl appellatus est; indc gens ludaeorum ests, Vixit Abraham
ann. 175. Ccntcsimo ann. repromissionis moritur Abraham. Centesimo G 0. ann. cum
esset Isaac, tunc lacob discendit in Mesopotamia et servivit Laban annus 14 pro duas 20
filias, quas accepit uxorcs, Lia et Rachil. Anno 200"'" post rcpromissioncm mortuus''
Isaac annorum 8 0. Filius cius lacob, cum esset annorum 110, adhuc vivente
Isaac, loseph , filius lacob, annorum' 17 viudctus cst in Aegypto. ISO""" ann. cum
essit lacob, iam secundo ann. famis iugressus '' cum filiis in Aegypto. lacob 147""' ann,
obiit, prophetans dc Christo. 110'"" anu, cum implisset loseph, moritur, Fiunt autcm 25]
omnes anni, quos Aebrei ' in Aegypto fccerunt"', 215, Ob hoc ab co tempore conpotantur,
quod lacob cum filiis suis discendit in Aegypto.

3.* 350'"*' anu. repromissionis natus est Moysis, Cum essct annorum 76,
Crops'' rignavit in Attuca; a quo usque ad*^ Troie*' captivitatcm fiunt anni 3 5 5. 340"""^
repromissionis an n 0 Moysis Aegypto derelinqucns, iu hercmo filosopatur. Aebreorum 80"'° 30
ann. agcns, dux aetcneris ex '^ Aegypto AcbreorumS gentcs efficctur; legcm cis in hercmis
tradedit per annos 40, Ab lioc loco usque ad Salamoncm ct ad'' aedificationem templi ^
numerantur anni 480'. Primus apud Aebreos Aaron pontifex fuit Aebreorum. Post Moysen

Index. 1. 2«. W^*. Capp. 1. 2. 1. 2a. 3a. ^h^*. Cap. 3. \. \*. 2a. 3«. 452*.

Index. a) Maioriani e Suevis (Sufves 2a) 2a. ib'^*. b) consules 2a; consulum 45**; scribe: 3.5

consedentibus. c) Chrogo 2a; Croco 46^*. d) Hildcmerem 2a; Cildemere corr. Cliildemerc 462*_

e) Bol.sarinm 4«. «*. 6'. c> ; Belsario U^*. f) EXPLICIUNT CAPITULAE add. 2a.h; EXPLICIUNT
CAPITULA 4a.a*.h^*.c^; EXPLICIT CAPITULA U\

Cap. l. a) R. A. (Asiriorum 3a) om. 2a, ubi 2 lineae vacant; INCIPIT LIBER I (I om. 2h. 4c^)
r. A. (Asyriorum 26) 2b. 4«. a*. c' ; Incipit r. A. 46^. 462*; INCIPIT LIBER DE REGIBUS ASSIRIO- 40
RUM ET CAPTIUITATE TROIE ET INICIO ROMANORU. I Rognum A. 4c». b) 50 2a. c) Suni-
rami.s 46^'^ lU infra. d) ita 1. 2a. 3a; cun.sas f. iiii 46^*; Ninyas H. e) Semiramidis //.

Cap. 2. a) om. 2a. b) gressiouem Sa. c) 330 3a. d) Aggareni 2a. 3a,- Agareni 462*.

e) ex libera H. i) sexagenarius Csic ib'^*) corr. sexagenario fsic e corr. 3aJ 2c. g) om. 2a. 46^*.

h) m. est 2a. 3a. 46^*. i) a. 17 o?k. 2a. 3a. ih^*. k) est eadem forte vi. postea add. 1; om. II. 45
I) Ilcbrei simul cuin lacob in Aegypto incipit 1*, quaternione exciso. m) fuerunt 46^*.

Cap. 3. a) capitum distinclione caret 1*. b) Crops fsic etiam 3a; Chros 2a) corr. Cecrops 1

et ila II.; Cicrops 46^*. c) om. 1*. 462*. d) Troge, ut infra, 2a. e) CCCXL corr. CCCCXL L

f) om. 3o. g) dux eorum ])ro Aebr. 1*. h) om. 3a. 46^*; et ad om. 1*. i) 380 3a.

(

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II. 45

constitactur Gj^sus. G}'sus successoi'* Moysi terra Palastinorum ludaei gente sorte distribuit. Hier.
ludaeorum iudex post Gotonehil annos 40. Post Gotonehil Aebr e i fuerunt subiecti alieni-
geni annos 18'', qui copolantur temporibus Aod. Ipse fuit iudex ex tribu Efrem ; fuit*^
ann. 80. Post Aod Aebreos in dicionem*' redigunt alienigeni" ann. 20; qui copulantur tem-
poribus Debure et Baraa*^, qui iudicaverunt Israel ann. 40. Ebraeorum iudex Gedeon.
Post Deboram in dicione redicunt alienigeni ann. 7S, qui coniuncti sunt temporebus Gedeon
secundum Aebreorum traditione. Gedeon iudcx ex tribo Mannasse. Cyrus'' condeta ante
templum Hierusolimarum ' ann. 240, scribit'' loseph in libro' tercio. Aebreorum Abimelet,
fiiius Gedeonis, iudex ann. 3. Post quem"" Tola ann. 22'. Post quem lar"^ ann. 22 ex
tribo Manasse.

4.^ Sub Tautano regi Assiriorum Troga capta est. Aebraeorum Gepte iudex ann. 8.
Postea'' Aebreos in dicione sua*^ redicunt Amanite ann. 8, qui cum temporibus posteriorum
iudicum copolantur secundum ludaeorum*' tradicionem. Gepte in libro ludicum, — post quem
Esebon" ann. 7, — ab aetate Moyse usque ad semet ipso ait soppotari^ ann. 300 S. Post Aese-
bon Labaion'' ann. 8'*. In'* illo tcmpore Priamus' Helenam rapuit. Troianum bellum
decenale surrexit causa mali '", quod trium mulierum de pulchritudinem certantium praemium
fuit, una earum Helena pastore iudice" pollicente. Memnon", Amazones Priamo tolereP snb-
sidium**. Exinde ^ origo Francorum fuit. Priarao*! prirao regi habuerunt; postea per
historiarura libros scriptum est, qualiter habuerunt regi Friga''. Postea partiti sunt in
(luabus partibus. Una pars perrexit in Macedoniam ^, vocati sunt Macedonis secunduni
populum, a quera recepti sunt, et regionera' Macedoniac", qui oppremebatur a gentes
vicinas, invitati ab ipsis fuerunt, ut eis praeberent auxilium. Per quos postea cum

■^) Post hacc libri 4 (excepto 4c', dc quo v. infra c. 6. ax.) inserunt: III (IIII 4i* )
HISTORIA DARETIS (DAREGITIS 4o. a'; I add. 4a) FRIGII DE ORIGINE FRAN-
CORU.Vf. Eodcm itaquc (i. om. 4a. a*) tempore — apud Albam interfecerunt, quam
in Appcndiee imprimendam curavimu.i. Tunc 46'-**. c' po-^rwTi^: \\\\ (om. 4c'^. Item
de superiore chronica (superiora cronica 4^^*). In ilio tcmpore Priamus cct., at 4a. a*,
omisso lernmate Itcm de s. c, ad caput: IIII. In illo tempore P. transeimt.
**) Troia capta est add. 1*.

Cap. .3. 1. 1*. 2«. 3«. 4/>2*. Cap. 4. 1. 1*. 2«. 3«. 4^^*. c' (a linea \h).

Cap. 3. a) hic successor l"; successit 2a. 3a. 4/^2'_ ),) XCIII pro XCjTT, vt. saepe ia lior Uhro CT
pro Q lec/ilur, M'^' . c) om. 3a. (1) dicionc 1, scd llnea forte postea addita esl, ut infra saepivs.

c) alic gcno 3a. f) ita 1; TJarach 1'. 2«; Barac 3« cum H. g) 6 1*; C, superscr. ;jr. m. II 4/i2*.

h) ita fCirus 44^') cuni cod. Bern. II.; Tyrus recle 1*. i) ITierosolyme 1*. k) scripsit 2«. 3«. Ah"^*

(nhi e eorr.J ; lcge pro 8. 1*. 1) 1. e codd. II. solus hahet Leiil. Scal. 14. m) qucm Tota (?)

anii 22 orasa 1; I'. rj. T. a. 22 om. 'ia ; habent reliqui lihri. n) lair 1*. 3«.

Cap. 4. aj dialinctlone carent 2«. 3«. 4/)2*. h) Post lair //. c) ovi. 3«. d) om. 3a.

e) corr. fsebon 1, et ita 2a. f) suppotantur 1'; subputantur 3«; suputare ait 46^*. g) 400 2a.

h) Hnbaion 2«; Labdon 1' cum II. \) CIII 4/»'- *' (qn 4«). k) In a linea 2a; cap. 4. in-

cipil 3«. ]) Alcxandor H.; cf. Zarncke, 'Berichle der Sllchs. Ges. d. Wiss. Leip7yl(j' 18CG, p. 263, n. 3.

m) m. i\. om. 1*; cansa anquod (alifjufjUfr 4h^' ; aliquot 4c') 2«. 3«. 4h'^'.c'. n) iudiconte 3«.

o) mo non 2«; mC non 3a; monon 4/»^*. c' ; om. 1*. p) tollon; 1*. 3«. 4//**. c' ; toUo 2a. q) Pri-

mi.imo rogo primo 2«; Priamum roj^om primo 4/«**; l'riamu ref^c p. 4c' (sed Priamo priinum rcg^om 1*. 3«).
r) gcrofrii^Ha pro r. V. 1*. h) Macodonia 1. t) regem 46**. c'. u) Macodonis 1*.

I) Ex hoc enunlinto in 2a omisso, in 1 ernsn, codieem. 1 ad 2a emendntum esse inleUef/itur;
c/. 'iV. Archiv' VII, p. 250. 2) I)e rfdiov ipuic iidcr hnnc 'Oruyinrw' et lihri lU, c. 2. iutrr-

cedat cf. quae 'A'. Archic VII, p. 440, scripsl.

4G CHRONICAUUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

subiunoti in plurinia procreatione crevissent, ex ipso genere Macedonis fortissimi pugna-
tores effecti sunt; quod in""» postremum in diebus Phyliphy regis et Alexandri fili sui
fama confirmat, illorum fortitudine ^* qualis fuit.

5.» Nam et illa'' alia pars, quae de Frigia*^ progressa est, ab Olexo per fraude
decepti*', tamen non captivati, nisi exinde eiecti, per multis regionibus pcrvacantis 5
cum uxores et liberos, electum*' a se regi Francione nomen, per quem Franci vocan-
tur'. In postremum, eo quod fortissimus ipse Francio in bellum fuisse fertur, et multo
tempore cum phirimis gentibus pugnam gerens, partem Asiae vastans, in Eurupam"^
dirigens, inter Renum vels Danuvium et mare consedit'',

6. Ibique mortuo Francione, cum iam per'' proelia tanta que gesserat parva ex 10
ipsis manus remanserat, duces ex se constituerunt''- '^. Attamcn semper alterius dicione
nogantes, multo post tcmporc cum ducibus transaegerunt*^ iisque ad tempore Ponpegi^
consolis, qui et cum ipsis demicans seo ef* cum reliquas gentium nationes^, quae in
Germania habitabant'', totasque dicione subdidit Romanam». Sed continuo Franci cum
Saxonibus amicicias inientes, adversus Pompegium revellantis, eiusdem rennuerunt 15
potestatem. Pompcgius in Spaniam contra gentes demicans plurimas'', moretur, Post
haec nuUa gens usque in presentem diem Francos potuit superare, qui tamen eos suae
dicione potuisset subiugare, Ad ipsum instar et Macedonis, qui ex eadem' generatione
fuerunt, quamvis gravia bella fuissent adtrite, tamcn semper liberi'' ab externa domina-
tione vivere conati sunt. Tercia ex eadem origine gcntem Torcorum ' fuisse'" fama 20
confirmat, ut, cum Franci Asiam pervacantis phiribus proeHis transissent", ingrcdientis
Eurupam, super htore Danuviae fluminis inter Ocianum et Traciam una ex eis ibideni
pars resedit, Electum a se iitique" regem nomen TorquotoP ••*, per quod gens Tur-
quorum nomen acccpit, Franci huius actencris grcssumi cum uxores et liberes age-
bant, nec erat gens, qui eis in proeHum potuisset resistere. Sed dum'" plurima ege- 2.1
runt proclia, quando ad Renum* consederunt, dum a Turquoto menuati sunt, parva ex
Hier. cis mauus adcrat. A' captivitate Troge usque ad pvimam olimpiadcin fimit anni 406*.

*) Hoc loco 4c' Dardis historiam inscril : IIISTORIA DARETIS FRIGII de origine
Francorum V. Eodem itaque tempore — aput Albam iuterfecerunt.

i

Caiop. 4— G. 1. r. 2«. 3a. W^\ c\ 30

Cap. 4. a) om. V. 3«. b) ila 1 (iihi linea super e add., sed postea , ut vid.J. 2a; forti-

tudo 3«. 4/>2*.

Cap. 5. a) distinctione carent 2«. 3«. 4^2*. b) ot add. 3«. c) Friga 3a. 462*. c' (e corr.J.

(1) ila 1*,- cf. infra III, 2: cnm Troia fraude Oloxo capcrctnr; fraideccpti (sic eliam 2aJ corr. m. al.

o

fraidecepti 1; fraudcm dccepti 3o (?). 4i'^*; fraudc cepti 4c'. 0) ah Electum (Electi 3« ,• Electo 46^*) 35

cap. S-. incip. 2a. 3a. 4i**. f) Eonippam, ut infra, 2a. g) et 1*. 46*'. c'. h) consedens 2a;

condcns 3a. |

Cap. 6. a) om. 2a. 3a. 46*'. b) restituerunt 1*. c) transigerunt 1*. 4c' ; transienmt 3a.
d) ct postea add. 1,- habent codd. rell. c) Maccdonum pro n. 1*. f) habitant 2a. 3a. g) Romano

imperio 1*. h) om. 3a. i) eodem genore 1*. k) libera 3a. 1) Turcorum {infra Torcorum) 1*; 40

Torchorum 3a; Torquorum 4c' (ut infra libri plerique). m) om. 46**. c'. n) pertran.sissent 1*. 46**.

o) om. 1*. p) Torqueto, ut infra, \*. q) om. 2a. 46**. c'. r) dm 1. 1*; qm 2o; du 3a; Sed
contra dnl 46**. s) Senum 3a. t) A a linea 2a.

1) Cf. Isid. Etym, IX, 2, 101: Franci a quodam proprio duce vocari putantur; v. Zarncke,
l. /. p. 268. 2) Cf. Liithgen, 'Die Quellen 11. d. hist. Werth der frank. Trojasage', p, 4 5. 45 '

3) Quomodo Pompeius Francorum victor factus sit, 'N. Archiv' VII , p. 475. eocposui. 4) Tor-
quatum cum Alexandro Philippoque fabulator ex Ilieron. chron., infra c. 27. 28, novif ; cf. 'N. Archiv'
VII, p. 474.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FKEDEGARII SCIIOLASTICI LIBER IL 47

7. Redeamus, quo ordine Aebraeorura gens fuit. Aebraeorum roHqui anni Labdou^ iiier.
u. octo. l'ost Labdou'' Aebreos*= in dicione redicunt*' alienigeni ann.^ 40, qui copolantur
nporibus iudecum posteriorum. Post quem Samson fortissimus omnium fuit, ita ut quibus-

in fucta eius cum gestis Ercole coni) otarentur f. Quidam ad huius memoriam conservandam
Inea BeceanceorumS multo post tempore appellatus poena*'. Post quem Heli sacerdus;
Aebreorum libro 40 aun. inveniuntur, in septuaginta interpraetatione' 20"*.

8. In illo tempore^ Tautanus regnabat in Assirius. Tunc Troia capta est. In
reis Lepdon'' iudex erat, et in Aegypto dinastia rex erat'. Primus rex Latino-
(n tunc in ipso tempore surrexit, eo quod a Troia fugaciter exicrant"^, et^ ex ipso
nere et Frigas: fuerunt, nisi per ipsa captivitate Troiae" et inundatione Assirio-
n^ et eorum persecutione, in duas partes egressi et ipsa civitate et regione. Unum
indeS regnum LatinorumS ereguntur et aliura'' Frigorum. Post tercio anno capta Hier.
oia Latini, qui postea Romani nuncupati sunt, et, ut quidam volunt, post octavo anno
;navit' Aeneas. Aeneas et Frigas fertur geriuani fuissent.

9.' Aeneas in Latinis regna. ann. 3 et Frigas'* in Frigia. Ante Aenea et Friga
1 v'', Saturnus, Picus, Faunus ^, Latinus, per quem Latini vocati sunt, et in Aetalia
jnaverunt annis circeter 150. Roleta®'^. Scribit Palefatus in incredibilium^ libro primo,
renas quoque fuesse 8 meretrices, quae'' deceperint navigantes. Post' Aeneam Ascanis
3. 38. Ascanius, derelicto novercae suae regno, Latinis'' Albam Longam condedit et Sil-
m' Postumum "• fratrem suum, Aenei ex Clavinia" filium", summa piaetateP edocavit. Ama-
les in illo tempore Aetesil templum incenderunt. Ascanius iHlium filium procreavit,
juo familia luliorum orta, et propter aetatem parvuli, quia"" necdum regendis civebus edo-
)8 erat, Silvium Postumum^, fratrem suum, regni ' reliquit heredem. In" illo temporc,
rtuo Heli sacerdoti Aebreorum, Samuhel prophetabat; et Saul regnavit ann. 40. In

0 tempore Silvius Latinorum rex, Aenei filius, a quo omnes Albanorum rege Silviae
:ati sunt, Aebreorum rex primus ex tribu luda David ann. 40. Aebreorum tunc pontifex
biatar clarus habitur^. Latinis Silvius regnavit ann. 50. Aebreorum, filius David, Salo-
n regnavit ann. 40. Salomou templum iu Hierusolimis aedificare coepit, consummavit"
m ann. 7.

Capp. 7-9. l. V 2a. 3«. W^\

Cap. 7. a) ite 1. 1*; anni quinquag-inta {pro L) Abdon 2a; anni.L. abdon 3a. 44^'.
ita 1. 1'; Abdon 2a. 3a. W^*. c) ovi. W. d) rediguntur W^\ e) 40 ann 2a. f) com-
entur 1'; conparentur //. g) balneabece anceorum 1; om. 1'; balneabecc lianc conim 2a; balnea
i. Beceanceorum) 3a ; balnea becce hac eorum 46^* ; b.alneas Byzantinorum H. h) putant H.

interpretuni 46**. k) quae sequunlur ad c. 56; Temporibus Ilonorii oni. 4c'.

Ca}). 8. a) om. 3«. b) Lepdou (IHeru p in lituraj pr. m., Lapdon sec. m. 1; Leydon 2n;

leon 3a: e»t Labdon, ut gupra recie scribilur. c) cxicrat 1*. d) om. 2a. e) ovi. 46''.

^Hiorum 1*. g) om. 46'*. h) erigunt ItaUum 46'*; et alios (corr. alius) F. ereg. 1*. i) r. A.
1'.; Enea.'* rognavit 3«.

Cap. 'J. a) digtinctione carent 2a. 3«. 46'*. b) Friga in Frigias 1*. c) ANN V 1; aniT. u. 1*;

1 V. 2a; .an.\. 'da; annis.V. 46'*; corrupte pro: lanus. d) ovi. 1*; Fainiis 2«. u) f;iboh'is pro
1'; lilotola 46'*. f) incrcdib. corr. sec. vi. incredcb. 1. g) 07n. 2u. li) (jiii dcceperunt 1*. 46'*.
Po«t — AriiazoncH om. 1*. k) Lavinii //. (sed Lavinti cod. Bern. H.). I) Sihiiuiiun 1. in) jiost-
ini 1 ; po.st hiiminn 2a; post iiniini 3a. n) Claniaviiiia 8r/. o) .siiuni ndd. 2a. 3«. 46''. p) iipi(!-
'i a<jdocavit 'iu. 'ia. (j) ila 1 (ubi aec. m. corr. AcfcniJ. 2a; Etliesi 1*; Aeti.si 3a,- cciaiii trMiijiliim
hesi 46''. r) fjui 2a. 46'*. s) post unum 1*. t) rogiium 1'. 2«. ii) c. 9 incipil 2a. 46«*;
a linea 3a. v) babebatur 3a. wj et c. cum 3a; conHummavit(jiic //.

1) Kx IlipronijmidjiiH : De lcrtio tomo Maiietlio Acgypti '20. dynastia Diajiolilanonim
178, plnne abaiirda Frcdiijarinn <:xc<rpnit. 2) Kolcta iiinrruit Fnd, (luld sifjiii/lcrt, ^tr.^tcirnus.

48 CIIKONICAKUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LlliER II.

iiier. lO." Cartago in^ tempore Salomouis a Lacedaemonics in Africa coiidita est a rcge

Costrato*^ et alias urbis plurimas'. Nam et Cartago a Arcedonc'^ Tyro, ut vcro^ aliae,
a Dido, filia eius, ann. 144. expleta fuisse rofertur. Colleguntur autem omni tenipus
a Moysin et egressus ^ Israel ; secundum tercium librum Regnorum usque ad Salomonem et
aedificationem templi conpotantur ann. 480*. A diluvio usquc ad Moysen ann. 1447 S. Ab 5
Adam usque ad diluvium anni 2242. Semul omncs anni 414 9'^ ab' Adam usque ad Salo-
monem ''. Aebreorum' sacerdus "■ Sadoc tuuc fuit.

11,* Post Salomonem Roboam ann. 17. Post mortem Salomonis, sedicione orta in
gcnte ludaea et'' regno befaria devisio, in Samaria decem tribus'^ regnavit Geroboam. Lati-
norum Alba Silvius regnavit ann. 39*^. Roboam, filius Salomonis, regn. Hierusolimi s duobus lo
tribus*^ tantum, quae vocantur ludaeorum, qui a ex lud a stirpe discendcruut", unde ct
universa gens illa nomen ludaeorum est^ Post quem Abia ann. 8. Post quem Asa
ann. 41. Latinorum Aegyptius Silvius ann. 2 3. Latinorum octavosS Capis Silvius anu. 2 6.
Aebrcorum luda losafat ann. 25. Prophetabant in Aebreis tunc Abdias, Hienozias'*, Michias.
Latinorum nouus Carpentus Silvius ann. 13'. Aebreorum luda"* ann. 8. Post quein i5
Ocozias' ann. 1. Posf" (luem Godolias mater ann. 7". Post qucm loas" anu. 40. Lati-
norum tunc post Carpento Tiberius ann. 8. Post 11. Agrippa Silvius ann. 40. luiadeP
apud Aebreos insignissimus pontifex erat, qui solus post Moysen vixit ann. ISC. Aebreorum
luda Amissias ann.'" 29. Aebreorum* Israel loas in tempore loram. Ipse fuit septemus in
luda, regnavit ann. 8. In cuius tempore prophetabat Hclias. In tempore loas' Hcli- 20
saeus" moritur. Zacharias propheta a loas regi interficetur. Aebreorum luda Amessias^
rcgnavit annis 29^.

12. Latinorum 12. Aremolus *• Silvius ann. 19. Post quem 13. Aventinus'* Silvius
an. 36. In temporc Arimoli superiores ipse Silvius Aremolus sive*^ Remolus, Agrippe
superiores regi filius, praesedium'^ Albanorum iuter montes, ubi nunc Roma est, posuit*; ab*^ 25
impietatem postea fulmenatus interiit.

13. Aebreorum Israel secundus Nadab ann. 2. Post quem tres* Baas'' ann. 24. Post
quem Aela ann. T^. Post'' Ambri ann. 12. Post Eu''* ann. 28^ In tempore Achab
profetabat Aelia. Post loram HaeuS au. 29. Post Haeu'' Achab * ann. 17.

Cajyp. 10-13. 1. 1*. 2a. Sa. 46^*.

Cap. 10. a) ita 2a; 11 1; ovi. V. 3a. b) om. V. 462*. c) Gestrato 1*. 3o. 4^2*. d) ab A.
2«. 3«. 4i**; Carchedone H. c) vere 2». f) egressionis 1*; egresse 2a; egresso 3a; egressu 46*'.

g) ila 1. 1*; mille CCCC: XCVII, eras. una litt. 2«; III (m i)ro niille 1) CCCCLXLVIII 3a ;
lU millia CCCCLXXXVIIII 46*'. h) IIIiCXLVIII 2a. i) A. A. u. a. om. 2a (ubi reliquum payinae
si)atium vacatj. 3a. k) c. 11. a Salomon rcx H. incipit 2a. 3a. 46*' (non 1*J. 1) Aebr. — fuit

om. 1*; regnavit ann 40 add. 2«. 3«. 46**. m) S. s. 2«.

Cap. 11. a) om. 1. 1'. b) 07n. 2a. 3«. 46**. c) iia cod. Bern. H., reliqui tribubus.

d) 38 3«. e) discenderant 3«. f) vocata add. 2a. 3o. 46**; sortita est If. g) octabo

scapis 3o. h) ita 1. 1*; Hiezonias 3o (non 46**^; leu Ozias H., sed Hiecozias cod. Leid. Voss. C.

110. H. i) 14 3o. k) loram om. Fred. 1) Ochodias H. m) Post — 7 om. V. 46** n) 6 3o. 4^
o) Oas 2«; losias H. j)) loiadae cod. Leid. Voss. et Scal. 14. H. q) 30 om. 46**. r) i^r. vi.

suppl. 1. s) Aebr. usque ad finem cap. om. 1*. t) regis add. 2a. 3a. 46**. u) H. — regi

om. 2a. v) 11 add. 3a. 46**.

Cap. 12. a) Roninhis 1'. b) Avestinns 3o ; Avencius in Utura 46**. c) Arremulus s. Ko-

molus 1*; s. R. om. 2«. 3«. d) praesedum 1. e) qui om. Fred. f) corr. m. al. ob (sic H.) 1. 4|

Cap. 13. a) ita 1. 2o; tercius corr. sec. m. 1; Abias pro t. B. 1*. b) Baasan H. c) 8 2a.
d) P. quera 1*. 3o. e) post quem Geu 1*; post eum 3a. f) 8 2o; lu temp. — 29 07h. 1*. g) Hieu 2o;
Heu 3o. h) Post quem Achab anii 17 prophetavit HoHas 1*; Post Acab. Heieu (eum 3o) Achab 2a.

1) Hat^c Fre.dcgariun confudit, nam Hierovymus de Carthagine aliisque urhibus ab Echfstralo
Lacedaemoniornm rege conditis nihil relulit. 2) Duo enuntiata Hieronymiana male in untim

contraxit Fred. 3) Amcssiae regnum repctit Fred. 4) Hoc loco male insertus, sed infra

rectc positus est. 5) Scribas loachab.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II. 49

14. lulius, proavos lulii Proculis^, qui cum Romolo Romam commigravit, fundavit'^ Hier.
luliam gentcm. His diebus Aebreorum 12. Azarias, qui et Ozias, ann. 52.

15.* In illo tempore, Thespieo^, Arifronis filio, Atonis^^ regnante, Assiriorum impi-
rium** deletum est. Usque ad id tempus fuisse rege Assiriorum, storia fert^. Et fiunt in-
simul'" anni 1098?. Omnes autem anni rigni'' Assiriorum a primo anno Nini suppotantur 1240.
Abarces Medus, Assiriorum imperium' destructo, regn. in Medus transtulit, et interim sine prin-
cipibus res agebatur usque ad Diiocum*' regem Medorum. In medio autem tempore Caldei
propriae praevalebant, quoque' separate quaedam regnum successiones feruntur. Reliqui
quoque gentis propriis legibus" utebantur.

16.* Latinorum quartus decimus*' Procas Silvius an. 3 3. Post quem Amulius Silvius
ann. 43*^. In illo tempore Roma a parebus**, qui nunc^ festus dicitur, est condeta.
Romolus'^ et Remus ipsam condederunt. Remus rutro? pastorale*' a Fabio, Rumoli duci,
occisus. Obbasili' inpunitate ^' magnas Limuli' multitudo coniungetur. Anno ab Urbe condita
tercio"' una virginum pulcerrima cunctorum adclamatione rapientum" Talasso, duci Romoli,
decernitur, unde" adP nuptiarum solemnitatibus Talasso vulgo*! clamitat, cui tales nupta sit,
que Talassus meruit. In illo tempore prima captivitas Israel. Decem tribus a Senacerem""
rege Caldeorum^ translati sunt in montes Medorum, regnatumque ' est in Samaria ann. 250.
Romanorum" septimus decemus rex Romolus aun. 38. Remus^' et Romolus generantur
matre"^ Aetalia. Romolus apud paludem Caprae nus'' moritur. Post quem per quinus
dies senatores rem publicam egerunty unum tantum anno, quod interregnum appellatum est.
Postea Pomp e ius ^ regn. ann. 41. Romolus ^ primu m militis sumpsit ex populo et nobelis-
simus senes centum* ob aetatem senatores, ob semilitudinem curae patris appellavit; templa
quoque et murus humani'' urbis struxerunt. Saba Conbochiri*^ regem captum'' vivo exusit.
Tulius Hostilius ann. 3 3^. Primus regnum^ Romanorum purpora et fascibus usus est ac
deinceps cum sua domo fulmine confragavit ?. Tulius Hostilius post longam pacem bella
reparabit, Albanos, Vigentis'' vicit et', adiecto monte Caeneo'*, Urbem ampliavit. Romanorum

Capp. 14—16. 1. 1*. 2a. 3a. 4b^\

Cap. 14. a) proconsulis 2a; om. 1*. b) om. 3a.

Cap. 15. a) om. 1. 2a. 3a. 4i**. b) Tespiao oarifronis 3a; Tespio ocorifonis 4i-*.

c) Atheonis 2a. d) impir. corr. imper. 1. e) rofert 1*. 2«. 46^* cum IT. f) simul om. 3a.
g) mille LXXXVIII 2«; mille XCIIII 44^*; 1197 H. h) rigni corr. regni 1. i) imperiomm destricto 1;
imperium distructo (distructum 3a) 2a. 3a; imperii destruccto 46^*; imperio destructo H. k) Diocum 2a;
Antiochnm 3a. 45^*. 1) quorum H. m) rogibus //.

Cap. 16. a) 15. 2a. U^' ; distinclione caret 3a. b) 13. 3a. c) 42 2a; 14 3a. 46«'; 44 IT.

d) ita Fred.; om. 1* ; Parilibus H. e) dies om. Fred. f) Romalus 3a. g) retro 2a; ovi. 1*.
\i) (p. om.) a F. Romoli doci 1'; pastoralea (pastoralia 3a) faboorum (fabiorum 46^*) oliduci (olim
daci 3a; oliduce 46**) 2o. 3a. 4i**; pastoralia Fabio codd. nonnuUi Hieronymi. i) ita Fred. cum
cod. Leid. Hcal. 14. Hieron.: scrihe ob asyli ; Obbasili — coniungetur om. 1*. k) inpictatos 46**.
1) ita 1 (uhi m. sec. corr. Remulo^. 2a. 3a. 46**. m) tria una 2a; in una 3a. n) sapientium 1*;
rapienda 46*'. o) uti 46**. p) in H. q) vidgo — que Ta. om. 3«. r) ita 1; Scnacereb 1';
Sennaceribh 2a; Sennacerib; 3a; Henacharib 46**. s) A.syriorum iwo C. 1*. t) rignatus cst 3a.
u) c. 16. incipit 2a. 46**; R. anfi 17, men.ses 5. R. ann 38 1*. v) Romulo corr. Rcmulo 1'. w) ila 1;
(ex add. 1' ; a add. 2a) matro (inatri 46*') Italia (Italica V) 1'. 2«. 3a. 46**; Marto ot Ilia H.
X) a. p. Caprac (Caprenis 1*; Capremus 3o) nusquam conparuit //. y) rexcrunt //. z) Ponpegius 3a.
a) civiam 1*. b) ila 1 (ubi m. sec. corr. Bomane^. 2a. 46**; humano 3a, sed Romani 1*; Romanao
coniecil Canitiu». c) ita 1. 2o; Saba cum bochircm 3a; Saba canbo cliirum 46*'; S. — pxusit
om.. V ; Sabacon IJocchorim //. dj captivum — exiirit 3a. o) 37 3a. f) rcgis 1'; rcgum 46**.
(f) conflagravit 1*; confrigavit 2a. h) suae gcntis 1*; Hcxtu.s gcntcs 2a. 6; uigentoH 3a; scx gentoH 46**.
i) ad Monod. V.) ita Fred.; Caelio probe coniecil Canisiua.

1) lam de nr.cr. Remi supra I. 12. rcttilit. 2) Iterum ad Romulnm redit.

88. R. Meroving. II. 7

50 CIIROXTCARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

liior. quartus Aucus Martius ann. 3 3. Ancus Marcius Avcntiuum^ montem in** laneculum •= Urb e m
addeilit. In tcmpore Procatae' Silviae Latinorum regi Aebreorum tunc profetabat'' Osoe,
Amos, Esaias, lonas. Ann. quinquaginta tres, quando Roma condita fuit, in
Aebreis profetabat loatam anii. 16-. Post quem luda 14". ann. item'^ IG. Cuius tem-
pore Talat FalsarS rex Assiriorum magna pars populo ludaeorum in Assirios transtulit. Post 5
quem'' luda quintus decimus Segecias* ann. 49''. Post quem in luda 16. Mannassis
ann. 55. Post quem in luda septimus decimus Amon ann.' 12. Post octavus decemus
losias ann. 32. Ilierimias profetabat. Aebreorum luda loazim ann. 11. Posf" quem
iterum loazim alius.

17. Anno* 3. loazim Nabagodonosor rex Babillouiac ludacam capit et, in dicionem lO
suam redactis'' plurimis ludacorum, cum etiam partem vasorum templi invasit, et tributario*^
fecisse loazim fertur et'' victor ad patriam revertitur^. Israel, quanclo Roma condita'
fuit, AzariasS et Manaem profetabant ann. 10, postea Vazeas ^" ann.' 10.

18. A captivitate Troge usque* ad olimpiadem primam ann. 405. A primam olim-
piadem Africanus temporibus loatbam rege Aebreorum fuisse'' scripsit. Post Vazea in 15
ludaca profetabat*^ annus 9*'. Tunc a Senacerem" Israel in captivitate ducti

s u n t '^- 3. Memoravimus S- * sub Arifronem ^ r e g i Assiriorum regnum destructum. Sardana-
pallus co tempore Tarsum atque ' Ancialem condedit, et in proelio'* victus ab Arboco' Medos,
semit incendio concremavit. Primus, ut super'" memoravimus *, rex" Macedonum Caranus
regnavit ann. 28'^. Aegypciae rcgem suumP Osorton Ercole' norainaverunt. Fiston"" Argius 20
mensuras et pondera primus^ invenit.

19.* Macedonum Phyliphus regn. ann.'' 38. Numai Pompilius*^ duos mensis ann.*'
condedit lanuarium et Februarium ", cum ante hoc decim^ mensis tantum apud Romanus fuis-
sent. CapituliumS quoque a fundamentis aedificavit. Sevilla, que et Eurofila'', in Samuae
insignis habentur. Numa Pompilius nullum' cum finitimis bellum gessit. Olda mulier apud 25

Capp. 16. 17. 1. 1*. 2«. 3a. 462*. Capp. 18. 19. 1. 1*. 2a. 3a. 4i2*. c^ (cf. 1. 39, n. g).

Cap. 16. a) Aventunum 3a; Aventi 46^*. b) et If. c) om. l* ; Lanieohim 3«. d) pro-
phetabant 1*. 3a. 46^*; Osae 1*; Ose(a)e 2a. 3a. 46**. c) Achaz recfe insernit Canisius. f) regnavit
add. 3«. g-) Falasar (om. Talat) 1*; Talat Fallasar 3a; Talatu Faltasar 462*. h) in adJ. 3a.

i) Ezechias 1* cum H. k) 29 1* cum B. I) ann. 12 om. 1*; 12 om,. 3a, uhi mox: Post quem 30

in luda losias. m) 17 add. 46^*.

Cap. 17. a) ita 1*; alius ann ::: loazim pr. m., 11 an. 3 sec. m. superscr. 1; alius annos
quadraginta. Anno 3. 2a. 3a; alius annis 43. Anno 3. 46**: Hieronymus loachim menses 3 tribuit.
b) redactus plurinms 2a; reddactus phirimis 26; plur. ad finevi huiits cap. om. 1*. c) tributa-

rios 2a. 3a; tributarium 462*. ^) om. 2a. 3c. e) reverteretur 2a. f) f. c. 2a. g) Zacharias H 35
h) Faceas E. i) a6 Anno 10. c. 18. incipit 2«. 462*; c. 16. 3«.

Cap. 18. a) om. 2a. b) s. f. 3a. c) prophetabant 3a. 462*. d) Hebr. Isr. 16. Facee

a. 20 H. e) assennaceribh 2a; a Sinnazarira 3a; a Senacherib 462*; o»i. 1*. f) ducitur captivus
in Media 1*. g) Memoraviraus — Olda m. a. H. p. om. 1* ; a Memoravimus incipit 4c2. h) Afrone 3a;
Afronem corr. jjr. m. Arifronem 4c2. i) aque 2a; Contialem 3a. k) proelium 2a. 3a. I) abarbo 40|j
com 3o. m) supra 2a. 3a. 462*. c*. n) M. r. Cassanus (Casanus 46^*. c^) 3a. o) 18 corr. 28 1;
18 462*. c2. p) 07«. 3a. q) Escole 3a. r) Fistu margius 3a; Fistun A. 46**. c^; Fidon H.

s) om. 3o.

Cap. 19. a) om. 3a. 4c* (semper). b) 38 ann 3a. c) Num apompili post 2 2a. 6.

d) ad annum 462*. c^; addidit H. e) Febreorum 2a. f) menses 10 3a. 462* ; m. tantum decem 4c'. 45
g) Capitulum 2a. h) Sibylla quae et Erofila //. i) om. 2a.

1) Ordo rerum iterum turbatus est. 2) Haec plane confusa sunt. loatham enim rex

ludaeorum Azariae, qui a. 52 regnavit, successit, sub quo: profetabant qui et supra. Est itaque
53. Azariae, non ab Urbe condila annus, est loatham rex, non propheta. 3) Haec iam supra
c. 16. narravit. 4) C 15. 5) De hac re supra nihil legitur. 60

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEaARII SCHOLASTICI LIBER II. 51

Hebraeos profetabat. Postea Suffr 011138", Hieiimias. Ann. 32'*'*. Post quem loaza*' Hier.
mensis ties. Post quem loazim** ann. n***^ Post quem Sedicias anu.^ 11.

20.* Romanorum quintus Tarquinius Priscos ann. 3 8. Macedonum Arepos''. Tar-
quiuios Priscos ciram"^ Romae aedificavit, numerum senatorum ausit, Komanus ludus instituit,
muros et elodecas aedificavit; ad extremum ab Anci filiis'' rcgn. eius, sui® ipse suecesserat.

21.* Prim 0 anno captivetatis Hierusalem'' ludea capitur*'. Nabagodonosor rex Chal-
deorum, Hierusolimis captis, templum incendit, quod ab initio aedificationis suae transierat*^
ann. 442. Quadragensima octava olimpiadae captivetas ludeoruni*' facta est. Aebreorum
iiutem captivetas et exterminiae*^ templi, quod fuit in Hierusolimis, aun. 70. In Babillonem
profetabant Dauihel et Ezechiel.

22.* Tunc Rome Servi'', ancillae, sed*^ nobelis^ captive filius, tres montis urbe addedit,
Quirinalem, Isquilinum^ et Vimenalem'^; fossas circum murus duxitS, censum Romanorum
eivium'' ipse primus instituit ct in' extremum Tarquini Superbi generi sui superiores et filii
scelere occisus est.

23. Mortuo Nabagodonosor Babj^lloniorum rege, suscepit emperium Aevilmarodac * ; cui
successit frater eius Balthasar. Cuius tempore liber Danihel scribitur''. Romanorum
Sirvios* sextus regnavit ann. 3 3. Capta'' Hierusolima ab Assiriis, ad Vafrim regem
Aegypti* ludaeorum reliqui transfugerunt^ Hierimias quoque profeta meminit. Chorinthiorum
monarchia destructumo. Solus'' facta defectio, cum futuram eam Tal u s antedixisset. Oliui-
piadem 55. item et* Corus'' rex Medorum destruxit imperium. Cyrus regn. Persis, sub-
rerso Astragio' regi Medorum. Persarum Cyrus™ regn. ann." 30.

24.* Cyrus, Hebreorum captivitate laxata, 50 ferme hominum'' milia regredi fecit in
ludaeam, qui, constructo*^ altarem, templi fundamenta iecerunt. Sed cum a vicinis gentibus
Fabricatio inpediretur, inperfecto opus usque ad Darium permansit^. Cyrus Babillonia capit.
[n Aebreis profetabant Azeos et Zacharias, quo tempore Hiesus, filius losedech, et Zorobabil

*) Sub Osia rege coepit Hierusalem prophetare add. 4lC^.
**) Qui et Eliachim add. 4c2.
***) Post quem loachin, qui et lechonias, menses 3, dies decem add. ^c^.

Capp. 19—24. 1. 1*. 2a. 3a. 4&2*. c^.

Cap. 19. a) Sofonias 1*; Suffonias 2a. 46^*; Soffonias ^c^. b) 33 3a. c) loachaz regnavit
ann. 3 4c*. d; om. 3a.

Cap. 20. a) om. 3a. h) Arebus 2a; Aoropus //. c) ita 1. 3a; cyram 2a; cira 46^*;

quiram 4c^*; circum recle 1*. d) occisus est om. Fred. (hahet, sed post successerunt 1*J. e) ita

pr. m. 1. 2a. 3a: scrihua cui, ut sec. m. in 1 corr.

Cap. 21. a) om. 1. 3«. 4c^. b) in H., om. ludea 3a. c) enuntiata eodem ordine alque in
eod. Bern. II. aubsequuntur . d) transierant 3«. 4i^*. c^ ; sunt 1*: manscrat //. e) I. f. c. A. a. e.

om. 3«. 46^*. c*; faeta — Ilierusolimis om. 1*. f) exterininacio 4i'^*; cxtcrminium 4c^.

Cap. 22. -A) ita 2a; om. 1. 3«. b) Servius recle 1*. c) ct add. 44^*. c^. d) nobilem 3«.
e) ila \. 4c^; Exquilinum 1*; Isquilanum 2a; Squilinum 3a; om. ih"^* , spatio reliclo. f) Vimnalcni 1';
Vciienalem 4/>2*; Vinemalein 4c'''. g) dixit 1, corr. h) circum 1*. i) ad 1* cum II.

Cap. 23. aj Kvilmorodac 1*. 3«. b) sub qno Danlel cairi scribturam, quae in parictc appa-
ruerat, inteqjretatus est Z7. cj Sirvios corr. Silvius 1. A) Capta usqun ud fmcm cap. ovi. 1*.

e) Aegyptiomm 2a. f) Iluius Vafris om. I''red. g) ordo enuntiatorum idem cst alqne in cod. Leid.
Scal. 14. //. h) ita 1. 2a. 3a. U^' ; solis 4c*. i) ut 2a. h) (MioriiH 3«. 4c': cst Cyrus.

\) Astyage //. m) a CyruB c. 24. incipit 2a. n) a. 30 om. 4//^*. c^.

Cap. 24. a) 23. «ec. m. 1; distinctione caret 3a. h) m. h. l'. 4//''. c*. c) conHtruitur

altarc 1*; construxit altcram 2a. d) rcinansit 1*.

1) Scribc: losias ann. 32, ul aupra c. 16 ex. Ibi diam rjnae liic scquunlur invenicn.

7*

52 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

Hier. icgi gener e priucipes fuerunt eoruni qui regressi ^ sunt in Indacam. Colliguntur omni
tenipus captivitatis •> ludaeorum anui 70, secundum quosdam a tercio ann. loazim usque ad^'
20. ann. Cyri rcgis conpotautur.

25.* Romanorum Tarquinius t u n c •• regnabat ann. 35. Tarquinius cxcogetavit vicla"^,
taureos, fustes, lautomias^, carceris, conpetis*, catenas, exilia, metalla. Regnaverunt Medi 5
super Assirios ann. 354'. Croaesus a Cyro capta est, ct Lidorum'^ regnum destructum est,
quod stetit annos 230.

26.' Canbisin, qui'' et Nabagodonosor, rex vocatus est, sub quo storia ludit, qui
Oloferne interfecit^, scribetur. Apud Aebreos Agens*^ et Zacharias profetabant''. Secundo
ann. Darii regis temiilum in Hierusolimis* construetur a Zorobabil, consummatur^ ann. 4. lo
Remissionis captivitatis ludaeorum et aedeficati one m templi initium sub Cyro habuit,
consummatuv ^ sub Dario. Regnavit Persis, Assiries et Aegypto &.

27.* Inicium consolum Romanorum. Armodius Aoidius''-' et Aristogedus Inpar-
cum*^ regem interficei-unt, et Lena meretris, amica eorum, cum tormentis quogeretur'', ut
socius proderit, linguam suam morsibus amputavit. Pulsis Urbe regibus, adtenuatum est* n
valde Romanum imperium. Romanorum rege 7 a Romolo usque a"^ Tarquinio Superbo
emiicraverunt ann. 24 4 S. Romae post exactis reg.'' inicium consolis a' Bruto esse coc-
perunt. Deinde tribuni plebis ac dictatoris et rursum consolis rem publicam tenuerunt per ann.
ferme'' quadrignentus scxagenta quattuor. Censo Romae agitato, inveuta' hominum 120 milia.
Lapis tunc in Aevis"* fluvio de caelo ruit. Persarum septemus Artabanus regn. 8"; Arta- 20
xersis ann. 40. Anu. ab Urbc condita ann." 302P. tribuni plebis Romae stricti"!, consolibus
eiectis. Niaemias tunc Aebreos menister vinarius, consenciente dom. suo, vecesimo eiusdem
regn. annus de Babillonem venit ef murus Hierusolimis struxit. Romam* dinuo
consolis creati sunt. Si quaesieris' de ebdomades septuaginta, quae in libro Danihil
scriptae sunt, repperies, eas esse expletas in tempore Nerones imperatores, quae 25
faciunt annos 44 0". Secundo postea Vespasiani*' ann. Hierusolim a capitur, ut Danihil pro-
fetavit^. Ex Atena^* monte ignis erupit. Temporibus consolum Galli Senon aci '^ Romam
ince nderunty, excepto Capitulium. Alexander^, filius Phyliphy et Olimpiades, nascetur.
Romani Gallus superant. Nectenebon* regi Aegyptiorum in Aethiopia pulso, Aegypciorum

I

I

C'ap2}. 24 — 27. 1. 1*. 2«. 3o. 46^*. c^. «If

Cap, 24. a) ingressi 3a. b) captivitatis corr. captivitates 1. c) om. 3a. 4&2*. c^. J

Cap. 25. a) 24. corr. sec. m. 25. 1, et sic qui sequuntur numeri emendati sunt. b) t. r. V
07U. l* ; tunc — Tarquinius om. 3«. c) ita 1; vincula 1*; vecla 2a; vincla 3a. 46^*. c^. d) f. tor

tores latomas 1*. e) compedes 2a. 462*. ^2; conpeditis 3a. f) Lindorum 3a.

Cap. 26. a) sec. m. add. 1, et ita 2a; om. 3a. b) qs 1; Cambisis qui et 1*; Canbis (Cambis 35
3a. 4i2*) inquid (sed inqui et 3o) 2o. 3a. 46^*; Cambisen qui et ^c^. c) ita 1; om. 1* ; Aggeus 2a;

gens 3o. 462; apud Hebreorum gentem Z. 4c2. d) prophetabat 1*. 3o. 46^*. c^. e) Hierusalemis

constituetur 3a. f) consumantur 3o. 46^*. c^. g) in Aegyptum 2o.

Cap. 27. a) distinctione caret 3o. b) ita 1; Acidius 1*. 3a; Amdius 2o; Arcidius 46^*. c^.

c) Inpargum 3a. 4i2*. ^2. Aristogiton Hipparchum tyrannum IT. d) cogerentur 3o. e) (u.?que) 40

ad (15. lapidem) Eoma tcn(ebat) imperium H.; qiiae Fred. omisit uncinis inclusi. {) u. ad 2o. 3«. 4c2.
g) 243 2a. h) regnis 2o; regnuni 3o. 46^*. c^. i) a Bruto — consolis om. 2a. k) om. 2a.

1) sunt add. 1*. 3o. 4^2*. c^. m) om. V; Acgis H. n) mensibus 7 H. o) om. 3o. 46^*. c^.

p) duo enuntiala contraxit Fred. q) Romr ministri 1*; facti H. r) et m. eadem aut aequali m.

add. 1 (liahent reliqui codd.J. s) R. — sunt om. 1*. t) queris 1*; Si quis autem ab hoc tem- 45
pore 70 ebdomadas — — numeret, — — repp. H. u) 450 2o. v) Vespasiano 2a. 3o. 46^*.
w) ila t; Athene 1*; Athena 2a. 46^*. c^; Atena 3o pro Aetna; sed cod. Leid. Scal. 14. Hieron.:
Ethaena. x) Senonicam 1*. y) invaserunt H. z) a linea 3o. ^c^ ; c. 28. incipit 46^*.

a) Ncctanebo H. '

1) Haee apud Hieronymum non legi. 2) ludith 13, 10. 3) Vocahulum a Fred. in- 50 j|

sertum forte nihil est nisi corrupte repetitum Armodius. 3) Dan. 9.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II. 53

regn. destructum est et in Roraana dicione redigetur'. Romani Samnitas duobus pioeliis Hier.
et reliquas vicinas gentis superant. Discriptio Romae facta, inventa sunt civium
16 2 milia h o m i n u m.

28.^ Alexander adversus Illii-ius et Tregas feliciter demicans, quibus'' subversis, in
Pei*sas arma conruit*' et, apud Granecum flumen "^ regi ducibusque oppressis, urbem Sardis
capit. Romanorum consul Torquatus filium suum, qui'' plures proelia hostis vicerat,
virgis caesum secure percussit. Alexander, capta Tyro, ludaeam invadit. Post multas
pugnas triumphans, Alexandria in Aegypto septemo rigni'^ sui ann. aedificavit et
tenit? omuia qiiae coeperat ann. 12. Alexander Ercanus •' et Mardus* coepit. Alexander
Aonem'', Petram et Indum amnem transgreditur. Bellum aegit Alexand e r adversus Porum'
et Taxilem demicavit et'" vicit. Arpalus fugit in Asiam.

29.* Alexander trecesimo aetatis suae anno moretur in Babyllonem, Post quem''
translatum est in multus eius imperium. Macedonum reguavit Phyliphus, frater Alexandri.

30.* Romani Samnitas'' diutissime adversus se pugnantes ad extremum in<= servitute
Bubieciunt. Seleucus^ consol Babyllonia obtenuit et plures urbes aedificavit. Ccnso
Romae agitato, inventa sunt civium Romanorum 270 milia hominum. Legati Alexandria*^
Tolomeo transmissi, Romanorum amicicia peterunt*^. Romani Gallus superant et Savi-
norumS terra sorte^ devidunt. Seleucus, in Sicilia capto Demitrio, Siriae et Asiae pariter'
imperavit, Saratis'' ingressus est Alexandriam; Romano subdedit iraperio. Farum magnum'
in Alexandria f ec it"*. Aracus" argenteis" nummusprimus in Urbe figurare fecit*. Romani
Cartageninsis navale proelio superaut et cento ibi'' urbis capiunt, Cartagenensis exi
Romanorum navis in Sicilia capiunt, Metello cousole in fuga verso. Censo Romae "■ tunc
agitato, inventa sunt hominum 260 milia. Post ann, tercio Romae templum Vestal e ^ in-
censum', Post annus 13" 40 feri milia Gallorum fuerunt a Romanis cesa\ Post
anno septimo pars^ Romae terre moto concussa est, ita ut coloseos"' magnus ruerif^.
Post ann. item 7 victi ludaei, et sexaginta milia armatorumy ex numerus eorum a Ro-
manis caesa, Romanam^ redacti sunt dicionera^. Post ann. 3 Romae Marcello cousole
Seracusas capiunt. Siciliam capiunt. Post annos sedec*-* Romani Grecos'' liberos esse

Capp. 27—30. 1. 1*, 2«. 3a. 45^*. c^.

Cap. 28. a) distinctione carent 2a. 3«. 46^*. c^. b) Tbebis H. c) commovit 1*; conri-

puit 46^* cum U. d) fluvium 46-'. c*. e) qui prius hostibus vicerat 1*; quod contra iniperium in

hostcs pngnaverit H. f) rigini corr. rigni 1. g) tenuit 1*. 2a. ic^; tenet 462*. h) Scanos 1*;

Erchanus 2a; Hercanu.s 3a; Hircanos e corr. 4J2*j Hercanios ic^. i) Pardos 1*. k) Aornim H.

I) Phorum 1', m) et v. om. 2a.

Cap. 29. a) om. 2a. 3«. b) Postea divisum 1*; Postquam (sic eiiam Ab^*J translatus 2a;

Babyllonem — in om. 3a.

Cap. 30. a) distinclione carent 2a. 3a. 46^*. c*. b) Romanis amnitas 2a. 3«. c) om. 1*. 3a.
(\\ Seleucius 2a. 3a. 46*', ut infra. e) Alexandrini Tolomeo 1*; Alexandri aptholomeo (atholo-

mei 3a; atholomeo 46**; aptolomeo 4c*) 2a. 3a. 46**. c*. fj petierunt 1*, 2a. 4c*; pccierunt 46**;

P diderunt 3o; irnpctraverunt II. g) Sarricinorum 3«. h) om. 3a. i) om. 3a. k) om. V; Sarapis II.
1) m. ipse 1*; iriag^num B 3a. m) scil. Sostratus Cnidius. n) om. 1* ; Arcus 3«. o) Jirteis corr.

argontei» 1; argenti 1'. p) Libyae II.; ciui jjro c. i. 1*. q) XC pro ex II.; Cartag. — capiunt

om. 1*. 2a. r) Romanae 3a. ») Festalis 1*. t) i. est 1*. 46**. u) scxto dccimo 2a. v) cena
(vel cora?j corr. sec. m. cosa 1; incensa 2a. w) coloseus eliam cod. Leid. Scal. 14, II.; collcs 1 .

x) ruorcnt 1'; reieret 3a. y) arniat. — eorum om. 1'; cx — caesa om. 46*'; ct (pro cx) multus

nnm. 4c*. z) in Rom. 4c* ; r. h. in di. 46*'. a) Sed . et . 1; Sedcte Monod ; Post sexto dccimo

aDno 2a; Post annos 17 (om. capiunt) 46*'; Post annos dcccm et septcm 4c*; Capiunt p. a. scdcc
om. 1*. 3a. b) Oregorium libros 1*; 1. om. 3«.

1) Fred. ab/iurda supplevil. 2) Haec auctor ex verhia H. formavit: Aratus agnoscitur,

et Argenteus nummus primum in Urbe figuratus. 3) Ilieronymi chronicon dictatum t\ed. viale

intellexit. Ilaque pro Caria et Khodu» acripnit pars Romac. 4) i. e. j). a. sedccim.

54 CHRONICAEUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

Hier. iusserunt, ct'"» uuivei-sa Ebria'' ita feceruut. Postea per Anciocum'^ regem ludaei
contra Romanos coeperuut revellare, et iu idolatria, cogeute Ancioco*^, suut con-
versi. Tunc sacerdotes et docis^ Machabei propter lege costudienda" sur-
rexernnt, sicut scriptum'^ in libro Machabeorum est. Romani, interfecto FelepoS regi,
Macedoucs tributarius faciuntS*. Discripcio'' Romae facta, inventa suut hominum 322 milia. 5
Oppius' consol Gallus capit, et Cartago iu dicioue Romana per Scupioue redigetur, habens,
quod coudita fuit, aun. 740 et novem'^. Tholomeus Dimitrium filiam suam tradit' uxorem,
cum regnaret in Aegypto et in Hierusolimis super ludaeos, et"" dedit Demetrium"
genero suo regu., quod abstolerat Alexandro patri " suo. Anciocus'^' rex, filio Alexandro,
fr. Demitrio interfecto, ad extremum se interfecitP. Bellum civile'i ortum est in illo lO
tempore Sicilia"". Primus liber Machabeorum temporibus^ Ancioco ortum * est in ludaea.
Arsacis Pardus Anciocum interfecit. Servi, qui' in Secilia revellabaut, obsidiones necessitate"
conpulsi, ad suam invicem cadavera devoranda conversi sunt. Arversia^ tunc nobelis Gal-
liarum urb i s^* capta et rex Vetuetus. luxta Eule" insolam ignis est flatusy*. Samariam
urbcm Herodis restaurans, Sabastiam'' in honorae Agusti appellare voluit. Graciani* victi i6
a Romanis subieciuntur. lu Secilia bellum civile'* consurgit. Depraeheuso Tholomeo
per matre Cleupatra, in Secilia bellum civile'' conpescuit. Tholomeus rex Cyrinae'^ oriens^,
Romanis testamentum reliquid heredis*'. Seleucos'^ ab Ancioco vivos exuretur. Auciocus in
Partuso fugiens, Pompegio'' console se deinceps tradedit. Pompegius Siri' in** dicione Ro-
man a redegit. Anciocus reversus de fuga, regnum obtenuit. Plucius Gallus Latinorum 20
rethorecam docuit, sicut Cotero' refert, pueris"" nobis primum Latini ducere " cipisse Plucium
quendam. Discriptio tunc Roma" facta, inventa sunt hominum 463 milia. VoItaciliusP Plutus,
Pompegi consolis libertus, doctor scolam Romae primum iniviti. Pompegius ■■ gloriosissime
triumphavit.

31.* LucuUus'' primus imperator appellatus est, victa Arminia, Mesopotamia'^ cum fr. 25
regn. capta. Ponpegius universa Ebrea'' subiugavit. Lucullus diversis* triumphavit. Virgilius
Maro in pago qui Aedis^ dicetur non procul a Mantua nascetur. AnciociiS Assiriae capta
a Romanis. Arestobolus et Ercanus, fili Alexaudri'', contra se de imperio demicantes, occan-

Capp. 30. 31. 1. 1*. 2«. 3«. 4i2*. c^.

Cap. 30. a) ut 3a. b) Hebrea 1*. 2a. 3«. 4c2; Hcbreis W^* ; Hiberia imperata fecit H. 30

c) Ancioc. corr. sec. vi. Antioeb. 1. d) om. 3a. e) custodes 1*. f) sicut dicit liber 1*; scr. est
in 2a (ubi e delet.J. 3«. W^\ c\ g) Felebo 2a. 462*. c^; Selebo 3«; Pseudofilippo H. g") facint 1, corr.
h) Qainta (.u. 3o) d. 2a. 3a. 4c2. i) Opius 1*. k) 747 3a. 1) tradidit 1*. 2a. 3a. 462*. c^.

m) om. 462*. ^2_ n) Dimitrio genere 1*. 0) patri — Alex. om. 2a. p) ipse supermoritur H.

q) servile H. r) in S. 46^*. c^. s) scribitm- 1*; scriptus 462*. t) servique 2a. 3a. u) nec sunt 35
pro necess. 1*. v) Aversia 2a. 4c2; conversa corr. Avers. 3a; Arvesia 462*; Arvemi H. vr) capta
urbs 462*; urbes captae rex 4c2. x) urbem pro E. i. 1*; Tale 3a; Tule 462*; Tulae 4c2: scr. Aeoli.
y) conflatus 1*. z) Sebasten H. a) Gratiani 2a; Traciani 4c2; Thraces H. b) servile H.

c) Cyriniae corr. CjTinae 1. d) sic l. 2a. 3o. 4c2; Syriae vel oriente 1*; sed Cirine"» moriens 46**.

e) h. — tradedit om. 1*. f) Seleicus 3a. g) partcs fugetur (fugitur 3«. 4c2; fugatur 462*) 2a. 3a. 462*. c^. 40
h) P. — tradedit om. 2a. i) Siriam sec. m. 1. 46^*; Syriam 1*. 4c2; Syri 2a. 3a. k) indicium

Romanis 1' ; indicione (indiccione 3a; inditione 4c2), om. Rom. 2a. 3a. 1) ita pr. m. 1 ; Cycero sec. m. 1. 2a
{ubi si); Cicero 1*. 3a. 4c2; Scicero 462*. m) refert pueris. Nobis distinguunt 2a. 3a. n) duce

recepisse 2«. 3a (sed docere coepisse recte 1*; ducere caepisse 462'. c-). o) Roma corr. Romae 1.

p) Volutacius 1*; Votacilius 3a. q) instituit 1*; invenit 3a; aperuit H. r) Pompgius 1. 46

Cap. 31. a) distinctione carent 2«. 3a. b) lulius 1*, tit infra. c) et Nisibi Canisius ex
H. inseruil. d) Hiberiam //. e) de Persis 46^* (in litura). c^; de Bessis corr. Canisius ex H; de

uesis cod. Leid. Scal. 14. //. f) scribe Andes. g) Antiochia vel Syria 1*; Antiochii Assyri? 2o;

Antioche Asyrii 3a; Antiochia Assiria e corr. 462'j Anthiochia SjTna 4c2; Syriae H. h) Elexandri 1*.

1) Tryfo — — Antiocho, filio Alexandri, interfecto //. 2) Huius temporis historiam &•

conlinet 7/. 3) Igne ex flatu suscitato, apparuit insula quae nunc Hiera vocatur H,

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II. 55

sionc praebue lunt''» Romanis, ut ludaeam invaderint. Pompegius in Hierusolimam vcnicns, iiier.
capta urbc et templum observato'', ad sancta sanctorum accedit; Aristobolum "^ vinctum secum
adducit''. Ercanum"-', dcinde Antepatrem, Herodis Ascalonitis filium, procuratorem Fala-
stine'^ fccit. Pompegius, captis Hierusolimis, tributarios ludaeos facitS. Pompegius secuudus

> imperatur appellatur. Caesar'' Lusitaniam e' quasdam insolas in Ocianum capit. Caesar

Porapegius^ Renum'* transiens, Gcrmanus vastat. Caesar Pompegius Germanus et Gallus capit.

32.* Post quem 3 2'''. Gaius lulius Caesar primus Romanis^ singulare obtenuit im-

perium. Romanorum* princeps appellatus'' primus Gaius'' lulius Caesar. Pompegius proelio

victus fugiens'^, a espadone s Alexandrini reg. occidetur. Tholomeus cadaver cum lurica aurea

I in Niloo inventum. Caesar in Acgypto regn. Cleupatre confirmat ob stubri gratiam. Cleupatra
regio comitato Urbem'' ingressa. Prohibet electecis' margaritisque uti. Antunius decernit,
Quintilem mensem lulium debere dicere, quia in eo fuisset natus''. Gaius lulius Caesar' in
curia occidetur; corpus in rustro humore"^ concrematur. Romae tres simul" exorti consolis^
in eadem urbem fuerunt. Inter citera portenta, quae" toto urbe facta sunt, bus inP sub-
urbano ad arantem locutus est, frustra se urguere; non enim frumenta, sed homines brevi
defuturus i.

33.^ Romanorum secundus post lulium'' singulare Octavianus adsumpsit imperium,
qui primum Agustus Caesar appellatus est. Regn. ann. 56*^ et mensibus sex ; per'' quem
Augusti'' appellati sunt reg. Romanorum. Antonius adversum Caesar Augy rex '^ bellum
movitS. Falcidius tribunus plebs legem tribuit, ne quis plus testamcntum ligaret, quam
ut quarta pars heredibus superesse. Trans Tibirem fluviura oleum terrae erupit, quae tota
diae sine intermissione fluxit, significans Christi gratiam ex gentibus. Antuniiun superat
Agustus Octavianus et, interveniente senato, eum in gracia recepit''-®. Anticonus patri-
cius contra ludaeus demicans, tandem occidetur, et regnum ludaeorum tunc fuit' distruc-
tum. Herodis post eum a Romanis constitutus est'' princeps. Virgilius' in Cappadocea moritur.

Capp. 31—33. 1. 1*. 2a. Za. 452*. c^.

Cap. 31. a) praebuerant 3a. b) observato 1*; observatum 2«. 3«. 4c2; reserato H. c) Ari-
stopilem 2a; Aristobilem Za. d) abducit H. e) Escanum 1; Scanum 1*; Hercaunin 2a. 4^2*;

Haercanum 3a; Hyrcanum 4c2; Hyrcanio H. f) Palestini 2a. 3a. g) ita 1. 1*; fecit 2«. 3«. 4c2.

hj Pompeius add. 1*. i) ita 1. 2a. 3a; Lusitaniam et q. recte 1*; Lusitaniae q. 4c2. k) Renum —
Pompegius om. 3a.

Cap. 32. a) dislinctione carent 2a. 3a; Postquam 2a. 3a. ^c^; ex cod. 1* inde ab h. l. nnllam
varietatem, nisi quae ad auctoritalem illius perspiciendam conducat, notavi. b) om. ic'^ et Monod.

c) inter Romanos 45^*; Romanum 4c2. d) a. est 3a. 4h-*.c'^. e) Gallus 3a. f) fngius spa-

donis 2a; fugiens ab s. 3a. g) illo 3a. h) i. u. Ab'^* ; ingressu orbe 4c2. i) ita dislinguunt

1. '2a. 3a. 4c*; prohibita electicis 1*; scribas: prohibete lectecis. k) lulius om. Fred. 1) dccrevit
Caesar add. ^c*. m) igneo 1*; simul humore 4i2*. c^; ob honorem H. n) om. Za. o) q. (quia 3o)
in t. orbe 2a. 3a. 4/y2*. c*. p) ita \. 4c2; bos i. s. ad orante 1*; bos ad a. i. s. 2a. 3a. 462*.

ij) dcfuturis 2a. b.

Cap. 33. a) dislinctione carent 2a. 3a. 462*. b) Vlium corr. lulium 1, teste Monod. c) ita 1. 1*;
57 2a. 3a (ubi et deesi). 4b^'.c'^. d) post 3a. 4c2. e) Aufusti 1 (non 1*). f) ita 1. 3«; Augi
rex 2a (ted C. Augustum recle 462*. c^j. g) movet 2a. 3a. h) rceipit 2a. i) om. 3a. 46^*

(non 4c2). k) om. 2a. 3a. 4c2.

1) Haec OT, Ilieronymianis formavit : pontificatum confirmat Hyrcanio, Dcindc Anti-
patrnm e.tc. 2) Caesarem 1'ompei tilulum Fred. Iiahuit, undc quas lulius rcs in Gcrmania ct

fiaUia (jcsnit (inaeo adscripsit ; cf. supra c. 6. et 'N. ArcJdv' VII, p. 41h. 3) 32 numeruK

capitis videtnr esse, quem in 1 m. sec. in marg. repclivil, nt cos qni praeccdunt ct qui scquuntur.
4) A quo Cacsares R. principcs appcllali II. 5) nx solcs Fred. consolis fecit, qui \n cadom
urbem fucrunt, dum aoles apud II. in eundcm orbcm coicrunt. (i) in amicitiam cum co

I regreditur. //, 7) Erravit Fred., qui Virjilium mortuum esse scripaerit loco Vavii, quem Vir-

giliuB in nucolicis notat.

56 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IL

Hicr. Hciodis a Romanis ludaeorum suscepit principatum. Cuius tempore Christi* nativitate vicina
regnum et sacerdocium ludaei, quod prius per successione'' menorum tcnebatur, destructum
est, conplcta profetia, quae ita per Moysen loquitur: Non deficiet prineeps ex luda neque dux
de femoribus eius, douec veniat cui repositum esl. Et ipse erit expectatio gentium. In lioc 1000*^
etiam Clnistus, quem Danihelis scriptura praefatur, accepif' finem. Nam nsque ad Herodem* s
christi, id est sacerdotis, erant reg. ludaeorum, qui imperare coeperunt 265*^. olimpiade; et
ab instauracione teinpli" sub Dario usque ad Ercanum et ceutesimo octoagesimo quinto olim-
piade ann. 483 *• in medio ann. transactis, quos Danihel significat, dicens : Et sciens et intelli-
gcns: ab initio sermonem respondendi et aedeficandi^ Hicrusalem usque ad CJiristi principatum
ebdomade septem et^ ebdomade 62'; quae sexaginta et"' nove ebdomate faciunt ann. 44 4". lo
Herodis, Antepatre** filias"*, nihil ad se pertenentem ludaeam ab Agusto et senato accipitP, filii-
quc eius post eum regnaverunt usque ad novissimam Hierusolimae captivitatem. Quae omnia
etiam Danihel profeta vatizinatur, ita dicens: Et post ebdomades septem et 62 inibiti crisma,
et iudicium^ non erit in eo, et templum et sancto^ conrumpit popidus, duci venienie, et caedintur
in cataclismo belli. Et in conscquentibus: Et super^ templum, inquid, abominatio dissolationum^ 15
usque ad consumptionem tempore; ct consummatio dabit super desolationem. Aerodis^ Ananelum
quendam ponteficem ludaeorura instituit et post esiguum temporis Aristobolum*^, fratrem uxoris
suae, nepotem^, successorem ededity. Post ann. uno interfecto, Ananelo^ reddit sacerducium.
Lunae cursus tunc a Romanis* inventus cst. Autunius Cleupatre Arabiem'' tradit. Agusti
ct Antoniae tercie desensiones'^ exordiae fuit, ut, repudiata sorore Caesaris, Cleupatram 20
duxit uxorem. Cleupatra et Antonius semet interficiunt, et ob'' hoc Aegyptus fit Romana
provincia; quam primus tenuit consol' Cornilius''. A tercio decimo ann. impcriae
Octaviani monarchiam habere^ meruit Caesar AgustusS appeilatus'' ; a quo Sextilis
mensis Agusti' nomcn accepit. Cum ingente triumphorum ponpa Agustus Romam ingressus,
et Cleupatre liberi'' Sol et Luna ante' currum eius ducti. Agustus Romanus plurimas leges 25
statuit. Censo Romae agitato, inventa sunt civium Romanorum 41"' centena et 64 milia.
Ilaec discriptio 16". ann. imperii Octaviani facta est. Agustus Calabriam" et Gallus
victigaliasP facit. Monacios Plancos Cetei-ones discipulos oratur insignis habetur; qui cum Gal-
leam Comeatam regeriti, Lugdunura condedit. Anno 2 3. iraperii Octaviani Tyberius ab 1
Agusto missus occubavit Arraoeniara. Herodis ab Hierusolima multas et magnas aedis"" con- 30
struit". Herodis Samariam olim iam in ceneribus scdentem a fundamentis suscitans, in
honorem Agusti Agustara, id est Sabastiara, appcllavit. Agus.' Samies libcrtatem dedit. In
Cebro" plurimae civitatum^' partis terre raoto conruerunt". Gerraanus in arma versus Lullius

m

Cap. 33. 1. 1*. 2a. 3a. U^*.c*.

Cap. 83. a) xpiana civitate 2a. b) per successionem enorum (anenornm corr. sec. m.) 1 ; per 35
successione (successionem 41"^*) minorum (eoruni 3c) 2a. 3a. 4i2*. c^. c) om. Sa. d) hac p pro acc. 1*;
accepi 3a. e) Erodem 3a. f) 65 H. g) om. 46^*. c^. h) 486 2a. ib^^.c^; 487 3o. i) laedifi-
candi 2a. k) om. 3a. I) 64 3o. m) om. 2a. 3a. n) quadraginta quattuor 2a. ib^*. c^; 444 — ad
so om. 3a; 483 H. o) Antepa . tre : eras., ut videlur, s 1. o') corr. sec. m. filius 1. p) accepit
2o. 3a. 4J2'. c2. q) interibunt 1*; interibit H. r) non i. non 2a. s) scuarium 2o; scm 3o. 46*'. c*. 40
t) supra 3a. u) dissolationis 2a. v) Heredes Anenalum 2o; Herodis Cananehim 3a. w) Arisbolum
1. 2o; Aristobulum H. x) suppleas Hyrcani ex H. y) ei dedit H. z) Ananelum 2o; Cananelo 3o;
reddidit 2a. 3o. 462*. c'^. a) asaba pro a. R. 1*. b) Antonius Cleopatra exordium t. 1*. c) dissen-
tionis 2a; dissolacionis 3a; dissensionis 46**. c*. d) ab 3a. e) C. c. 2a; ab A. cap. 28. in-

cipit 2a, cap. 32. 3a (in eadem linea), c. 34. 46** (ubi A deeslj. f) herebe 2o. g) Augiistus 45

corr. Agustus 1. h) et ita a. est 46'*; a. est ^c*. i) Agustino nom 3a. k) libere 2a. Ac^.

liberos 46*. I) luna antiquorum eius duct(a)e (docte 3a; ducens 46**) 2a. 3a. 4c2 fnon ib^*J.

m) milia add. 46**. c*. n) tercio (tertio 4c2) decimo 2o. 3a. 46**. c^. o) Calapriam 2o. 4c2; Cala:pria
(ras.hy 46**. p) victi gallias 2a. 46'^*. c*; vestigalias 3a. q) regere 3o. r) sedes 3a. s) con-
struxit 2a. 4c\ t) ita 1. 2a. 3o. u) celebro 46*'; Chebron 4c'^. v) civitates 3o. w) conruerant 3o. 50

1) Compendium C. {i. e. Gaius) Fred. male interpretatus est.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGAKII SCHOLASTICI LIBER II. 57

Bupcrat. Agustus 2 9. ann. imperiae suae Gaium adoptavit in filium. Tiberius Vinde- Hie
colus'' et eos qui Traciarum confenis erant^ Romanas provincias facit. Ilerodis Caesariam
in nomine Caesaris condedit; Antidanam<^ ct Patridanam** condedit. Innumerabilia'' quoque
operia** in singulis Siriarum urbibus, quas '^ regebat, sollertissimae aedificavit. Tyberius caesar
de captivis Pannonies triumphavit. Herodis ArcanumS, quo'' olim sacerdus ludaeorum' fuerat,
de captivitate Partica regresso, et filium eius, quae sacerducium patris successerat, interfccit.
Sororem quoque eius, uxorem suam, cum duobus propriis filiis'' aduliscentibus et matrem
uxores', socrum suam, crudelissime negaf". Agustus luliam, filiam suam, in adulterio deprae-
hensam damnat exilio. Tullius Tyro, Ceteronis libertus, ipse primus notas commentatus"
cst. Herodis ad ea" quae super crudeliter gesserat etiam hoc addedit. Virum sororis suae
Salame interfecit, et cum eam alii tradedissit uxorem, etiam et ipsum negat. Interpractas
divini legis occiditP. CoUeguntur oranesi ab Abraam usque ad nativitatem Christi ann. 2015.
Titulianus'" in eo libro quem contra ludaeos scripsit^ adfirmat, Christum quadraginsimo
primo ann. Agusti natum et quiuto decimo' Tiberiae esse passum. Agustus Tiberium et
Agrippam in filius adoptavit. ludas Gallileos ad revelandum ludaeos quoortat. Herodis
cum Christi nativitate magorum" iudiciu^ cognovisset, universus Bethlem parvulos iussit inter-
feci. Herodis morbo intercutis ^ quae '^ et^ scatentibus toto corpore vermebus miserabiliter ^
et divinae^ moreretur''. Agustus quinquagensimo quinto imperii sui ann. cum
Tyberio, filio suo, censo Rome agitans, inventa sunt''* hominum nonagis "^ ter centena et septua-
ginta milia. Arcelaus nono* ann. regni sui in Viennam urbe^ Galliarum moretur'. Defectio
solis facta'^. Agustus septuagesimo sexto aetatis suae ann. Telle S in Campania moritur, sepul-
tusque est Rome in campo Marcio. Imperavit Tiberius ann. 23. Germauecus caesarS* de
Partis** triumphavit. Tiberius multos regis ad se per blandicias' evocavit, num'' amisit
quera adtrai' potuit, et Arcelaum Capadocim, cuius regnum in provincia versum, Aghyacham™
novelissimam" civitatem" Caesariam appellare iussit. Tiberius Drusum consortem emperiae
facit. Drusus caesar veninoP perit. Ann. 14 1. imperiae Tyberiae lohannis, filius
Zachariae, in deserto iuxta lordane fluvio praedicans, Christum, filium Dei, in medio corum
adesse testatur. Ipse quoque dominus ipse* Christus hic in principio'' salutari^ viam
adnunciat, signis atque virtutibus veram conprobans' esse quae dicerit. Conprobantur " in
praesenti anni, id est^ Tyberiae^ caesares,

Cap. 33. 1. 1'. 2a. 3a. 4^2*. c^.

Cap. 33. a) Vindecules 2a; Vindiculus 3a; Vindccolis 46**. c^; Vindelicos //. b) confenistrant 1,
sed conBnes (confinis 46'^*. c^) erant 2a. 3a. 46**. c*. c) Autionam 3a. d) Antipatridam ex II. covr.
Caniilu». e) ininirabilia 3a. e*) sic 1. f) quibus 4c*; om. 2a. 3a. 46**; regnabat 2a. 46**. c*;

regnavit 3a. g) Archanum 2a; Ircanum 46**; Hyrcanum semper 4c* cum II. h) qui 2a. 3a. 46**. c*.
i) f. I. 2a. k) om. 3a. 1) occisae ex H. supplevit Canisius. m) necavit 46**. c*. n) coiii-

mentus //. o) adaeque 3a. p) hoc loco sec. m. c. 34. incejnt, sed ipsa numcrum delevit 1. q) Jinni
add. 2a. 46**. c*. r) Tytulianus 2a; Tulianus 46**; Tertullianus 4c*. s) scribit 46**. c*. t) anno

add. 2a. n) magnoram corr. magorum 1. v) indicio 46** cum II.; inditio 4c*. w) intertutis 1;
interiore 1'; intertoti» 3a. x) om,. 1* ; aqnac //. y) e catentibus 3a; om. 4c*. z) niirabiliter 2a.

a) ila 1; digne 2a cum II.; dcuna 3a; divino 46**; m. divina ultione 4c*. b) moritur 2a; niorirctur

patitur 3a; moritur cniciatus (cruciatu 46**) 46*'. c*. b*) sic cod. Scal. 14. H. c) nonagies corr.

tec. m. 1, H sic 1*. 4c*; nonagcs ter c. m. 2a; nonaginta c. m. 3a; non agistcr c. m. 46**; ct scpt. ovi.
2a. 3o. 46*'. c». d) a. n. 2a. e) urbis 2a. 3a. 4r*. f) om. 2a. g) Atellae //. g*) caescr 1, corr.
h) Partes 2a. i) blanditiam //., sed blanditia» cod. Scal. 14. //. Ic) Noii a. 1*. 4c*; numa niisit

(ni. om. 3a) 3a. 46*'; numquam remisit //. 1) trahi 2a. ni) Mazacain II. n) nubilissiniam T;

noviBnima 3a; noviflsimam 46*'. c*. o) 07n. 3a. p) ciim nupcrit 3a. q) 43. 3a; 40. 46*';

(juinto decimo 4c*. r) populos //. h) Halutaris ("Haiutaribus 46**) iam 2a. 3a. 46**. c*. t) coii-

Hproban» 1; proban» 1*; con^brobans 3a. n) ita 1. 2«. 3a; comprobatur 46**; comprobantur 4c*, st;d
conpatantur 1*. v) quinto decimo add. 4c* cuin II. w) Tyberiuc corr. Tybcriiu; 1.

1) relcgatur //. 2) Compendium ih» (Ichub) Fred. ipac malc inlerprctalun est.

88. R. McroTing. II. 8

58 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

Hier. 34.'"' a secundo anno instauracioncs templi, quae facta est sub altero ann. Dariac reg.

Persarum, ann. 548, a Salamone autem et primam aedificacionem templi ann. lOGO'', a Moysen
et egressu Israel ex Aegypto ann. 1539, ab Abraham ct regn. Nini et Semeramis*^ ann. 2044,
a diluvio usque "^ Abraham ann. 942*^, ab "^ Adam usque ad diluvium ann. 2242. Ipse*
Christus, filius Dei, salutarem cunctis pracdicans viam, miracula quae in euaugelio scripta 5
sunt facit. lesus Christus, filius Dei, discipulos suos divin o inbuens sacer duc i um 8, ut
universis gentibus conversionem ad'' Dcum nuncient, imperat'. Ipse' Christus, filius Dei,
secunduni profetias, quae dc eo fucrant'* praelocuti, ad passionem venit ann. Tiberiac quinto'
decimo. Quo tcmpore etiam in aliis aethnicorum conmentariis haec ad verba"' scripta con-
perimus. Solis facta defectio, ita ut in tenebrosa nocte dies media converterit, et stiliae lo
appar uer unt". Bettinia" terrae moto concussa est. Quae omnia haec congruunt, quae
in passione Salvatoris P accesserant. Argumentum autem huius diei*!, quod Salvator isto
anno passus sit, euangelium praebit lohannis"", in quo scribitur, post quinto decim o ann.
Tiberiae caesaris tribus annis Dominum praedicasse. In templum Hierusolimis subito
erupit vox diccntium: 'Transmigremus* ex his sedibus'. Eodem anno Pilatus praesis secreto 16
noctis imagincm caesaris in templo statuerit'. Haec prima sedicio et turbarum ludaeis causa
stetit". Aeclisiae Hierusolimarum primus episcopus ab apostolis ordcnatur^ lacobus, frater
Domini. Ex hoc considerandum, quanti dcinceps calamitatis ludaeorum gente oppresserint^'.
PihUus post supradicta sedicione, quae ob caesaris imagines fuit concitata^, sacrum thensau-
rum, quem Corbanany ludaei vocant, in aqueducto Hierusolimarum reposuit^. Secunda^ 20
sedicio ludaeorum fuit annus 22. imperiae Tiberiae. Agrippa, filius Hcrodis rcg.', accu-
satur Herodis tetrarce'* Romara profectus, a Tiberio in vincla mittitur. Pilatus de chri-
stianorum dogmatae ad •= Tibcrio referente, Tibcrius senatu'' dicens, uf inter citera sacra
reciperint, praecepit. Tiberius ' per*^ aedictum accusatoribus? christianorum conimina-
tus'' est morlem. Multis senatoribus et aequitum Romanorum interfecti. Tiberius in Cam- 25
pania moritur. ^

35.^ Romanorum 4. Gaius imperavit ann. 4'', mensis 10. Gaius caesar cuinomcnto*^
Calicola'* Agrippam, vinculis liberatum, rcgem ludaeis facit. Gaius semet ipsum in * deus
rcfert. Fhiccus multis'^ ludaeos" calamitatis praemit, consenciente Alexandriae populo. Gaius

Capp. 34. 35. 1. 1*. 2a. 3a. 4J2*. c^. S0

Cnp. 34. a) a linea 2o; c. 24 (pro 34) 3«; c. 35. 4b^' ; distinr.Hone caret Ac^. b) GO c corr. 20,
om. 1000 2rt. c) Semesaniis jir. m. , Somcramidis sec. m. 1; Semisamis 3a; Scniirainldis //. d) ad
aihl. 2o. 3a, superscr. pr. m. 4c'^. c) hoc loco sec. m. c. 34 (c. 24) incip. 1. f) ab A. u. a. d.

a. 2242 om. ic'^. g) divinis i. sacramentis IT. h) a 3o. 46^'. c'^. i) om. 2a; imperent 3a.

k) erant 2a. Ab^'.c^. 1) lOmo gmo 4^.2 cmjm H. m) adversa 2a. 3o. 4c2; diversa 46'^*. n) appa- ss
rcrent 46*'. c^. o) Betthania 3a. p) ita 1*. 2o. 3o. ^c^; sahitaris 1. q) rei II.; in audiendo

lap.sus est librarius. r) loliannis con: lolianncs 1. s) transmigTamus 3a. t) statuerat 3o. 46-' ;

statuit 4c*. u) exstitit 46-'; extitit 4c^. v) ordinatus 2o. 3o. 4c*; ordinatus est 46**. w) oppres-
scrant 3o. x) condita 2o. 46**. c*. y) Corbonan corr. pr. m. Corbanan 2o; Corbam 3o. 46**;

Corban 4c'*. z) deposuit 2o. 3a. 46**. c*. a) rcgnat 2o. b) tetharca 3o. c) a 1*. 2a. 3a. 46**. c*. 40
d) retulit ad senatnm H. e) om. 2o. f) praedictos 46**; praedictuni 4c*. g) accussatores 2a. 3o.
h) commitatus 2o; comittatus 3o (non 4).

Cap. 35. a) hoc loco deest 1; om. 2a. 3a. 4c*, sed liltera R dislincta est; c. 36. incipit 46*'.
b) 3 H.; et add. 2o. 3o. 46**. c*. c) cui nomen corr. aec. m. 1. d) Caitia 1*. e) iudaeos 2«;

iudacis 46*' (non 4c*). f) his scr. 1. g) ludlc 1*. 4*

1) Iterum Fred. comppndinm ihs interpretaius est ipse. 2) Quae ex Hier. verbifi ad

a. 21. Tiberii hisce formavit Fred. : Seianus — — cohortatur, ut gentem ludaeorum deleat.
Filo meminit in libro legationis secundo. 3) Verum cum ex consulto patrum christianos

eliminari Urbe placuisset, Tiberius etc. H.

^

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IL 59

Mammeae» Regulae uxorem duxit, inpellins'' eum, ut uxoiis suae patiem csse se <= sciibeiit. Hicr.
Poncius Pilatus in mult i s incedens ^ calamitatis, propria se manu interfecit. Gaius Hierusoli-
mam statuam suam sub nomen lovis Maxime ponere^ praecepit. Plurime nobilium a Gaio
sunt interfecti. Gaius sorores suas, quibus ^ stubro intulerat, exilio condemnavit. Gaius
omnes exolis iussit interfeci. Gaius a protectoribus suis in palacio occideturS ann. aetatis
suae 29 "^. Romanorum 5'. Claudius emperavit'* aun. 14', mensis 9, dies 2 8. Iste est
Claudius patruus Drusi, qui apud Moconcia"' monumentum habit. Petrus apostolorum cum"
primus Auciocinum° eclesiae inP episcopatuml fundassit, Romam mittetur, ubi euangelium
praedicans, 25 ■■ annos eiusdem urbis episcopus'* perseverat. Marcus euangelista interpraes
Petri Aegyptum et Alexandriam Christum adnuntiat. Primus Anciociae episcopus ordenatur
Euodius. Agrippa rex ludaeorum regn. ann. 26. Post ' quem filius suus itera" Agrippa
a Claudio^ substituetur in regn o. Fam i s ingens, quae praedicta" fuerat'', sub Claudio
toto urbe fuit. Claudiusy de Brittanes triumphavit et Orcadas insolas Romanum^ subgicit
imperio. Discripcio Eomae 5. ann. imperiae Claudiae facta, iuventa sunt civium Roma-
norum 69 centena et 44 milia. Tracia* ucusque regnata iu provincia Romana redigetur.
Hierusolimis horta sedicio, ut iu portarum exitu populus conruerit; 30 milia ludacorum per-
ierunt. Claudius Felicem procuratorem ludeam niittit, aput quem Paulus apostolus accusatur.
Sub Felice procuratore Paulo dicetur a tribuno : 'Xoune tu es Aegypcios, qui aute os dies
congregasti ct docuisti'' in deserto quattuor milia virorum?' Claudius 14. ann. imperii
8ui in palacio ann.'^ aetatis suae 64, moretur.

36.* Romanorum 6. regn. Nero ann. 13, mensis 7, diebus'' 28. Huius avuuculus fuit
Gaius Calecola. Felice raenante in ludaeam, sedicio iu Caesariam Palistine*^ orta magna
ludaeorum multitudinem perit''. Festus successit Felici, aj^ud quem praesenti Agrippa regi
Paulus apostolus religionis suae rationem exponens, vinctus Romam mittitur. Ann. 3. em-
periae Xeronis terrae motus Romae exolis^ facta defectio*^. Nero Agrippinam, matrem
suam, et sororem matrisS suae interfecit. Nero tantae luxoriae fuit, ut frigidis et caledis
unguentis labaretur'' rctibusque aureis piscaretur, quae purporeis' funebus extrahebant. lacobu,
fratrem Domini, quem omnes lustum appellabant, a ludaeis lapidebus oppremitur; cui
Semiou secundus episcopatum adsumpsit. Ante mensam Neronis fulmen de caelo
cecidit. Termas Neronianas'' aedecatae' suut, Nero, ad"^ similitudinem Troge ardentes in-
specerit, plurimam partem" Rome urbis incendit. Duae tantum provinciae sub Neronae
factae, Pontus" Poleminiacus et AlapisP cottidie, Scotto regi defuncto. Multi nobilium
a Neroni interfecti*!. Nero iu expensas"" cencies centena milia decreto senatus annua submeni-

Capp. 35. 36. 1. 1*. 2a. 3a. ib^-'.c^.

Cap. 35. a) Mamiae 2o. 3a. 4c*; Mamiiile 44**. b) inpellensium ut 2a. 3a. 4c^; impellen-
sium ut 4i^'. c) esses sc. 3a. d) ccdens 2a. e) punire 3a. f) ovi. 2a. g) palaciocci-

detur 1, h) 24. 3a. i) ycladius 3a (infra Cladius et Gladius), k) regnavit semper H.

I) a. 13, m. 8, d. 29 (aic etiam 3aJ II. m) ila 1. 4c*; Mogonciam 2a. Ah'^* ; Mag^ontia 3a. n) auctor
fyro ciim 2a. 3a. 46^*. c*. o) Antbiocenam 46^* ; Anthiochiam 4c^. p) poslca add. 1 ; liabent rell.

q) epistola 2o. r) ann 25 2a. s) epTs 1. t) Per 2o. u) ila 1. 4c*; ita 2a. 3a. 46^*. v) Glaudio
BubHtitucrunt 3o. w) praedita 1. x) dixerat //. y) liic aec. m. c. 35. incip. 1. z) Roma-

norum 'ia. 3o. 4/.»^*. c^. a) Graciacus (Graeiagus 3a; Gracia ueus 4^2*; Graciaucus 4c^) qui regnat in

2a. 3a. 46^', c^. b) ila pr. m. 1 cum 2a. 3a; duxisti sec. m. 1; cduxisti H. c) om. 2a. 3a. 46*'»

aetatis h. annu 4c'.

Cap. 36. a) ila sec. m. 1. 3a; 37. 44^*; om. 2«, sed R. Uneam ducil, ilem 4c*. h) ct dica

46**. c'. c) PalaAtini 2«. d) perdidit //. e) sol 1'; et solis probc 4c*. f) f. <I. fuit 1'.

g) palris //. b) laborctur 3a. i) purioris 3a. k) Ncronicas 4/>^*. c^. I) acdccatac corr. acdc-

fecatae 1; cffiiHit 1'; aedccate 2a; acdicte 3a; andicatac 4/>**; acdificatac 4c*. ni) iit Ah'^' ruvi 11.;

ut ad «. 4c*, n) K. p. u. 2o. o) pondu.s 2o, 3a. 4/>**. c*. p) ita 1 ; lapis (e corr. hibis 3a^

cotidi(a)e (cottidiac 3o. 4i**) 2o. 3a, 4i**. c*; Alpcs Cottiae Cottio //. q) sunt add. 3a. r) expcnsa
cotidie ccnties 1*.

8*

GO CHRONICARUM QUAE DICUSTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

Hier. strantur*. Nero cuni citeris Octaviam, uxorem suam, iuterfecit, Cornotum^ philosophum'' Persis in
exilio ncgat'. Primus Ncro super omnia scelera sua etiam persecutionem in christianos facit''.
Petrus et Paulus gloriosae Romae occubuerunt: Petinis • crucifigetur, et Paulus gladio capite
truncatur. ludaeos tunc contra** Romanus revellantis'^, Vespasianus a Neroni trans-
missus, plurimas orbis ludaeorum capit. Nero cum a senatu quaeretur ad poenam, a pa- 5
h»tio fugiens, ad quartum Orbis miliarium in suborbano liberti sui inter RabariamS et Num-
mentatriam*' viam semet ipsum interf e cit ann. aetatis suae 32, atque in eo omnes Agusti
familia conrupta* est. Post Neronem Galba in Eberia'^, Vetellius in Germania, Oto Romae
imperium adhebuerunt'. Magister militum* Favios Quiutilianus Roma Galba perducetur.
Galba scptimo mense emperii sui in medio Romani urbis forum capite truncatur. Vespasianus 10
duobus proeliis superat ludaeos. Oto tercio regui sui mense apud Vitriacum propria manu
occubuit. Vetellius a Vespasiani ducibus occisus, in Tibirem progicitur. Romanorum septemus
emperavit"' Vcspasianus aun. 9, mensis 11, dies 22. Vespasianus apud ludeam imperator
appellatus" et bellum Tito, filio suo, commendans, Romam per Alexandriam proficescitur. Tunc
ludaeorum regnum finitum est*. Titus, ludaea capta et Hierusolimis subversis, sexcenta milia 15
virorura interfecit. Undecies centena milia fame et gladio ex eis perisse", et cento milia
captivorum publice sunt eaptivataP. Ob que* ex omni gente ludaeorum ad tempulens''- *
urbe quasi carcere sunt reelausi. Oportuit cnim in ■■ his diebus pasce eos interfici * , qui
Salvatorem crucifixerunt, Colleguntur omni tempus in secundo ann. Vespasiani et novissi-
mam eversionem* Hierusolimarum CCXY."" ann,^' Tiberiae caesaris et ab exordio euangelici 20
praedicationis ann. 42, a captivitate autem, quam ab Ancioco perpessi suut, ann. 238''. Porro
a Dariae secundo ann.^, rursum templum aedificatum est, ann. 6 905", a prima autem aedifica-
tionem templi sub Salamonem usque ad novissimam eius ruinam, qui a caesarc Vespasiano
facta est, anni 1102. Vespasianus capitulium Rornac aedificavit. Germanus revellantis
superat et Aventicum^ ' civitatem aedificare praecepit. A Tito, filio suo, postea^ expletur a

*) Nero in proxima processione non minus . a. u. milia curruum procedebat ad Hiero-
nymum addil 1*, ubi Nero — ncgat desunt; rf. Surd. Nero c. 30.

Cap. 36. 1. 1*. 2a. 3. ib-\ c"-.

Cap. 36. a) Cornutu 2a; Cornnto Za. b) phil. corr. phyl. 1. c) fugat H. d) fecit 2a.
e) a contra prxor parx cod. 3 incipit, ex quo inde ab hoc loco discrepanles lectlones exscripsimus, 30 j
cod. Ba seposilo. f) revellentes 3. g) i. Sabariam 3 ; Salariam emendavit Canisius ex H.

h) Numentariam 3. 4J-*; Momentanam 4c- (ubi v. deestj ; Nomentanam H. i) consumpta H.

k) Ebria 3. 4t-*; Hybernia corr. Hyberia 4c-. 1) arripuemnt H. m) rcgnavit H.; V. i. 2o.

n) appellattu- 2a. ^c^. o) losephus scribit om. Fred. p) venundata H. q) tempulens, tuperscr.

sec. TO. e 1 ; tempolinse 2a. 3 ; tempolinsi ib'*. c-. r) ex 3. s) interficere 2a. 46-*. c^. t) novis- 35

sima (novissimam 3) mersionem 2a. 3. u) a qnintodecimo 7-ec<e 4c*. v) imperii add. 4c-. w) 239 3.
x) sub qno om. Fred. y) 710 2a. z) habente ::::, erai. 4 litt. 3. a) ea om. 2a.

1) Cf. Isid. Chron. ed. Monod p. 173; Petros crucefigetur, Paulus gladio ceditur.
2) In compendio M. fscil. MarcusJ legendo Fred. lapsus est. 3) Ita solus cod. Bern. H. |

4) Causam ipsam Fred. non retulit. 5) Ita verba Hieronymiajia ad tcmplum confluentcs 40

corrupta sunt. 6) Si 15 H. Litterae a forma cc simillima erat, aut in codice H. aut in

exemplari autographo Fred. 7) Aventicum gentis (scil. Helvetiorum) caput iam Tacitus,

Hist. I, c. 68. ad a. 69. commemoravit. Itaque quae Fredegarius de Aventico a Vespasiano
Titoque aedifcato narrat, minime quadrant. Coloniam autem a Flaviis imperatoribus ibi insti-
tutam esse, ex nomine 'Colonia Pia lYavia Cormtaris Fmerita' coniciendum est. Cf. quae Momm^en 45 ,
de his rebus scripsit, ' Mittheilungen der antiquar. Ges. in Ziirich' X, p. 27: Quae in uni- 1
versum vera esse etsi non dubito, tamen non ex auctore antiquo, sed ex incolarum memoria i
excepta mihi videntur, ut non multum tribni velim iis quae narrantur hic de victoriis itine-

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II. 61

ct nobelissima in Gallea^ Cisalpina^- ' atficetur<=. In Alexandria facta est sedicio. Colo- Hier.
s e 0 s Romae erictns, habens altitudinem pedes •• cento septem, quem in nomen et laude
victuriae suae, quae in Germania*^ fecerat, erixit. Vespasianus mortuus est profluvium
ventris in villa propria ann. aetatis suae 69. Romanorum 8. Titus emperavit ann. 2 et
mensis 2. Titus, filius Vespasiani, in utraque lingua peritissimus fuit et tante bonitatis,
ut, cum quadam diem recordatus fuisset in cenam, nihil se*^ cuiquam pracstetisse, dixerit:
'AmiciS, odie perdedi diem'. Mons Bibios in Asiara ^ ruptus 'i in vertice, tantum eiecit' in-
cendio, ut regiones vicinas cura hominibus'' exhurerit'. Titus anpeteatrum Romae aedificavit
et in ■" dedicacione eius quinque milia ferarum occidit. Romanae eclesiae" secundus cpiscopus
Cletus ann. 12. Titus universam Gallileam circuivit et Aventeco civitate^, quem pater
inciperat, explevit et° gloriosae, eo quod eam diligebat, ornabit. Titus Romam rediens,
morbo peritP in ea villa qua pater suus,

37.* Regnavit Domicianus ann. 15 et mensis quinque. Titi frater iunior fuit.
Domiciani uxor agusta appellabatur ''. Domicianus eunucus fieri prohibit. Plurimos sena-
torum Domicianus in exilio mittit. Domicianus templum sine lignorum admissione'^ con-
struxit. Primus Domicianus dominum se et deum appellare iussit, Duos** mensis aliter
appellare fecit; September Germanico et October Domician o. Domicianus plurimos^ nobi-
lium in*^ exili o mittit? atque occidit. Domicianus de Dacis et Germanis triumfavit. Domi-
cianus tantae superbia fuit, ut aureas'' et argenteas statuas sibi in CapituHum' jiuni iusserit,
Domicianus multos nobilium perdedit, quosdam vero exilio'' misit. Secundus post Nerone
Domicianus christianus persequitur, et sub eo apostohis' lohannis in Patmum'" insolam rele-
gatus, Apocalypsi vidit. Domicianus rursum filosophos et mattimaticus Romae per aedictum
strudit". Domicianus eos qui de genere David erant interfeci praecepit, \\t nulhis ludaeorum
regni relequus esset. Domieianus in palatio occisus" et per vespeliones ignobeliter expor-
tatusP ann. aetatis suae 351. Romanorum'" decimus regn. Nerva ann. 1, mensis^ 4, Seuatus
decrevit', ut omnia quae Domicianus statuerat irritum e s s e n t. Itaque" multi, quos in-
iustitia^ eiccerat, de exilio reversi. Et apostolus lohanne s hoc tempore, exilium solutum,
Aefesum secessisse ^^, in qua urbe ospiciolum et amicus amantissemus^ habebat. Nerva morbo
pcrit in ortisy Salustianis '- ann. aetatis suae 72, cum iam Traianum adoptassit in filium,

Capp. 36. 37. 1. r. 2«. 3. 4J2*. c^.

Cap. 36. a) Gallilea 2a. 3; Galilea ib'^*. c^. b) Cisalpna 1. c) aedificetur 2a. 4c^; ad-

ficitar 3; edificahir ib^". d) s e corr. 1. e) Hiermana 3. f) om. 2a. g) amice 2a. 3. 462*. c^.
h) ita 1; raptus 1*; subtus 2a. 3. 46^*. c'^. i) cx se iecit //. k) hominbus 1. 1) cicuraret 3.

m) postea add. 1; habenl rell. n) ect 1. o) om. 3. 46'^*. c^. p) periit 2a; peret 3,

Cap. 37. aj ila post R. sec. m. 1; om. 2a (habet 3J ; 38. 46^*; Romr . 9. regnavit D. 1*.
b) appellatur 2a. 46^*. c'^. c) amissione 2«. 3; aministracione ib'^' ; inmissione 4c'^; admixtione //.

d) Duos — fecit om. 3, sed spatium 20 lilt. vacat. c) pluriinum 3. f) om. 46^*, c^. g) m. a.

om. 2a; transmittet 3; damuavit 46^*; dampnavit 4c''. h) ut in a. 2a. 3. 4c'^ (no7i 1*). i) sibi in

caput poneret 1*. k) in exilio 2a. 3. 462*. c^. l) I. a. 46^*. e^. m) Phatmos 2a; Pathmos 3. 4c2;
Patmos ib^*. n) struxit 2a; struit 46^*.^^; extrudit //. o) occiditur 2a. 3. 46'^*. c*. p) por-

tatU8 2a. 3. 4c2. q) 25. 46^*; viccHiino quinto ic'^. r) a linea 2a. Ac^. s) et ni. 2a. ^c^.

t) crevit eorr. decrevit 1, et sic reliqui libri. u) ita {om. que) 2a. 3. 4c2; et ib^' . v) iustitiao 3;

iniustc 46** cum H. w) aiunt ovi. Fred. x) amaneissemua 1. y) ortus 3; mortis (pro i. o.) 46'^';
*'orta 4c*. z) Salusticianis 2a; .Salustitianis 3; Solsticianis 462*j Solsticiali Ac^.

ribusquc impcratorum, Idcra cum Valenio H IlaUero, 'Bibl. der Schweizcrf/cgch.' V, 3. rcclc niihi
ceimuiaae videtur, Frcdcgarium Avcniici 'vcl certc in monastcrio aliquo non hnujc indc rcmoto'
tcrip$itiie; cf. 'N. Archiv' VII, p. 449. ct mpra p. 5. 1) Potius TranHalpina; rf. Jahn,

'Geach. der Burtjundioncn' I, p, 439. 2) De 'conflarjratione VcHvii montis in Campania' v. Sucf.

rUut c. 8. 3) Cf. p. 60, n. 7,

62 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

Hier. Tiaiauus Atripina* in Galleis'' iuiperatur faetus, natus in Spania. Romanorum 11. regn.
Traianus anu. 19*=, mensis 6. Decreto senatus Nerva in deus relatus. lohannis apostolus
usque ad Tragani tempore permansit. Traianus de Decis et Scitis triumfavit. Traianus,
victo regi Deeibalo, Deciam fecit provinciam. Iberus, Sauromatus, Usroinus**, Arabas, Bus-
foranoe, Colcos in fidem accepit; Seleucam*', Etisifontem ^, Babyllonem occupabit. Eomae 5
aurea domus incendio conflagravit. Terrae mota quattuor urbis Asiae s u n t subversae. Tra-
ianus adversumS christianus persecutione moventem, multos • christianos interfecit, Tra-
ianus Arminiam, Assiriam, Mesopotamiam infecit'' proviucias. Traianus morbo' profluvio
ventris extinctus est ann. aetatis suae 63'', mense nono, die quarto. Romanorum 12. regna-
vit' Atrianus ann.'" 21. Atrianus in Spania natus, consubrini Traiani filius fuit. Atrianus lo
Alexaudriam, subversam'' a Romanis, publecis instauravit expinsis. Atrianus Traiani invidens
gloriae, de** Assiriam, Mesopotamiam et Arminia, quasP illi provincias fecerat, revocavit
exercitus. Atrianus ludacos revellantes capit. Senatus Traiauum ini deus refert. Atrianus
in utraque lingua eruditus, benigniter'^ tributa urbium plurima relaxavit, polepticis ■■• '
poblicis incensis. Plurimos a tributis liberos fecit. Atrianus aedictum dedit*, sine 15
obiectione criminum christianus uou coudemnandus. Imperatur Atrianus pater patriae appel-
latur, et uxor eius agusta. Atrianus beblioticam miri ^ operis struxit'. ludaeus"^ revel-
lantis, Atrianus mittit ad repremeudum^ exercito, eorumque^*' revellio finem ac-
cepit. Ita oppressi sunt, ut ex eo tempore etiam eis introeundi^ estv Hierusolimis
licentia ablata est ^. Primus ex gentibus Hierusolim i s t u n c constituetur Marcus episcopus, 20
cessantibus his qui fuerant ex ludaeis. Atrianus morbo moritur sexagenarius *. Romano-
rum'' 13. regnavit Titus*^ cuinomento Pius anu.'' 22, mensis 4" cum liberis^ suis Aurilio et
Lucio. Antonius pater patriae appellatur. Antonius Pius in villam propriam 12. ab Urbe
miliario morctur aun. vitae 77. liomanorum 14. regn. Marcus Antuuius auu. 19, niense 1,
cum quo consortes fuerunt regni Lucius etS Aurilius Quomodus. Hy primum aequo iure 25
imperium admenistraverunt, cuiusque'' ad hoc tempus siuguli agusti fuerint'. Lucio caesare
Attcnis sacrificante, ignis in caelo ab oriente'* in occidente ferre visus est. Lucius caesar de
Partis'' cum fratre triumfavit. Phirime iu Galleis gloriose ob nomen Christi interfecti. Lucius
imperatur anu.' regni 9. in Concoi*dia apoplexi"' extinctus est, sedens cum fratre in cobiculo".
Seudoprofetia, quae Catebr e tas" nominaturP, accipit exordium. Tanta undique tunci fuit »0
inundatio gentium *, ut totus Romanomm exercitus'i* ad internitiouem delitus sif. Emperatur
Antunius multis adversum se nascentibus bellis sepe ipse intererat, sepe ducis * nobelissimus

Cap. 37. 1. 1* (</. 11. dj. 2a. 3. 4*2*. c^.

Cap. 37. a) ita 1. 2a. 3. 4c2. b) Gallilcis 3; Galilcis ic'^. c) 18 2a. d) Sauromatusus
(Sauromaturus corr. Sauromatus us 3; Sauromatiim 4&2*) ruinus . arabasbus (arabarbus 2a\ arasbarbns ^c^). 35
foranus (forasius 4c^) 2a. 3. 4c2; A. Busforasius 46^*. e) Seleucia 1*; Seleuciam 2o. 4c^; Seleu-

tiam 3; Seulciam 4J-*. f) Ctesifontes 1*. g) adsumens 2«. h) sic 4c2; infetit corr. infecit 1; in-
ficit 2o; confecit W^*. i) om. 2a. 3. W^*.c'^. k) 64. 462*; sexagesimo quarto ic"^. I) om. 2o. 3. U^*.c''.
m) a. 21. A. om. 2o. 46^*. c^. n) submersam 3. o) om. 46^*; de A. om. 4c-. p) quasi 2o. 3.

q) in litura 3; iudaeos 2o. r) polemticis 3. s) muri 1. t) extruxit 2a. 4&2*. c^. u) ludaeus M

corr. ludaeos 1. v) premendum 2a. w) eorum qui 2o. 3. x) introeunte 3. y) om. 46^*;

H. cst I. 4c2. z) ita 1 iterum, om. reliqui lihrl. a) sexagesimo anno 46^*. c^. b) c. 39. a R.

incipit 462*_ c) Antonius 1*; T. cui nomen Antonius a. ^c*. d) follo exciso, quae sequunlur usque
ad p. 64, l. 2. de Partis desunt 1*. e) 3. 3 cum H. f) libris corr. liberis 1. g) L. A. et Q. 46^*. c^.
h) cum usque II. i) fuerunt 2o. 3. ic'^. i*) sic cod. Scal. 14. H. k) Partes 2a. ^c^. I) regnavit 45
ann 9 2a. 462*. c^; ans regni sui 9 3. m) amplexi 46^*. c^. n) vehiculo H. o) Catafrygas H.
p) nominatur corr. nominantur 1. q) inundatio u. t. fugit 3. q*) paene usque om. Fred. r) fuisset
2a. 3. 462*. c2. s) ducibus 2o. 3. 462*. c^.

1) Simon crucifigitur H. 2) Duo enuntiata Fred, male contraxit. 3) chartis H.

4) proconsuli Asiae scribit H. 5) pestilentia H. 60

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II. 63

destinabat. Semel peitenaci ' cxercito cum eo in Godorum* rcgione sete*' oppressus*', pluvia Hier.
a^ devinetus missa est, cum e contrario Germanus et Sarmatus persequerentur •'. Christianus
milit e s fort i t e r d e praeca ntis ad extinguendum illorum setc liaec fuisset pre-
stitum. Antunius Quomodom*^, filium suum, consortem regni facit. Descriptiones ini-
quas* incendis in foro iubet. Leges'' severiores integra emendatione instituit.
Anlunius post victuriam in aeditione numerum' mirivecus'' fuit. Emirna' urby Asiae terre
motus ruit, Antunius in Pannonia morbo perit. Eomanorum"" regnavit Quomodus annis 13.
Quomodus de Germanis triumfavit. Quomodus imperatur, coloseae" capite sublato, suae ima-
gine caput iussit" inpuniP. Quomodus multus nubilium interfecit^. Incendio Romae facto,
palatium ^ et * Veste plurimaque urbis pars' solo quoaequatur. Quomodus stiaugulatur " in
domo Vestale^.

38.* Romanorum 16. regnavit Eulogius^ mensis 6. Pertenac*', obsecrante^, uxorem
suam agustam et^ filium caesarem appellaret, contradixit; subfecer i t '^, quod ipse rcgnarit
invitus. Pertenac occidctur in palatio luliani iuris perdetoS scelere, quem postea S^verus
apud Mulvium pontem interfecit. Romanorum 17. regnavit Severus ann. 18'*. Severus Partus
et Avarus' superavit. Severo imperante, terme Saeveriani Rome factae''. Persecutione in
christianis facta, Leundis gloriose martirium accipit. Claudio Albino, qui se in Galliam'
caesarem fecerat, apud Lugdunum interfectum, Severus in Brittanis bellum transferit, ubi,
receptam maximam eiusdem provinciae partem, murum"' per cento 30 et" duo milia
a mare ad** mare duxit. Saeverus moritur AeboraciP in Brittania. Romanorum 18. regn.
Antunius cuinomento Caracalla, Saeveri filius, ann. 7. Antunius Romae termas sui nomenis
Antunianas aedificavit. Tam inpaciens levidines^ suae fuit, ut novercam suam luliam
uxorem ducerit. Antunius interficetur ann. aetatis suae 4 4. Romanorum 19. regnavif
Magrinus ann. 1. Interficetur in Arcelaide^. Romanorum 20. regnavit Aurilius ann. 4.
Inpudece' in" imperio fuit. Romam occidetur tomulto militare.

39.'* Romanorum 21. regnavit Alexander, Mammeae filius, ann. 14. Alexander Xersem
regem Persarum gloriosissime vicit. Termae Alexandrinae Rome aedevectate''. Alexander
occidctur Moconcia<= super Renum fluvio tumulto militare. Romanorum 22. regn. Maxi-
mus ann. 3. Maxemus primus ex coi'pore militare ab exercito'' electus est impcrator.

Capp. 37—39. 1. 2a. 3. 46^. c^.

Cap. 37. a) Gothorum 2a. 3. 45^*. c^; Quadornm //. b) set 2a. 3; sete om. 45^*; regionea

oppr. 4c2; siti opprcssis //. c) ^^osl opp. litiera eras. 1; n Monod. d) ad 2a. 3; om. 4i'^*. c'^

et Sfonod. e) persequerotur 2a; fidmina om. Fred f) f. s. Comodo 2a. g) in f. i. 3.

h) logiase vcre oris 2a; 1. severeoris 3. i) ila 1. 2a. 3. 41'^*; mnnerum ^c^ cvm H. k) magni-
ficus //. 1) ita 1. 2a; Ermirna 3, sed Smirna 462*. c^. m) quintus dccimus add. 2a. 3. n) colosie 3;
colosac 4i2*; colose 4c2. o) iubet 2a. 3. 46**. c'^. p) i. caput 3. q) interficit 2a aliquotiens.

r) palacio 2«. 3. 4b^*. c*. s) aedes Ve.stae H. t) parsolo 3. 46^*. u) in d. strangulatus (^sic

etiam 3. 46*'. c^) 2a, uhi moritur add., quod post V. hahet 3. v) Vestiliani //.

Cap. 38. a) nm. 2a. 4c'^- vi. al. add. 3; 40. 46**. b) IMnius //. ; E. r. 46**. c*. c) Per-
tcnac corr. Portcnaxo 1. d^ «enatu ut ovi. Fred. o) nt 46**. c*. f) fl>ifficorc testatus //.

g) ila 1; iures (viros 3; iuniorcs 46*'; iiuiioris 4c*) perditus 2a (ubi cclcre). 3. 46**. c*; scribe:
i. periti. h) 19. 2a. 3. 46** fe corr.J. c*. i) Adiabouos // k) facti 2a. 3. 46**. 1) Gali-

leam 2a. m) valiiun // n) ct om. 2a. 46*'. c*; CXXXTI 3. o) ad m. om. 2a. 3. p) Achosaci 3.
q) f. «, 1. 2o. 3. 46**. c*. r) M. r. 46**. c*. s) Arcclaude 3. t) inpndote corr. inpudicc 1.

u) om. 2a. 3. 46**. c*.

Cap. 39. a) om. 2«. 4c*; m. al. add. 3; 41, 46*'. h) acdificatc 3; devcctato 46**. c*.

c) Moconcic Waitz , Moconcias Monod, Mocuncia Delisl.c 1; Mogontiaci //. d) cxorcito corr.

cxercitu 1.

1) Male iidellexit Ilieronymum. I» cnim Hcripail: Pertinaci ct cxercitui. 2) tabula8____

dcbitorum //. ./^""^^- ^^ MEOM^,

'^/

64 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

Hier. A Popiaeno occidetur. Romanoium 23. rcgnavit Gurdianus. In palacio occiduntur *• '
Gurdianus, cum de Partis t r i u ni ph ar i t^, fraude Phyliplii<= praefecti. Consortem regni
facif*, primusqiie omnium ex Romanis imperatorebus christianus fuit. Regnantum Filipis,
millissemus an. Romane ui'bis expletus est. Phylippus nomenis siii in Tracia urbem con-
struif^. Phylipus senior Veronn occidetur. Romanorum 25.^ regnavit Decius ann. 1, mensis 6
tresS, qui in Paunonia inferiore natus fuit. Cum duos Filipus, patrem et filium, inter-
fecisset, ob odium eoriuu in christianis persecutionem movit. Antunius monachus iu Aegypto
nascitur, Dccius cum tilio in Afrito'' occidetur. Romanorum 26. regn. Gallus et Volu-
sianus, Galli' filius , an. 1, mensis '' 3. Gallus et Volusianus ab Amiliano interfecti sunt.
Romanorum 27. reg. Valerianus et Gallienus ' ann. 15. Valerianus in Ricia™ ab cxercito" lo
caesar aijpellatus e s t. Valerianus" in christianisP conmota'', statim a Sapore Persarum rege
capitur, ibique servitute mirabile ^ consenescit. Sapor a rex Persarum Siriam , Caeciliam *
depopulatur. Valeriano in Persas ducto, Sapora rex de dorsum Valeriani* semper aequura
ascendebat^.

40.* Gallienus firmatur*' in imperio^; Germani Ravennam venerunt. Alamanni, ir>
vastatum Aventicura* praevencione Wibili*^* cuinomento et plurima parte Galliarum,
in Aetalia transierunt. Greci* Pannoniam occupaverunt. Germani Spanias obtenucrunt,
etiam ef Siriam incursaverunt, Francos in eorum habentes auxilium *. Gallienus Me-
diolan 0 occidetur. Romauorum 28''. reg. Claudios ann."^ et mensis 9^. Claudius Gotus,
LiricumS et Macedonia vastantis, superat''. Claudius Sirmia civitate in Pannonia moretur'. 20
Quintilius, Claudii pater'', a senato agustus appellatur; 17'. diae emperii"" sui occidetur.

Capp. 39. 40. 1. 1*. 2a. 3. 462*. c^.

*

Caji. 39. a) occiditur 2a. 4b^*. c'^. b) ?'n triumpharet redit 1*; triumphavit 2a. 3. 46^*. c^.
c) Phyliphi corr. Phyliphy 1; hacc ita hahet 1*: fraude perfecto filio occiditur. Roinf 24. Philippus
imperator primus quae o. ex etc. d) Filipijum filium suum snppleas ex H. e) construxit 2a. 25

f) 24. 2a. 3. 4Z-2*. ci, et sic deinceps 25. 26. g) 2. 3. h) ita 1. 3; Africo 2«. W^; Africa U"^*;
Abrito H. i) G. f. ow. 2a. k) et m. 2a. 3. 1) Gallus 2a; Gallianus 3. m) Eetiaco e. 2a.

n) augustus, Gallienus Komae a senatu om. Fred. o) Valerius 1*. p) persecucione (persequu- ^t

tione 1*; persecucionem 3; persecutionem 4c'^) add. 1*. 3. 46^*. c^ cum H.; om. 1. 2a. q) com- "

motus 2a. r) ita pr. m. 1. 2a; corr, miserabile 1, et sic 1*. 3; miserabili ib'^*. c'^; sed mirabiii 30

cod. Amand. H. s) Ciliciam 2a. 46^*. c^ cum H.; Celiciam 3. t) Valerani corr. Valeriani 1.

Cap. 40. a) om. 2a. ic^, habei 3; 42. 46^*. b) firmatus corr. firmatur 1. c) ita 1. 1*;

praeventione (preventioni 4c^) u'obile (violabilo 3; violabili 46^*. c^-^) 2a. 3. ic^. d) 27. et sic dein-
ceps 3. e) I postea add. 1; afl I. 1*; ann 40 2a; ails :: (ras. 40) 3; annos 40 46^*; annis quadra-
ginta 4c2. f) 8 3. g) ita 1. 3, ib'^* ; Lyricum 2a; Iliricum 1*; Hillyricum ic"^. h) vastantis. 35

Superat Cl. 1, ubi saepius verba viinus recte distinguuniur. i) oretur 1; oritur 2a. 46^*; sed mori-
tur 1*. 4c2. k) frater H. 1) quinto decimo die secundo i. 2a. m) diaemperii 1.

1) Pupienus & Albinus in palatio occisi, sed Gordianus haud longe a Romano solo
interfectus est H. 2) Haec Frcd. ex Orosio VII, 22, 4, male intellecto hausit. Is, Vale-

rianus, inquit, — — apud Persas servitute consenuit, hoc infamis officii continua, donec 40
vixit, damnatione sortitus, ut ipse adclinis humi regem f.sct7. Saporem) semper asoensurum in
equum non manu sua, sed dorso attoUeret. At H.: Gallienus nostris pacem reddidit. 3) Gal-
lieno in omnem lasciviam dissoluto H. 4) vastatis Galliis H. Cf. Amm. Marc. XV, 11:

habent et Aventicum, desertam quidem civitatem, sed non ignobilem quondam, ut aedificia
semiruta nunc quoque demonstrant. 5) Wibilum ducem Alamannorum fuisse, acute coniecit 45

Roth in 'Anzeiger fiir Schiveizerische Geschichte' 1860, p. 77. Certe prima vestigia nominis
Germanici Wifflisburg — ita enim Aventicum ab incolis appellatur — , h. l. deprehenduntur ;
cf. 'N. Archiv' VII, p. 450. 6) Potius Graeciam et Macedoniam Gothi depopulati sunt ; sed

Quadi et Sarmatae Pannonias occupaverunt. H. 7) Minime, sed Parthi id fecerunt. 8) Haec
Fred. ipse adiecit ad maiorem Francorum gloriam, 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARTI SCHOLASTICI LI13ER II. 65

Romauoruin 29. reg. Aurilianus ' ann. 5, mensis^ 2. Aurilianus, Tetrico ajiud Catalaun i s ^ ui
exercito gobernantem', Gallias recepit. Cuiinovia'^ apud Emnas^ nec longe ab An-
ciocia'^, quaeS, occiso marito suo, Orientes tenebat imperio; in qua pugna strenuissimae
apud^ eam*' demicavit Pompegianus dux, genere^ Francos, cuius familia hodiequae' apud
Anciociam perseverant. Cuius^ Pompegiani instantia raaxima pars Asiae dieione Romana
subicitur; ex cuius stirpe Aevacrius carissemus nobis presbiter disccndit. Aurilianum Romae
triumpbantem Tetricus** et Gerubia' praecesserunt. Aurilianus templum Soli s aedificat"',
Romam firmioribus muris vallat. Aurilianus quomodo" adversus christianus **• * persecu-
tion e movisset, a fulmineP occidetur. Romanorum 30. regnavit Tacitus mensis T^. Quo'' apud
Pontiom occiso^, optenuit Florianus imperium dies 88; qui apud Tarsum interfecitur.
Romanorum 3L reg. Provos ann. 6, mensis 4. Provos Gallias a barbaris occupatus ingenti
virtute restituit. Provos Gallus et Pannonius vinias habere* permisit. Probus" tumulto mili-
tare apud Sirmiam in turre qui vocatur Ferrata occidetur.

4L^ Romanorum 32. regn.^ Carus cum*' fiiius Carino et Nomeriano. Carus fulmine
est mortuus. Nummerianus ob oculorum dolore dum lecticula vegeretur, insidies Apri^,
soceri sui, occisus est, vix foetor^ cataveris post aliquos dies conperti^ CarusS in proelio
vinctus'', apud Margum occidetur. Romanorum 33. reg. Deoclicianus ann. 2 2, qui Aprum'
pro scelere genere suo interfecit''. Deoclicianus in consortio regni sui Arcu-
lium ' Maximianum adsumit; qui, rusticorum multitudine oppraessa, quae faction i s suae
Bacaudarum ■" nomen indederat", partim" Gallies reddeditP. Carausius, aumpta purpora,
Brittanias occupavit. Narseus Orientei bellum intulit, Accillis"" Aegyptum obtenuit. Ob
que VaIerius^-5 Maximianus caesaris adsumuntur in regno. Deoclicianus etiam adfinitate
coniungetur, et Constancius privegnam Ercolei Theudoram accipit, ex qua postea sex
liberus, Constanciani fratres , habuit, Galerius filiam Diocliciani Valeriam. Ambo uxores
quas habuerunt' repudiare conpulsi. Carborum'' et Basternorum gentis in Roman o solo
translati^'. Primus Deoclicianuo adorare se ut deum iussit, vestibus calciamentisque^ gem-
mis insiri^, cum ante eum omnes imperatores in modum iudecum salutarentur et cla-
midem tantum purpoream a privato habito plus haberent. Post 10 an. Brittani a revel-
lante, ab Asclipidi ctoV recepta est. luxta Lingonas a Constantio caesare 60^ milia

Capp. 40. 41. 1. V. 2a. 3. 4i2*. c».

Cap. 40. a) Aureliu.s 2a. 4^^*. c^ (nonnwmquam) ; Aurilius 3. b) et m. 2 (6 H.) 2a. 3. 46^*. c*.

c) Catarlaanisse (Catarlaninse 4c^) corr. Catarlauninse 2a. 4c^; Cartaliuse 3; Cata:lauense, raa. r (?) 462*.

d) ita 1; cui obvia l'; cui in obvia 2a. 46^'. c^; cui in obviam 3; leye: Zcnobia. e) Immas haut 1. //.
f) vincitnr probe suppl. Canisius. g) qui 2a. 3. 4i'^*. c*. h) a. e. om. 4c^; eandem migravit 46^*.
i) nsque hodie U^*. c». k) ita 1; Tetricis 1*; om. 2a. 3. 462'. c». 1) lege: Zenobia. m) aedifi-
ca\-it 2a. n) cum //. o) om. 3. p) fulmcn iiixta eum — ruit. H. q) 8 3 ; scribe G.
T) quae 2a. b) occisum 2a. 3. t) p. (pro misit 3) b. 2a. 3. ^c^. u) pro uos 3.

Cap. 4L a) om. 2a. 3. 4c*; 43 46**. b) postea suppl. 1. c) om. 2a. d) apriso cyri-

8ui 2a. e) f(o)etori8 2a. 3. ic"^; foetores 46'*. f) scelere add. Canisitcs. g) Carinus emendavit

Caniaius. h) victus 3. 46**. c*. i) ila 1. 1*. 4c*; qui apnuipo s. 2a; quia prun. pro s. 3; qui a prin-
cipio .s. 46**. k) i. — sui om. 46**. c*. 1) Arcnlinus 2a; Arculianiiin 4r*. m) Baccaidarum 3.

n) indidenint 46**; indideret 4c*. o) pacem emendavil Canisius. p) rededitu 2«. q) in O. 46*'. c*.
r) Achildis 3; Achilhs 46**. c*,- Achilleus H. s) Valorianus 46**. c*. t) habuerant 3 cum II.

u) Carborum corr. Carj)onim 1. v) translato 46**. c*. w) calciatis quao 2a. x) insiricum,

ante 1. 2a; inricum a. 3; inscricum a. 46*'; in syricum a. 4c*; sed inseri; Cuni antc 1'. y) Asclc-
piodotum //. z) aci^tuaginta 2a.

1) Prodente in gobernantcm, advcrsum in apud scrlptor Francun muiavil siiidio, nl

opinor, domcntico. 2) cognomcnto //. 3) llarc Frcd. ipse adiecit ad maiorcm Fran-

corum gloriarn. 4) nos //. .0) Constantius et Galcrius M. //. Sic infra pro Galcrius
scriptum est VaicriuH.

88. R. Meroving. II. 9

66 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LIBER II.

Hier. Alainmanuorum cacsa". Paulatim ' cx illo temporc persecution c m versum'' christi-
a n i s "^- * incipicnte*'. Valcrius', snperatu*" Narseo, uxoribus ac '^ liberis sororibusquc cius
captis, a Deocliciano ingcntis bonore suscipetur. Termae Romae Deocliciane factac. Dcocli-
cianus et Maximianus agusti insigne ponpa Romae triumfavcrunt. 19 anu. Dcocliciano
rcgnante, quattuor cclesiae '' cum populo, eodem iobente, subversi sunt. Secundo anno 5
pcrsccutionis Dcoclicianus ■ et Maximianus Mediolauo purpora dcposuerunt. Maximianus ct
Severus a Valerio Maximiano cacsare facto''. Constantiu 16'"° imperii sui' aun, obiit in
Brittania. *

42.* Romanorum Bi^. reg. Constantinus*^ ann. 30, mcnsis 10. Constantinus Bician-
ciam civitatem mire magnitudinis ampliavit et gloriosae construxit, quem sui nominis 10
Constantinopule appcUare iussit. Constantinus cum matrem Ilelenam crucem domini
nostri*' lesu Christi Hierusolimis invenit, cfFectusque est christianus ab Helcna. Crux
Domini Hierusolimam fabricatur et*" stabilitur. Constantinus per signum crucis omnes
gentes superat*. Severus caesar a Galerio Carnctisf-*, cum GalliaS regcrit, imperatur
factus. Valerius'' Maximianus moretur. Constanti nus'- ®, iilius Constautiui, caesar factus. I5
Erculius Maximiauus a filia Fausta'' deiectus', quod dolum Constantino, vero'" suo, pararit,
Massilia fugieus occidctur. Galerius Maximianus moretur. Crispus et Constantiuus, fili Con-
stautiui, et Licinius adoliscens, Liciui agusti" filius, Constautini cx sorore ncpos', qurrum
Crispos" LactantiusP Latinis litteris erudivit, Constancius, filius Constantini caesaris , et
Liciniac'1 filius crudclissimc interficetur. Aedictum Coustantiui gcntilium tcmpli subversi 20
sunt. Romani Gotus in Sarmatarum regione vicerunt. Constans, filius Coustantini, provigetur
ad rcgnum. Constantiuus cum liberis suis honorificas ad Antuuium litteras mittit. Constan-
tinus ad extremum vitac suac tcmporc ab Euscbio Nichomcdinsc cpiscopo baptizatus, in Arria-
nam dogmam dcclinat. Constantinus bellum parans in Pcrsas, iu Aquilone"' villa pubiica
moretur an. aetatis suac 66. Post quem ** tres liberi eius consilio senato consilio' appel- 25
lantur et imperio '^. Romanorum 35. regnaverunt Constantius ct Constans ann, 24", mensis
quinque, dicbus 13; a quos multi nobilium sunt occisi, Sapor rcx Pcrsarum, Mesopotamia
vastata^', Nisiben obsedit. Dahnatius eaesar, quem patruos Constantiuus consortein regni filiis
dereliquerat, factioue Coustanti ae^* patruelis et tumuilo inilitare interemitur *. Ex hoc loco
impietas Arriana Constantiae regis fulta cstiO; carceribus adflietionem modis primum Atana- 80

Capp. 41. 42. 1. 1*. 2a. 3. 4^2*. c^. »

Caj). 41. a) caera 1. b) advcrsum 3. 4c^ cum II.; adversus 46^*. c) corr, xplanus ? 1.

d) incipieus Valeus (Valens 46*') 2a. 3. ib'^*. c-. e) superat Unarseo 1. 2a. 3. 4c^; Superatis

a Gallerio Narseo 1*. f) a 41^*. c-. g) ingenti — Deocliciaue om. 3. h) €CIf corr. aeCIji 1 ;

ecie 1'; red 2«; redum 3. il'^*. c^. i) ex II. suppleas: Nicomediae. k) facta 1'. Ah'^* ; Con- 3(

stancia 1*; Constantio 2a. 3. 4i-*. c^. 1) om. 2a.

Cap. 42. a) om. 2a. 3. ^c^; 44. 46**. b) 32, et sic demcejis 3. c) Coustantius corr. Con-
stautinus 1, d) om. 3. e) ct s. his scripla, sed expuncta 1. f) Carnunti H. g) Galileam 46**;
Galilea 4c*. h) Valcrianus 2«. i) Constantius //. k) facta 2a. 3. 4i^*; ad filia factus 4c2.

1) detectus emendavit Canisius. m) v. s. om. 2«. n) f. a. 2a. 0) et add. 2. 3. 4; Crispum L. H. 40
p) ila 1. 4c2; Laetantius 2a. b; Letantius 3; Letancius 46**. q) Licini H. r) Acyronc //.

s) quam 3. 46**. t) ovi. 46**. c*. u) 23 3. v) ita 1. 1*; vastat. Nisiben 2a {ubi Mosopotha-

miam). 3. 46**. c*. w) Constantione 2a. x) om. 2a.

1) Veturius — — christianos milites persequitur, paulatim etc. H. 2) nos //. 3) Cf.
p. 65, 71. 5, 4) Haec ita exposita alibi non legi. Cf. llist. trip. II, 18. 5) Duo enuntiata 45

contracta sunt. 6) Ordo rerum confusus est. Infra eadem rcs repctitur; cf. n. 8. 7) Ex H,
suppleas: caesares appellantur. 8) caesar factus h. l. om. Fred., neque supra, uhi, ordine

perturbato, eandem rem retulit. Certe hoc loco Hieronymum non intellexit. 9) Sermonem ohscurum
quin scriptor ipse intellexerit, duhito. Ilieronymus scripsit: 3 liberi eius ex caesaribus augusti
appellantur. 10) Suppleas: praesidio et post carceribus inseras et variis. M

I

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IL 67

sium episcopura persecutus cst. luxta Aquilegiam Also^ occidetur >. Vaiio aevento adversum'' Hier,
Francos a Constante pugnatur. Multi Oriente urbis terre moto orribile cons edernnt. Franci
a"^ Constante perdomiti''; pax cum eis facta. Solis facta^ defectio. Bellum Persecum noctur-
num apud Signera'^; victuria niilitum stabilitateS perdederunt. Neque viro nllum Con-
stantium et*' novissimum gravissimis proeliis contra Persas bellum fuit. Nam, ut alia ob-
mittam, Nisebes obsessa, Niceabde' et Amida capta sunt a militum 60'' milia^,

43.' Magnentium apud Agustidunum arripiente imperio, Constans aut longe ab Spania
in castro'' cui Aelena nomen est interfecetur ann. aetatis suae 30""'. Quam ob rem turbata
rem publicae, Vetraniu Morse*^, Nepucianus Romae ex imperatores facti. Rome populus ad-
versum Nepucianum ' insurgunt''. Capud eius ablatum, multusque nobilium caede
i nter f iciunt. Magnentius^ Luiduno in palatio propria se manu interfecit; Decentius, frater
eius, quem ad tuendas Galias caesar miserat, apud Senonas laqueo se suspendit.

44.* Gallus caesar sollicitis'' in Constantio patrueli, cui in suspicione ab<^ egregias,
Isti** occidetur. Silvanus in Galleam res novas^ molitur''*; 28. diae stinctus^ est. Eusebius
Vercellinsis episcopus et Lucifer ac Dionisius AraletaniS et Mediolanensi aeclesiaeS* episcopi'',
Pancratius Romauus ijresbiter a Constantio damnantur exilies. Antunius monachus centesimo
quinto aetatis suae ann. moritur', de Paulo quodam Tibeo mire beatitudinis vero referre.
Cuius in exitum breve libello explecuemus *, Sarracini in monasterium beati Antuniae inruentis,
Sarmatam'' interficiunt. Constantium Romam ingressum, ossa Andreae apostoli et Lucae
cuangelistae a Constantinopolitane si' miro favore suscepta. Paulinus Triverorum episcopus
in Frigia exolans moritur. Gratianus, qui post'" imperatur fuit, nascitur". Helarius cum apud
Constantiuopulem librum pro se Constantio p e r rexisset", Gallias redit. Omnes paeneP tunc
totus urbis aeclesiae sub nomine pacis et legis' Arrianorum cohsortio polluuntur. Gallia per
Helarium'" perfidiae dolos damnat^. Constantius' Cappadocia moritur ann. 45". aetatis suae.
Romanorum 36. i-egnavit lulianus ann. 1, mensis octo. luliano ad idolorum culto converso^
blanda persecutio fuit, inlicicns magis quam inpellins"'; multi^ ex christianis^ voluntate
propria conruerunt. lulianus in>' Persas profectus, post victoriam a contrariis ostibus
separatur a suis; conto illia percussus, interiit ann. aetatis suae 22^.

Capp. 42-44. 1. 1*. 2«. .S. U^\ ci.

Cap. 42. a) ad so o. (ras. d ib'^'J W*. c^. b) ad Francos 2a. 3. 4b'^\ c^. c) postea

suppl. pr. (fj m. 1 ; Francia W^*. c^. d) pro domite 3. e) ovi. 2a. 3. 46^*. c'. f) Singaram 77.

g) stabilitate corr. stabeletate 1 ; stoliditatc perdidimus (pericrunt 462*. c-) H. li) ex 9 gr. II.
i) Bizabde JI.\ Npcrb dc & Aminada 1'; ncce abda et amita 2«; ncce (iiecae 4c'^) ab de (e corr. tc 3;
dae \c^) et aroita (amitta 3) 3. 4i^*. c^. k) Ita 1. 1*; quattuordccim scxaginta milia 2a. 3. W^*. c^.

Cap. 43. a) om,. 2a. ^c^; ftahel 3; 45. 46^*. b) castra 3. c) Vetraniumorse 1; Vctranium

orse (orsaie corr. ersaie 4i**) 2a. ib^' • Veranium orsae 3; Vetraniu Morse 4c*. d) consurgunt 4b'^'. c'^.
e) Magncntiura Lngduno (Lugdunum 2a) 2a. 3. 4c^.

Cajf. 44. a) om. 2a fsed 3'/4 lineae quae praecedunt vacant). Ac"^; habet 3; 4G. 46**. b) solli-
citu.s in .3; sollicitatns a 77. c) a. o. om. 4i**. c^; ob egrcgiam indolem venerat 77. d) Iste

3. 46*'. c^; Ili.striae 77. <•) nonas \. e*) sic cod. Scal. IT. f) cxtinctus 2«. 3. 46**. c^. g) Arale-
tano 2«; Arelaotane 3; Araietenfii.s 46**; Arelatene 4c*; Caralitanac H. g*) aecr 1. li) ejis

2a. 3. 4A**.c*. i) solitus multi.s ad se venicntibus ex II. supplevil Canisius. k) armatam 2«. 3. 46*'. r*.
1) Constantinopolitanis II.; se miro 2a. 4b^'. c*; miro se 3. m) nunc II. n) nascetnr 2n. 3.
o) porrexis.set sec. rn. rorr. 1. \>) Ita 1. 1*; o. (oninis 2«. 46**. c*) pcnetudino fpeiiitudine 2a. 46*'.c*)
totu.s orhi.M 2a. 3. 46**. r*. q) regis 77. r) AriniiiiciiHis ovi. Fred. s) (lamiut 3. 1) Mojiho-

crenifl inti-r Cilicani Cap|)adociatn(jno ex II. sujtplevit Canisius. n) act. s. (juadragcHinio (juiiito 2a.

v) conversi oblanda 3. w) ad Hacrificanduni om. J'\e<l. x) iniliti 3. y) om. 2a. •/.) 47. 46* ;

82. 4c» cnm II.

1) Hcil. ConstantinuB. 2) 7/a^c Fred. finxil. 3) MagncntiacoH II. 4) Ilicromjmum
loqui palrl. 0) noHtris nt infra noatros II,

9*

68 CHRONICAEUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTJCI LTRER II.

nier. 45." Post qucin '' luvcanus^ arripuit imperium. Romanoruin 37*^. rcgnavit lulia-

nus"* mensis octo. lulianus^ nccessitate conpulsus Mesivin*' ct magnam Mesopotamiae partem
Saporc Persarum regi^ tradedit. lulianus'' de castra^ moritur ann. aetatis suae 33''.
Post qucm ' Valentinianus tribunus scutariorum Nis eam agustus appellatus e s t ; fratrem
Valentem Constantinopulae in communione'' regni adsumit. Romanorum 38. reg. Valen- 6
tiniauus. Valens ab Eudoxio Arrianorum episcopo baptizatus', ehristianus' persequitur.
Gratianus, Valentiniani fiiius, Ambianis imperatur factus. Apud Atrabatas lana e*" caelo
pluviae mixta refluxit. Hclarius episcopus Pectavinses Pectavis" moretur. Atanaricus° rex
Gotorum, in christiani s persecucionc conmuta, plurimus interfecit et de propriis sedibus ad
Romano solo expellit. Eusebius Vercellensis episcopus moritur. Valentinianus in Brittania, lo
antequam tirannidem invaderit, oppraessus est. Saxones caesi DiosoneP in regione Fran-
corum consedit ^

46.'' qui superfuerunt ^. In illo tempore Burgundionum octoaginta fere milia,
quod numquam antea nec nominabantur, ad Renum'' discenderunt et ubi*^ castra posuerunt,
quasi burgo vocitaverunt; ob'' hoc nomen acciperunt Bui-gundiones ^. Ibique nihil aliud is
praesumebanf, nisi quantum praecium ementis a Germanis, eorum stipendia accipie-
bant*. Et cum ibidem duobus annis resedissent, per legatis'^ invitati a Romanis vel
Gallis, qui Lugdunensium g provinciara et Gallea comata'', Gallea domata et Gallea
Cesalpinae' manebant, ut tributa rei'' publice potuissent rennuere, ibi cum uxoris et
liberes visi sunt consedisse*. Valcntinianus subito a' sanguine eruptione, quod Greci 20
eproploxia"" voeatur, Brivione" moritur.

47.^ Post quem'' Gracianus, adsumptum imperium<= Valentiniano fratri cum patruo
Valente, regnat. Valens legi dat, ut monaci militarent; nolcntis iussit interfeci. Alaman-
norum 80 circiter milia apud Argentarea oppedum Gallearum ab exercitu Gratiani strata^.

Copi?. 45-47. 1. 1*. 2a. 3. 4J2*. c«. 25

Cap. 45. a) 07n. 2a. 3. ic^; 47. 45^*. b) Romf 37 lovianus 1*; quam lulianus 2a. 3. 4J2*
(non ic^; luveanus cot)-. lulianus 1. c) 34. 3, et sic deinceps. d) lovianus 1* (semel lobianus). ^c^
cum H. e) Messeum 1*; Mesevin 2o. 3 (e corr.J ; Miseum 4i^*; Meseiu ^c^; Nisibin H. f) om. 2a;
r. P. 462*. c2_ g) cruditate sive odoro prunarum H. h) ita cod. Voss. C. 110, reliqui libri 34. H.
i) quam 2«. 3. 46**. k) communi 2a. 3. I) b. est 2a. m) de 3. n) sexta vis 2a. b. 30

o) Athanarius 3. p) obsides pro c. D. 1* ; Deusone H.

Cap. 46. a) 45. 3, et sic deinceps; 48. 46**; om. 2a. b) regnum 46**. c'- *. c) ibi
r. 2a. 3. 46»*. c'- 2. d) ab 3. e) om. 2a. f) licati sunt 2«; ligatis 3. g) Lugduno 1*.

h) c. G. om. 1*. 2a.b. 3. 46**; G. domata (iia 1. 1*; dominata 3) et (et om. 3. 46**) G. om. 4c«-2: G. d.
expungas. i) Ccsalpinac m. 1; Galliacis alpina 1*; Cesalpina 2a. 3; Cesalphina 26; Cisalpinam 46**; 35
Cisalpine 4c'; Cisalpina 4c^. — commanebant 2a; commanabant 26, uhi littera c in 1 Cesalpina adnexa
pro compendio c accepta est. k) tributarii 2a. 6. 46**. c'-*; tributariac 3. 1) subita (subitua 3) san-
guinis e. H. m) proloxia 1*; eproploixa 3; apoplexis H. n) Brivine 2«; Brivionem 3; Brigitione H.

Cap. 47. a) om. 2a. 46**. c*. b) quam 3. c) desinit 1*, ubi c, 26. libri I. sequitur.

d) prostrata 46**. c*; sunt add. 2a; est add. 4c*. 40

1) Cf. p. 67, n. 5. 2) De hac rc nihil re.fert H. 3) Fredegarius Orosio VII, 32,

§.11 (ed. Zangemeister, p. 514j usus est: Burgundionum quoque novorum hostium novum
nomen, qui plus quam octoginta milia, ut ferunt, armatorum ripae Rheni fluminis insede-
runt. Hos quondam, subacta interiore Germania a Druso et Tiberio, adoptivis filiis Cae-
saris, per castra dispositos in magnam coaluisse gentem atque ita etiam nomen ex opere 45
praesumpsisse, quia crebra per limitem habitacula constituta burgos vulgo vocant, eorumque
esse praevalidam et perniciosam manum, Galliae hodieque testes sunt, in quibus, praesumpta
possessione, consistunt. Vide de hoc loco Jahn, 'Gesch. der Burgund.' I, p. 247 sqq.; Monod,
'Bibliotheque de Vicole des hautes etudes', Paris. 1878, to7n. XXXV, j9. 229 sqq. 4) Vide

Hist. tripart. XII, 4; Monod l. l. 5) Monod hanc rem, quam ex vetustia annalibus sumptam 60

CHROXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARTI SCHOLASTICI LIBER IL 69

48.-'' Gons Hunorum Gotus vastat, qui a Romanis sine armoium congressione^' Hier.
suscepti, per*^ avariciam Maximi ducis fame ad revellandum quoacti sunt. Superati'' in con-
gressione Romanis, Goti funduntur in Tracia*". Valcns de Anciocia exire conpulsus, chri-
stianus de exilio revocat. Lacrimabile bellum in Tracia •', praesidio, Romanorum legiones
a Gotis victi, usque ad interuicionem caesi sunt. Ipse imperatur Valens cum saggitaS saucius
fugerit et ab dolore nimium saepe aeco '' laberctur', ad cuiusdam villole "^ casam deportatus
est; quo persequentibus ' barbaris, et incinsa domo, sepulturaque'" caruit.

49.* Ab Urbe condita usque ad extremum'' huius operis ann. fiunt anni '^ 1131 hoc
modo: sub regibus ann. 240, sub consolibus'' ann. 464, sub augustis et caesaribus ann. 4 2 7".
A quinto decimo Tibcriae ann. et praedicalione domini nostri lesu Christi*^. A secundo ann.
Dariae regis Persarum, quo tempore templum Hierusolimis restauratum est, ann. 899S. Ab
olimpiade prima, qua'' aetate apud Aebreos Esaias profetabat, anni 1155'. A Salamonem et
primam aedificationem templi anni 1311''. A Mosi' et Cicoprac primo regi Attuci'" anni
1890". Ab Abraham et regno Nini et Semeramidis ann. 2395". A diluvio autem usque ad
Abraham suppotantur ann. 942. Ab Adam usque ad diluvium anni 2242''. Fiunt ab Adam
usque ad quarto decimo Valentis ann.l et Valentiniani iterura omnis anni'' 5588^. Et' quia
deinceps varietatibus temporum et incursionibus barbarorum ita cuneta mixta
sunt, ut gestorum veritas, quae istoriae inseri' possit, ad plenum reperire non potest".

Adacius^' servus domini nostri lesu Christi universis fidelibus in domino nostro lesu idac.
Christo et servientibus se"^ in veritate salutem, Probatissimorum in omnibus virorum studio,
quos praecipue in fide catholica et conversatione^ perfecta testis veritatis diviney cultus docet
adsertio *, hucusque ad sancto ^ Hieronimo, et ipso% — sicut in capite istius voluminis prae-
fatio prima declarat, — cognomine Eusebio, hestoria in aliquantis Spaniorum provinciis con-
scripta retenetur, Cui si quid postea subdedit in locis quibus decuit'', certo stili studio decla-
ratur. Verum '^ ad haec ignarus, indignissimus omnium servorum Dei Udacius*' servus lesu

Capp. 48. 49. 1. 2a. 3. 4a* (a l. 19;. i^*. ^2.

Cap. 48, a) om. 2a. 3. 4c2; 49. U^*. b) depositione H. c) pro 3. d) om. 4Z.2*. c^.

e) fonduntur, in Tracia Valens, dislinguit 1; fundantur intra chia (sic etiavi infra) Valens. De An-
tiochia 2a. f) Grecia 46-' ; Gratia ^c^ ; in quo desereute equitum ex H. Canisins snpplevit.

g) c. insagitta 2a. h) aquo 3. i) labaretur 2a. k) uillole 1 . 2a. 3 ; in illo loco 46^*. 1) per-
sequentur 2a. m) sepultura quoque emendavit Canisius.

Cap. 49. a) om. 2a. ic"^, kabet 3; 50. ib"^*. b) u. dextremum 2a. e) deleium 1, om.

2a. 3. 462*.c2. d) consolib. corv. consoleb. 1. e) 424 j^. f) anni 351 om. i^recZ. g) DCCCXLXVIIII 1,
ubi eliam infra XLX pro LXL scribitur; DCCCCXCVIIII 2a. 3; DCCCCLXVIIII ib^*.c^. h) qui 2o. 3.
i) 655 3. k) 1411 //. 1) Moysen et Cicopre (Cicopr^ 3) 2«. 3; Moyse et Cicrope (Cecrope ^c^) ib'^*.^'^.
m) Attici 462*; Atticae ic^. n) I DCCCXLX 1; 1890 pro 1990 etiam cod. Voss. H. o) U CCCXLXV 1.
p) ila 1. 4c^; duo milia CCXII 2a. 3. 46^*. q) a. Valentis 2a; ann. om. 3; id est u.sque ad consu-

latum cius III. om. Fred. r) om. ic'^. s) quinque milia octua{,'inta et octo 2a; 5579 JT. t) in-
screre 2a. 46^*. c'-*; insere 3. u) possit 2a, v) ita 1. 2a; Udacius 3; Ydacius 4a*. 6^* (ubi c. 51.
h. l. incip.J. 4c' ; Ydatius Chron. integr. w) ei Idac. x) conversionc 2a. 3. 4a*. 6^*, c^. y) diu
me 1. 2o. 3. z) scl 2a. a) ipse 2a. b) deguit 4a* cuni cod. Cheltenh.; docuit 46^*. c^.

c) Utrum 4a. a*. d) Adacius 2a; Ydacius 4a'. c'^; Idacius, sed I e corr. ib'^* ; Ydatius cod. Cheltenh.

esne opinalur, Jahn secutuH, ad a, 456. refert. Sed nescio, an Dinding, 'Gcsch. des liurgundisch-
RomaniMchen Konigreichs' I, p, 9, recte iudicaverii , curn haec, ut sunt confusa, reiecerit. Item
Bluhme, 'Jahrb. d. gern. deulsch, Rechts' I, 2, p, 51 sqq. Fredegarii relationom improbavit.
1) Haec cum fine prologi Hieronymiani fere conveniunt. 2) Quae praecedunt ad vcrbnm ex

prologo, quem Idacius chronico integro praemisit, sumpla sunt ; quae acquuntur chronicon Iliero-
ngndanum in codice Chcltenhamensi, dc quo supra p. 6. egi, excipiunt. Is praetcr Hieronynmm
ct Idficii chronieon integrum lihrmn quoqw. Gencrationis continct. Cum itaquc conHlrt, Frede-
gario nmilon lihrum pracsto fuiHse, non diihito, quin verha quoqne hucUHquc ad indicio ex eodnn
tumpafrit; cf. 'N. Archiv' VII, p. 475.

70 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

\

iJac. Christi * et domini nostri'', quae secuntur ab anno primo Theodosi*' agusti, et conperet'*,
descripsi, brevi ante* factae praefationis indicio.

50.''' Komanorum 39. Theudosius per'' Gratianum ' rognat ann, 17'. Theudosius natione
Spanus provinciae Gallileae'* civitatis'^ a Gratiano agustus appcUatur. Inter Romanos et
Gothos multa ccrtamina conseruntur, Theudosius secundo regni® sui anno agustus^ ap- 5
pellatur. Tercio regni Theudosiae an. Atanaricus^ rcx Gotorum Constantinopolae quinto
decimo diae, exS quo a Theudosio fuerat receptus'', intcriit. Quarto' rigni Theudosiae*
in foeda** Romanis pace se tradunt. Martinus in Galliis Toroniae* episcopus et vitae meretis
et patratis miracolis virtutum habetur insignis, Theudosius"' quinto rigni sui an, Arca-
dium, filium suum, agustum appellaus, consortem regni sui fecit esse, In" sexto regni lo
Theudosiae an. Honorius filius nascetur. Octavo" ann. regni Theudosiae GraotingorumP
gens a Theudosio superatur. Undecemo anno Theudosius regni sui Romam cum filio
Honorio ingressus est, legisque i Roinanorum intcgra emendacione ^* ededit. Quarto decimo
regni"" sui ann, Valentinianus iunior apud Viennam scelere^ comitis Arvagastis occidetur.
Septimo decimo ann. Theudosius valctudine metropis' Mediolano defunctus est. Ann. regni i5
sui septemo decimo" aromatus^' sancti eclesiae Laurencii^^ sepultus est^. Romanorum 40'',
Arcadius et Honorius, filiiy Theudosio, defuncto patri, regnaverunt an, 30. An, 8^, regni
eorum Theudosius, Arcadi filius, nascetur. An, 11''. regni Arcadiae Martinus^ epi-
scopus" sanctus et vir apostolicus transit'' a Domino, carne deposita. Cuius
vita et mirabilia quae fecit Severus vir summus, discipulos ipsius, qui et 2C
cronicam alias quam haec sunt ab inicio Genesis perniciosissime'^ scripsit.
15''. an. regn. Arcadiae et Honoriae Alani, Vandali et Suaevi Spanias ingressi tercio

Capp. 49. 50. 1. 2«. 3. 4a*. h'^\ c^.

Cap. 49. a) Dei add. cod. Cheltenh. b) ihu xpi repetit 3. c) Thcodosi corr. Theodosii l.

d) conpetetcret 3; conperi et 4a* (non ^n) ; comparet Ah-*. c^; ut comperi ot cod. Cheltenh. e) ante- 25
latae cod. Cheltenh., sed latae sec. m. superscr.

Cap. 50. a) om. 1. 2a, hahet 3; 52. Ah^*. h) ^&x postea corr. p' 1; post 4i2*. c^. c) 37 3.
d) Gallea 3 ; Gallicia Idac. e) a. r. sui 4a*. t^*. c'i. f) Athanarius 3. g) a quo 2a. 3. 4a*, h^*. c^.
h) susceptus Idac. i) anno add. 2a, sec. m. superscr. 3. k) infida Idac. 1) Turonicae 2a. 4c'^;

Thoronicae 3. 44^*; Toronicae 4a*. m) anno add. 2a; 15. 4a*. 6^*. n) anno h. l. 2a. 30

o) 7, Idac. p) Granting. 3; Gracting-. 4a*; Groting. Ac^; Creothing. Idac. q) que postea add. 1.
r) a. r. s. 2a. s) scere 3. W^* (non Ac^). t) ydropis Idac. u) A. 17 (27. 46^*) r. s. 46=*. c^.

v) ita pr. m., aromatibus sec. m. 1. w) Laurentio 3. x) 38, 3. y) filius corr. filii 1.

z) 9. Idac. a) spiisco 2a; epu scs 3; .spu sco plenus 4t^*. c^; om. 4a*. b) niigravit 2a. c) ila

1. 2«. 3; poritissime 4a* ; peritissimae delet. el in mg. scr. perniciosissim : 46^*; peritiosissime Ac"^. 35
d) A. 15. 4i2*. c2.

■

1) in consortium regni adsumptus om. Fred. 2) civitate Cauca Idac. 3) Theodo-

sium primum considatum cum Gratiano augu.ito egisse, refert Idac. 4) Gothi om. Fred.

5) Supra c. 37. de Antonino dicitur: leges — — integra emendatione instituit. Sed Theodosivs
senior de legibus emendandis minime meritus esl. 6) Corpus Theodosii ad aedem apostolorum 40

Constantinopolim translatum e.^f. 7) Martinus a. 401, von a. 11. Ilonoiii = 405. p. Chr., ohiit;
cf. Script. Eor. Merov. I, p. 589, n. 8. 8) Ilaec in codice Cheltenh. chronici integri Idaciani

desiderantur, spatio 3 versuum vacuo relicto, sed in decurtato, quod Florez, 'Espaila sagrada!
tom. IV. edidit, p. 420. ads?int: Beatissimi Martini vitam et mirabilia quae fecit Severus vir
summus, discipulus ipsius, qui et chronicon aliam quam hic sanctus {lege sunt) ab initio 45
Genesis usquc ad sectam Prisciilianistarum perniciosissimam conscripsit, exequitur, Vox perni-
ciosissimam apud Florez cum verbis usque ad scctam Priscillianistarum coniuncta optime congruit,
apud Fredegarinm, qui sectam Pri.':cilliani.starum omisit, verbo scripsit attributa sensum pervertif.
Qua ex re intellegitur, chronicon decurtatum non ex Fredegario interpolatum , sed ex ampliore
chronico excerpium esse, quod Fredegario ipsi praesto erat; cf. 'N. Archiv' VII, p. 477. 60

CHRONICARUM QUAE DICUiNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LIBER 11. 71

Idus Octobris ', Honoiio et Thoudosio, Arcadi filio^, consolebus. Ahiricus rex Gothoruin idac.
Romain ingressus, cum iutra ct'' cxtra Urbe"^ cedes agerentur, omnibus indultum cst, qui ad
sanctorum limina confugerunt. Placidia'', Thcudosiae fiiia, Honoriae imperatore soror, a Gotis
in Urbe capta est. Alaricos moretur; cui Ataulfus succcdit in regno. Au. 16. im])criae
Ilonoriae, debaccantibus"^ per Spanies barbaris'^, pestelcntiac malo, opes condcta in urbis
substantiam S tirannecus exactor derepit. Famis dira'' grassatur, ut bnmani carnis ab humano
genere' famis fuerunt devoratae; matris quoque negatis vel coctis natorum suorum sint baste''
corporibus. Bistiae occisorum gladio, fame, pestelentiae, bestiarum infestatione iuteremen-
tur' bomines*. His quattuor"' plagis ferri, famis, pestelentiae, infcstatione bistearum ubiquc
iu toto urbe saevientibus, praedictae a" Domino per profetas suos adnunti antc s " implctur.
An. 1 6 P. Honoriae regni Gallicia Vaudali occupant, et Suaevi in stremitate succedunf.
Alani Lusitauia et Chartageuinse provincias, Wandali coiuomento Silingi Beticas sorciuntur.
Constantinus post triennium invasitl tirannidem; ab Honorio duci Constantio in Gallicia''
occidetur. luvianus^ ct Sabastianus tiranni ab Honori' ducibus Narbona interfecti". Ann. 20.
imperiae Honoriae Adaulfus apud Narbouam Placidiam duxit uxorem, in quo proplietia
Dauihelis putatur impleta, ut agit, filiam regis austri sociandam regi aquilonis, nollo tamen
ex ea semine subsistenti. 22, an,^ imperiac Honorie Adaulfus a patricio Constantio
pulsatu r ^*', ut. relicta Narbona, Spauias petiret. A qucndam Goth o Barcilona^ iugulatur;
cui successit Vallia>' ia regno. Cum patricio Constantio pax mox facta, Alanis et Vandalis
coinomento Sylingis iu Lusitania et Beteca sedcntibus adversatur ^. Constantius Placidiam
duxit* uxorem. Fredbaluni''- * regi gcntis Wandalorum sine ullo certamine ingeniose
captura, ad imperatorcm Plonorium destinat. Au. 2 7''. Honoriae regni*^ Wandali in
Beteca'' per Valliam regem plurimae* sunt extincti. Alani adco caesi a Gothis, fortiter''
vallati Addacher regem ipsorum, pauci qui superfucrant'^, oblitoS regni noniine, Gunderico
regi Wandalorum, qui in Gallicias'' resedebat, se patrocinio subiugaverun t. Gothi sedentes
in Aquitania Tholosa sibi sedem clegunt% a mare Terrcnum et fluvio Kodano per
Ligerem fluviura usque Ocianum possident. Vallia' eorum rcgi defuncto, Theudorus'*
snccedit in regno. 25. imperiae Honoriae an.' inter Guudericum Wandalorum regi ct

Cap. 50. 1. 2a. 3. U*. h"^' . c^.

Cap. 50. a) filii (filio 4a*) consule (console 3) 2a. 3. 4a*. b'^* . c^. b) om. 2«. 3. ^c^; et extra
om. 4b^', hohel 4a'. c) Urbe 1. d) Placida a corr. Placidia 1; Placida 2>lcrumque lihri rell.

e) devacantibus 2a. 4c^; debacantihtis 4h-*. f) et sacviente nihilominus om. Fred. g) constan-

tiam 2a. L) om. 2a (ubi degrassatur^. i) vi om. Fred. k) paste Idac. 1) interimerentur

4a*. c^; interemerentur 46^*; interimunt Idac. ni) quattuo corr. quattuor 1. ii) i)r(a)edicti ad dnm

2a. 3. 4t2*. c^. o) adnuntiationes implentiir Idac. p) 15. 3; 17. Idac. q) invasae tyran-

nidis Idac. r) Gallio corr. Gallia 2a; intra Galiam Idac s) Iuvi:::anus 1; lovianus 2a. 3;

lovinianus 4a*. c-; lovinus ct Sebastianus (iSabastinianus 3) Idac. t) Iloiiorio duce 2«. 3. 4a'. c^.

u) Bunt add. 2a. v) A. 22. 2a. 4i'^*. c^. w) pulsatus Idac. x) Barcinola 2a. 3. 4i2*; Bar-

cinona 4c*; Barcilonam Idac. y) in (in om. 4a*. c^) uallea 2a. 3. 4a*. 6**. c^. z) advcrsu : 46^*;

adver (aic) 4c*. aj Frcdihalum 2a. 3. 4a*.c'^; Fredibaldum 4i'*. b) ila Fred.; 24. Idac. c) regem 3.
d) per B. Valleam (uallcm 4/>^*), om. regem 2a. 3. 4a'. h-'. c-, c) ut cxtincto Addacc r. fdnc.

() superfuerint 4a*; supcrfuerunt 4i**. c*. g) obliti 3; abolito Idac. li) Gallias 2a. 3. 4a*. h'^'. c*.

i) Vallea (Vallcam 3) r. e. 2«. 3. 4a*. />2*.c'«. k) Thcodericus 2a. ^c^; Tlicudorrs 3; Theudcricus Aa.h-^';
Thcodoricus I'iac. I) om. 2a, anle 25. ponunl 3. 4i^*. c'^.

1) alii 4, KI., alii 3. Idus Octubris mcmoraut die Idac. 2) I.ocum iia cxcrrpsil, ul

nenmirn vix inMlrgan. 3) et Suevi (sitam) in cxtrcmitatc (Occaui niaris) occidua Idac. (luar

uncinis inclnsi um, Fred. 4) accepit Idac. Ti) Ilarc clfii in cod. Cli<ll'iili. desidr.ranlnr,

Idacii e«se nemo non vidrl. 6) omncB Idac. 7) Gotlii — Bcdcs in Aquitaiiica a Tolo.su

ugquc ad Oceanum acccpcrunt Idac. Cf. infra c. &8. ex.

72 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCH0LA6TICI LIBER II.

idac. Ermeniieho' Suaevoruin'' belluin orto, Suaevi iu Nervasis montibus obsedentibus"^ a Wan-
dalis. Valontiuianus, Constanti et Placidiae filius, nascitur. Wandali, Suaevorum^ obsidione
demissa, relicta Gallicia, ad Betecam transierunt. Honorius apud Ravennam Constantium con-
sortem regni facit^. Constantius imperatur Ravennamf moritur in suo tercio consolatusS
anno. ^S**. imperiae Honorio an.'' Castinus magister militum cum magna manu in* auxi- 5
liis Gothorum bellum Betece Vandalis infcrt; quos cum ad inopia ^ obsidionis artaret, et'
tradere se pararent, inconsulto publico certaminc confligens, auxiliorum fraude deceptus,
Terragona victus fugit. 30.'' Honorio' imperiae an.'* Ravenna obiit'". Romanorum 41".
Tbeudosius, Arcadi filius, post obetum Honoi-i patrueli" obnarchiam tenitP, imperans
ann. 2 2'. Theudosius Valentiniano, ametae suae Placidiae filio, Constantinopole caesarem lo
facit; quem contra lohanne tyranno mittit, a ducibus suis Ravenna occidetur. Felix patri-
cius ordenatur. Valentinianus caesar Romam agustus appeUatur. Ann. 4. Theudosii regn.
Gundericus rcx Wandalorum, capta Spali '', cum insidias aeclesiarum intenderit, mox Dei
iudicio * correptus, interiit; cui Gaisiricus* frater succedit iu regno.

51." An. 5. reg. Theudosiae'' Gaisiricus rex AVandalorum eum"^ Vandalis cuncta- 15
que eorum 5 familia Mauritania'' in Africam transiit. Interfecto Ermengario* regi Suae-
vorum, iniuria sancti Eulaliae in eodem, ac si nollcns, ulciscetur. Consederunt Wan-
dali in Betaca an. 54^ Septimo anno imperiae Theudosiae Agecius*" dux utriusque
miliciae'. SuaeviS inita cum Gallicies pacem libeta sibi occansione conturbant. An. 8''.
regni Theudosiae Ageciusf dnx utriusque miliciae patricius appellatur. An. 10'. regni 20
Theudosiae Burgundiones, qui revellabant Romanis, a duci Agiecio'' sunt perdomati'.
13"". an. regni Theudosiae ab Ageeio duci et magistro militum Burgundionum caesa
20 milia; Gothorum, qui eis auxiliaverant, 8 milia caesa sunt*. 14". an. regni Theu-
dosiae Suaevi cum parte plebis", cui adversabantur, pacis iura confirmant. Ermenricus rex
Suaevorum morbo oppressus, Rychilam, filium suum, substetuit in regno; quem postea25
Betece fluvio Gothi' prostraverunt, aviri et argenti opibus occopatis. Cartago magna">
fraude decepta. Belluni Gotheco sub Theuderico regi apud Tolosa Litorius dux Romanus
inconsulcius cum auxiliaP Chunorum manum magna inruens, caesis parte plurimai suis ",

Capp. 50. 51. I. 2«. 3. 4«'. h"-'. cK •

Cap. 50. a) Ermenricum 2a. 3; Hermericnm 4i-*. c-; infra Ermerieus 4c-; Hermenricus 4«': 30
Hermericum Idac. b) S. (Suuaevomm 3; rege add. 2a. 4c-) bellum ortum (hortum 4c-; est add.
2a. 462*j non 4c-) 2o. 3. 4i-*. c*. c) obsidentm- Idac. d) S. o. eorum d. 2a. 3. 46-*. c^. e) fecit
2a. 3. ic-. f) ita 1 ; Ravenna rell. g) a. c. 2a. 3. h) Anu 28 (29. 462*. c^) 2a (uhi i. deest).
3. 462*. c^. i) adeo ut Idac. k) Anno 30. 4a*. 6^'. c^. 1) Honori: corr. Honorio 1. m) mori-
tur 3. n) 38. sec. m. corr. 39. 3. o) patruel : : : narchiam pr. m., patrui monarchiam sec. m. 1, 35

et sic Idac. ; patruae (patrue ' li, sed 11 postea add. 26 ; patnae 3) in obnarchiam (obnarchiem 3) 2a. h. 3 ;
patrui {corr. patrueUs 46^*; patruo 4a*; patrueli ^c-) monarchiam 4a*. 62*. c-. pl tenens imperat (im-

perii Idac.) ann 23. 2«. 6. 3. 4a*. 6«*. c"-. q) r. T. 2a. r) captas palae 3; captas palin Ac"-.

s) h. l. Theudosii (Theod. 4a*. c"-) hahent 4a*. h"-*. c\

Cap. 51. a) ita sec. m. 1; om. 2a, habet 3; 53. ih-*. b) h. l. desideratur 4a*. h^^*. c-. 40

c) c. W. om. 2a. 3. 46^*. c-. d) Mauritania corr. Mauritanea 1. e) Ermergario 2a; Hermiga-

rium Idac. f) Agrec. corr. Agec. 1 ; Aetius Idac. g) S. — u. miliciae om. 2a. h) 9. 7(/ac.

i) 12. Idac. k) corr. sec. m. Agecio 1. 1) debellantur Idac. m) Anno 13. 2o. 3. 462*.

n) Anno 14. 2a. 3. 462*. o) plebs 2o; pleps 3; Galleciae om. Fred. p) auxiliari Unomm Idac.
q) a add. 2a. 45

1) et a. Idac. 2) vi om. Fred. 3) cum esset annorum 26 Idac. 4) demone

om. Frcd. 5) cum W. omnibus eorumque familiis Idac. 6) Falsum est ; cf. 'N. Archiv

VII, p. 478. 7) Quid egerit, Fred. praetermisit. Svpple ex Idac.: Noros edomat rebellantes.
8) Idacio teste Gothi anno insequenti caesi sunt. 9) Gothi minime Rechilam prostraveritnf, sed
ipse Andevotum cum sua quam habebat manu. 10) magna om. Chron. integr., habet decur- 50

talum. 11) caesis his Idac.

I

CIIRONICARUM QUAE DICUNTUIi FREDEGARII SCHOLASTICI LIHER II. 73

ipse vulaeratus a Gothis capctur'' ct post dies paucos occicletur, Gaisiricus rex Suaevoruin ' iiiac.
uiultas in s ace r d o ti b us fecit stragis. Richyla rex Suaevorum, qui Gaisirico SUC-
cesserat', Aemereta ingreditur. 16 an.^ regni Tlieudosiae Richyla, Spale optenta,
Bcteca et Cartagine capit. An. 24. regni Theudosiae solis facta defectio ^. llichyia
res Suaevorum Aemerela gentilis moretur; cui niox filios suos Richarius succedit in regno.
Agyulfum^ nobilem*^ Gothum in Spalae'^ Caesarius com.'' iugulatur. Richarius rex, accep-
tani iu coniugium Theudoris ^ Gothorum regis liliam , Vasconias depraedatur S. An. 27'"*'
regni Theudosius imperatur'' moreturConstantinopulae annus aetatis suae quadragensimo nouo'.

52.3 Post quem 42**. Marcianus a milit an tibus •= et ab exercito, instante etiam Pul-
ceriam, sororem Tbeodosiae, regina, efficitur et ipsi sublimatur*^ in regno*; camque Valen-
tinianus* iu coniugium adsumpsit. Valeutiuianu s ^ et niater "^ Placidia moriuntur Komam.
Gallia' terre motus fuctus. Tercia feria post solis occasum ab aquilouem plaga e*^ cael o
ru ens * quasi ignis aut sanguis effieetur.

53*. Gens Chunorum, pace rupta, ruunt'' in Galliis*'. Quos '° cum Agecius patri-
cius venientes*^ conperisset'', sanctura Anianum Aurilianinsium '^ episcopum ad Theu-
dorum regi Gothorum in legacionem dirigit, petens auxiliare contra Chunis: si prae-
valebat*^ resistere, mediam partem Galliae Gothis daret. Cum a Theudoro regi, luxius
peticionis annuens, auxilium fuisset promissuni, Agcciuss legatus mittens ad Attilanem
regem Chunorum obviam, petens auxilium contra Gothis, qui Galleas conabant in-
vadere: si praevalebant Chuni haec contra Gothis defendere, medietatem Galliae ab
Agecio percipcrint'*. Attila rex cum Chunis festinans et parcens' civitatebus Germaniae
et Galliae, contra Gothus snper Legere'' fluvio nec procul ab Aurilianes confligit cer-
taraine. Caesa sunt Gothorura' ducenta milia hominum; Theudor rex hoc proelio occu-
buit. Caesa sunt Chunorum 150 milia. Civetas Aurilianes oracionibus beatissimi
Aniani liberata est". Chuni repedantes'" Trecassis'^, in Mauriacensim consedentis

Capp. 51. o2. 1. 2a. 3. W.b^^c"-. Cap. 53. 1, 2a. 3. 4«'. 6^*. ci- 2.

Cap. 51. a) c. et om. h. l. 2a. 3. 4i-'. c-, secl infra occiditur . c-apitur 2a; capitur et occidetur
(occiditur 4!/-'. c*) 3. 4a*. h-'. c'-. b) an. poslea add. 1; Ainio 16. 2a. 4a*. b-*. c^; 17. a. Idac.

c) G. n. 462*. c-. d) in palae ji>r. (?) nj. corr. spalac 1; in Spale 2«. 3. 4a*. c^; ini aplcrfl 4h'^* ;

Hispali Idac. e) ila 1; C. (Cesari.s 4i-*; Caesar 4c- ; Censorius Idac.) coines (conicx 3; iussu:, ras. i
46-' ; eum 4c-) 2a. 3. 46^*. cK i) Theodori 2a cuvi Idac. ; T''eudori 3 ; Theudora 4a* ; Theodora 4^2*. c^.
;»■) deprehendatur 46-'; deprehenditur 4c2 (non 4a*). h) om. 46^*. c'^. i) 48. 4a* cum Idac.

Cap. 52. a) om. 1. 2a. 4c2, hobct 3; 54. 46**. b) 43. cod. Idac. c) a niiiitibus 2a. 3. ia^.b^^c"-
cum Idac; comlitihus 4a*. d^ sublimabitur 2«. 3. c) sua add. 2«. f) plaga (p. om. 462". c'i).

De (ac 4c2) 2a. 3.

Cap. 53. a) om. 2a. 3; 55. 46-*. b) ruent 2a. 4c' ; om. 3. c) venicns 2a. d) et udd.

2a. 3. 4c'- ^. e) Aureh'anen.sem (nic ic^-'^J corr. Auril. (sic 4a*J 2«; Auralianeusem 3; Aurolianesis 46'^*.
fl praevab-ret 2«. (^) Egecius corr. A^cciiis 1. li) ])reciperent 2a. i) partens 1. 2a. 3; paer-

j^vnn 4c' ; pergeii.s 4c-. k) lig-arc 2a. 3. 1) G. — sunt om. 46-*. c'-^ (hahent Aa.a*J. m) rcpe-

danti.T 1; repedantrecas Sisimodu.s f. Tlieodoro, om. n Maur. — Thorcs 2a; rcpcdantihus 46'^*. c'-^.

1) Fa/sum est ; cf. *N. Archiv VII , p. 47H. 2) Ilcifc auno /pii lyracccdit Irihuit Idac.

3) Per A. Idac. 4) efficitur imperator Idac. 5) Marcifinua Pulcheriam in matrimonium dn.rif.
G) Vab'ntiniani in)p. maffr l'iaci<lia nioritiir apud R. Idac. 7) Gallia riim (j!allicia coiifimdiliir.
8) caclum riibcnH BJcut i. Idac, '.) i dcpracdatur provintia« Galiiaruin Idnr. 10) llnec

Frcdrf/nriug coinponuit , (Ircr/orii II. Fr. II, 7. ukus. 11) Cf. dreij. II, 1: lta(|iic libcratam

obtcntu beati anfestitcB civitiitcm, .Aftillancm fiiginif. (^iii Mauriacum campum adicuH, so |)rao-
cingit ad belluin. SidoniuH VIII, LO. Attilac hcllum mc dcscriplurnm cfisc Profpcro jiromiseral : quo
videlicet .\ureliancni)iM urbis obhidio, op])Mgnatio, inrnptio ncc dircjilio <l ilia vnlgata exauditi
caelitii"» sacerdotis vaticinatio contincbafur. 12) Coutiu. 1'ronjierl llani. (rd. Ililfc j>. (>J:

Pii^'natum(|iic cnt in «luinfo miliario do Trecas loco nuncupafo Maurica in ('ampania; Scvci-ux
«S. K. M.roving. JL 10

74 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

campaniam. Thoresraodus ^, filius Theodorus, qui ei successit in regnum , collectum
Gothorum exercito, patrem ulcisci^' desiderans, cum Attilanem et Chunis IMauriaco con-
fligit certamine; ibique tribus diaebus uterque falange in*= invicem proeliantes, et in-
numerabiles multitudo genti occubuit. Agecius cum esset strenuosissimus consilii, per
nocte'^ ad Attilanem veniens, dixit ad eimi: 'Optabilem duxeram, ut tua virtute regio- 5
nem'' hanc a perfidis Gothis potuissem^ erepere, sed nuUatenus fieri potest; usque nunc
cum menimis pugnatoribus proeHas, hac noete Theudericus, germanus Thoresmodi, cum
nimia muhitudinera et fortissimus Gothorum pugnatores advenit. Haec non sustenisS;
adque utinam vel evadere possis!' Tunc Attila dedit Agecio decem miha soledorum'',
et' per suo ingenio Pannoniam repedaret. Ipsaque nocte Agecius ad Thorismodo id- lo
que'' perrexit; dicensque ei causara consimilem, quod apud vilis Chunorum pugnatores
usque nunc pugnaverat: nam maxima multitudo et fortissimi pugnatores a Pannonies
ipsaque nocte Attilanem advenerant', et audissent fratrem suum Theudericum tinsauris"'
Gothorum" occupasse, regnumque velHt adrepere; nisi festinus ad resedeudum" per-
geritP, periculum ad degradandum haberit". Acceptis idemque Agecius a Tursemodo is
decim'i milia soledus*", ut suo ingenio a persecutionem Chunorum liberati Gothi, ad
sedis proprias remearint, protinus* abigerunt. Agecius vero cum suis, etiam Fraucos
secum habens, post tergum direxit Chunorum, quos usque' Toringia a longe prosecutus"
est; praecepitque suis, ut unusquisque nocte ubi manebant^' decim sparsim^* focus
facerint, ut inmensa muhitudine semolarinf^. Quievit hoc proehum Ageci consihum; 20
GalHa ab adversariis liberatur. Postea cum a Tursemodo regi et Gothis haec factio
pei'lata fuisset, requirentis promissionem Ageci emplendam, et iUe rennuerit, per pacis>'
iura urbicuhim aureum gemmis ornatum, pensante quiugentas^- ^ Hberas, ab Agecio

Caj). 53. 1. 2«. 3. ia*. i^*. c'-2.

Cap. 53. a) Sisimodus 2a; c/. ^j. 73, /. 40. b) ulcis siderans 1. c) om. 4&**. c^. d) stc 2a. 3; 25
nocte 1. e) rcgionuiii corr. regionem 1. f) potuisses 462*.ci.2 g) sustinens 4a. a*. c^. h) :::orum
pr. m., uironmi sec. m., soledorum terlia m. 1; scrlbns: aureoruni. i) ut 2a. k) idqui 2a; id quo :,
ras. d 3; idemque 4a*. c^; om. 4^2*. l) advunerat 2«. 3. 4a*. i^*. c'- '^. m) inrauris 1; in auris (aures
2a. 4a*. 6^*. c^) 2a. 3. ia*:b^*c'^. n) gestorum 3. o) resistendum sec. m. 1. p) pergerit corr. pergeret 1.
q) decim corr. decem 1. r) soled:: pr. m. , soledos sec. m. 1. s) et p. 4«*. i-*. c^. t) quousque 30
2a. 3. 4Zi2*. c'-^. u) persecutus 2o. 3. 4a*. v) manebat 2a. 3. ib^*; ubi nocte nianebat 4c'- *.

w) sparsi focos 2a. 46**. c'-2; sparsis socus 3. x) semolarint corr. simularent 1; similarent 3. 4a*. c'-*
(non 46**). y) paucis 3. z) 1. (libras 2a. 46^*. c^) q. (quinquaginta 2a) 2a. 3. 46^*. c*.

Sulp. (Holder-Egger p. 74j.- Tricasis pugnat loco Mauriacos; Greg. Tnr. h l. De Mauriacensi cam-
pania doctissime disseruil Longnon, 'Geographie' p, 334 sqq.; nuper candeni quaestionem retraclavif 35
Girard, 'Le campus Mauriacu.f\ in 'Revue historiqiu' 1885, p. 321. 1) Greg. l. l.: expletoquc
bello, ait Aetius Thorismodo : 'Festina velociter redire in patriam , ne, insistente germano^
a patris regno priveris'. Similia lordanes Get. c. 41. hahet: Ille (scil. Aetius) vero metuens, ne,
Hunnis funditus interemptis, a Gothis Romanum praemeretur imperium, praebet hac suasione
consiHum, ut ad sedes proprias remearet, regnumque, quod pater reliquerat, arriperet, ne ger- 40
mani eius, opibus adsumptis paternis, Vesegotharum regno pervaderent. Apud Gregorium
Actius ipse pugnavit atque cum sociis Uunos vicit. Quo facto, praeter Gotlios etiam rcgem Fran-
corum, quos Fredegario quoque teste patricivs seczim habuit, dolo amovit, ut spolia sohis caperet,
dum hic Iluni invicti fraude pelluntur. Neque Theodorus apud Gregorixim Aurelianis cecidit, sed
in ipso Mauriaco campo. 2) Cf. infra lib. IV, c. 73 ; Huius beneficiae repensionem mis- 45

suriura aiireum nobeHssemum ex tinsauris Gothorum, quem Tursemodus rex ab Agecio patricio
acceperat, Dagobertum dare promisit, pensantuni auri pondus quinnentus; Dahn V, p. 82, n. 1.
Orbiculus idem ac tabula quae Salomonis dicitur videtur esse ; v. Lembke, 'Gesch. von Spa-
nien I, p. 421 seqq. Ceterum Brunichildis regina basilicae S. Germani Autissiodorensi 'missorium
argenteum' donasse dicitur, qui Thorsomodi nomen scriptum habet; peusat libras 37; habet 50

CHRONICAKUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IL 75

conposiciones causa trunsniittetur Tursemodo; et haec iurgia quieverunt. Quae" species
devotissiine usque'' hodiernuni diem Gothorum thensauris pro ornatura veneratur et
tenetur '. An. 2. piincepis "^ Marciani Chuni in Aetaliam inruunt^, camque depraedant. lUac.
Aliquantis civitatibus inruptis, divinetus parte fanie, parte morbo quadam •* plagis caelestibus
finiuntur^, iussu Marcian i ab Aiecio duci caeduntur, in sedibus suis quoacti'^ revertunt;
et raox Attila moretur. Turismo S rex Gothorum a Theuderico et Frederico'' fratribus
i n ter f icitur '. Cui Theudericus succedit'' in regno. Tercio regni anno princepis' anni
Marciani regina moretur Pulcerea. Agecius dux et patricius fraudolenter Valentiniani impera-
tor u m manu J^ropria^ occidetur. Quarto regni anno priucepis Marciani per duos ■" barbarus
Ageci familiaris Valentinianus imperator occidetur. Post quem mox Maximianus" ex con-
solebus 43". Romae agustus appellatur. Qui cum imp. factus, relicta Valentiniani sibi duxit
uxorem. Maximianus quarto regni sui mense urbe Romae tumulto militare occidetur.

54.* In ipso anno Avitus Gallus ab exercito Gallicano'' primo Tolosa, dehinc apud
Arlato*' agustus appellatur, Romam pergit. Romanorum 43^. Marcianus quarto iam regni sui
anno obtenta'* monarchia, per Avitum, qui a Roraanis aevocatus et susceptus fuerat impe-
rator, legati ad Marcianura pro unianimitate'' mittuntur imperiae. Gaisiricus sollicitatus'^ relicta
Valentiniani, ets malum fama dispergit, priusquam Avitus agustus fieret'", Romam ingreditur,
ditatusque' opibus Romanorum, Cartaginem redit, relicta Valentiniani et filias duas et Agece
filium'' Gaudentium secum ducens. Suaevi Cartagenensem regionem, quas Romanis redde-
derant, depraedantur. Marcianus et Avitus concordis principato Romano utuntur imperio.
Suaevi Taragoninsem' provinciam vastant"". Theudericus rex, initam fidem* imperiae, in
Suaevis legatus mittit, ut se a provincias quas invaserant removerint. Consilio
et consinso* Aviti imperatores Theudericus rex contra Suaevis movit exercitu m et in
Taragoninsera eampaniam ' super Urbecum" fluvium cum Richario regi Suaevorum con-
fligit certamine, pluriraisque Suaevis extinctis", ips o regi placatoP-* in Gallicias
fugaciter, fecit adgredi. Ipsoque itinere Theudericu s cum Gothis Romanisl,
(jui in Spanias consedebant, captivitatem vastavit» etmultas"' deripit civitatis; sanctas-
que baselecas'" aefrang untur. Richarius ad loco ubi^ Portugalc appellatur profugus,
regi ' Theuderico captus ducitur et in " custudia redagetur^. Suaevi, oblito regno, se

Capp. 'j3. 54. 1. 2a. 3. 4a*. b^\c'^.

Cap. 53. &) qui 2a. 3; qua 4c'- 2. b) in add. 2a. 3. c) princeps 3. d) quandam 2a. 3;
quoudam 4«* ; qnacdani 4r*. e) feriuntur Idac. f) snbacti Idac. g) ila h. l. 1 cum Idac.

h) Fredcrco 1; Friderico 2«. 46^*. c^ ; Fridericho 3; Fridico 4a*. i) iugulatur Idac. k) successit

2a. 3. 46*'. c*. 1) annorum princeps (principis ^c^) 2a. 3. 4c* (nhi sequens a. deesl). m) duo-

bu8 2a. 3. n) Maximus Idac. o) quadragosimus quartus 2a. 3. 4a*. i^*. c*.

Cap. 54 a) om. 2a, hahet 3,- 55. 4i^*. b) Galleano 3. c) Arbato 2a. d) quadragesinms
fjuartn.s 2a. 4a*. 6»*. c^; 40. 3. e) animi (a)etate 2a. 4a*. 6**. c*. fj a om. Fred. g) ut Iduc.

h) fuerit 2«. i) direpti.squc Idac. k) nomen add. 2a, ut saepe ante noniina propria. 1) Cartha-
pnensem 2a. m) invadunt Idac. n) Urbica 2a. 4c*; Urbicam ib'^*. o) tinctiu 2a. p) pla-

cit<^> ^h^' . r^ Cnon Ao.u'). q) om. 2a. 3. 462'. ^2. r) ccclnsias 2a. 3. s) qni Idac. t) regit 4a;
ri-x An'; rodit ^c*. n) om. 2a. 3. 4rt*. c*. v) redigatur 2«; rcdagitnr 3; redigitur 46**. c*.

in «e hiHtoriam Eneae cum litteris Grecis ; cf. Gcsla episc, Auliasiod. c. 20, ed. Duru, 'liibl.
hist. de. 1'Vonne' I, p. 337; Difjot, 'I/istoirc d' Amtrasie' III, p. 140. 1) Sisenaridzia rex, qid
Daffoherto pro ajixilio lato hunc orhiculum promincrat, 200000 solidorum .io/,i;issr dicitur, ne eo
privaretur ; cf. infra IV, c. 73. 2) Italiam petunt Idac. 3) ipsius Idac. 4) obtinot

mouarchiam Idac. 5) a regc Gothoruu) l'hcudorico, quia fidus Romano esset imperio, legati
ad coedem mittuntur Idae. G) cum voluntate ct ordinatione Idac. 7) duodccimo de

Astureccnsi urbc miliario accuratim Idac. 8) ipsc ad cxtrcmaH Hcdes Gallaciac plagatus Idac.
9) Romanorum magna agitatur captivitaH captivorum Idac. 10) lacrymabilis eiusdcm direj^tio
civitati» Idac,

10 *

76 CHROXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

id»c. tradcnt Theuderico, ibique reguum eorum distructuui est. Avitus irap. legatum ad
Theudericum cum sacris muneribus mittit', nuncians, in Corseca caesa multitudine Wandalo-
rum, Avitum de Aetalia ad Gallias Arelate se cessisse *•. Orientalium navis Spal e ns^' venientes,
per Marciano exercito *^ caesa uunciant. Occiso Richario, rex Theudericus de Gallicia ad
Lusitaniam venit. Suaevi dinuo rege Maldra^ sibi constituunt^. Theudericus Emeretam r.
depraedare moHiens '^*. Avitus tercio anno, quam a Gothis ' et Gallis factus fuerat imp,, cavit
imporium; Gothorum promissa destitutusS, et auxilia carit et vitam. Septimo au. imperiae suae
moretur Marcianus''.

55.* Romanorum 44^. Maiorianus iu Aetaliam et Constantinopole Lco agusti appel-
lantur. Theudericus adversis *^ sibi nuncies territus, mox post dies paschae de Emereta egre- lO
ditur, Gallias repetens, partem ex ca quae habebat multitudine variae nationis cum ducibus
suis ad campos Galliciae dirigit, qui dolis et periuriis instructus*, ad Suaevos qui remanserant
iussam sibi expeticionem'', ingrediuntur, pace fugata*" soleta arte perfidiae. Nec mora illic
cedetur'^ multitudo Romanoruni, sanctae aefranguntur cclesiae, sacer omncs ornatus et usus
aufertur, ej^iscopi, clericis captivantur, domebus dantur ineendi a. Agiulfus dum regnum '5
Suaevorum sperat'', Portugale moritur. Suaevi in soletam perfidiam versi, regionem Galliciae
adherentera fluvium Durio, circa litora nianentes, depracdantur. Gothecus' exercitus duci suo
Cyrola ad Theuderico'' regi Spanias missus, succedit ad Betega. Theudericus duci suo Sun-
nerico' exercitus sui aliquantam partem ad Betecam dirigit. Cyrola revocatur ad Gallias.
Suaevi Lusitaniam cum Maldare regi et alii cam Richymundo Gallicias"' depraedantur. 20
Aeroli ad Betecam pertendentes. Maldras germano sonin'' fratre interfecit et Portugali castro
invadit. Legati a Maioriano*' agusto et Theuderico regi, pacem inter se initam, ad
Suaevis et Vandalis^ diriguntur. An. 4. regni ]\Iaioriani Maldras rex iugulatur. Mense
Madio Maiorianus imp. Spanias iugreditur, ad Cartagininsem provinciam pertendens, navis ad
transiendom adversus Wandalus praeparare iubet, quas Wandali subripiunt. Maiorianus 25
imp.*, sua ordenatione frustrata, ad Aetaliam repetitP. Gotecus exercitus a Sunnarico*! et
Nepuciano'' comitebus vertetur ', Suaevos depraedantur *. A Theuderico legati ad' Suaevos
veniunt et recurrunt. Theuderico » legati ad gentis, pacem postulatam et optentam, rever-
tunt. Quinto" Maioriani regni an. Gaisiricus rex a Maioriano imp. per lcgatus postulans®.
Maiorianum de Gallies ad Romam redeuntem, Romano iniperio vcl '" res necessarias ordenan- 30
tem, Richymeris vaedorum^' consilio fultus, fraude interficetur.

Capp. ')4. 55. 1. 2a. 3. Aa*.Jj^*.c-.

Cap. 54. a) successisse IJac. b) ila 1. 2a. 4o*; Spalensis 3; Hyspalens 4b^* ; Spalense 4c-;
Hispali Idfic. c) om. 2«. d) regem aldra 2a. 3. 4o*. c^; rogem nealdi-a ib^'. e) consentinnt

2a. 4a*. c^; consenciunt 3; consecrant 46^*. f) ita 1. 3; mollens 2a; moliens 4a*. c-; moUitur 46*'. 35
g) distitus 2«. h) Marcianus 1 tantiim hahet; ; ; talpus . scero ; : add. 3.

Cap. bb. a) om. 2a. 3; 56. 4t**. b) 41. 3. c) adversus 4a*. c-; adversaiiis 46-*. d) ex-
pectationem 2a. e) fugantur a solita 462*. c^. f) cebetiu* corr. celetur 1, et sic 4a; celertur 2o;
celitur 3; caelet caelitns CsicJ ia* ; celeriter 46**; caeditur 4c* cum Idac. g) et c. 2a. h) spirat

Idac. i) Gotheus 3. k) Theorico h. l. 2a. I) Simnerico 46*'. c- fnon 4a*J ; Sonerico Idac. 40

m) Gallias 2a. 4b-'.c^. n) ila 1; gemianoso nomen 2a. b; germano suo nonv 3. ic^; germano sono-
mus (sonomur 4o*) 4a. a*; gerraanum suum noie ib"^* ; germanum sunm Idac. o) goriano 2o. p) sic
1. 4o* ; repperit 2a. 3; repedit 46*'; repedat 4c-. q) Sumnorico corr. Sunirico 3. r) Nnpu-

ciano 2a. s) depraedatur 2a; ad 2a. 3. 4a*. t) om. 2a. u) Anno quinto M. r. (r. M. 2a) 2a. 3;
V. anno M. r. 4a. b-'. c-; M. V. a. r. 4o*. v) ita pr. m. , suaedorum sec. m. 1; suaeuorum 2o. 3. 4c*; 45
sweuorum 46**; invidorum Idac.

1) Esycius tribunus legatus — missus Idan. 2) Poft moliens Idac. addil : beatae

Enlaliae martyris terretur ostentis. 3) a Qalliis et a Gothis cod. Idac. 4) mentientes

om. Fred. 5) ad Gallecios Idac. 6) ita a sua o. frustratus Idac. 7) ad Galleciam

direetas cod. Idac. 8) De rege Th. 1. gentis perfidae revertuntur Idac. 9) postulat 5»

paeem Idac. 10) nomine oin. Fred.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II. 77

56.=' Romanonim 45. Severus a senato Romae a(?ustus appellatur an.'' imperiac Lconis 5. ida
At r cpc ninis <= Gallies comis ct civis invedus Aegidio insign i s inimicus, uf' Gothorum
lideretur', Xarbonam tradit^ Tiieuderico. Mense ^ lunio in Gallieia coruseationem villac
exuste, gregis^ ovium eoncremataes, carnis coneise, pluviae de caelo mixtae' cadent;
duo aduliscentes, carne in*" invicem soledati adhaerentes, sunt mortui. In Armoricana
provincia Fridcricus, frater Tlieuderici regis, insurgens, cum his cum quibus fuerat snperatus
occidetur. Luna 15-*. tunc convers a est in sanguinc. In speciae lunae quinta sol ab' hora
tercia usque'' nona* obscuratus'. Wandali per Marcellinum in Sicilia caesi aefugantur. Aegi-
dius"" comes veneno perit^. Romanorum 4G ". regnat Antimius; Romani agustus appellatur
an." Leonis imperiac 8. Expedicio abPAfricam adversus Wandalus ordenatur, Per Theude-
ricum Salla legatus mittetur Remnsmunduml regem Suaevorum; qni rcversiis, eum a fratri
suo Teuderico ■ nuntiat interfectum, Gothi, qui ad Wandalus missi fuerant, supredicte'" ex-
pcdiciones'' romore perterreti, revertuntur. Conembra' eivetas in pace decepta^, domebus
destructis cum aliqna parte murorum, habitatores capti atque dispersi, et regio dissolatur"
et civetas 3, An. 2. regni^ Antimiae medio Tholose civetatis sanguis erupit de terra et
tota diae fluxit, signeficans, Gothorum dominatione sublata, Francorum advenicnte regno.
Exercitus Leonis adversus Wandalus cum tribus dueibus discendit, Rychimirum ^ gencriim ^
Antimiae imperatores et>' patricium faetum, adfatimi" degradato ad privatam vitam, filiuni
eius occiso, adversus Romanorum imperium, conventique^ suntW^andali consolentis. Gothi
eundem tempore hoste legate '^ deseviunt, parte m etiam '"^ Lusitaniae depraedante b u s.
Ri chymundum'* eum Suaevis ad imperatore transeuntem '*. Durissimus extra soleto hoc eodem
an. l)ibernns hiemis et'^ aestatem, autumni fructuumqu e '^ mutatione '* defundetur.

Temporibus'' imperatorcs'' Honoriae regnum Gothorum post eaptam Romara befaria
devisione partitur; et qui in Aetalia consederunt, dicionem imperiae se tradent, reliqni
Aquitania'' provincia, civitatem Tolosa eligentes sedem, regem elegunt Ataulfum '*.
Postea, ut supra gesta»^ confirmats, a Gothis regnatum est. In'' his vero qui in Aeta-
liam consedentes Romano pertinebant ' imperio

Cap. 56. 1. 2a. 3. ^a.h^i^.c":
Cap. 56. a) a R. 45 (42. .3). cap. bb. incijjit 3; 57. ib-* ; numerum om. 1. 2a. b) anno

qointo i. L. 2a. e) Agrippinus Llac. fl) mn. 2a. 3. 4a*. b^*. c'^. o) traditur 2«. 3. 4b^*.c'-; tra-

deret 4a*. f) n^gis 3; o. om. 2«. g) snnt /(. l. add. 4b'^*, an/e c. ic'^, om. 4«*. h) om. 4b'^*.c^.

i) ad 2«. k) hora adfl. 3. 4.;^; aJ horam add. 46^*. 1) obscnratus est 2«. 46^*. c^; obscuratnr 3.

m) Aegedinus 3. n) 43. 3. o) ila 1. 3. 4a. a*; anno octavo L. i. (i. L. 2«) 2a. 4!i'^*.c'-. p) ad
Idac. i[) ad Remismniidum Idac. r) snpradicti 2a. 3 ; supradiete 4a*. h'^'. c"^. s) expositionis 2a;

expetitionis 3; rom(a)o 2«. 3. 4a*. 6**. c'^. t) Conyni])rig-a Idac. n) dosolatnr 4«*. c'^ cnm Idac.

V) om. 4a'.h^'.c^-'K w) RVCIIIMIl^ rorr. RYCHIMGR I; Ridiomoins 2a. 4«*; Richynious 3; Riclii-

meris 4h^'.c^; Rechimerium Idan. x) ila Idac.; G£\£l^ 1 ; gener rel. libri. y) om. 2a. z) sicut

detectique Idac. a) om. 2a. b) Remismundnm Idac. c) cius add. 4b^*. c^. d) in T.

redii 4c^. oj impcrii 2a. f) Aquitania corr. Aquitanea 1. g) confirniant 4b'^*.c'^. hj uh In

cap. 57. incijiil 2a. i) i. p. 2a; protonebant 3.

1) mereretur aiixilia Idnc. 2) /laec procul duhio Idacii sunt, clsi in editionihn.t deside-

rantur. Nencio, an chronicon decurtatum idcm geminorum portentum proferat his verhis (^Florez,
^K»pafia nnfjrnda' IV, p. 420j: Era 500. in convcntu Rracarensi duorum natorum portcntum
viBnm ; cf, 'N. Archiv' VII, p. 4 78, Tn codice uvico chronici intcrjri poxt verba tradidit Tlieudo-
rico 3 liveae vncant, qva rc lihrnm. hnc locn mntilnm esne prohntvr. 3) Cf. supra p. 68, /. 7;

lana c eaelo pluviac mi.xta refliixit. 4) Luna plena /dac. , qni hoc miraculum aute pmdi-

lionem Afjripjnni ponnit. 5) sextam cernitur minoratuB Idac. 6) Alii dieunt insidiiH, alii

veneno dceepfuB Idnc. 1) Euerieo rejiperit Idnc. H) diripitnr om. Frrd. H) Id ex-

cidinm n. 2, Anthemii farfum. chhc, refert Idnc. 10) Aspcrein Idac. 11) circa eundein

conventiun pari hoHtilitate rleHacviiint Idnc. 12) A Remismnndo fri/ntum nd imperaforrm

minKnm exne, Idnc. trndil. 13) hiberni, veriH, a. /dnc 14) frucdiiiin periiiiifatione Idnc.

15) Afaulfii iam morf.uo, 'roloRa neden reijvi facfn, ent. \(>) Qnnd /,rnrrrdlt /dnrii rhrnnicov.

78 CHHONICAKUM QUAE DICUXTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

r)?." Theudericus'' natione ilacedonum permissum Leonis imperatores principatum
adsumif^, sicut huius libri gesta ' tcstatur. Nam ille alius Theudericus, Theudoris»
regi liHus, natione Gothus fuit. Nativetas'' Theuderici'' regis ex genere Macedonum '
ita fuit, qui in Aetalia Gothis et Romanis regnavit. Idacius patricius et uxor<P Eugenia
cum sine liberis essent'^, habentes in ministerio credetariuss sibi jDuerum nomine Theu- 5
dorum* ct puella nomine Liliam ^. Quos'> conperissent diligentes invicem", coniugium
permiserunt copulare: erantque ambo natione'* Macedonis, unde parvuli' captivi fuerant
adducti. Eugenia iussit puellae: 'Cum ad viri coetum accesseris, quodcumque eadem
nocte sopore somnii visaveris"", mihi in crastinum narrare non sileas; quia creditur
veritate subsisterc, quod nubcntes" prima nocte visaverint"'. Quod cum coiugatiP lo
eadem nocte fuissent, vidit puella somnium, quod natus illei fuesset arbor exiliens* de
umbolico'" ventris tam excelsus, quod nubebus paenetraret '. Xarravitque virum ius-
sionem dominae suae et visionem quem viderat. Dixit*" ad eam vir suus: 'Cum steteris
hodie' in conspectu domine tuae, eo quod sino liberis est, sic dicis ad eam: ^Visavi"
noctc^ hac aequum et aequam, ambos pulcherrimus cunctorum et coma nimia pulchri- 15
tudinem habentis; sequebat eos tercius aequus parvolus eorum consimilis, et haec am-
bulabant in domo dominorum meorum". Quod cum dixeris", invenies gratiam in con-
spectum eius'. Surgensque Lilia, omnia, sicut vir praeceperat, protinus nuncians"
dominae suae. Eugonia cum audisset, virum narrans, putaverunt, liberum esse futurum;
repleti y gaudio, Theudoro et Lilia liberus esse iusserunt, et per tabularum adscriptione ^ 20
tirmantis, etiam rebus plurimis ditaverunt. Conceptum Lilia peperit filium nomen*
Theudericum, qui diligenter nutritus, Idacio et Eugeniae praesentatur "^ ; quera secum

Cap. 57. 1. -la. 3. 4a\ i^*. c^.

Cap. 57. a) dislinctione caret 2w; 57. om. 3; 58. 4^^*; cap. 57 — 62. etiam in codd. 4s exstant.
b) lenima Incipiunt Gesta Theoderici regis praemitlunl Az-*-^. c) assumissit 46^*; assumpsit ^c^. 25
d) De Teodcricom et Tolomeoiii in Kuper. marg. f. G9. scripta svnt 1. e) sua add. 2o. 4<^; eius

add. 3. ib-'. c*. f) et add. 2a. 3. 4i^*. c' ; liabuerunt 4i**; haberent 4c*. g) creditorios

2a. 4b^'. c-- '; erediturios 3; credituros 4a*. h) cum add. 2a. 3. 4^^'. c^. i) se pro i.

2«. 3. 4i-'. c-. k) Macedonum nationes 2a; nacionum M. 3. I) parvi c. erant (c. e. p. 3; p. a.

e. c. 4a*) 2«. 3. 4«'. b-'. c^. m) somniaveris 2a. n) nubantes 3. 4a'. o) visaverint corr, vide- 30

rint 1, et sic 4c^; somniaverunt 2a ; visaverunt 3; visaverit ia"; visa enint 46-'. p) coniugati corr.
sec. m. 1, e/ sic 4c*; coningate 2a. 3; coniuge 4b-'. q) om. 2a. r) umbilico 2a. 3. 46*'. c^.

s) qne add. 3. 4c-- '. tl om. 2a. 3. 46-*. c*. ii) somniavi ac n. 2a. v) a noete 4a*; h. n. 46^'. c-.
w) dixeris vel dixerit (?) 1. x) nnnciavit 46-*. c* {non ia.a'J. j) repleto 2a. 3. z) scriptione

(scribtione 3; discriptionem 4c^) firmans 2a. 3. 4a'. 6*'. a) nm 1. b) presentantur 3. 35

1) Ge.-ila Theoderici regis .'<ntis fabtilosa (v. J. Grimm, 'Reinhart Fuchs', p. Xl.riiii, n.),
e quiljHS c. 57. et 59. fluodsse videntur, iam non exstant ; libri enim, qui ita inscripli sunt, Frede-
garin pnsteriorrs prn nihilo habcntur, quippe qui ex ipso haiisti -^inl. Haec quidem Gesta post
Fredcgarium in Appendice edemux. Vetnsfus Gestorum auctor, quo Fred. usus est, quo tempore
seripserit, e cap. 59. facile intellegitur, ubi mors Theoderici ex dialogis Gregorii narrata est. 40
Celerum finis huius cap. cnm Anon. Valesiano valde convenit, quem qnin Ge.storum scriptor kabuerit,
dubitu. De hac materia Thorbcckc v. cl. in disquisitione doctissima 'Ueber die Gesta Theodorici' ,
Heidelbeig. 1875, egif. 2) Theudericus rcx Visigothomm, fil. Theudoris, qui supra c. 53. com-

memnratus csf. 3) Macedoues una cum Francis ex Troianis orti c,i.se dicuntur ; cf. supra c. 4.

4) Thiudimeris (cf. lord. Get. 52) filius erat Theodericus. 5) Mafer a lordane Erelieva, ab 45

Anon. Valesiano Ereriliua nominatur ; Ereleuuae Gelasius papa litteras dedit ; cf. 'JV. Archiv' V,
p. 521, Erat concubina, filius tesfe lordane Leoni impcratori obses datus est, 6) Cf.

lustin. I, 4; Ilic (scil. Astyages) per somnum vidit ex natnralibus filiae, qnam unicam habebat,
vitem enatam, cuius palmite omnis Asia obumbraretur. 7) usque ad tecta domus excrescen-

tem safis caute Aini. I, 1 0. 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGAHII SCHOLASTICI LIBER II. 79

esse iusserunt, tanta in eura araplectentes amorem, ut ipsum sibi adoptarent" in filium».
Criscensque puer decorus valde covetum super aliorum statura, effectus est prudens et
fortis valde. Defuncto Idacio et Eugenia, praeeeptum imperatores Leonis Theudericus
iussus est militaris. Duodecim annis miliciam agens, tante fortitudines et ingenies prilia
gessit, primum ut ab omnes senatores palaciae vehementer diligeretur. Posttremum
sagaci invidiae'' morbum adversus eum dolore fremebant, investigantis, qualum "^ iusso
imperatores interirit. Tolomeus quidam ex senatoribus huius consiliae tacitae'' contra-
rius, vehementer cum Theuderico amicicias inians'", quo usque die ovetus*^ custudivit.
Gothi postquam Romam vastaverunt et terra Aetaliae possiderant, se dicionem s impe-
ratores Leonis espontaniae tradiderunt. Ab Odoagro rege et Erolis seo et reliquas
vicinas gentes eorum adsiduae vastarentur, per legatus Leonem imp. jjostulaverunt, ut
Theudericum eis instituerit patricium, ut per'' ipsum adversariis resisterint. Quod Leo
imp. clementer annuens *, cum consilio' senato Theuderico Romam direxit; qui a Ro-
manis seo'' Gothis patriciati' honorem gloriose susceptus est et cum Aerolis phires
priha gessit. Nam quadam vice ' apud Odoagrum rege et Aerolis Theudericus cum
Gothis prilium concitasset, Theudericus fugiens cum suis, Ravennam ingressus est; ibique
mater eius'" Liiiam obviam veniens", increpans eum, dicens: 'Non est, ubi fugias, fili,
nisi ut levi" vestimenta mea, ut ingredias utero, de quo natus es*'. Quod ille audiens,
nimium confusus, cum suis quos potuerat repperire plus mori vellens quam vivere,
obviam Odoagri et Aerolorum exivit. Quod cum eos imparatos p ct dispersos obviasset,
tandem cum paucis eos superat. Resumptis viris, Gothis seconi coliiens, persequitur
Odoagrum; quera cura'' uxore* et liberis vinctum interfecit gentemque et regnum Aero-
lorum dilivit. Quod cum perlatum Leoni imp. fuisset, et a^ senato sacpius suaderetur,
ut Theudericum dehret, praecepit eum venire' ad se. Theudericus, collictis secum uti-
lissemus pugnatores Gothorum armatus et" qui nobilis erant, utrumque 12 milibus tan-
tum, evecto navale, quasi oboediens, in occursum Leonis imp. Constantinopole^ venit.
Araicus eiusdera " Toloraeus nuUo ingenio potebat " qualiter> eidem res agebatur nar-
rare, nisi tantura in consiiio prudentissirae et suptili ordine qui Theuderico erant con-
trarii destruebat. Decreto iraperatores Leones et senato cuni esset^, ut Theudericus,
cura in palatio ingrediebatur^, seductus merabratera et separatus a suis, ut intevHcere-
tur, consilio Tholoraei aniici sui de hoc pericuhj liberatur, dicens ad imperatorera: 'Non
est utile gloriae tuae, ut horaine ille sic frauduienter interficiatur'', ncc dictum sit a suis,

Cap. 57. 1. 2a. 3. 4a'. 6^*. c^.

Cap. 57. a) adoptaverunt 2«. b) invidia et 3. c) qualem iiissum 2«. 3; (jualom (qualo 4«';
quali 46*') iussu 4a*. i^*. c^; lerje: qualiter. d) tacitus 2«. 3 (e corr.J. 41j'^\ c-. <•) inliicns 2<i;

iniens 3. 46*'; deninit 4«*. f) sui add. 3. g) sedicione 2a. 46**; seditiono 3. 4c*; scdicioni 4«*.

h) pro 3. i) consensu senatus (senatorum 2a) 2a. 3. k) a add. 2a. 1) ita, 1 cum Aim. I, 10;

cm. 2a; diae 3; die cum 46**. m) m. sua 2a. 3; matrem suam 4a*. 6**. c*. n) invcnicns 4a*. 6**. c*.
o) levi corr. sec. m. levas 1; levem 2a. 46*'. c* ; leve 3. jij imjieratos rorr. imjiaiatos 1. q) con

om. 2a. 3. 46**. c*. r) om. 2a. 3. s) om. 2a. 3. 46*'. c*; senatos 2a; scnatus 3. 4r-. t) ad

»e V. 46*'. c*. u) a. qui et n. 2«; armatisque et n. 4a*; arniatique nt n. 46*'; armatos quau (t n. 4r *.
v) Constantinobile 3. w) eius 2a. 3. 4c*. x) potcrat 2a; potebant 3. y) oni. 2u. •/.) e. u.

T. c. om. 4a'. 6**. c*. a) iufjredirentur sedacnnctiis ni. 46*'; iiig^rcditur scd vinctus m. 4c' (4«' recle).

b) interficitur 3.

\) A Zenone eam adopf.aJum esKC, FordancH c. 57. rcluUt. 2) C'f. hird, I. I, .'!) V. Aiioii.
Valea.: Zeno ifaque rccompenHans liciieficiis Tlieodericuin, (iiicui fei it ji at i i ci ii m ct conBulcin,
donanM ei multuni ct mittcns cuin ad Itaiiain. 4j SimiLia dc IWnis varntvit Oron. I, r. l'.);

cunctantibus, sublata vcstc, obscena corpoiis ostcndunt, (luacreutcH, nuui in iitiroH iiiatnim vcM
uxorum vellent refugere. Quo facto, erubcsccntcB in procliuui rcdcuut; c.r /uslino /, <!.
5) cum omni Btirpc sua Anon. Valf»., qui filium Odoachari Thcianem noininiit.

80 CHROXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

qui cum eodem venerunt, quod non publiee eum potuissetis interfieerc, nisi ingeniosae
separatum a suis. Sed iobe eum vinctum tencre , ct mittantur seniores senatores ad
castra Gothorum foris civitate, qui cuui Tlieuderico venerunt, narrint eis offensionem
Theuderici et iram gloriae tuae, eo quod diguus est niorte; ipsi decernant, utrum capitc
truncetur, an bistiis dovorandum tradatur'. Cumquc phicuisset consilius Tolomei, trans- 5
missi sunt quinque senatoros, qui erant"'» citeris"^, et Tholomeus cum ipsis, haec verba
Gothis uuncianda. Ibique Tholomeus sccretissime mittens pucrum, nuncians Gothis, ut,
eum ipsi et reliqui senatores eis verba haec narrandum accederint, eos Gothi cincgcrint
et logarint, imperatores mandantis'': 'Nisi dominum nostrum'' Thcudericum vivum et
salvum nobis reddederit'^ et sacramentis firmaverit, ut incolomis nos cum ipso patriae 10
rcmeare permittat, senatores iios iuterficiemus ct advcrsus civitatem hanc qua virtute
possumus' priUavemus'. Quod eum consilius Tolomei fuissot impletus, Thcudericus
vinctus in pahitio tenereturs, et Tholomeus cum sociis, itemque a'' Gothis vincti', sub
eiusmodi ordine tenerintur'', veUit noUit, Leo ' imp. Theudericum sanum Gothis red-
dedit, insupcr promittens"', eum cum suis incolomem patriae repedare". Salvatus esf 15
Theudericus consiHum Tholomei. Ivcgressus Romam, eum Avaris belhim intuht, phi-
rimae strages utcrquci' facti. Chuni Aetaliam inundantes'', Thcudericum et Gothis
superant, plurimas civitatcs Aetahac'' vastant. Tandem Theuderieus, resumptis viris,
iuruit super Avaris, quos vinctus Pannoniam in fugam dirigit. Quos cum sequeretur **,
finibus in Pannoniac non est ausus ingredi; ibique cum castra sederit, cum quattuor 20
pueris in aequis sedcntibus extra castra sibi ' quintus agressus ' est, ut praevederit, ne
forte Avaris dinuo adversus ipsum insurgcrint. Cum iam procul a castra essit, Avar
nomen Xerxer"'' utchssiinus cunctorum singulus ad praevidendum Theudericum ex
secretum euin obvians. Quod cum a longe repertus fuisset, missi ad Theudericum
tres viri bellatores, ut eum aut^ vivum caperint aut interficerint. Quos Avar^, fugam '^ 25
fingens, singellatim interfecit>'. Dinuo Tiieudericus ahos tres viros ad ipsuin capiendum
direxit, qui itemque ab ^ Avare interfccti sunt. Postea Theudericus singulare certamen
cuu) Avari belhuu iuivit. Quem, contho^ in brachio percusso'', diutissime in invicem
cum aequis girautis, a Tiieuderico Avar superatus est. Quem vinctum Theudericus
secum ducit ad castra. Quem cum cognovisset fortissimum esse in behum, verbis blan- 3
diciis eum suadcbat, ut "^ suo sacramento fidem Theuderico promitterit, et eum postea
multis muneribus Theudericus ditarit. Quod Avar Xerser nomen vehementer rennuens,
fidem promittere noluit, nisi tcrram'' suam cupiens remeare. Postea minis et diversis
adttictionibus a Theuderico coactus est; scd tamen eius imperio denegans, fidem paenitus
promittere nohiit. Curaque vehementer rennuerit, pcrmisit eum Theudericus patriae 35
remeare. Natans cum aequum fluviura Stria •'••'», resj)iciens ex aha parte, ad Tiicudericurn

Cap. 57. 1. 2«. 3. 4a*. i'i*. c2.

Caj). 57. a) eraut super (siipra 4«*) 4:a. a* ; preerant 4b'^* ; enmt i)rae 4:c'^. h) excelsiores

aec. VI. add. 1. c) luaiKlatis corr. mandantis 1; imiieratorc mandaiites 2a; iniperatorom cannantes 3.

d) nin 1. e) redderet — firmaret, om. ut 2«. 3. 46^*; reddideris — finiies 4c*. f) possimus 2«. 3. 40
g) tenetur 2u. 3. 46'-*. c*. h) a G. h. l. om. 4i'-*. c^. i) victi 1; vinctus 2a. Ah'^\ c'^ ; victus coii\

■vinctus 3. k) teneretur (tenctur Ab'-*) a Gothis v. n. 46^*. g^. 1) 0?». 2a. 3. 46'-*. c^. m) jimit-

teiis 2ft. n) remeare 2a. 3. Ab'^*. c'-. o) om. 2«. 4Z/2*. c^. p) utique corr. uterque 1, et sic

2a. 3. 4«*. h'^* ; utraque 4c^. qj nuiidaiitcs corr. inundantes 1. r)' om. 2«. 4a'. s) sequitur 3.

t) egressus 46'-*. c'*. u) Xesxer 1. v) ait 1; om., sed a cras. 'la; om. 4ft*. \v) ar e corr. sec. m. 1. !.'>
xj higa, 2a. 3. 4c*. y) interfectos co7-r. interfocit cos 3. ■/,) ipso (Kld. 2«. 3. 4«*. b'-*. c^. a) cuncto 2«.
bj om. 2«. 3. 4a*. 6^*. c^. c) et 2a. dj ad terram 2a. u) Stria corr. Istria 1, et sic 2a. 3. ib^* ;

Istriae 4a*; Histria 4c*. i.

1) 'selbfiirift' recte vertit Mone, 'Anzeifjer' 1838, j>- 356. 2) Nota nomen Fersicum ;

(f. .sitpra p. 70, u. 4. 3) Procul duhio Ister (=■ Danubins). 50

I

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER U. 81

dixit: 'Liberatus sum a clominatione tua, liberura me arbitrium» esse cognusco, nihil
super me modo^' est tua potestas, revertam ad te eroque'^ tibi fidelissimus citeris'.
Quem Theudericus multis opibus ditans, cunctis delectissimum habuit; et cum pluris
prilia Wandalis et Suaevis ceterisque^ gentis*^ agebat"", eum semper proximum et fortis-
sime pi'ih'antem suae custudiae in agmenibus cognuscebat. Tdeoque vehementer? a Theu-
derico delictus est. Cumque utilitas Theuderici et prilia quae gesserat perlata"^ aula
imperatoris fuisset, Leo imp. iussit eum dinuo venire consilio senato, ut tractatum per-
ficerint, quem de ipso iniverant. luramento senatores constringit, ut huius consiliae
nullus proditur esset, et si quis agnetus prodedisse', capite puniendus esset. Tunc Theu-
dericus dirigens secraetae puerum ad Tholomeum, inquirens, que suae utilitate profi-
cerit: aut venirit, aut forsitam oportebaf' rennuere. Tholomeus, his verbis secretissime
auditis', dixit ad puerum: 'Nihil paenitus Theuderico remando. Hodiae dies festus est,
iussionem agusti omnes senatores in aula imperiae discumbent ad prandium ; tu vero
ad instar puerum meum mihi ad dorsum obidiens, diligenter adtende, quod ad senato
loquer'" fabolis". Protenus reverte", nuncians ad eum, qui te misit'. Quod cum puer
ille huius eadem diae obidiretur, discumbentibus senatoribus ad prandium, dixit Tholo-
meus: 'Laetus dies huius prandii sitP, iocundemur in fabolis. Cum ' esset leo fortissi-
mus bistiarum, fuitque elictus a cunctis bisteis rex, venientis cunctique^ in eius'" occur-
sum, cum iam esset hora prandiae, venit cervus. Cum adorasset leonem, adpraehendit
cornura*' eius, ut ei cervus esset ad prandium. Ille veheraenter retragens, cornum
amisit, cursuque veloci fugit in heremis. lusso leonis inter his bisteis missa est vulpis,
ut eum veniendura subverterit. Illa cura sit artis' suae ingeniosa, iuramentis" non
pavida, sacramentis praeventum cervum in conspectu leonis adducit. Quod cum iterura^'
adorasset leonum, veheraenter"' ad'' ipso leone capitur et membratem disrumpitur.
Vulpes illa fortoy ablato cor eius coraedit. Leo=^ cum diligerit cor cervi ad raanducan-
dura, inquirens et fremens vehementer, omnes bistii pavefactae treraebant, eo quod cor'
cervi invenire non potuissent. Dixerunt: "Vulpes, qui eura adduxit, ipsa proxeraior
cunctis fuit, quando deruptus'' est; illa furavit cor eius". Adpraehensa cura esset in
poena, et quaereretur ei, ut redderet quod furaverat, dixit: "Sine culpa poenas patior:
cervos ille non habcf^ cor; nara si cor habuisset, ego eura praevalere'' non potueram,
nec hic nuraquara venisset. Prirao*' araissura cornura, vix tandem evasit; co*" pacto cor
habens hic reverti potuerat?" Puer ille diligenter audiens, meraoriam retenens, Theu-
derico velociters narravit consilium Tholomei. Iterum Theudericus de pericolis liberatur.
Post haec rennuens dicione iraperie, cum summa felicitate^ viginti et duobus'' annis

Cap. bl. 1. 2a. 3. 4a*. h'^\ cK
Cap. bl. a) aibitror 46**; arbitrio me Ac'^. b) om. 2«. 3. 46«*. c^. c) que i^oslea add. 1.

d) ceterisq. corr. cetera.sq. 1. ej corr. m. al. gentibus 1. fj habebat Ah'^* ; haberet 4c^. g) a T. v.
2«. 3. 46»*. c*. h) perlatum \a*.h'^''; perlatae 4c2. i) a. es.set c. 2«. 3; ot s. q. a. p. om. Ah'^* ;
et qui proditor fuisset 4c2. k) oporteret 2o. 3 (e corr.J. 4^2*. c^. 1) om. 2a. 3. 4b^*. c». m) lo-
quens 4«* ; loquor 4c^. n) famnlis 2a. o) revertens n. (nuntias 2«) 2a. 3. 4a'. h"^*. c*. p) 6 2«.
q) venientesque cuncti 2a. 3. 46^*; venientesquae cunctae 4c^. r) o. e. 4o*. c*. s) cornum corr.
comu 1. t) i. a. s. 2a. 3. 4a*. h^*. c*. u) i. (iuramenti 3) suae (sui 3) 2a. 3. 4o*. v) om.
2a. 3. 4o*. i»*. c2. w) om. 3. x) ab 2o. 3. 4a*. h^'. c^. y) furtim (furti 2o) ablatum (ablatu 2a. 3)
46»*. c*. z) Sed leo cor (om. cum d.) 2a; L. c. d. om. 3. 46»*. c». a) cervi cor 46«'; cor om. 4c2.
b( d. fdisniptus 2a. 4h^*. c*) fuit 2a. 3. 4b^' (sed est 4c*). c) habuit 46**. c*. d) prevnhiero 2a.

e) primum 2a. 3. 46»*. {) co corr. quo 1. g) deninil 4c', reliquin qiiulernionihus jjerdilia.
h) viginti quinque 2o; 25. 46»*. c».

1) iJe liac fahula cf. MasKmann, ' Kaiscrckronik' JIJ, p. H03. «77., •/. (Irimm, 'Rrinhart
FuchM', p. XLVlll, Oexterley, (ieHta liom. 1872, p. 410. 411. 72.^). 2) Cf. Anon. Vales.: Ergo

praeclarus cX bonac voluiitatis in omnibus, (|ui rognavit annos 3 3, cuius temporibuH f (; 1 i -
citfts cut secnta Italiam per annoa 30. Cf. Thorbecke /. i. p. 32

88. K. Meroving. II. *1

82 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

cum Gothis regnavit. Fiunt omnes anni, quibus Theudericus in ^ Aetalia regnum
tenuit, 32*''. A finibus Pannoniae usque ad Rodano fluvio, a Terreno mare*= usque
Alpis Poenunas^ et Isera fluvio. Unum tantum modio^ plenum terrae annis singulis
haerariis publecis dissolvebat, ut diceretur: 'Theudericus rex modio pleno aerariis per
singulis annis^ reddits publecis'; decretum imperiae, ut amplius ei nuUo tempore quae- 5
reretur. Civitates universas quas regebat miri operis restaurare et raunire sollertissime
fecit*. Palatia'' quOque splendedissime Ravennae urbis, Veronae et Papiae, quod Tici-
num cognomentum est, fabricare iussit. Tantae prosperetatis post regnum tenuit, pacem
cum gentibus vicinas^ habens, ut' mirum fuisset. Cuius filiam Sigysmundus rex Bur-
gundionum habuit uxorem*. 10

58.* Quadam * vicem Chlodoveus rex Francorum et Alaricus rex Gothorum, qui
sedem Tolosa habebat, post multa prilia, quae invicem gesserant, intercedentes legatus,
cum pacem inire coepissent huius convenentiae, ut Alaricus barbam tangerit Chlodovei,
effeetus ille'' patrenus*, perpetuam ab invicem pacem servarint, et ad huius placita
coniunctione*= nec Francos nec Gothos armatus paenitus non accederit, aestatuentes "^ 15
diera ad locum designatum ab invicem. Ibique legatus Chlodoviae Paternus nomen ad
Alaricum accessit, inquirens, utrum eo habito Gothi inarmis*', quo"^ spoponderant, pla-
citum custodirent, aut forte more soleto, ut post probatum est, mendaciis apparerints.
Cum loqueretur*" Paternus ab Alaricura regcm, nuncians salutes Chlodovei et diligenter
inquirens, quo ordine deberint coniungere, Gothi fraudulenter uxos'-'' pro baculis in 20
manum'' ferentis, adpraehensum unum ex his Paternus extrait, dicens: 'Mendacia tua
placita sunt', rex, ut fraude coneris cum tuis Gothis dominum meum et Francos dece-
pere'. Accepto placito cum Alarico, espondens Paternus pro Francis, uf" iudiciura
Theuderice regis Aetaliae huius rei terminus fieretur. Ibi legatus" Alarice regis et
Paternus directus a Chlodoveo conspectum properant Theuderici. Exponens per ordine 25
Paternus causam Chlodoviae et Francis, quod legatus Alarice denegare non potuit, nisi

Cap. bl. 1. 2«. 3. 4a*. 62*. c2. Cap. 58. 1. 2a. 3. 4o*. i^*. c'- 2.

Cap. bl. a) r. t. i. Italia 2«. 3. 462*. ^2. b) ann 32. 2«; 22. anni 4a* (?). 62*. ^2. c) maris
2.(1. 3 (e corr.). d) Poenunas corr. Poenonas 1. e) medio 2a, ut infra. f) om. 3. gi red-

didit 4a*. 62*. c2. h) palacii 2o. 3. 46^*; palatii 4a* ; i^alatium 4c2. i) et 3. 30

Cap. 58. a) 59. 462*. b) ovi. 2a. 3. 462*. gi. 2 g) conventio 4a. a*; convencione 462*;

conventione 4c'- 2. d) aectatuentes 1. e) ita 1. 2«. 3. 4a*. h'^* ; inhermes 4c'-2. f) c. quod

spoponderant a. (an 46^*) f. 4a*. 6^*. c'- 2. g) parerint 4«*; parerent 46^*. c^. h) loquitur (loque- J

retur 46^*. c' (?); loquerentur 4c2) P. cum Alaricum (Alarico 462*j 2a (xi.hi r. deestj. 3. 46^*. c'- -. ■
i) oxos 2a. k) manus 2a. 1) placitas 4a*. c^. m) et 2a. 3 (?). 4a*. 62*. n) aligati add. 2«. 35

1) Cf. p. 81, 71. 2. 2) V. Anon. Vales. : Erat enim amator fabricarum et restaurator

civitatum. Hic aquaeductum Ravennae restauravit .... palatium usque ad perfectum fecit ....
Item Veronae .... iialatium fecit .... Item Ticenum palatium. Cf. Thorbecke l. l. p. 32.
3) Anon. Vales.: Sic euim oblectavit vicinas gentes, ut se illi sub foedus darent, sibi cum regem
sperantes. 4) Cave, lord. c. 58. ita interpreteris, qiiasi Ostrogothonem Sigismundvs in matri- 40

monium duxisset ; potius Anon. Vales. credendum cst: aliam, inquit, filiam suam Theodegotham
Sigismundo, filio Gundebai regis, (dedit); c/. Greg. III, 5. 5) De hac fahula egerunt Junghans,
'Geschichte der Konige Childerich und Chlodovech', p. 11 sqq., Dahn, '^Konige der Germanen' V,
p. 107, n. 2. Totum c. 58. ad Gesta Theoderici regis minime pertinere manifestum est, Quod ex
historia quadam Chlodovei regis sumptum si expunxcris, textus optime cohaeret, cum capita 57. 45
et 59. integra Theoderici Gesta praebeant. 6) Cf. Paulus, H. L. IV, 38, VI, 53. Patrinus est

Hlle qui suscipit a fonfe haptismatis' ; cf. Forcellini ed. de Vit VI, p. 688. 7) V. infra lib. IV,
c. 64.- extraliens uxum, capud patriciae Persarum truncavit. Intellegitur gladius brevi^; cf. Jung-
hans l. /. Aimoinns I, c. 20. male verfit ferreum ostii obieem', sed Rorico: cultellos, inquit, per-
maximos, quos vulgariter scramsaxos corrupto vocabulo nominamus ; c/. Thorbecke l. l. p. 35. ftO

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II. 83

tantum petens, ut iudicium Theuderici fineretur. Cogitans in semet ipsum Theudericus
huius causae aeventum et futuris temporibus quae oportebant oblivionem non» tradens,
zelum adversus hos'' duos regis retenens'^, dicens his legatis: *In crastinum, quod atten-
cius huius rei pro pacis concordiam, ut iusticiae ordo poscuerit, cum seniores palatiae
pertractare potuero, fratribus meis cum integra delectione et amore praefuso** mandare
non sileo'; tractansque in archana cordis iam olym caelaverat. Cupiens, his duobus
regibus ab invicem semper esse discordis ', talem inter eosdem^ iudicium termenavit,
ut difficile Gothis, quos Alaricus regebat, huius' culpa conpositio suppleretur: ut veniret
legatarius Francorum, sedens super aequum, contum aerictum tenens in manum, ante?
aula palatiae Alarice, et tara diu Alaricus et Gothi super eum solidos iactarint, quous-
que legatum et aequum et cacumine conti cum soledis coperirent. Renuntiantes legati
Alarico protenus, quod Theuderici huius rei terminasset iudicius, et cum esset difficile
haec Alarici vel'' Gothis' supplere, volentis'' fraudem Paterno legato Francorum dece-
pere, quem in solarium' raissum, per nocte"" quod supposetum erat ruens, fracto
brachio, vix tandem evasit. Ducitque" eum Alaricus in crastinum, suos ostendens the-
sam-os et" cum sacramento dicens, araplius soIedusP non haberiti, quam ■■ ad praesens
arcis plenis ostenderit. Ubi Paternus unum soledum de pugno^ extrahens suum, pro-
iecit, dicens: 'Hos solidos adarrabo ad partera dominae mei Chlodovei regis et Francis'.
Revertens ad Chlodoveo, narrans' per singula, Chlodoveus^ adversus A 1 a r i c u m '"'■"^^- ^^ ^'■-
arma commovit, quem in campania Voglavensem decimo ab urbe Pectava" miliario
interfecit, et maxiraara partera exercitus Ghothorura inibi gladium trucidavit, regnumque
eius a Legere fluvium ^ et Rodanum per mare Terrenura et raontes Pereneos usque
Ocianura mare * abstulit, quod hodiaeque^ dicione condigno" permanet ad regnura
Francorura.

59.* Theudericus cum papa Romensis'' apostolicum virura lohannera sine culpa
morte * daranassit et Syramacura patricium nullis causis extantibus iteraque trucitare
fecissef^, ira percussus divina, a germano suo Gaisirico interficetur^. Fertur in diali-
quos'' sancti Gregorii* a quaedam " sacerdoti visibiliter: ab ipso pontefici et patricio
Theudericus vinctus ti-agetur^ Sicilia in olloam ignis. EXPLIClTs*.

CapiJ. 58. 59. 1. 2a. 3. 4a*. 62*. c'- ^.

Cap. 58. a) om. 2a. b) om. 3. c) retentus 2a\ tenens 4a'. c'-^; tenent 4^^*. d) pro-

foso 462*. c2. e) eos 4^.2*. c^. f) his 2a; culp(a)e 4a*. c'- ^. g) ad W^* ; om. 4c'- ^ (kabet ia*J.

h) et 2r/. 3. 4i2*. c'- 2. i) hic desinit f. 75,- /. 75'. pictura sancfae, ut Monod opinatur, Helenue

occnpat, calamo e.xarata 1. k) per add. 1a. 1) solario misso 2a. 3. 46^*. c'-*. m) sic 2«. 3. 4c'-2;
nocte 1. n) ducf-nsque 2a. 4i2*. c"- «; dicensque 3. o) om. 2«. 3. 46^*. c'- *. p) soledus

corr. soledos 1. q) habere 46**. c^. r) quem 3. s) suo add. 2a. t) ei add. 3. u) peccata

corr. peccana 2a. v) hodie conditioni 3. w) condigne 4a*. c'- *.

Cap. 59. a) om. 3. 4c'- ^. b) Romensem 2a. 3. 4a*. i^*. c>- «. c) iussisset 2a. d) Ha
pr. m., dialo<^o libro sec. m. 1; inde alicos 2a; indi ali : : : : 3; inde aliquos 4a; in dialogfo 4a ; in
d :::::::: 46**; indc aliquid 4c'-2. e) quidam 2«. f) traditur 2a. 4c'-2; trahitur 3. 46^*. g) ita
solui 1 ; om. reliqui libri.

1) Hoc vf-ritali repugnat; cf. Junghuna p. 79. 2) Locus infra lih. III, c. 24, rrpctilns

ext. 3) Cf. Jurajhans I. l. p. 106, Binding, 'Gesch. des Ihirgundisch-Ronianisehen Konigrcichs' I,
p. 212, n. 7.30, Jahn II, p. 230, qui hos terminos improbant. 4) V. Grcgorii iJialogi IV, 31:

Et quia lohannem papam adfligendo in custodia occidit, Simaclium (luoque patricium ferro
trucidavit (HH. Illt. Lang. p. h\Q). b) V. Anon. Vales. : Scd qui iion patitnr fidelos cul-

tores «U08 ab alicnigenis oi^primi, iiiox intulit in eum seatentiam Arrii .... flu.xnm ventris
incurrit. A fratre Gaisirico Theodericum interfectum ease, hic tantum tradilur. Dc Theoderico II.
rege Wiingothorum, qui aupra c. hd. a fratrf Thcuderico (pro Kuerico) intcrfrctus easc dicitur,
acriptorcia h. l. cogitasae, Thorhcckc p. 41. acutc couiccil. 6) V. 'N. Archiv' VII, p. 443.

11*

84 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

60. Chrocus*» rex Wandalorura cum Suaevis et Alanis egressus de sedibus,
Galleas adpetens, consilium matris^ nequissimam utens, dum ei dixisset: 'Se novam
rem volucris facere et nomen adquirere, quod alii aedificaverunt cuncta distruae et
populum, quem superas, totum interfice; nam nec aedificium meliorem a praeces-
sorebus facere non potes neque plus magnam rem, per qua nomen tuum elevis'. Qui 5
Renum iNIogancia ponte ingeniosae transiens, primum ipsamque'^ civitatem et populum
vastavit; deinde cunctasque** civitatis Germaniae vallans, Mettis pervenit, ubi murus
civitatis divino noto per nocte ruens, capta est civetas a Waudalis. Treverici vero in
arenam huius civitates*", quem munierant, liberati sunt. Post haec cunctas Galleas
Chrocus cum Wandalis, Suaevis et Alanis pervagans, alias*^ ubsidione delivit, aliasques 10
ingeniosae'' rumpens', vastavit. Nec ulla civetas aut"^ caster' ab eis in Galliis liberata
est. Cumque Arelato obsederint, Chrocos a Mario quaedam"» militae captus et vinculis
constrictus est*. Qui ductus ad poenam per universas civitates, quas vastaverat, impia
Gieg H.Fr. ^.j^g^ digua morte finivit. Cui' Trasemundus successit in rignum. Alamanni

adversus Wandalus arma commovunt. Uterque consencientes singulare 15
certamen priliandum, duos miserunt. Sed et ille qui a Wandalis missus est
ab Alamannos supcrator. Victusque Trasemundus et Wandali", secundum
placetum cum Wandalis, Suaevis et Alauis de*" Gallias praetermissis Spa-
nias adpetivit, ibique multos christianorum pro fide catholica interfecit.
Post paucum tempore mare traducta'» in M auri ttan i ai», credo divino noto fera 20
ducente 5, cum Wandalis vadando transivit; fertur mare ibi septe milia passum
ib. II, 3. latitudinem esse. Mortuo in Mauritania Traseraundo, Hunericus* mente crudelior Wan-
dalis successit in regnum. Avreani'1 tutam occupans, nimia estrage in
christianis exercuit, consiliante Cyrola hereticorum episcopo "", cuius persecu-
cionem plurimos'' numerus chr i stian or u m martyrii palmam sunt coronatae. 25
His diebus Eugenius, Longinus' et Vindemialis episcopi miras virtutis in Christi

*) Manus s. XIV. inseruit: Geisericus successit. Hic Carthaginem et Ypponensem cunctas-
que civitates plures cepit, plurimumque sanguinem catholicorum fudit 3.

Cap. 60. 1. 2a. 3. Aa.b'^*.c^- 2.

Cai). 60. a) litterae C forma maxima 1. b) suae add. 3. c) p. (primo 4c'- ^) ipsam c. 30

4o'. c'- 2. d) que om. Aa*.b^*. e) civitates corr. civitatis 1. f) alia sub.sidione codd. g) om. 2a.
h) ita 1 (e corr.J. 2a. 3. i) erumpens 2a; aerumpens 3. k) nec 2a. 3. 4a*. 6^*. c'- *. I) castel-

lum sec. m. corr. 1. m) quidam 2a. n) Wandalis 2a. 4a* ; Wandali:, ras. una litt. 3; Vandalis Ac'^.
o) et G. 2o. p) prius t eras. 1. q) ita pr. m. 1. 2a. 3. 4«; Mauritaniam sec. m. 1, et sic 4o*;

Aream 46^*; Mauretaniam 4c' ; Africanum Greg. r) cps 2«. s) pkirimo.s corr. pharimus 1. t) om. 35
2a. 3. 462'. c'- 2.

1) V. quae Gregorius, H. Fr. I, 32. 34. de Chroco scripsit. Is Chrocum Alamannorum
regem hahet; de Maguntia Mcttisque dirutis silet. Quae a Fredegario uarrantur niaxima ex parte
ad saec. V. referenda esse censuit Loehell, '■Gregor von Tours' p. 324 ^, 7?.; cf. Papcncordt, 'Vandal.
Herrschaft in Africd' p. 390, Jahn I, p. 211, n. 2) Cf. Greg. I, 34 ; Chrocus vero apud 40

Areiatinsim Galliarum urbem conprehensus, diversis adfectus suppliciis , gladio verberatus
interiit, non inmerito poenas, quas sanctis Dei intulerat, luens. A Mario Chrocum interfecium
esse, aolus Fredegarius narravit, Cf. Loebell l. L, qui illum fuisse Marium tyrannum a Tre-
hdlio memoratum opinatur (SS. Hist. Aug. cd. Peter II , p. %G). 3) Quae sequuntur cum

Greg., H. Fr. II, 2. 3. conveniunt. 4) Greg. II, 2; Post haec prosequentibus Alamannis usque 45
Traductam, transito mare, Wandali per totam Africam ac Mauritaniam sunt dispersi. Itaque
apud Gregorium de Traducta oppido agilur. 5) Haec Fredegarins addidit. Cf. lordan.

Get. c. 24, ed. Mommsen p. 90, l. 1.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARIl SCHOLASTICI LIBER II. 85

uomen* ostendebant, ctiam et mortuos suscitabanti. Cyrola quaedam Greg. H.Fr.
hominem praeventum datis quiuquaginta auries, ut se caecum'* fingerit
et clamarit coram Honoricum regem, Cyrolae virtutibus lumen accipere;
qui tactus a*^ Cyrola, caecus efficitur. Postea orationis'* Eugeniae lumen
recepit. Instigante Cyrola ab invidiae morbum, Honorico iobente, Euge-
nius capo truncatur. Longinus et Vindemialisdiversis poenis adfecti^ pro
Christi nomen, ad aeternam migrant^ beatitudinem. Honoricus, merito
exigente, propriis se morsibus laniavit; indigna» vita iusta'* morte finivit. Cui' Childe-
ricus successit in regnum.

61. Ipsoque defuncto , Ghildemeris regnum suscepit, apud quem Bellesarius ib.
patricius fortissime demigavit. In quem regnum Wandalorum finivit.

62. lustinianus ^, priusquam temporibus lustini imperatore regnum adsumerit, eum
esset comex cartarum^ et Bellessarius comex aestabolarius, erantque ab invicem nimia
delictioue amplexi, iurantes sibi, quantum cuiusquam ex his causa proficerit, pare sem-
piternam fidem servarit. Cum quadam die cum duas germanas*' de lopanar electas ex
genere Amazonas sibi cumcubito meridiae sub quasdam arboris in pomario senior An-
tonia cum lustiniano discubuisset, lustiniano sopore oppraesso, sol declinans capud eius
incaluit. Veniens aquila divino noto, eodem dormiente, calorem solis extinsis alis obum-
brabat. Quod cum, Antonia vigilante, fuisset repertum, sperans hoc signum, lustinianus
imperium adsumerit, expertum <= a somno, dicens ei: 'Si imperatur efFectus fueris, erit
digna ancilla tua tibi concubito'. Et ille subridens, cum ei fuisset difficile hoc esse
honore dignum, dixit ad eam : 'Si imperatur effectus fuero, tu mihi eris agusta'. Com-
mutantis •* ab invicem anolis, ait lustinianus ad Bellesarium : 'Scias inter me et Antunia
placuisse, si ego efficior imperatur, ipsa sit raihi agusta. Anolis commutantis hoc
foedus inivimus'. Dixitque Antunia: 'Si soror mea tibi agusta, ego Bellesario matrona
efficiar'. Dicensque Bellesarius divino^* noto: 'Si Antunia agusta efficitur, tu estratus mei
matrimonium sociaris'. Idemque anolis commutandis abierunt. Nec multo post terapore
lustinus iraperator beUum in Persis movit; quod cum Calcedona transisset, morbo perit. 527.
Consenso senato et militum elevatus est lustinianus in regnum. Oppraesso rege Per-
sarum, cum vinctum^ tenerit, in cathedram quasi honorifice sedere iussit, quaerens ei
civitatis et provincias rei publice restituendas ; factisque, pactionis'' vinculum firmarit.

Et ille respondebats: 'Non dabo'. lustinianus dicebat: 'Daras'. Obh hoc loco illo, ubi
haec acta sunt, civetas nomen Daras fundata est iusso lustiniano, quae ' usque hodier-
num diem hoc nomen uuncopatur '. Post receptas provincias et civitatis plurimas, quae

Capp. 60. 61. 1. 2a. 3. 4a*. 6^*. c'- *. Cap. 62. 1. 2«. 3. 4a*. />2*. c^.

Cap. 60. a.) x^ianorum 0. U^'c'-^. b) ut secum 2a. 3. 4«*. h'^*.c^-'^. c) om. 2a. 3. 4a'. i^*. c'- *.
flj orationes 4a'; oracionf^ Ah'^' ; orationibus 4c'- 2. e) adflicti 2a. 3; afflieti 462*. c>- *. f) inigTa-

bant 2«. 3. 46**; migrarum 4c2. g) hio 2a. 3. 4f2 ; indigna vita 1. h) digna 2a. i) a Cui

c. 61. incipii 2a. 3. 4h^'.

Cap. 62. ai carta tarum 4a; fastarim f?) 4a*; castrorum 4i2' ; canturam rorr. eanturum 4c*.
\)} genna. corr. germanis 1 ; germanas 2a. 3. 46^*. c^. c) expertumque 2«. d) cfjnnitatisfiue ad i. 46* ;
Commutates ic^. (V ) Bellesarius: Divino noto si Monod (quod praeferrem G. W.J. e) iunctum 2a.
f) pactionem 4a. a*; paccionibus ut v. 4h^* ; pactioni 4c2. g) responderot 2«. h) ah 3. i) fjni

2a. 3. 4c2; om. 4b^' ; u. in h. 2f/. 3. 4h^'.

1) Gregorio lo.nle solus Vindemialis fercbatur mortuum mscitasae. 2) Jfas fnhulas ob-

acoenas unde FredegariuH aumpaerit, nescimue. Innurd autem ea, quae cum rfbus yestis conveniunt ;
cf. Papencordt I. l. p. 300. 3) Daras urba a Iwtiniano moeniljun pratMdiisque variia munitn

fcf. Vrocop. 1'erH. I, 3. 10, 11, 13, de aedif. II, 1 — 3, ///, b) aila erat haad longe n Nisibi ;
V. d'AnviUe, '[/ Kuphrate et le Tigre' p. 53 — .5.5. Anno 507. urhs ab Anastasio iniperatorc
ampliata, AnaMtaaiopo/.is vocata ent ; cf. Vroeop. Vcrs. I, 20; blvagr. Srhol. III, 37 (Migne,

86 CHROXICARUM QCAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

a rege huiuscemodi ordine lustinianus suae dicione adsumserat, omnibusque firmatis,
permisit eum in Persas" regnum recipere. Revertens lustinianus cum magno triumpbo
Constantinopole, sedem tenens imperiae, Antunia, sumtis secum quinque aureis, duos
dedit hostiariis. permissa est introire palatio; tres dedit ad tenentis velum, ut sua causa
permitteretur ^» suggerere, dicens ad lustinianum: 'Clementissime imperator, iuvenis 5
aliqui in hanc*^ civitatem dedit mibi anolum in sponsaHae arras et raeum sibi accepit,
promittens et sacramento^ firmans, abam non nuerit*, sed me haberit uxorem. Dila-
taturf haec causa. Quod iobis, piissime imperator, ut fiat?' Dixitque lustinianus: 'Non
bceat hanc promissionem. si facta est, mutare'. Tunc illas porrigens anolum^: -Dominus
cognuscat, cuius fuisset anolus isti, et quis eum raihi dedit, tibi latere non potest''. lo
Cumque cognuscens lustinianus anohim quem dederat, recordatus suae promissione,
iobit eam cobicolum intromitti'', vestisque induae splendedis'; suo aestratu in nomini
agusti sociavit. Quod cum perlatum fuisset in populo, factione senatus vulgo clamitat:
'Domine emperator, redde muHere nostra'. Quod lustinianus audiens, diHgenter inqui-
rens inicium factionis huius. duos ob hoc verbo'" iubet" senatores interfeci". Omnes is
quiaeverunt in posterumP, ne quisquam audebat exinde verbo proferre. Accipit et Bel-
lesarius Antoninami uxorem '. Cum unico amore lustinianus diHgerit Bellesarium et
eum patricium partibus Africae, quod a WandaHs non fuerat occupatum, instituisset
eumque muhis opibus adsiduae ditaret, quaerebat senatus ob invidia, quo pacto eum
perdere potuessent, dicentes lustinianum unianimiter, ingredientes segillate ad eum : 20
'Si Bellesarii consilium voluissemus subcumbere, iam olim ab imperio fueras degradatus.
Ipse disponif, ut tibi succedat in regnum'. Quod ille audiens, tacite adversus Belle-
sarium zelum ducens, cum consilio senatu iobet, eum ab Africa Wandalus expugnare.
Ibi viri fortissimi ^ et multi legionis militum a Wandalis saepe fuerant trucidati. Belle-
sarius habens pueros proprios 12 milia. quos propriis stipendiis alebat', viros" fortis 25
ad'' prilio, et de patriciatum 18 milia priliatores veros, qui procedebant ad bellum.
His auditis, Bellesarius, cum arbitraret inpossebile Wandalos superare, grave" merore
perterritus, ad pi-opriam remeavit. Cumque eum Antunina^ adflictum et merentem
vidisset, et non j^otebat cognuscere, quae haec esset adflictio, sollicita per pueris, nec
quisquam^ ei hanc rem indicare potebat, dum omnibus illis esset incognetum, rever- so
tens ad ipsum, dixit : 'Domeni mi, quare merore depraemeris et more solito veniens de
imperio non laeteris? Ne forte aliquid sit ofi^endiculum. Indica mihi huius causae even-
tum, forsitam^ ancilla tua inibit tibi consiHum oportunum, ut revertatur maeror in laeticia'.
Dixitque Bellesarius ad eam: 'Haec causa eonsiliare mulieribus non expedit, nec quic-
quam est tecum in hanc rem utile*'. Illa vero cum esset christiana, narrans virum : 35

Cap. 62. 1. 2a. 3. 4a*. i^*. c».
Cap. 62. a) Persia 46**; gressas 4c*. b) permittetur 3. t) hac 2a. 4//**. ^2. di f. sacra-
mentum 2a. e) noverit 2a. 3 (ubi corr. nuberet^. 4a*; accepturum corr. accepturam 462'; nubere 4c*.
f) dilatur 46»*; dilatetur 4c2. g) om. 2a. 3. 46**. c*. h) ait add. 3. i) ita 2o. 3. 4o*. c»;

pot . . . -pr. m., poterit vel potest sec. m. 1. k) introire 2fl. 1) splendidissimas 2a fe corr. splen- 40
dissimas^. 3 fe corr. splendidis.simesj. 4a*. c». m) v. i. om. 2a; i. om. 3. n) om. 41^*. c^. o) inter-
fecit 2a. 3. 46**. c*. p) postremum nec 3. q) Antoniam 3. 4c^. r) desinit 42'. s) fortissimi

corr. fortissime 1. ti j?a 1. 462*; habebant 2a. 3; habebat 4a*. c*. u) ::uiros 1 ; et v. 462*. c*.

VI ab 3. wi gravem errore 1. x) Antonia, ut infra 3. 4c2. y) quicquam 2a. z) sic 3. 46**;

fort:m pr. m., forte sec. m. 1; forsitan 2a. 4c2; cf. supra p. 81, I. 11. a) utle (?j corr. utile 1. 46

Patr. Gr. LXXXVI , p. 2676y. Is hanc nominis etymologiam protulit: AfyEXai bt JtQOS Tivwr
Adoa^ x6 xtooiov jioosr,)OQi«v /.axsiv, 8i6ti AaQEiov avToOi xaTrj)tJviciaTO jiavTctn^aoiv
A/iEav8Q0s 6 Maxs^wv 6 ^u.innov. De vertloquio Fredegariano v. Schuchardt, 'Der Voka-
lismus des Vulgdrlaleins' II, p. b\l. 1) Antonina (Antunia perperam p. 85, /. 25) uxor Beli-

sarii erat, ai coniagi lustiniani nomen Theodorae fuisse notissimum est, quae re vera ex lupanari 50

CHKONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARIl SCHOLASTICI LIBER II. 87

'Scriptum est: Salvabitur vir injidelis per mulierem fidelem. Indeca mihi, quae sit i cor7,ii.
ista condicio. Credo de omnipotentis Dei virtute, ut detur tibi consilius divina inspira-
tione, ut possis dies nialos evadere'. Bellesarius haec audiens, narrat uxori decreto
imperatoris, contra WandaHs iret ad beilura. Dixitque Antunina ad eum: 'Vovi, tae
deinceps baptizatum'' Christum dominum, Trinitatem inseparabilem credi fidehter ; scias:
illius virtutem et solatium Wandalus superabis, et eris ob hoc gloriosior'', quam fuisses'.
Quod Bellesarius devotissime se impleturum promittens, dixit ad eum Antonina: 'Duo-
dece milia pueros, quos proprios haberaus'^, adhibe tecura 4 milia; et decera et octo''
patriciatus tui pugnatores, adhibe tecura 12 raiha. Ibis^' cum eis terrenum exercitum,
et ego de pueris 8 milia et ex miHtibus 6 miHa vadam'' evicto navale. Statuta diae
pariter undique circumdemus castra Wandalorum; divino protecti auxiHo, superavimus
eos. Domine mi, si huiuss fueris usus consiHum anciUae tuae'', providentia Dei optata
perficies'. Qui nobiscum in dorao sunt, non te cognuscant raerentem; quid corde rete-
neas, hilari vulto significa. Cura tu terreno et ego raare iter arriperaus ', signuni daturi
invicem'S noctis terapore focos tui in Htore faciant, et nos lucernas in naves erigeraus
ut aeque' sit eventus noster. Nec oportet quemquara urguere, sed pariter phalangis
uterque circumdemus inimicis'. Cum fuisset consiHus huius rei Antuninae uteHs, uter-
que sic properant. WandaH cum Ghyldemere eorum principe, cumperto exercito ter-
reno, navaH priHo paenitus ignorantis, castra metantes super litore maris, congregatis '"
Hberis et muHeribus, contra Bellesario procedunt ad beHum. Cum iara prope conflictum
adessent certamine, Antunina" cum suis exivit in Htore, omnesque Hberos et muHeres
Wandaiorum deHvit, nec aniraal quicquara ex ilHs vivere perraisit. Nuncius velocissirae •
ad Ghylderaere pervenit, uxores et Hberos Wandalorura fuisse deHtis. Ghyldemer et
WandaH, destructa phalanga priHae, retrorsuni" curso veloci pergunt ad castris. Tunc
Bellesarius et Antunina undique circuradatis WandaHs trucedant, et usque ad inter-
nitionem deHti sunt. Ghyldemer rex cum paucis duodecem tantum WandaHs in quo-
dam castro tutissimo fugiens, nec tamen Hberatos''. Coartatus angustians«i Ghyldemer
petebat Bellesario, tantummodo non legato eum imper. praesentaret *■. BeHesarius pro-
mittens, ncc ferri " nec Hgni neque corridiae nec aeris legamini non constringeretur ',
Ghyldemer credens, a BeHesario captus est, regale tamen legamen" catena argentea eum
constrigit, sociusque suos interfecit, iliura tantum singulum lustiniano praesentavit;
quem lustinianus in palatio habitare iussit suo. Sed a suis exputus, a diversis oppro-
briis oppraemebatur graviter, petensque imperatore: 'Non possura tantis oppropriis suste-
nire; exputum me et repinctum habitatores palatii tui oppraemunt. MeHus^' raihi est
mori quara vivere. Si iubebas^, qui me expuunt et oppraemunt, duodecim ex his",
cgo singulos cum aequum quem habui ante conspectum gloriae tuae armati accederemus
ad priHura; cognuscebas, cui ex nobis sit uteHtas an ignavia'. Quod lustinianus pro

Cap. 62. 1. 2«. 3. Xa . b'^' . cK
Cap. «2. a; baptizandum et C. d. et T. 4^2*. baptizaturuin Cliristo et Domiui T. 4(2. b) glo-
riosos 2«. c) de illi.s «ec. m. in litura scr. 3. dj railia arld. 2«; 11 mit 3. e) et ibis 2a; in

ibi», sed in »ec. m. in lilura scr. 3. fl vado 2«. 3. 4^^' ; Vodo 4c'^. g) huius (his 4a*; usus 4^2\c2)
fueris, 07». U8U8 2«. h. ?>. 4a*. />**. c^. hj per add. 2a. b. i) perficiens 2a. 3. k) in invicem 3.

1) a<jae eorr. sec. m. equc 1; ut ea quae (ut aequae 4c^) sit 2a. 3. 4a*. c*; cau.sa sinf^nificandi ad-
TcntUH 4i»*. m) om. 4a*. h'^'. c^. n) Antuninia corr. Antunina 1. o) et rur.sum 3. p) libe-

ratur 4o*. c^; liberatu.s e.st 4b^' . 4) anfpistiis 4//^*. c*. r) ijresentarc 2o. 3. Ac^; sc prcscntari W.

n) feiTo n. ligno n. corrigiac (corri^a e corr. 3) 2a. 3, 4c*. t) constringitur 3. u) lcfriini corr. src vi.
legamen 1 et sic 3. 4a* ; ligamcn 2a. 4c2; ligamine hoc est c. 4cb'^'. v) o. nic. Melius e. m. 2a. 3. 4a'. //'*
(ubi o. me desuntj. 4'*. w; iubeas 3. 4//^'. c''^; iubes 4a'. x) et udd. ii/>ri prnetcr 1.

accita ernt. Neqne Antonina morihus aut gonerf praffttahai ; rf. J'rocop. Anecdot. c. 1; hnmhrrf,
'Hiat. de lutlinien' p. 204. 1) In Carthafjinf ej-.pwjnavda exercitum. prdeHlrrm clnssem necutam

esse conslal.

88 CHRONICARUiM QUAE DICUXTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER II.

spectaculum " 12 iuvenis huius prilii Ghyldemer cum aequites iussit confligi. Ghyl-
demer vei'o cum contra eos adgreditur^ fuga fingens, hos 12 singillatim totus interfecit.
Post haec iusso lustiniani Ghyldemer eunucus fietur*'» et in provincias contra Persas
vicinas patricius ordenatur, et multa prilia et victurias contra Persos aegit. Senatus
adversus Bellesarium dinuo invidia sectantis, cum lustinianum eum faciunt odiosum, 5
quod ille victuriam super Wandalis elatus, imperio vellet arrepere. De patriciati hono-
rexn degradatur, cum non potuissent perficere, ut interficeretur. lustinianum ab honore
impei*iae diguitate conantis eiecere factionem, quadam die lustinianum hortantes, ut cir-
cum expectaret et consolatum^ populi daret; electum quaedam nomen Florianum volentes
imperio sublimare. lustinianura custudia singulum retenentes, eiusque coronam abstulta, 10
lustinianus mittens puerum*^ ad Bellesai'ium, ut ei adiuvaret. Illi'' dicens: 'Sublimatus
honoribus quod habui fuissem, poteram adiuvare; modo nihil ei posso praestare" ad-
iuturium'. Ordenans suis pueris circum adpraehendere, ubi cathedra iraperiae Floriani
parabatur. Ipse illis partibus adoraturura se Florianum fingens, praecedit'^, dicensque
puerisS: 'Omnes inimicos meos circueto cathedram imperatori video; quodcumque me is
inientem videritis, et vos sitis facturi'. IUi fingens'' Florianum adorare, gladium per-
cussit', omnesque inimicos suos'' suae circumdantes pueri interficerunt. Coronam impe-
riae captam, ad lustinianura veniens, dixit: 'Adulatores tui te ab honorera imperiae degra-
dati sunt; ipsorum consilium usus, consensus es hurailitatem raeam. Ego vero tibi red-
dam bona pro malis, et non fidem tuam tractans, sed meam meminens promissionem, 20
fideraque servans inlibatara'. Inposuit coronara capitis lustiniani euraque in' imperio
constituit. Bellesarius multa prilia cuni Persis agens, eos gloriosissime vicit. A Bucce-
lenum'" quidam Franco in Aetalia superatus' est: tantae victuriae noraenis gloriosus
a Bucceleno victus, noraen vitaraque admisit".

PRAEFACIO GREGORn». 25

"^l^raef ' Dccedente'' atquae immo potius pereunti ab urbibus Gallicanis liberalium cultura litte-

rarum, cum nonnuUiae res<= gererentur"^ vel rectae vel inprobe, ac feretas gentium desaeviret^,
regum furor acuaeretur, aeclisiae inpugnarentur ab hereticis, a catholicis tegerentur, ferveret*^

Cap. 62. 1. 2a. 3. 4«*. 62*. g^. Praef. 1. 2a. 3. 462'. c>- 2.

Cap. 62. a) pro (per 4c2) expectaculum 2o. 3. 4c2; ex spectaculo 4a*. b) ita 1. 3 (e corr.) ; so
fieretur 2a; fiet 4o*; fit 462*; efficitur 4c2. c) desinit 42'. d) et ille d. 2a. 462*. c^; respondens ille d. 3.
e) a. p. 2a. 3. 4a*. b^*. c^. f) procedit 2a. 3. 462*. ^2. g) suis add. 2a. 4a*. 62*. «2 h) se add.

2a. 3. 4a*. 62*. ^2. ;) percussit eum 2a; eum p. 3. 4a*. 6^*. c^. k) suae, om. suos 2a; suos sui

3. 4o*. c2; suos, om. suae 46^*. 1) om. 3. m) ab Uccelenum 1, ut in/ra; A Buccileno 2a; Ab

::ceIino 3 (infra abuccelino); ab ucellino 4a*; Abucilino 462* ; ^^, ucillino ic^ (infra abncillo); Abucil- 35
lino, ut infra ic^. n) desinunt 4a* (in f. 155, /. 155'. vacuo relicto ; f. 156. sequuntur: Dio-

nysii opera ex interpretatione SarraceniJ atque 42'». — EXPLICIT LIBER TERTIUS add. 2a; EX-
PLICIT LIBER CHRONICE .III. 3; EXPLICIT LIBER 4«. 6i- 2. EXPLICIT LIBER lERO . PRI-
MUS 462*; EXPL LIB I 4ci; EXPLICIT LIB .II. 4c2. — In 3 sequitur : INCIPIT LIBER QUINTI
lULI HELARIANI DE CURSU TEMPORUM — EXPLICIT LIBER QUINTI lULI HELARIANI editus 40
apud Migne, Patrolog. Lat. tom. XIII, quem 36 post Gregorium transposuit , codices 4 generis pro libro
primo hahent, Hippolyti lihro generationis, ut supra p. 18. monuimus, omisso.

Praef. a) INCIPIT PRAEFATIO (PREFATI 4a) GRECA (GREGA 46^ 2a. 4a. 6i- 2. c>- 2;
INCIPIT PRAEFACIO GRECA LIBRI ; IIII : : 3 ; Incipit prefacio in librum secunde cronice 462*.
b) Decedant eo 2a. 4a; Decedante: 3. c) nonnulli (nonnulla 2o) aeres 1. 2o. 3. 462*. d) geruntur 45

2a. 462*. c2; gereruntur 3. e) deserviret 2o. fj fervet 3.

1) Gelimer captus neque eunuchus neque patricius factus, sed in Galatia provincia fundis
donatus est; cf. Isambert I. l. p. 491. 2) 'Consulatum dare est missilia spargere, quod con-

sules facere solebant, cum magistratum adibant', Forcellini ed. de Vit II, p. 432. 3) Cf. Greg.
III, 32, infra lib. III, c. 50. 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 89

Christi fides ^ in pluiimis, tepisceret in nonnullis, ipsae ^* quoquae aeclisiae vel ditarentur G>og.aFr.
a devotis vel nudarentur a perfedis, nec repperire possit quisquam peritus dealectica in arte
gramaticos, qui haec aut stilo prosaico aut metrico depingerit verso : ingemiscebant saepius
clerique'', dicentes : 'Vae diebus nostris, quia periet studium litterarum a nobis, nec repperi-
retur'' in populis, qui*' gesta praesentia promulgare possit in paginis". Ista etenim atque et
his similia iugiter intuens dici, pro commemoracione^ meritorum*^, ut uoticiam adtengerent
venientumS, etsi incultu effatu'', neque' tamen obtigere vel certamina flagiciosorum •*, rectae
viventium ; et praese ntem' his inlicitus stimulis, quod a nostris fari plerumque miratus sum,
quia: 'Phylosophantem rethorem intellegunt pauci, loquentem rusticum multi'"'. Libuit etiam
auimo", ut pro supputatione annorum ab ipso mundi principium libri primi poneretur'' iniciumP.

INCrPIT CAPETOLARES LIBRI QUARTIi, QUOD EST SCARPSUM
DE CROXICA GREGORn EPISCOPI TORONACI. IN CHRISTI

NOMINE FIAT».

L De Chunis et Ageeium patricio.

2. De Francorum origene et eorum regibus.

3. De docibus Francoi-um tres et pugnas cum re publeca.

4. De Francis et Valentiniano imperatore.

5. De regis dinuo in Francis creatis.

6. De luviniano et Constantino vel Honorio imperatores.

7. De ^versione urbis Treverice'', quae a Francis facta est per'^ Lucium.

8. De Castino domesticorum comiti^ pugna cum Francis.

9. De initium regis dinuo^ Francorum.
10. De Avito imperatore.

n. De Hilderico regi Francorum et Wiomado* Franco.
12. De Basina regina et Chylderico.

Fratf. Index. 1. 2«. 3. 4a. i^*. c»- 2.

Praef. a) fideles in plimis 2a. a*) ipsaae 1. b) clericique 2a; clerici 452*; clericive 4ci;
clri V9 4c2: plcrique Greg. c) repperietur 2a; repperi::tur 3; rep(p)eritur 462*. c'- ^. d) qu(a)e 2a. 3.
e) commenitione 2a. f) praeteritorum Greg. g) vcnientes 2a. h) elFectu 3. i) nequivi Grey.
k) flagiciorum suorum 2a : vel vitam om. Fred. cum codd. B Greg. 1) presedentem 3 ; praesidon-
tera 4c'-2; praesertim Greg. m) multis 2a. u) anim 1. 2a. 3; animi 462*. c'- 2. q) ponetnr 3;

liberi ponetur (aed poneretur 4c2) i. primi 46'- 2. 2* 4.1.2 p) ,^„0 pagina vacat 1; EXPLICIT

PROLOGUS ad'l. 2a; EXPLICIT PREFATIO LIBER 4a; EXPLICIT PREFATIO DO GRATIAS
AMEN 46«-2; EXPLICIT PREFACIO U^'; EXPL PP 4c'; EXPLT PF 4c2.

Index. a) INCIPIUNT CAPITULA LIBRI (QUOD EST add. 2J)niI- EXCARPS DE CRO-
NICA GRECUM EPISCOPIS TORONACI 2a. b ; INCIPIUNT CAPITULA LIBRI (desinit prior pars
Leiden»i», incipit allera in hlhlioiheca Valicana iam asservata) QUARTI, QUOD EST EXCARPSUM DE
CRONICA GREGUM eFS THORONACHI 3; INCIPIUNT CAPITULA LIBRI, QUOD EST EXCARSUM
DE CHRONICA GRECUM EPlS THORONACI (THORONACIS 46'- 2) 4a. i^^2. INCIPIUNT CAPI-
TT:LA W; INCIPIUNT CAPITULA LIBRI, QUOD EST EXCARP (EXCARPS 4c2) DE CHRONICTS
GRECUM EPTS THORONACIS (TORONACIS 4c2) 4c'-2. b) Trcveriae 3. c) 4) Lucium 1; pi- 2a;
per Locuni 3; [icr Lucnm MA' . d) fofni 1. e) divino 3. f) Viuiomado 3.

1) Cnra lileronymum Idaciurnr/ue Fredegarius in unum librum coegerit, hunc nullo modo
quartnm lihrurn esne posne, manifeKtum est. Sin autem laidori chronicon C/aromontano codici nd-
nexum h. l. ul tcrtium librum inneruerig, uliimus quintus defiignandus essel, cum in indice quarlus,
po»t prologum chronica sexta dicta sit. Titulos igitur miuimc inter ae conciliandoe essc, netno ent
qui non vident. Sed mendum sinc dnbio veluntisfrimum tollcre nolni.

SS. R. Meroving. II. 12

90 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III.

13. De Eorico rigi Gotorum et baseliea'* sancti Iuliani'\

14. De Idicium aelemosina tribuente.

15. De inicium rigni Chlodoviae*= et Syagrium patricium.

16. De Chlodoveum*' et sanctuni Remidium episcopum "^ urbis Reminsis.

17. De Gundiocum regem Burgundionum et tilies eius. 5

18. De Chlodoveo rigi et Chrodehildc riginam et Auriliano, qui foUem perdedit.

19. De Aridio"" sapiente et eius consiho.

20. De coniuncione Chrodechilde et Chlodoveo.

21. De initium christianetates Chlodoviae et beatum Remedium, qui eura
baptizavit. lo

22. De Godeghisilum et GundobadumS et Chlodoveum''.

23.' De consilium Aridi'' sapientis, Gundebadum et Chlodoveum regis.

24. De Alarico regi Gotorum et Chlodoveo.

25. De interitum Chloderico, filium Sygiberti regis.

26. De interitum Charirico'' rigi. is

27. De interetum Ragnachari ' reg.

28. De interetum Chlodoveae reg.

29. De divisionem regni inter filiis'" quattuor Chlodoviae" rege".

30. De Amalricoi', filium Alarici^ reg.

31. De Alanis ■", qualiter in regno Francorum interfecti sunt. so

32. De regis Toringorum, et Toringia dicione Francorum subgicitur*.

33. De Gundobadum et iilium eius' Sigismundum.

34. De transetum Sigismundi".
.35. De obetum Chlodomere.

36. Quod* rignum Burgundiae dicione*' Francorum subgicitur. 25

37. De pacem falsam inter Childeberto et Theuderico.

38. De Chrodechilde " regina et nepotebus suis>, qui a^ Chlothario sunt interfecti.

39. De obetum Theuderici.

40. De Childebertum et Theudebertum contra^ Chlothario agentes.

41. De Childebertum et Chlotharium in Spaniam'' exercitum adgressis. 10

42. De Theuthachadum •= regem Sjjaniac interfectum.

43. De uxorera et filia Theuderici regi'' Italiae interfectis et coupositione.

44. De Theudebertura in Aetalia ingressum et Aethaliam receptam.

45. De Virduninsis "^ a Theudeberto recoperatis.

46. De mortem Chlodechilde riginae. ss

47. De Agylianem regem Spaniae.

48. De Atagildum'" regem Spaniae.

49. De Theudebaldum, filium Theudeberti.

50. De Buccelenum? ducem, Belesarium'' et Narsaedem patricies.

Index. 1. 2a. 3. 46^'. c'- K 40

Index. a) ecclesia 2a. b) inartiris (niartyris 4c^) udd. 4ti-'. <•'•-. c) Clioldoviae 3.

d) Chodoveum 3. e) om. 3. 4i'^*; post u. K. add. 4c'- ^. t) Aurii 3. g) Gundebad. 2a. 3, ut

infra, 4c' (in/ra Gundbado). c-; Gebado 4i^' {Infra Gundebado). h) CEo 2«; regem add. 3. 4c'- ■*.

i) fitulum pr. m. in marg. suppl. 2a. i') Aridis Monod. k) Chererico 2a; Charerico 46'^'; Char-
rico 4c'- ^. 1) Ragneharii 2«. mj q. f. 2a. n) Choloveo 3. o) i'ege coi-r. regis 1. p) Amal- 43
licho 3. q) &larici 3. r) Alamannis 4/>2'. c'--: scribe Danis. s) subiecta 3. t) om. 2(i.

u) regis add. 2a. v) De eo quod 2«; De quod 3. w) om. 2a. 3. 46-'. c'- -. x) Chrochilde 3.

y) om. 3. z) sec. (fjm. add. 1. a.) Lis scriptum 1. b) ita 2a; Spanicim 1; Spania cum 3

(ubi c. suppl.). 4c2; Hispaniani cum 4i!»2*. c) Theoda infra c. 42. d) regi corr. regis 1. e) Vir-
dunis 3. f) Atagildum postea corr. Atanjigild. 1; Athagildum 2a; Athanagyllum 3; Athanagild. 46^'. c'- *. 50
g) Bucelino ii''; Bucillino 4c»- ^. h) Belsar. 2a. 4i^*; et Belsar. 4c'- *.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 91

51.* De regnum (Jhlotharii et pugna cum Saxonibus.

52. De Childebertura et Chramnum'', iilium'^ Chlotharii.

53. De raortem'' Childeberti.

54. De exilio Waldetrade '', relicta Childeberti, et interitum Chramni^

55. De obetum? Chlothariae et divisionem regni inter filius eius 4.

56. De Gunthechramnum •• et reginam Marchyti-udae ' et ancilla Bobilanae''.

57. De Sigybertum' et Brunichilde regina.

58. De Chrodinum '" ducem et bonitatem eius.

59. De Gogonem eflFectum maiorem" domus.

60. De Chilpericum, quod Gailesindara ", sororem BrunichildeP, accepit.

61. De Chunis et Sigybertum regem.

62. De Arvernis 'i et Celso pati'icio.

63. De Athanagildo ■", Leuvanae* et Leuvildo* regibus Spaniae.

64. De obitum lustiniani et imperium lustini.

65. De Langobardorum gente et eorum " origine^ et nomine".

66. De obitum Alboenum'^ regis Italiae.

67. De Langobardis in Francia prorumpentibus.

68. De Mummolo patricio et Langobardis vel Saxonebus.

69. De Chlodoveum, filium Chilperici>'.

70. Quod ^ Chilpericus civitates de rignum Sigiberti pervasit.

71. De interetum Sigyberti et pacem Gunthaechramni.

72. De exilio Brunichilde et rignum Childeberti.

73. De reppotacionem» annorum ab Adam usque transitum Sigyberti.

74. De Meroveum'', filium Chilperici, et Brunichilde.

75. De Chlodovium, filiura Chilperici, et pugnara Mummoli patricii et Desi-
deriae ducis •=.

76. De pugnam inter Suaevos et Saxones.

77. De comete Brittanorum.

78. De Guntharamnum et Childebertum adoptatum in'' filium.

79. De lustiniani ' imperatoris amentiam et uxorem eius Suffiam.

80. De tinsuro*' Narsedis patricium.

81. De largissimifi aelemosenis Tiberiae imperatoris et Subfiaf^ agusta.

82. De rigimini Childeberti et inundacionem aquarum et igne de caelo, civitati
et vicis urentem?.

Index. 1 (a c. 08; c/. n. ay. 2a. 3. 46^*. c'- ^.
Index. a.) folio uno exciso, index capp. 51—67. j^>e>-i7< 1. b) Hramnum 2a. c) itti

2a. 4c'-'; filio Chlotarii (Chlothario 3) 3. U^'. d) morte 2a. e) ila infra c. 54; Waldetnide 2a;

Wald<rad(aje 3 (?i. 4^2*. .;'• «. i) om. 2a. g) ila 3; obitii 2a. h) ilu scripsi, cf. infro til. 71;

<;unthafchramni; Gunthethramnum 3. i) ita 3; Machetrudae 2a (^w/m Marcytradis vel Marcitrudi.s
ajjpellalnr); Martitnide 4/^2'; Marcliitrude 4c' fubi chi e corr.j.c^. k) ila 3; ]?abylon 2«. 1) Sego-

hfrtuni corr. Hygeb. 2a\ Sygiberto 3. m) ita irtfra r. 58; Hrodinum 2a; Kodinuni 3. 4c''''; Rodino W-' .
n) maior est d. 3. o) ita 3. 4A2*; Galdsindam 2a; Gaylesindam 4c' ; Galesindani 4c^; infra c. 60.

Gachylisinda, (lachylosoinda, Gachyloisinda appellatur; Galsuenda, Gailesuinda Grey. p) ita 4c'- '^.

•l) Averni» 3. r) Athanagyldo 3. sj Lnvanae 3. Ab^' ; Levane 4c'- ^. t) Leville 46^*; Leu-

vildc 4c' -^ u) om. 2«. v) origini 3. w) ita 2a; nomen 3. 4c'- ■« (infra tll. 83. 87. noini 1

Hcripnil/. \) Alboini 3 (V). Jc^. y; Chliperici 1, postea corr. /.) De eo quod 2a. a) rcppota-

cioneni poalea corr. suppotacione 1; «upputatione 2a; repotationem 3; rejiutacionc 4b^' ; suiiimtatio-
nem 4c'; «ubpntationem 4c^. b) Merevcuni 2«; Morovcum 3. c) om. 2a. d) pr. f?) m. nvppl. 1.

c.) ton^^uro <orr. tonsura Ab'^' ; cinMuno 4c'- ^. i) SMffiam agustani 2a ; Suffa a. 3; Sulfia a. 4c'; Suf-

ficia a. 4r*. g) cirento 3.

1) r)e Inslino ayitnr.

12*

92 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III.

83. De filiam Sigyberti nomine'* Sidegundcm', uxorem Ermengildu'\

84. De raortem filiis <^ Chilperici tres.

85. De fugam Mummoli.

86. De pacim Chilperici et Childeberti falsa^.

87. De reclauso noraine=» Ospicio. 6

88. De mortem Chlodini ducis.

89. De Gundoaldo, filio Chlothariae, qui rignare ciperat, et interfectionem
^lummoli.

90. De quod*' Chilpericus Parisius'" invadit.

91. De temorem Chilperici, ut Eternoacumg-* fugit. lo

92. De Childebertum, quod in Aetaliam fuerat adgressus.

93. De Chilperico, quod filiam'' suam in Spania* cum tinsauris derexit et in
continuo Cala villa mortuus est''.

Greg.H.Fr. 1. Cumque Wandali praeterissent a Galliis, nec multo post tempore

II 2

ib.'ii,5. Chuni* Gallias ingredi disponcbant. Quod cum beatus Arvatius'' episco- 15
pus Thungrorum'^ civetatis audisset, Romam pergit ad limina sancti Petri
apostoli; ibiquc cottidianum*^ ieiunium et vigilias adsiduae faciens, in
visione somnii ab apostulo responsum accipiens, decretum ab Altissimo, Chunus
ingredi Gallias; protenus ad civitatem suam rediret: precidens*' eius oboe-
tus*", hoc malum non viderets. Aecium patricium huius chronici * gesta laudatur. 20
ib. 8. Virilis habitu'' formatus, animo alacer, membris vegitus, aequis ' prumptissimns, sagittarum
peritus, conti impiger, bellis aptissimus, pacis aptatur'' caelebris, nullius' avariciae sectatur,
bonis animae praeditus, iniuriarum pacientissimus, labores adpetens, iupavidus pei'icolorum,
famis, sitis, vigiliarum tolorantissimus. Cui ineunte aetate pi-aedictum liquet, quanti potentiae
fatis*" destinarentur, temporibus suis lucisque" caelebrandus. Haec sup e rdictus ** storiogra- 25
phus'* de Aiecio narrat. Cum inisset certamen cum Chunis, que gessit, Ydatius suae
ib. 7. storiae huius volumine narrat^. Nam his diebus orationem uxoris suae, ad limina
beatissimorum apostulorumP Petri et Pauli ieiuniis et vigiliis discurrente m,
intercedentibus apostulis, Aiecius'1 a periculis liberatur. Revelatum*" cuius-
dam pauperi, nuntiantem, uxoris Aieciae orationibus fuisse* salvatum. Quod 30
cum a pauperi' proditum fuisset, pauper caecitate percutitur.

Index. Cap. 1. 1. 2a. 3. 452*. c'- ^.

Index. a) nomi 1. b) ila, ut videtur, 1; Ermengyldo 3. c) filiis et tres om. 4c'- *

(non ib"^*). d) falsae 2a. 3. 4c'- '^. e) De eo quod 2a. f) Parius 2a. g) Aeternoacum 2a;

Eterniaco 3; Eterno a qno ib^* ; Ch. et quod in Camaraco f. (confugiit 4kc'^] 4c' ^. h) filium suum 2a. 35
i) Hispaniam pro i. S. 3. k) EXPLICIUNT CAPITULA. INCIPIT LIBER •1111- (TERTIUS 4c2)

add. 2a. 4c2; EXPLICIUNT (EXPLICIT 3. 4Z»'. 2) CAPITULA . INCIPIT LIBER ndd. .^. 4i'». c';
EXPLICIUNT CAPITULA add. ia; Incipit liber m. recentior in marg. notavit 4&2*.

Cajy. 1. a) Chum postea corr. Chuni 1. b) Arucius 2a; Servacius 46^*; Arvacius 4c'.

c) Theugrogorum , exp. prius u 2a; Tungrorum Ah'^* ; Theuchromm 4c'- 2. d) prius t e corr. 1. 40

e) praedicens 3. 46^*. c^. f) obitum et hoc Ab^*. c^. g) viderit 3. h) habitudinis, decenter for-
matus Greg. i) i. e. eques. k) artibus Greg. 1) nuHus corr. nulHus 1. m) iia 1 ciim Greg.;

factis rell. n) i. e. locisque. 0) supradietus 2a. 4^2*. c^. p) apostl 1. q) om. 2«. r) Revela-
tumque e,st c. 2a ; R. est c. 462*. c2. sj fuisset 2a. t) a pauperibus 3.

1) lugundis filia Sigiberti appellabatur. Fredegarius idem mendum infra c. 82. eommisit, ex 45
verbis Gregorii Sed Ingundis (Egundis jff 1. 2) nomen quoddam Sedegundem formans. 2) in

Camaracinsim cum thinsauris — — est adgressus infra c. 91. 3) Scil. Gregorii. 4) Renatus
Profuturus Frigiredus, ex quo Gregorius hacc hausit. 5) Scilicet supra II, 53; cf. 'N. Arcliiv

VII, p. 439.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 93

2.* De Francorum vero regibus beatus Hieroniraus ', qui iam olym fuerant, scripsit, Oreg. n, ».
quocl prius Virgilii ^ poetae * narrat storia : Priamum '^ primum habuisse regi ; c u m •' '^^^^g"'
Troia fraude*^ Olexe caperetur, exinde fuissent egressi; postea Frigam habuissent
rcgem''; befaria*^ divisione partem eorumS Maccdonia fuisse adgressa; alii cum
Friga vocati Frigiis'', Asiam pervacantes, litoris Danuvii fluminis et mare Ocianum con-
sedisse; dinuo byfaria devisione Eurupam media ex ipsis pars cum Francionem
eorum rege iugressa fuisse. Eurupam pervagantis, cum uxoris et liberis Ren i ripam
occupant, nec procul a Reno civitatem ad instar Trogiae nominis aedificare conati
sunt*. Ceptum quidem, sed inperfectum opus remansit. Residua eorum pars, que
sujier litore Danuvii remanserat, elictum a se Torcoth ' nomen regem, per que m ibi-
que'' vocati sunt Turchi ' ; et per Fraucionera'" hii alii vocati sunt Franci. Multis
post temporibus cum ducibus externas dominationis semper negantes

3. Francos transegisse conperimus usquc ad Marcomere, Sonnoni* et Gene- riieg. Ii, 9.
baudum ducibus. Cum quibus temporibus imperatoris Theodosiae * in Germania'' proruni-
pentes, pagus "^ depopulante s, etiam Coloniae metum incusserunt. Quod cum Treverus
perlatum fuisset, Nanninus** et Quintinus magisteri militum, coilecto exercito, Francos de
Germania eiexerunt*. Apud Carbonariam de Francis stragies fietur. Post Eraclio
et Ioviano'^-5 cum exercito ultra Renum transeuntis, disponentis Francos ad
internicionem perducere^, tantae stragies ex militibus a Francis factae

Capp. 2. 3. 1. 2«. 3. 4^2'. c'- K

Cap. 2. a) ni. sec. add., et sic deinceps 1. b) Virgiliai 3. c) Primiamum 3. d) c. T. —
F. h. r. om. 4i*', eadem m.. in ima marg. supplet. 4ci (habet ic'^) ; regem om. 3. e) frauda 3.

f) benefaria corr. bifaria 2a, ut infra. g) eori corr. eorum 1. h) Fiigus 46^*; Friges 4c'- -.

i) Torchot 2«. 3. 462*. gij Torclioth 4c' ; Torquoto supra II, 6. k) que om. 2a. 46^*. c'- -.

1) Torchi 3. ic^; Thochi 46^*; Thorchi 4c' ; Turqui supra II, 6. in) Frantionem 3.

Cap. 3. a) Sonnini 3. b) sic 2«. 3. 46-*. c'; Germania 1. c) paucos 3; pauciis 46'^*.

d) Nanininus 46'^*; Namninus 4c'- ^. e) ita, ut videlur, 1, corr. eiecerunt. f) luvinian. 2a (ut

in/raj. 4c' (^fere); lovinian. semper 3. 46**. c^, saepe 2a. g) perduceret 2a (ubi ante). 3.

1) Aimoinus II, 10. primus Hieronymi Vilam S. Hilarionis (Hier. Opp. IV, p. 2) hic in-
tellegi opinatua est, quem, ne alios commemorem, praecipue Ruinart p. 548, n. d secutus est. De
continuato chronico Hieronym., quod vulgo Prosperi chronicon imperiale audit, cogitavit Zarncke,
'Berichte d. k. Scichs. Ges. d. Wiss. zu Leipzig' 1866, p. 257 sqq. Is cum per Bethmannum
comperisset, nomina regum Francorum in vetustis membranis illius chronici deesse, Wormstallii
libro, ^Die Herkunft der Franken von Troia', p. 77, recensito in ' Literarisches Centralblatt'
1869, p. 381. exposuit, librura Aethici 'a Hieronymo presbytero delatum ex cosmographia' h. l.
laudari. Sed si Aethicum ante Fredegariurn scriptum esse statueris, potius Librum historiae
Francorum quam Fredegarium ex illo pendere lACthgen, 'Die Quellen und der hist. Werth der
frdnk. Trojasage' , p. 54. probavit. Idem primus vidit, p. Z\ sqq., Hieronymum, qxd de regibus
Francorum scripsissr- dicitur, eum esse qui fabula originis Francorum auctum 'Scarpsum Gyro-
nimi' scripsit. Re vera quae mox sequuntur supra II, 4 — 6. fusius narrata sunt, uno loco
excepto, ubi de urbe Troia a Francis condita agitur. Cf. ' N. Archiv' VII, p. 438 sqq.

2) V. Loehell, 'Gregor v. Tours' p. 479',- Zarncke l. l. p. 267; TAUhgen l. l. p. 15 sqq. 40.
Supra II, 4. ex 'historiarum libria' hae fabrdae sumplae dicuntur cssc. Is forte locua Frede-
garium movit , ut Ilieronymo Vergilium adderct. 3) Urbs Xantcn , posteris saeculis Troia
nnncupata, hic indicata vidctur ease; cf. Zarncke, 'Bcrichte der Siicha. Ges.' l. I. p. 268. 284, n. 12;
Wailz, 'lordanua v. Osnabriick' p. 15; lAithgen l. l. p. 41. Ceterum Ulixem Asciburyium coiidi-
disae narrat Tacitus Germ. c. 3. 4j Nam cum dicit, Maximum intra A^iuilciam, amisHam
omnem «pem impcrii, quasi amcntcm rcscdcre (Jrcg. 5) Hcraclio loviuianoruiu tribuno
Greg.f cf. Jahn I, p. 297, n. 8.

94 CHROXICARrM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III.

sunt, ut AeracHus et lovianus cum paucis de eodem prilio potuissent evadere', nee
ulterius adversus Francos praesumpserunt arma adrepere. Post paueum temporis Arbo-
gastis superbiae aelatus adversus Franeos arma commovit'*: cum eos'' demigans, victus
effugit *.

4. Franci ' Treverus hiemando resedere praesumunt. Valentiniano imperatore* infra 5
privato modum redactum, militaris rei cura Francis satillitibus tradita, cyvilia'* quoque officia
transgressa in coniuratione Arbogastis, saciamentis obstricti sunt. Arbogastis Marcomerem
et Sonnonem ducibus * odiis insectaus, exercito fraude Francos deceptus urendusque, cum
decursis foliis nudi atque arentes silvae insidiantes adgredere •. transgressum Renum'', paiun
que* Amai*' incolunt depopulatus esf. lo

b. Dehinc, extinctis ' ducibus ", in Francis dinuo regis creantur ex eadem stirpe.
qua** prius fuerant.

6. Eodem tempore lovianus ornatus" regius adsumpsit. Constantinus fngam ver-
tens, Aetaliam'' dirigit: missis a loviano'* principe obviam percussoribus, super Mentia^
fluraene capite truncatur. Multi nobiliuni iusso loviani apud Arvernis capti et a'' docibus 15
Honoriae crudeliter interempti sunt.

7. Treverorum civitas factione uni ex senatoribus nomen Luci a Francis eapta et
incinsa est. Cum Avitus ' imperator esset luxoriae deditus^, et iste Lucius habeus
raulierem pulcherrimam cunctorum, fincgens'' Avitus ob«= iufirmitatem corporis** lectum
depraemere. iussit*" ad omnis sinatricis, eum requererint. Cumque uxor venisset Lucio, 20
vim ab Avito oppressa fuisset. in crastino surgens de stratu Avitus dixit ad Lucio:
•Pulcras termas habes, nam frigido labas'. Haec indignante Lucio, suae factione derepta
est civetas e t incensa a Francis.

8. Castinus domesticorum comex ' expedicionem accepit contra Francos, eosque'*^'
proterit'', Renum transit, Galiias pervagatur, usque ad Paerineos montis pervenit. 25

9. Franci electum a se regi, sicut prius* fuerat, crinitum. inquirentes diligenter,
ex genere Priami'', Frigi et Francionis super se ereant*= nomen^ Theuderaarem*, filium

Capp. 3 — 9. 1. 2a. 3. 46^*. c>. ».

Cap. 3. a) h. I. m. sec. c. 4. incipit 1. b) eosdem 3.

Cap. 4. a) civilico 3. b) regnum 3. 46**. c'- '. c) »7« ST; q? 1 ; quae 2a. 4c>- -. d) Cha- 30
mavi Greg. e) om. 2a.

Cap. 5. a) h. l. sec. m. cap. 5. incipit 1; capp. iiumeri desutit 4c' ^habet 4c*y. b) q e corr. 1.

Cap. 6. a) ordi (de?) natus corr. omatus 1. b) in Italiam 2a. e) ad (ita etiam 2o. 4c'- -^
oviano corr. a loviniano 3. d) Mintium Greg. e) om. 3.

Cap. 7. a) deditis 2a. b) fin:gens 1; fingens se 2a; fingesse 3. c) ab 2a. 3. 4<;J--: 35

om. 462". d) pectoris Ab-'; porcores 4c' ; pocores 4c*. e) inssis 2a. 3. 4c'--.

Cap. 8. a) cnm pro comex Ab'^' . c'- ^. h) proderit E. transiit 2a.

Cap. 9. a) om. 3. b) Primiami 3, ut supra; Priami primi et F. 4c'- ^. c) ereatur 46- ;

cTeautur 4c'- -. d) nomen corr. noniene 1. e) Teudemere 2a; Theudemere 3; Theudere 46*'. c ■ ;

Theodere 4c-. 40

T) Gregorio teste non evasit, sed exstinctus est. 2) De consHio Arbogastif bellurn ciim

Francis inevndi Gregoriu.o ex SuJpicio retulit, nihil autem de bello ipso. 3) Arbogastes Tre-

veris hiemavit, testf Sulpicio Alexandro, quo Gregorius hoc loco u-ms est. 4) paene add. Greg.

h) subregolus Greg. 6) occulere non possent Greg. 7) Haec absurde Fredegarius finxit

€ Gregorii verbis: Iterum hic (scU. Sulpiciusj, relictis tam ducibus quam regalibus, aperte 45
Francos regem habere designat. 8) a principe Greg. Incaute Fredegarius hic quae de

Honorio Frigeridus scripsit tribuit lovino. E. 9) De Avito senatore et cive Arvemo, qui 'eiim
Romanum ambisset imperium, luxuriose agere vnhtit', v. Greg. II, 11. 10) Omissis versibvs

duobus, in quibus Gregorius de Stilicone egit, sequentia Castino tribuit Fredeganu.", cum ad Stili-
conem pertineant. 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 95

Richemeris ', qui in hoc prilio, co'' supra meniini, a Komanis interfectns est. Substi- Gieg. ii, 9.

tuetur*^ filius^ eius Chlodeo in regno, utilissimus vir in gente sua, qui apud Esbargium "^

castrum resedebat, quod est in termino Thoringorum. Burgundionis quoque Arrianorum

secta utebant, sedentes in Cvsalpinis^- '. ChlodeoS, missis exploratoribus ad urbem Cama-

racum, perlustrau s '' omuia, ipse sequitur, Romanus proterit', civitatem capit, usque Sumi-

nam "^ iluvium occupavit. Haec generacio fanaticis usibus culta est. Fertur, super litore ib. 10.

inaris aestatis tempore Chlodeo cum uxore resedens, meridiae uxor ' ad mare labandum

\'adens, bistea Neptuni '^ Quinotauri similis eam adpetisset. Cumque in continuo aut

Ei'" bistea aut a viro fuisset concepta, peperit filium nomen" Meroveum "• », per cop

regis Franeorum post vocantur Merohingii''.

10. Avitus imperator luxoriose*-*, apud Placenciam urbem episcopus ordenatur, etib. 11.
post'' ad basileca sancti luliani fugiens, vitam amisit.

11. Childericus viro, filius Meroheo, cum successissit patri in regno, nimia ib. 12.
luxoria dissohitus, filias Francorum stubro tradit^. IIH vero ob'' hoc indignantes, eum*^

ie regno eieceunt. Wiomadus ^ Francus fidelissimus ceteris Childerico, qui*^ eum, cum
a Chunis cum matre captivus duceretur, fugaciter liberaverat, haec eventum aureum
cum Childerico dividens, dum cerneret^, eum Franci interficere conarentur, dixit-
que ei: 'Fugi in Toringia, latita aliquantulum ibi. Si tibi*^ potuero Francos placare,
istura aureum medium tibi ad signa dirigo; et si non potuero, ubicumque adgressus
fueris, mihi notam facias viamS tuam. Quandoquidem potuero et istam partem tibi
iirexero, partisque'' coniuncti unum efficerint solidum, tunc ' securus patriam repedabis'.
Childericus habitans in Thoringia apud regi Bysino'' uxoremque' eins Bysinam, latuif".
Franci" tunc Eieio " unianimiter regeni adsciscunt. Wiomadum amicus Childerici sub-
regulus 1' ab Eieio 'i Francis instituetur ■"• « , eiusque consilio omnes Francos singulos
aureos tributavit '. Adquiescentes inpleverunt. Dicens iterum ad Eiegio Wiomadus :

Capp. 9—11. 1. 2a. 3. 46^*. c'- ^.

Cap. 9. a) Richemeres 2«. .3. 4^^*; Richimeri 4c'- '^. b) co postea corr. quod 1; quo

2a. 4J2*. c'- ^. c) substituertur 1, covr. d) e. f. Chloveus (Chlodoveus 46'^*. c^) 46'''*. c'-^. e) um

nas. 1; Hcsbergim 2«; Hesbargem 3; Asobargim ^h'^* ; Hesbarofim 4ci- ■^ ; Dis^jarg-um Greff. f) Cluis-

alpinis 3; Chisalpinis ^h-' . '•' ; Chisalpis 4c^. g) ChIodo(u)uf'US 4i^'; Chlodoveo 4c'>'^; item infra.

(i( perlustras corr. perlustrans I. i) proderit 2a. kj nam e corr. pr. m. 1. I) eius add. 46'^*. c'- '^.
m) om. 2a; ad 3 (infra ad v.j. n) nomen corr. nomene 1. o) Meroheuiu 2a; Maeroveum 4c' ;

Meroeum n. 3. p) ponlea corr. quem 1; quo 2«. .3; proptter quod 46'-*; pro quo 4c'' '-. q) Mero-

liiiigum 3 ; Meronigi 46-* ; Mervingi 4c' ; Meroingi 4c''^.

Cap. 10. a.) 1. a. P. u. e. om. 2«. b) po.stea ad ecclesia (basilicam 46'^*. c^; beselica 4ci)

■la. 3. U^'. c'- 2.

Cap. 11. a) tradidit 2a. 46**. c* ; tradedit 3. b) om. 46'^*. c'- ^. c) em co7^r. eum 1.

l1) quo 3. e) c. cum (quod 4J'^*) F. eum i. (i. eum 4//^'. c'- '^) 3. 46'^*. c"- '^. f) p. t. 46^*. c'- '^.

.;) via-s tuas pr. m. corr. viam tuam 1. h) partimque jf>?-. m. corr. partisque 1. i) om. 3. k) Bi.sin.
lemper 2o; Ba.sin. 46^* (semperj. 4c'- '■'. I) uxorque eius noniine Basina (Bisinam 2«; Basinam Greg.)

ib^'. c*- ^. m) lacuit postea corr. latuit 1. n) Franci.s 2o. 3. 4h'^'.c''^. o) Egidium Greg.

\t) »ub rcgulis 4h^'. c'- '■*. q) Eieieio iteruin F. 3. rj instituerunt 2«. 3. 4//^'. c'- *.

l) habitabant trans Rhodanum (Jrey. Cinalpinam (ialliarn Fredegarins dixit <'avt quam
Romani Transalpinam vocahant. Vide supra lib. II, c. 36; Monod l, l. p. 232. 2) De hac

^ahula etjit MUllenhoff, 'Die Merovinyische SfammHage', in ' Xfitschrift fiir deut8ch.es Allerthuni',
?rf. Ilaupt VI, p. 432. 3) Cf. Wailz, 'VG'. II, 1'', p. 32. 4) agere volens om. Fred.

J) relinquens ibi hominem sibi carum (ireg., qui nomcn nuUuni Itahct. (Jcterum dc /lac Frrd.
'elalione v. Junijhans, ' (1 enchichtc der KUnige Childerich U7id Chlodovech' ]>. 6 «7C/. et p. 140.
5) V. Vcrtz , '(ieachiclitc der Mfrroirivrj. Jlaunmcier' p. Ui. 7) Dc hoc trihuto v. Wnitz,

VW. II, 2\ p. 273.

96 CHRONICAKUM QUAE DICUXTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III.

•Gens haec durissima, que niihi''' agendum iussisti, pai'um adtributati sunt, superbiam
saeviunt: iubae, ut ternos soledus tributenturi''. Quod cum factum fuisset, adquiescentes
Franci dixerunt: 'Melius nobis'-" est ternos soledus tributa dissolvere •', quam cum Chil-
derico gravissimam vitam ducere'. Wiomadus iterum ad Egegio dicens: 'Revellis
existunt tibi Franci ; nisi preciperis ex eis plurimus iugulari^, eorum superbia'^ non 5
mitigass'. Electis a Wiomado 100 inutiles et in necessitatibus incongruos ad Eiegio
direxit, quos Eiegius, consilio Wiomadi usus, interficere iussit. Wiomadus secre-
cius dicens ad Francos: 'Non sufFecit tributa quas solvetis''? Quamdio hoc malum
sustenere volestis, ut parentes vestri sicut pecora iugulentur?'. Tunc Franci unianimiter
dicentes: 'Si Childerico ubicumque potuissemus conperire, libenter eum super nos reci- 10
pebamus ad regem: forsitam per ipsum de his adflictionibus eripiebamur'. Tunc Wio-
madus protinus ad Eiegium vadens, dixit: 'Modo est gens Francorum' tuae disciplinae
perdomita'. Dans idemque consilio, laegatus ad Mauricio''' imperatore' dirigi, gentes
que vicinas erant possi'" adtrahi, ut vel quiquaginta milia soledorum ab imp. dirige-
rentur, quo pocius gentes" accepto in munere se imperio subiecerint. Addens" dixit- 15
que ad eum: 'Aliquantulum solidos tuae instantiae locum accipiens railitavi; parum
servus tuus argentumP babeo. Vellebam cum tuis legatis puerum dirigere, ut melius
Constantinopolc mihi argentum mercaret'. Tunc acceptis ab Eiegio quingentos in
raunere aureos, quos ad hoc opus emendum transmitteret, raisit puerura creditarium -
sibi cum mediam partera aureae, quem'i cura Childerico deviserat, saccellura plenura 20
plurabeis, quod puer pro solidos secum portaret. Conperto iam Childerico Constanti-
nopole esse, cum legatis Eiegii puer adgreditur his verbis insti'uctis "■, ut legatis* prece-
derit et Childerico' pi*otinus nunciaret, priusquara legati conspectura iraperatoris venirent,
quod Eiegius, qui tributa publecis*aerariis solvi debebat, tributa imperatori" solvendum
quereret. Quod cum Childericus Mauricio' imperatori nunciasset, repletus forore et 25
indignationem, cura legati Eiegio"' ei presentati fuissent, his verbis suggerentes, iobit
eos retrudi in carcerera. Dixitque Childericus ad Mauricium imperatorem : 'lobe me
servo tuo ire inGalleis^; ego fororerav indignationis tuae super Eiegio ulciscor'. Multis
raunerebus a Mauricio Childericus ditathus '^, evicto navale revertit in GaUiis. Quem
cum Wiomadus, nunciante puero, conperisset, castro Barro^ ad^ ipsum venit et a 30

Cap. 11. 1. 2«. 3. W-'. c>- -.

Cap. 11. a) ad add. 2a. b) tribuentur 3. c) est fe corr.) nobis 2a. d) solvere 46^*. c-.
e) iugulare 2a. f) superbia corr. superbia 1. g-) migas corr. mitigas 1. h) qua s. (sol-

vistis 2a) 3. 4c'- -. i) Francorumque d. 2a. 3. k) Miricio 3; Martianum Chr. a. 741. 1) impe-

ratore corr. imperatorS 1 ; om. 2a. m) posse 2a. 3. n) om. 3. o) Addensque dixit ad 35

2a. 46-*. c-. p) largentum corr. argentum 1. q) quae 2a. 4ci-2; que 3; quo e corr. 46^*.

r) instructus 46**. c^. s) m. al. corr. legatos 1. t) Childeri j)ostea corr. Childerico 1. u) impr. 1.
v) Maurucio corr. Mauricio 1. v) Eiegii /;. L 3. x) Gallis corr. Galleis 1. y) et add. 2a.

z) est add. 3. a) ab 2o.

1) Fred. erravit: Mauricius enim 120. fere anno post Childericum obiit; cf. Pertz l. l. p. 152. 40
Marcianus corrigi vult Labarte, 'Hist. des arts industriels au moyen dge' I, p. 454. 2) De

creditariis v. Waitz, VG. II, 2 ^, p. Ib, n. G. 'Theudorus eredetarius sibi puer' supra lib. II, c. 57.
commemoraiur. 3) Non unum est huius nominis castrum, vulgo Bar, de quo hic locus intelligi

possit. Tam enim Barro ad Albam, quam Barro ad Sequanam competere potest. Barrum - Ducis,
quod nunc videtur cderis celebrius, tunc temporis nondum consfrucfiim fuisse Valesius pnfat. At 45
cum pagi Barrensis mentio fit ab annis fere mille in testamento Wolfaudi comitis pro conditu
monasterii Sancti Michaelis {n agro Virdunensi <• in aliis eius aevi monumentis, locum hunc iam
tunc celebrem fuisse oportuit, ut pago cognomini nomen indiderit, qui proinde hic potuerit designari,
lieet serius Barrum-Ducis cognominatus. R.

CIIRONICARUM QUAK DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 97

Barrentibus^ receptus est, corumque'' omnes redditus publecus pro inicium rcceptionis
consilio Wiomadi benigne concessit. Deinde ab onines Francos resublimatur in rcgno,
multaque prilia cum Eiegio egit; plures strages ab ipso facti sunt in Komanis.

12. Basina, qui Bysinum regom in Thoringia iugalcm habebat, cum audissct Gre?. 11,12.
Childericum a Francis in regno sublimato, curso veloci, relinquens Bisinum, ad Childc-
ricum transit". Qui cum eam*' sollicite interrogaret, qua de causa ad eum de tam longe
venisset, respondisse fertur : 'Xovi', inquid, 'utilitatcm tuam, quod sis valde strenuus, ideo-
que veni, ut habitem tccum. Si uteliorem sub caelo scissem, ad eodem"^ cxpefissem'.
Quem Childericus gaudens, et diligens** eiusdem pulchritudinem, in coniugio copolavit.
Cum prima^ nocte iugiter stratu iuncxissent, dicit ad eum mulier: <Ac nocte a coitu
virile abstenebimus. Surge secrecius, et quod videris ante aulas*' palaciae dicis an-
L-illae tuae'. Cumque surrexisset, vidit ' similitudinem bisteis leonis, unicornis et leu-
pardis ambolantibus. Reversusque, dixit muliere que'' vidcrat. Dicit ad eum mulier:
Domini mi, vade dinuo, et quod videris narra ancillae tuae'. Ille vero cum foris ad-
;sset, vidit bysteas similitudinem ursis et lupis deambulantibus. Narrans et haec mulieri,
3onpellit eum tercio, ut iret et quod videbat nunciaret. Cumque tercio exisset, vidit
aisteas minores similitudinem canis et*»* minoribus bistiis ab invicem detrahentes et volu-
:antes. Cumque Basinae haec universa narrasset, abstinentes se caste' usque in crasti-
Qum, surgentes de stratu, dixit Basina ad Childericum: ^Que visibiliter vidisti'' viritate
subsistunt. Haec interpretationem habent: Nascitur nobis filius fortitudinem leonis
jignura et instar tenens; filii viro eius leupardis et unicornis fortitudine signum tenent'.
Deinde generantur ex illis qui ursis et lupis fortitudinem et voracitatem eorum simila-
bunt. Tcrcio que vidisti ad'" discessum columpna regni huius erunt, que regnaverint"
id instar canibus et minoribus bisteis; eorum consimilis erit fortitudo. Pluretas autem
Tiinoribus bisteis, que ab invicem detrahentes volutabant, populos sine timore princi-
pum " ab invicem vastantur'. Concepit Basina et peperit filium nomen Chlodoveum. ib. 12.
Eaec fuit magnus et pugnator egregius, ad instar leoni fortissemus cyteris regibus. Chil- ib. is.
iericus cum Odovacrum rcgi' Saxonorum Aurilianis pugnans, Andegabo victor pcrrcxit^.
^lortuo Egegio, reliquid filium SyagriumP nomen. Eodem tempore Brittonis de Bctoricasl

Capp. 11. 12. 1. 2a. 3. 46»*. c'' ».

Cap. 11. a) ita 1 (corr. BarrensibusJ. 3. 4c> ; ab arrentibus 2a. 46^'; a parentibus Chron.
i. 741; parentes Aim. I, 7. b) que om. 2a. 46^*. c».

Cap. 12. a) transiit 462*. (.2. b) ea solite (corr. sollite) 2o. c) ad eum 3. d) diligenter 3.
i) pri postea corr. prima 1. f) aulans corr. aulas 1, et sic 2a. g) leub. corr. leup. 1; bcobardo
•.orr. lcobardi 2a. h) quem 3. h*) suppleas pluretas ex l. 24. i) casti 3. k) v. v. s. h. om.
la. 3. Ab^'.c^'^. 1) tenens 462*. <;•• *. m) addissem pro a. d. 2a. n) regnaverunt 3; regna-

rerit 4i>*. c'- *. o) principium 2a. 3. p) n. Siagrium 46*'. c'. 2. q) Beturicas (Betorecas 3;

3etorica 46*'; Bituricas 4c'.2j a 2o. 3. 46**. c'-*.

1) De vinione Daainae cf. Brosien p. 14, Wailz, 'VG'. II, 2 ■», p. 397. Qua in cnar-
■anda vel potius fingenda scriptor Danielis visionem (Dati. c. 1) exemplum sihi proposuisse
;idetur. Daniel 'quatuor bestias grandes' videbat: prima quasi lcaena, sccunda similis nrso,
ertia quasi pardus erat; quarta 'habebat cornua decem'. Fredegarius autem lconem, unicorncm,
eopardum simul prodendos curavit, deinde ursum quidem eduxit , sed lupum socium dedit, tum
ninores bestins ipse addidit, dum apud Daniclem ut omnes roborc pracdant, ita ultima bestia
•eUquas supcrat. Etiam 'interpretationem sermonum' Frcdogario similem esse patet. Danicl: hac,
nquil, quatuor bcstiae magnae quatuor sunt regna, quac consurgcnt dc tcria. At dum
Danieli tjuartum regnum 'maius omnibus regnis' est, Fredegarius uHivios regcs viles, effeminatos
radit. Quod qua ratione a scriptore Franco saeculi VII. mutatum sit, ncmo est qni non inleUcgat.
i) Apnd Greg. titulo carct, dux in lAbro hist. Franc. c. 8. appellatnr; cf. lunghavs l. l. p. 14, n. iJ.
}) Childerirum Aurelianis pugnasse, Adovacrium vcro cum Saxonibus Andegavos venissc, tradit
jTegorius. Fred. hnec confudit.

S8. R. Meroving. II. Ll

98 CHRONICARUM QUAE DTCUNTUR FREDEGARII SCHOEASTICI LIBER III.

Orp?. II. iP. ad Gotlns oxpulsi, miilti apud Dolensem percmpti. PauUis comex cnm Romanis et Francis
bcllum Gotliis intulit et predas egit. Childericus, Oclovaero superato, Paulo cometae inter-

ih 19. fecit, Andcgavo obtcnuit. His actis, intcr Saxones et Romanos bellnm gcstum". Saxones
tcrga vertcntes, multis ex eis extinctis, insulae eorum cum mnlto populo interempto
Francis capte adque subvcrsi'' sunt. 5

ib. 20. 13. *• Ipso anno'' tcrre motus fuit. Eoricos Gotborum rcx 14. sni ' rcgni anno''

baselcca*' sancti Inliani Brivate ' columnis ornatam'' mirificae construxit. Rognans Eoricus

ih. 2». an. 20 ^ In Burgundia nimia famis opprcssio advenit. Cumquc poi^ulus a fame diversis
rcgionibus dispcrgeretur, ncc esset qui alimnnia prebcrit,

ib. 24. 14. Aedicius" quidam cx senatoribus niagnam tunc rem in Deo*' fecisse perhibetur. lo

Misit pueros suos cum aequitibus et plaustris pcr vicinas sibi civitatis, nt eos qiii inopia
vcxabantur sibi adducerint. Cunctus paupcris, quo s invcnirc potucrunt, adduxcrunt ad domum
eius; ibique eos tcmpore sterelitatis pascens, a fam e liberavit. Fuerunt plus quam
4 milia, quos aluit usque tempore ubertatis. Post quorum discesso vox e celis lapsa
pcrvenit, dicens Aedicio: 'Qnia fecisti rcm banc, tibi ot semine tuo panes non indiget in is
sempiternum'. Aedicius mirae velocitatis fuit; pluris' vicibus multitndinem Gothorum cum

ib. 25. paucis' in fugam convertit. Aevatrix*' rex Gothorum excidens Spanum*^ liinitem, gravem
in Gallies intulit pcrsecutionem.

"'2". l.T. Defuncto Cliilderico, Chlodoveus, eiusdem filius, regnat^ pro eo. An. autem

quinto regni cius'' Syagrius Romanorum patricius-* apud civitatcm Sexonas, quam quondam 20
pater suos tenuerat, scdcm habebat. Quem Chlodoveus cum Ragnachario*^ inruens, Sya-
grius inlisum'' cornens cxercitum, tcrga vertit ef ad Alaricum rcgem Tolosa'^ curso veloce
perrexit. Glodoveus legatus ad AhiricumS mittens, ut eum reddorit; alioquin noverit, sibi
bellum inferrc. Ad ille inetuens, ut Gothornm'' pavci-c mus est, Siagrium vinctum legalis
traditV Quem Ghlodovcus custodiae mancipavit, regnuraque'^ eius acceptnm, eum gladium 25
truncare' precipit. Chlodoveus, eo quod esset fanatecus, ecclesias depretare
per m i s i t.

••> 27. 16. Tgitnr de eclesia Remiciani ^ urbis * orcium magnura hostis abstulerat cum

reliqua menister i a**. Sanctus ac •■ apostolicus Remedius pontifex eiusdem urbis ad

Capp. 12 — 16. 1. 2a. .3. 4^2*. c>- 2. 30

Cap. 12. a) est add. 41"^'. e-. b) subver corr. subvcrsi 1.

Cap. 13. a) vumeriis erasvs et ante Eoricos relatus est 1. b) an. 1, >]uod j)ro anno posilum
h. l. relinere nohiimus. c) anno r. s. 2a; r. s. a. 46^*. c-. d) ila 1; ecclesia 2o. 3; baselica 4c^;

basilieam 41"^*. c"^. e) ornatum corr. oniatam 1. fi 27 perperam Greg.; Fredegarius mendum correrit.

Cap. 14. ai Ecdio. Greg. semper. b) Dno 2«; confisns om. Fred. c) CCEUATRIX 1 ; 35

. cc . cnatrix pcr G. 2fl. 3; Ducentos (ducentus 4ci- ^) Evagrus per G. 4^^*. ci--; Evatrix cold. B Greg.
d) Ispaniis 4^-*; .Spanorum 4c'- ^.

Cap. 15. a) rejnavit 462*, c^. b) r. sui 46**. c'- 2. c) Ragnahario 2a; Regnachario 3. 4i2*.
d) inlesum 2a. 3. e) et om. 1a; ad om. 3. 41"^*; Adalrigum 4c' ; Adalricum 4c2 pro ad A. f) Tho-
losam Ah-*; Tholosae 4c'- 2. g) Alanim 2n; Alricum 4e'- 2 h) Gothurum corr. Gothorum 1. 40

i) tradidit 2a. 4//2'. c^; tradedit 3. k) regemque postea con: regnumque 1. 3. 1) ita 1. 4c>- ^; tru-
cidare 2a; trucari 4i2*; feriri mandavit Greg.

Cap. 16. a^ Remicianis 2a; Remensi corr. Rcmcnse 4?-2*. Eemisiane 4c'' ^. b) mini.sterii

omamenta Greg. c) om.. 3; atqne 462*. ci. 2

1) Brivate n Fredegario probe additum e.<;t. F.st Saint - JiiUen de Briovde; ef. Longnon, 45
fGeographie' p, 494. Sed tjui hainlicam ornavit Victorius dux, non Euricus rex eraf. 2) quadara
vice Greg. 3) decim viris Greg, 4) rex^Greg. 5) de quadam eclesia Greg., qui de

Remedio quoque nihil retnlit, Loening, 'Geschichte des deut.^chen Kirchenrechtfi' II, p. 7 n,,
bene censuit , quae Fredegarivs adiecit, duhine fidei esse, cum perspiei non possit, qua de cavsa
Gregorius Remedii nomen silentio praeterisset, "iO

CIIRONICARUM QUAE DICUNTUR PREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 99

Grlodovco veniens, ijostolaus''', si aliiit de saciis vasis recipere iion mereretur^, saltim vel Gieg.u,27.
orciuiii illuui reciperit. Audicns rex, dixit: 'Mitte nunciuni"' ustjue Suissionas; ibi que
adquisita sunt devidenda erunt. Si niihi illud sors dedirct, pcticioncni tuam implebo'*'.
Cum preda iu medio devidenda puneretur, ait rex: 'Kogo, ut saltim mihi vas istud^
extra partem concedatis'. Haec regem dicenti, respondent Franci: 'Gloriosi rcx , que
cernimus tua sunt, sed et nos tui^ sumus ; domini, quod tibi placet, fac'. Tuuc unus levis,
invidus et facilis voce magna orceum inpulit, diccns: 'Nihil hinc accipies, nisi quod tibi
sors vera largitur'. Rex iniuriam hanc patientiae lenuit. Sortem positam, acceptum
orceum beati Remedii transmisit, servans abditum sub pectore vulnus. Kalendas Mar-
cias ' iussit omnes armorum S phalangiae ostensurus. Ubi cunctis circuebat, venit ad
orciae percussorem, dicens ad eum: 'Inculta est arma tua, neque securis cst utiles'.
Adprehensam securae cius terrae dciecit. Et ille cum paulolum incliuatus fuisset, rex ele-
vatis manibus securae capud eius defixit'': 'Sic', inquid, 'et tu Suisionas orceo fccisti'; magnam
sibi per banc causam timorem statuens'.

17. Fuit igitur Gundiochus rex Burgundionum ex genere Athanarici regis persecu- ib. 28.
toris. Huic fuerunt quattuor fili, Gundobadus, Godegysclus, Chilpericus et Gudemarus. Gun-
dobadus Chilpericum, fratrem suum, interfecit^ gladium; uxorem eius, legato ad coUo lapide,
aquis inmersit; duos filius eorum gladio trucidavit^; duas filias exilio'^ condemnavit, quarum
senior nomen Saedeleuba^ mutata veste se Deo devovit, iunior Chrothechildis'^ vocabatur.

18. Porro* Clilodoveus legationem in Burgundia saepius mittens, conperentes'' Chro- ib.28,
thechilde. Et cum non esset licetum eam videre, Chlodovius Aurilianum quendam ex
Komanis ingenio quo potebat Chrotechildem praevidendam direxif^. Ad ille nisi sin-
gulos, ad instar mendico peram ad dorso ferens, veste deforme, illis perrexit partibus,
anolum Chlodovei, quo pocius ci-ederetur, secum portans. Cumque ad lanuam''-* civi-
tatem, ubi ChrotecJiildis cum germana Saedeleuba sedebat^, venisset, et illas hosjiitali-
tate^ peregrinis sectantes, eum cau.sae mcrcides suscepissent', et pedis eius Chrotechildis
lavarets, Aurilianum verbo secreto, iiiciinans ad eam, dixit: 'Domina mi'', grande vcrbo

tibi nunciaturus sum, si loco dare dignas, ubi secrecius suggeram'. llla annuens, verbo
secreto audiens, dixitque Aurilianus: 'Chlodoveus rex Francorum me direxit; si voluntas
Dei fuerit, te' vult culminis sui sociare coniugium. Ut certc ficeris, hoc anulum tibi
direxit'. Quem illa accipiens, gaviso gaudio.magno, dixitque ad eum: 'Accipe ccntum
soledus pro laboris tui munere et anolum hoc meuni. Festinans reverte ad dominum
tuum et dic ei: 'Si lue vult matrimunium sociari, protenus per Icgatus'' patruo mco
Gundebado postoletur. Legati qui veniunt obtenta' ad presens firment, placitum sub

Cajjjt. 16—18. 1. 2a. 3. 4^2*. c'- ^.

Cap. 10. a) postolas corr. po.stolans 1; iioscons Grcg. h) mcretur 2a. 3. c) imn(c)cioH

ib'^'. c'- *. d) imjdco ''la. 3. c) vastu dcxtcra jyro v. i. e. 2«. f) ui e corr. m. al. (tuos jrr. m.

Monod) 1; tuo — dominio (Jrig. g) arinatorum 4b-'. c^. lij divisit 4b'^* ; dirigit 4c'- '^. i) timorcni
Fecit 2a. 3 (»ed 4 recte).

Caj). 17. a) interficit 2a. b) exillo jioslca corr. cxilio 1. c) Chrothildis vocatur 2a. 3;

RothechildLt 46*'; Rotechildi.s 4c' el lufra 3.

Caj>. 18. a) nuUa caj). distinctlo, sed jrrivia liltera eminel 4c'-^. b) i/a 1. 4c'; conparcnlo.s 2a;
L-ouberente» 3; comperientcs 4/y*'. c'. c) ovi. 2a. d) Icniiaui 3. c) lio.spitalitatcs 2a; lioHpitali-

tatem 46**. c'- *. f) sUBCfjiisnot 3. g) lavavit Aiiriliauus (gic etiam 4c' ; Auiclianiis 46**. c*j 2a. 3.

h) milii 2a. i) vult te 2a. 3. k) lcgatum 46^'. c'*. I) obtata 4c'*; a. p. o. 46*'.

1) . . iuHsit, omncm cum armorum apparatu advenirc faiangam, obtcnsuram in campo
Marcio horum armorum nitorem. (Jrcff. 2) Cf. IJindinf/ I. I. ji. 114 n.; Jalin, I, j>. .04.0 n.;

II, 19. .'}) qiiarum Hcnior miitata vcste Clirona — vocabatur drt://. Sidelfuba re</iua eccle-

liam in Huburbano GenavciiHi connlruxinne ff.rlur ; f.f. infra lib. 1 V, c. 'JiJ. 4) (Jenf,

13*

100 CIIRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III.

caelcritate instituant. Nisi ad perficiendum''' festincnt, Aridii ' cuiusdam'' sapientis de
Constantinopole adventum vcreor, cuius consilio, si prius venerit, haec omnia dissipan-
tur'. Aurilianus eodem habito quo venerat redit*^ ad propriam. Cum iam prope Auri-
lianensim territorium nec procul a domo prope"^ accesset, quedam pauperi mendico in
via secum iteneris socium habebat. lam securus Aurihanus sopore depressus, a col- 5
legam suam pera cum soledus eiusdem furatur". Cumque a somno expertus fuisset,
maerore picnus curso veloci perrexit ad propria; dirigensque piieros inquirendum'' men-
dicum, qui peram eius portabat. Quem adprehensum AuriUanum preseutants, eumque
fortitcr triduo caeso pcrmisit ire mendicum. Protcnus AuriHanus Chlodoveo regi per
singuLa narrans'', Soissionas nunciat. Quod cum Clodoveo utiUtas et consiUus Chlotechilde 10
C.reg.ii,28. placuissct, legatus ad Gundobadum dirigit, petens, ut Chrotechildem , neptem suam,
ei' coniugium sociandam traderit. Quod ille denegare metuens'' et sperans amici-
ciam cum Chlodoveo inire, eani daturus spondet. Legati' oflferentes soUdo et dinario',
ut mos erat Francorum, eam partibus Chlodovei sponsant, placitum ad presens petentes'",
ut ipsam ad coniugium traderit Glodovco. NuHa stante" mora inito placito, Cabylonno" 15
nupcii preparantur. Venientes cum caelcritate Franci, Chrotechildcm a GundebadoP
acceptam Icvantcs in basternam, cum multis thensauris'i ad Chlodoveo diregunt. Chlote-
childis cum iam conperisset adventum Aridio, revertentem ab imperio, dixit ad seniores
Francis: 'Si volestis"" me domino vcstro presentare, removite me de basternam, supra^
acquum levate ' et quantum protenus potueritis illis partibus caeleratae". In hanc 20
basternam ad suam non posso venire presenciam'. Franci, levata Chrotcchilde super
acquum, festini ad Chlodovco^' pergunt.

19. Cumque Aridius' a Massilia velocissirao curso, haec audiens, ad Gundobado
venissct, dixitque ci Gundobadus: 'Audisti, quod amiciciam cum Francis inivemus^,
neptemque meam Chlodoveo tradedi uxorem?' Respondensque*' Aridius, dixit: 'Non 26
est haec amiciciae cultus, sed inicium discordiae perpetuae. Remeniscere debueras,
doraini mi, quod genitorem Chlotcchilde, germano tuo, Chilperico gladium trucidasti,
raatrem eius, lapidem ad collo legata, negare iussisti, duos eiusdem germanos, capite
truucato'^, in puteum fecisti proiecere'. Si prevaluerit, iniuria parentum vindecavit.
Dirige protinus exercitum post eam, ut revertatur. Facilius unus feris'' iurgium, quam so
omni tempore tu et tui^ scandalizeris a Francis'. Haec audiens Gundobadus, exer-
citum^ postergum Chrotechildis retentandums dirigit; qui consequentes'', thensarus et
basternam cuncta retentant. Chrotecliildis vero cum propinquasset' Vilariaco ^, in qua
Ciilodoveus'* resedebat, in territorio Trccassino, aduc antequam terminus Burgundiae

Capp. 18. 19. 1. 2a. 3. 46^^ ci- 2. 35

Cap. 18. a) perlperf. 1. b) cususdam corr. pr. m. cuiusdam 1. c) rediit 2a. d) prop-
accesset postea corr. propria accessisset 1; prope accessisset (accesserat 46^*) 2a. 3. 46^*; prope ac-
cessit 4c'-'^. c) e. furatus est 4b^* ; eius defuratus (defuratos ^c^) 4ci-2. f; ad querendum 46^*. c'- *.
g) presentabant 2a; presentent 3. h) narrat Suissionas 3; narrans fuisse onetis (honestas 4c^) sug--

gestiones (sugesciones 4^2*) n. 46^*. c'-2. j) ad add. 2a. k) metuit 2a. 1) legatio 3. m) petens 2a. 40
n) existente ib^*; instante 4ci-2. o) Cabillono 2a; Cabyllonio 3; Cavalonno 4b'^' ; Cavilonno 4c'; Cavil-
lono 4c*. p) Gundcbago 3. q^ tlieusauris 1. r) vohieritis 2a. s) super 2a; et supcr ib'^*.c^-^.
t) me add. 2a. u) caeleraeae postea corr. caelerate 1; celereate 2a; celerate 3; accelerate 46^*. c'.
v) Chodoveo 3.

Caj). 19. a) iniemus 4i2*; invenimus 4c'- ^. b) que ovi. 2a. c) truncatos ih'^* ; trunca- 45

tum 4c'- 2. d) om. 2a. e) tuis 2a. 3. 46^*. f) ercitum postea coi-r. exercitum 1. g) rcten-

tandam 46^*; retentanda 4ci- ^. h) consequenter 462*. c'- 2. i) adpropinquasset 2a; appropin-

quasset 462*. ^) Chloveus postea corr. Chlodov^us 1.

1) De Aridio v. Greg. II, 32. et infra c. 23. 2) Cf. Formul. Bignon. 6 (ed. Zeumer

p. 230j. 3) Cf. siipra c. 17, 4) Villcry (Aube, arr. Iroye.f, cant. Douilly) ; cf. Longtion, 50

'Geographie' p. 75 n,

■'-HALL'3

CHRONICARUiM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 101

Chrotechildis preteriret, rogans eis aulebus^ ducebatur, duodicera leuvas in utrasque
partis de Burgundia predarint et incenderint ''. Quod cuni, pennittente Chlodoveo, fuisset
impletum, dixit Chrotechildis: 'Gratias tibi ago, Deus oranipotens, quod iniciura vin-
dicte de genitoribus et*^ fratribus meis video'.

5 20. Tunc ad presens Glodoveo^ perducctur, ipsainque in matrimonium Greg. n,28.

Chlodoveus accepit, quara culto regale perfecto dilixit aniore. Habebat iam tunc Chlo-
doveus filium de concubina'' nomen Thcudericum'^. Chrotechil di s cum primogenitum filium ib. 29.
habuisset, quem baptismum consecrare vellit, verum^ adsiduae suadens, christianus
efficere, nuUatenus ad eonci I iandum" regis animus niovebatur, dieens: 'Deorum nostro-

10 rum iussione cuncta creantur; Deus vester nihil posse manifcstatur ', Regina filium ad baptis-
mum exibet. Baptizatus autem puer, quem Ingomerem vocitabant, in albis obiit^ Qua de
causa permutus felle S rex, increpabat regina, diccns: 'In'' nomine dcorum meorum puer
fuisset, vixerat*'. Regina'' Deo omnipotenti gratias agens, ut de utero suo genitum in
regno suo acceperit'. Post hunc geuuit filium, quem Chlodomere'" vocavit. Cuni bapti-

15 zatus" aegrotare" coepisset, dicebat rex: 'Et isti, sicut fraterP, moritur'. Orante matre,

Domino adiuvante'1, convaluit. Regiua tamen adsiduae regi verbis blandiciis ad Christi ib. 30.
cultum suadebat.

21.' Cumque bellum contra Alamannus Glodoveus rex moverit, suadente ib. 30.
regina, vovit, si victuriam'' obtenebat"^, effecerit christianus. Cumque uterque

2ophaIangiae certamine iungentes, dixitque Chlodoveus: 'Deurn invoeo, quem
Chrotechildis regina^ colit; si me iobaret" in hoc prilium, ut vincam hos adver-
sarius*^, eroque illi fidelis'; Alamanni terga vertentes, in fugam lapsiS. Cumque regem
suum cernerint interemptum, novera''* ann. exolis a scdibus eorum nec uUam' potuerunt
gentem conperire, qui ei"* contra Francos auxiliaret,- tandera se dicionem Chlodoviae

25 subdunt. Nam cum de prilio memorato superius Chlodoveus Reraus fuisset reversus,

clam a sancto Remedio Remensis' urbis episcopum, adtrahentem etiam Chrotechilde ib. 31.
rcgina, baptisrai gratiam cum sex^ milia Francis in pascha^ Doraini consecratus "".
Cum a sanctura Remediura in albis euangelio lectio Clodoveo adnunciaretur, qualera"
dominus noster lesus Christus ad passionem venerat, dixitque Chlodoveus: 'Si ego

30 ibidera cura Francis raeis fuissera, eius" iniuriara vindicassira'. lain lidera liis verbis
ostendcns, christianum se verura esse adfirmat.

Capp. 19-21. 1. 2a. 3. 462*. cJ- 2.
Cap. 19. a) ita corrupte 1; aulibus 2o; aulibus (aulebos 46^*) a quibus d. 41'^*. c'.'; a quibu.s
reeie R. b) incenderunt 2a. c) vel 46^*. c^.

35 Cap. 20. aj Glodoveo corr. Clodoveo 1. b) concuba postea corr. concubina 1. c) Theu-

(leriam 3. d) i. e. viro. e) ita 1. 3; consiliandum 2a. ib^*; conseutiendum 4c'-2; credendum Greg.
{) abiit 3. g) f:lle pr. m. corr. felle 1. li) Si in Greg. i) vixisset 2a; fuisset dicatus, vixisset

utique Greg. kj vero add. ^b'^'. c*. I) acciperet 4i*'. c'- *. m) Chlodomerum 46^*; Chlodo-

roero 4c'- '. n) esset add. 2a. o) aegrota recepisset 3. p) eius add. 2a. 4) iubcnte Greg.

40 Cap. 21. a) diHtinctione carel 2a. b) victur. corr. victor. 1. c) obuebat corr. obteneret 1.

d) om. 46*'. c'- 2. e) iuverit 46*'; iuvaverit 4c'- *. f) meos add. 2a. 46^'. c*. g) suut add.

2a. 46*'. c^. h) octo 2a. i) viam jjro u. 46*'. c' ; vivam, auperacr. m. al. t viain 4c*. k) eis

2a. 3. 46*'. c'- '. \) Remi.ssis corr. Remensis 3, ubi urbis deeat. m) est add. 2«. 46*'. c*.

n| qualom pottea corr. qiialiter 1; cf. aupra p. 79, l. 6. o) om. 2a.

^r, 1) Cf. Merkel, De Repnbl. Alamami. p. 32; Wailz, 'VW. II, \\ p. '»7; Jmiffhans I. I. p. 46;

V. Schuhert, 'Die Unterwcrfung der Alamanni-n' p. 174. 2} amplius tria milia Greg. 3) Rett-
herg, ' Kirchengeachichlf.' I, p. 276. recte coniecit, ut tempure paachatia Chlodovechi haptiama faclum
eaac putarftur, ram praccipue rcm cauaam fuiaae, quod antiquo rnnrc chrialiani illo tempore
haptizahantnr; v. Juaghaua l. l. p. .06, n. 2. F.x cpiat. antrin Avili (Auct. anliq. loni. VI, p. K»)

50 patet, Cldudovechuin dic nativitatin Doinini aU rcliyionem chrialianain foiinrrsuin raar.

102 CHKONICAliUM QUAE DICUNTUR FKEDEGAHIl SCIIOLASTICI LIIJER III.

reg.ll S8. 22. Gudegiselus*, frate r Guu dobadi, solatiuni pcr laegat i s Chlodove o postulans,

cuin cum coiiperigset fortissimo in prilies, proraittens, si eieccrit'' Gundo-
badum cum suo solatio a rcgno, tributum partibus Clodoviae dissolvc r i t "^. Gundo-
badus ignorans doium fratris Godegiselus, ad euin misit, dicens: 'Veni, ut resistamus''
Fraucis uniauimiter, ut quod'' aliae geutes passi sunt non pcrferamus ' '. Ad illeS: 5
'Vadam', inquid, 'et prcbcam tibi auxilium'. Chlodovcus cum Francis adversus Los duos
regis castra Divionense cainpania dirixit ad priliuin, Godegyselus Chlodovco con-
iungctur, ac uterque exercitus Gundobad o populo adtcrit. Ad illc dolo fratris cognusccns,
terga vcrtit''; Rodani ripam percurrens, Avenionem' urbcm ingreditur. Godegisilus '', obtenta
victuria, promissa Chlodovio ex partc cmplens, Viennamquc triumphans. Chlodoveus' rex 10
post Guudobadum dirigit', eumque de civitate extrag i v c 1 1 i t.

ib. 32. 23. Aridius pr u dcntissi mus vir cura Gundobado inti'a* castra scdens, ad'' Gun-

dobado agit: 'Oportct tc liniri'^ huius homincs feritatem. Ego simulor'' a te fugire, ad eum
trausibo, ut faciam, neque te neque hanc noceat regionem. Quodcumquc tibi per meo
iniuugit* consilio, facieuduin promitte, douec causam tuam Dominus prosperat'. Ari- 15
dius"^ vale S dicens, ad Chlodoveum pcrrexit, diccus: 'lllum pcrfidum Gundobadum relin-
quens , tua e gloriae expeti'''; ac beuiguiter a Clodoveo recipetur, Eratq u e
iogundus in fabulis, strcnuus in consiliis, iustus in iudici 0 ct * conmisso fidelis. Dixit' ad
Chlodovio'': *Tua est haec regio, quare eam vastare permittis? lube Gundebadum
tibi tributa solvendum, ct ipsum et rcgione' dominabis. Quod si noluerit, pcrfice 20
quod cepisti'. Haee iniuncta a Chlodoveo Gundobadus implcre promittens,
Chlodoveus rediit in Francia, relictis cuni Godegysclo quinque niilia Francis. E^xiens

ib. 33, Gundobadus de Avinione'", resumptis viribus, Gudcgyselus Vicnna" circumdat; per aque-
doctu" in civitate" ingrediens, Godegiselum interfecit. Francis adgregatis in unam
turrem ferro trucidavit^, nihilque postea Chlodovco reddere" disponens. 25

ib. 3i>. 24.^ Igitur Alaricus rex Gothoruin'' cum amicicias fraudulenter *^- * cum Clilodoveo

ib.37. inisset, quod^ Clodoveus, discurrente Paterno legato'' suo, cernens, adversum Ala-
rico arma coramovit ct in campania" Voglavensim decimo ab urbc Pcctava miliario
Alarico interfecit; et * plura'^ manu Gothorum trucidata, regnum eius a mare Terreno
per8 Ligere fluvio et montes Pereneos usque Ocianum nuire a Chlodoveo occupa- 30
tum est. Thensaurus Alarici a Tholosa auferens, secum Parisius duxit. Multis muncri-
bus ecclesia'' sancti Marthini et sancti Hclariae ® ditavit, quorum fultus auxilio haec

Caijp. 22 — 24. 1. 2«. 3. 4^2*. c»- 2.

Cap. 22. a) Chodcghisehis , infra Chodcghyselus 3; Chudcghisclus 4J2*. b) eiceret 2a;

eicerit 46^*; eieceris 4ci- ^. c) solveret 46'^*; desolvere 4c'-2. d) resistemus 2o. e) cum 2o. 3. 3&

f) feramus pr. f?J m. corr. perferamus 1 ; perferamus nos 2o. g) dixit add. 46**. c'- ^. h) iia Fred.
cum Greg. codd. B 4. 5. i) Avionem 2a. k) in loco vacuo sec. m. add. 1. 1) Chlo | veus 1.

Caj}. 23. a) in corr. pr. (?) m. intra 1. b) ait ad G. 2o. c) ila scripsi; linis huiuri 1;

linire hu 2o; linire huius 3. 46**. c'- 2. Jj simiior 2«. 3. e) iniun(c)xerit 4b'^*. ('• ^. f) ub A.

c. 24. incij). 2a. 3 fnon A). g) vahledicens postea corr. valedicens 1 ; Gundobadum (Gundeb. 2a) 40

add. 2a. 3 (non 4). h) expetivi 2o; expedi 3; expecii 4b'^' ; expetii ^ci-*; ac om. 2a. 3. 46**. c'- *.

i) que add. 2a. k) Chlodovio corr. Chlodoveum 1. 1) rcgione corr. regione 1. m) Avione

2a. 3. 4i**. n) Vienna . . . aquedoctu . . . civitate corr, Vicnna . . . aquedoclu . . . civitate 1.

o) redde 3.

Caj). 24. a) 25. 2a. 3. b) om. 2a. c) fraudolentus 3. d) lcgatario 46**. c*. e) campo 45
Grei/. f) phnima 2a. g) per om. 46** ; ct L. (Ligare 4c') 4c'- *. h) ecclesia corr. ecclesia 1.

1) abiit Greg. 2) in om. Fred. 3) eos Tholosac in exilium ad Alaricum rcgem

transmisit Greg. 4) C/. Dalm, 'Konige dcr Germanen' V, p. 107, n. 2, 5) Haec lib. II,

c. 58. fusius narrata sunt. 6) Pictaviensis , quam basilicam CJdodoveus maxime coluit ;

cf. Greg. //,37, 60

CHRONICARU.M QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 103

cernitur implisse. Cumque» Parius'' perrexi sset^, ibique cathedram regni constituit. arcg.ii,38,
Theuderic u s, eiusdem filius, civitatebus captis circa maretima', a patris iusso ib. 37.
P a r i u s ^* f i 1 i u s ad eum r e v e r t i t u r ''. ib. 38.

25.^ Filium Sygiberti regis nomen Chloderico, quem cum exercito in eius solatio iii.4o.
contra Gotus Chlodoveus habuerat ^, linicies'' verbis, dum per Scalde navigarent, ad-
tractum. Ipsi vero patrem suum Sygibertum in Bochonia<= interfecit dolose ; ipse
a percussoribus Chlodoviae interfectus est. Regnum Sigyberti absque ullo prilii^ cum thin-
sauris Clodovius adsumpsit.

26. Charirico^ i'ege , parentem suum, Chlodoveus interfecit et regnura suum ib. 4i.
s i b i s n b d e d i t.

27. Ragnacharium re g e m adque suum parentem Chlodovcus dolis interfecit ib. 42.
manu propria et fratrem suum Rieharium similiter manu propria iugulavit.
Regnum Ragnachariae, qui apud Camaracum sedem habebat, sui dicione subgicit.
Regnus Clodoviae maxime per totas Gallias dilatatur. Studiose tractavit, ut nullus

de suis parentibus superesset, nisi de suo simeni, qui regnarit.

28.^ Mortuo Chlodoveo, sepultus est in ccclesia sancti Petri ap o st oli, ib. 43.
qnem suo opere construxerat. Obiit post Voglensim bellum anno 5. Regnum tenuit
ann. 30. A transito sancti Martini usque ad transitum Glodoviae fiunt ann. 112. Chrote-
childis regina ad limina sancti Martini Toronus orationibus et vigiliis pervagabat.

29. Quatttior filii Clodoveo, id est Theudericus, Chlodomeres =>, Childebertus et Chlo- ib.iii,i.
tarius, regnum'' eius aequo ordine inter se deviderunt. Sortitus est sedem '^ Theudericus
Mettis, Chlodomeres Aurih'anes, Childebertus Parisius et Chlotharius Suessionas. Theu-
dericus habebat iam filiura nomen Theudebertum utilem et strenuum.

30." Araalricus, filius Alarici, sororem eorum in matrimonium accipit, per quam ib. iii, i.
Barcenona'' a Childerico^ et Francis occisus est. Dani aevicto*^ navale Galleas appetunt, ib. 3.
i n regno Theuderici

31." Inrunt'', a Theudoberto, fili o Theuderici, superantur, oraneraque pre- ib. 3.
dam et vetam'^ amiserunt.

32.^ Thoringorum tres fratres regnabant, Badericus, Ermenfridus ct Bertharius. ib, 4.
Ermenfridus Bertharium interfecit. Instigante uxore Erraenfridi nequissiraa noraen Amal-
berga, et Baderici*', germanum suum, cum'' solatio Theuderici interfecit.

Capp. 24-32. 1. 2a. 3«. 462*. c'- «.

Cap. 24. a) a Cumque c. 26. incipit 2a , el sic deinceps 27. cet. b) Parius corr. (sec. m.)

Pari.sui.s 1. c) perroxit 2a. d) sic seripsi; pari 1; patri 2«; patris 3. 4i^*; p. i. ad patrem

f. r. 4c'- *. e) revertititur in transilu a linea ad lineam 1,- rovertetur 2a.

Cap. 2.5. a) h. l. dislinclione carent 2«. 4b^*. b) i/a 1 ; liniciis 2a (uhi habierat) ; licinus 46^* ;
iicioiis 4c2 el JR. ; scribendum : blandicies, v. Wijlfjiin, 'Arch. f. Lat. Lexikogr.' II, j). 2G7. c) Biu--

conia 3. 4c'- *; Burgundia ib"^'. d) predii 3; pridie 4J2*. c'- ^.

Cap. 26. a) Harerico 2a; Charririco 3; Charricum 4&2*; Cliarrico 4c'- ^.

Cap. 28, a) 29, et s!c deinceps 2a. 3.

Cap. 29. a) Hlodemerus plerumque 2a. b) quo add. 2«. c) sedis Teodcrici 2<t.

Cap. 30. a) numerun 30. ante ntilem scripfus poslea anle Tlieudericus relatus exL 1. b) Rcr-
cenona 2a. c) Daniao victo 2a; Alamanni evocto 4c'- *.

Cap. 31. n) ila dislinf/uunt 1 fuhi postea anle Dani sif/nuvi relalum esl). 2a. .'5; dislinclione
carel Xb^' ; nb AJHm. c. 31. innipit Ac'^. h) iiinint poslea corr. inntunt 1. c) ila 1, i. n. vitain.

Cap. 32. a) distinrtione carent ih'^'. c' (non ic'^). b) I{aldorico, exp. 1 3. c) suum con-

nilio 4/>**. c'- *.

1) nrbes illa^ a nnibuH Gotliorum UHfjuo Biirgiiiidionum torminurn Grcti, 2) V. Clrrg.

II, 37 (SS. R. Mfirnv. I, ),. 101, /. 15;. 3; Cbildoborto rpcii^JLS Chron. S. Itrntf/in\ Amnlricns

( enim nh rxercitu C/tildehrrti occinus ent ; cf. infra c. i\ ; Dnlin, 'Konif/c drr ficrmniirn' V, p. 118.

104 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III.

Ipsi'' vcro a Tlieudobcrto », filium Tlicudcrici, intcrfectus est. Rcgnum Toringoruni
Francorum dicione subactum'' est.

33. Gundebadi lilius Sigymundus apud Genavensim» urbem villa Quatruvio''- *
Greg 111,5. iusso patris sublimatur in regnum ^, habeus uxorem filiain Theudeiici regis Aetaliae,

u u tl e habebat liliuui nomeu Sigyrico. E a d e m mortua, aliam duxit uxorem. Filium 5
s u u m S i g >' r i c u m noverc i insidias iussit interfici. Unde fortem*^ postea
paenitenciam a g e n s , monastirium sanctorum Agauninsium miri operis con-
ib. 6. struxit^ et alia plurcs monastcria acdifecavit. Chrotechildis adsiduae filius admonebat
mortem patris matrisque vel germanis suis ulcisci, Quam ob causam illi Burgundias
adpetunt, Sigymuud o *' et Gudomare i n pr i 1 i u m vi n c u n t. lo

io.6. 34. Clodomeris Sigymundo, dum* ad monasterium sanctorum Agauninsium

fugiret, captu m cum uxore et liberis Auriliancs a dducit. Gudemaris tcrga verte n s
latuit. Godemaris, resumptis viribus, regnum Burgundiae tenit'*. Chlodoraeres iterum
adversus Godemarem exercitum movit, interfecto Sigymuudo et uxore cuni liberis*'.
Praedictum ost 15

'•»•6. 35. a Chlodomcrc'' ab Avito abbati, quod fecerat Sigyraundo, ipso itere*' pas-

surum. Cumque Veseroncia'' Franci cum Burgundiouibus bellum inissent, Clilo-
domeres ^ capite truncatur, dcceptus ab auxiliis Theuderici, qui filiam Sigy-
mundi habebat uxorem.

ib. 6. 3G. Franci vero in*'' ipso prilio, resumptis virebus, Burgundiones Vese-20

roncia superatis et ad internitionera perductis, putriam eorum dicione''

subiciunt. Chlotarius uxorem Chlodemeris nomen Guntincham '^ uxorem duxit; filius-

que eius tres^ nominibus Theudoaldo'', Guntacharium et Chlodoaldo Chlotechildis ale-

ii). 7.11. bat'. Childebertus dolose Arvernus contra TeudericoS invasit. Chlotarius et

Hildebertus Burgundias adpetuut; sed Teudericus cum eis adgredi noluit. Childe- 25
ib. 12. bertus et Chlotarius, fugato Godomaro'', Burgundias occupant. Theudericus cum exercito

Caijp. 32—36. 1. 2a. 3. ^h^*.c^-^.

Cap. 32. a) Ipsi — est om. 3. b) subditum 46^*; subactus 4ci- *.

Cap. 33. a) Genuavensi 3. b) Quadruvio 3. 462*. ci- 2. c^ postea forte 4i2'. cJ-^. d) Sigy-
mundo corr. fsec. vi.J Sigysmundo 1. 30

Ca^}. 34. a) om. 2a. b) teuuit, Hlodomerns 2a. c) ut add. ib"^*, eras. (?) 4c'^.

Cap. 35. a) ita distinguunt 1. 2a. AJ)'^* ; distinctione caret 4ci; a Cuinque cap. incipit 4c^.
h) Hlodemarus 2a. c) ita 1. 4c'- '^; itcrum 2a (uhi ipso deest) ; iter 3; S. predixit ipso itiuere 46**.
d) Veferontia 2a; Veserontia 3 (item infra cum 2a); Veronica 46** {infva Tuerona); Veroneia ^c'- '
(item infra): Visorontiam codd. A\. Ci. Greg. e) Cholomeres 3. 35

Cap. 3C. a) i. i. om. 462*; post pro 1. i. 4ci-2. b) dicti 3. c) Gunthiocam 2a (ubi

d. u.). 3. 4<'- 2. d) his add. 2a. 462*. c*. e) Theodoaldo , Guntliarium et Hodoaldo 2a.

f) habebat 2«. 4c2 ; halebat 4cJ. g) pr. (?) m. add. 1. h) Godemaro 3; Chlodomare 462';

Chlodomero 4c*' 2.

1) Quis Ermenfridum interfecerit , Greg. III, 8. ignoravit. 2) Ita solus Fred.; cf. Bin- 4o

ding l. l, p. 225; Jahn II, p. 181. Est Carouge vel potius le Carre (parr. Meinier) prope
Genevam, cui ca.'<tellum Rolbaud proprinquum est; cf. Miiller, 'Schiceizergesch.' I, p. 118; Vuy,
'Note sur la villa Quadruvium', in 'Memoires de Vinstitut genevois' tom. X; Gatschet, 'Ortsetymo-
logische Forschungen' I, p. 10 sqq. 256. 3) Cf. Marius a. 516. Quod Binding l. l. p, 22b n. 779.
censuit, Fred. h. l. Mario usum esse, quia Sigimundus apud hunc levatus est, apud illum subli- 45
mafur, consensio ea non est, quae hanc opinioiwm probet; cf. Monod, 'Revue critique' 1869,
p. 262; Jahn 77, p. \%\. 4) Immo iam antea constructum fuerat, sed illud adauxit, ibique

psaUeniium continuum instituit. R. Cf. Marius a. 515; His consulibus monasterium Acauno
a Segismundo constructum est.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 105

Arvorn u s vastat. Mundericii m , qui se parcntein regi adsereret^, renuinque'' dcberi f-"'*?- 'H.
dixcrit, a satilletibus Theuderici occiditur, fraude deceptus. Res eius fisco
s u b i c c i u n t u r,

37. Inita^ pace inter Cliildeberto et Theuderico, cuni sacrainento datis obsedi- iii. ir>.
i bus, sed caelerius rumpetur. Multi lili senatorum ob hoc scrvitio subiec iun t u r.
Ncpus beati Grcgoriae Lingonici*' urbis episcopi*^ Trcverus euidam barbaro** serviens, in-
geuio Leones quidam cx coeis ipsius episcopi iiberatur et reducitur. Chrote-
cliildis regina cum filios Chloderaere, quos alebat, iu. i8.

38.* Parisius'' resedens, eos unico '^ amore diligerit, Childebeitus invidiain de'' eis
I ductus, Chlotariuni suadet, ut i n te rf e cer entur. Ex quibus duo, T li c udo a 1 du s ' et
Guntharius, Chlotliariae manu propria in tcr f i ci u ntur. Chlodoaldus ud clorccatuin
tundetur, dignamque vitam gerens; ad cuius sepulcrum Dominus virtutes digiiatur
ostcndere. Theudericus filium suum Tiieudebertum ubi*^ VVisigardcm, cuiusdam rcgis filiam, ib. 20.
disponsavit. Tlieudebertus relinqucns AVisicardem, Dootheriam gencre Romanam •" duxitib.22.

> u X 0 r e m S.

39. Thcudcricus 23. regni* sui anno moritur, regnuinque eius Theudebertus ib. 23.
adsumpsit. Maguum se atque in omni bonitate praccipuum o s te n dedit''. Deotheria ib. 25.
zelans a Theudobcrto, filiain suam dolo interfecit. Theudebertus, relecla Deotheria, ib. 2?!
Wibigardem duxit uxorein.

I 40. Childebertus et Teudebertus, foedus* inituiu inter se, contra Clilothariuin movent ii». 28.

exercituiii; sed oraoionibus Chrotechilde ad limina sancti Martini et'' divino noto
grandincm et infestationem tonitrui et fulgora veuicntcm, separati sunt. Pacem
inicntes, ad propria sunf^ sidibus reversi.

41. Post haec Childebertus et Chlotachari u s Spanias adpetunt easque partein ib. 29.

> maxima dcpopulati sunt. Amalricum regem Barcenona interficiunt^. Cacsaragusta^ ib. 20.
civeta s o r a t i 0 n i b u s c t i e i u n i i s I i b c r a t u r.

42. Post Amalricuin* Theoda'' regnat Spauiis; quo*^ interfecto, Teudegyselus regnum ib. 30.
adsumit*', (jui, duin ad caenain lelus sederit, oxtinctis caerois, a suis^ oeoidetur.
Cui Aggyla succcdit in regnum. Gothi vero iam oliin habent vicium^, cum re x

I eis non placeat, ab ipsis interficetur.

43. Et quia Theudericus Aotaliae rcx sororem Chlodoviae in inatrimonium habuit, e x lu. 3i.
qua parvola filia cum uxorem reliquit; cum inater ei regis filium sociandum providcrit,

a borvo nomen Traquilani " accipetur. Traquila cum'' exercito a matre puellae

Cajtp. 36 — 38. 1. 2a. 3. 46^'. c»- *. Copp. 39 — 43. 1. 2r/. 3. 4i^*. c'.

Cap. 36. a) asserverat 4i**. c'- ^. b) rcnumque jiostea corr. rognunique 1.

Cap. 37. a) P. i. 2a. h) Lingonaci 3; Lingonati 4^2*; Linguonati 4c'-*. c) cpi 2a. 46"'. c'-*.
d) barbarc 2a.

Cap. 38. a) i/a disliiigiitl, 1; dislinctione caret 2a, qui inde ab h. l. in cajtp. enumerandis
rum 1 concordal; a Clirotecliildi.s cap. incijnt (^). 4i^*. c'*. b) Parius 2a. 3. c) corunico, iil

videlur, corr. oos unico 1; cosqnc nimio 2a; oo.sqiie (eo.^^cjiic om. 3) iiiiico 3. 4/y'-'.c'^; uiiico iilloclti dili-
gorct Greij. <\) deiH 3. e) ubi (i. e. VVi) ilelcaa. f) vocabulum erasiim I. g) quac scquunlur

uique ad verba c. 80. Largiter Tliibcriu.s in olemosiniH om. 4^^.

Cap. 39. a) a. r. s. 2a. h) ostendit 2a. ib^' ; rcddidit Orei/.

Cap. 40. a) foedum (corr. focdu.sj initiiim 3. b) om. 2a. c.) sodibii.s suiit r. If . c'.

Cap. 41. a) Cucsaraugu.sta c. I. o. ot i. 2a.

Cap. 42. a) Alaricuin in lilura scr. 2«. b) Tooda 2«; Tlieodo 3; 'riicothacadus lc' ex indicc.
v) rj. 2a. d) ad.siiiiipMit 2«; aHHiiiiii)»it 4b'^' . r'. o) vir;iiiii jioslca cuir. viciujii 1.

Caj) 4.J. a) 'iranqiiiliani 3. b) ovi. 3.

1) Xotiiina puerorurn Grrr/. II. Fr. III, ^>. Iradidil ; cf. sujira c. 30. 2) Vide niipra c. 30.
I 3) ab iiiimiois Greg.

8«. \i. Aloroving. II. 14

lOf) CIIKOMCARUM QUAE DICUNTUR FREDKGARII SCIIOLASTICI LIBEK III.

•^"■^b"'- capetu r et capite truncatur. Accepta filiani niater disciplinam ingerens secum
duxit. Filia matre* vinino interfecit. Theothatus'' regnum Teuderici ambivit
et filia, qui matri extetirat*^ parricida, balnco vehementer succenso, iussit includi ^,
ibique c 0 n b u r e tu r *". Unde causam conpos i c i o ne s ([uinquagena milia soledorum"
Childeberto, Chlothario et Teudeberto transmissi sunt. Quod Childebertus et Teudc- 5
bcrtus inter se devidentes, nihil exindo Chlothario dederunt. Tlieutliado ^ defuncto
Tutila successit in regnum, quem Narsis patricius interfecits, regnumque Gotorum in
Aetalia distructum est.
ib. 32. 44. Post Thcodebertus cum exercito Aetaliam ingreditur, eamque per mari-

timis termenibus cuncta depopulatus, Narsidem patricium fuga versum. Postea lo
Buccclenus^ dux iusso Teudeberti Siciliam occupat, totamque Italiam doniinans,
magna ei'' felicitas in his condicionibus fuit.

ib.34. 45, Peticione Desiderati Verdonensis* urbis episcopi** Thcudebertus clementer

octo* milia soledos' civebus Virdoninsis ad recuberandum dedit. Theudebertus,
ib 37 vexatus a febre', moritur 14.' regni sui anno. i5

Greg. IV, I. 46. Chrotechildis regina plena dierum et bonis operibus moritur et in sacrario

ib. 2. basplice* sancti Petri sepclitur''. Chlotharius iobet ad omnes eclesias, terciam partcm
fructum "^ fisco dissolverint ** ; sed, resistente Iniurioso^ pontefice, hoc maluin
ib. 3. d i s t r ue t u r. Chlotharius de Ingundem'^ Gunthaharium, Childcricum, Airibertum8, Gun-
thramuum, Sigybertum et Chlodesindam filiam habuit; de Aregundem, sororem Inguudis'', 20
Chilpericum et de Unsinatn habuit Chramnum".

ib. 8. 47. Agylanem in Spauias^ regnantem, cum esset iniquos suis, exercitus imperiae

Spanias ingreditur. Aggyla interfeci tu r.
•''•8. 48. Atthanaghildus succcdit in^ regnum, qui ab Spanias exercitum emperii

e X p u 1 i t. 25

•'J- 9- 49. Thcudebaldus, filius Theudeberti, Valdetradam ^ duxit uxorem. Erat valde ini-

quos suis. C u ius tempore uvas in cauco''* nate sunt; stellam ex adverso vcniens in
lunam ingressa esf^.

50. Buccelenus in Aetalia aput Bellesarium'' et Narsidem patricius saepius for-
titer demigans, eosque in fugam vertit eorumquc exercito proterit. Tandem infirmatus 30
a profiuvium ventris et exercitos suos ea*' infirmitate adtritus, Bellesario"^ iam inter-
't>^- fecto, a Xarsidem superatur et interfecetur. Ipsoque anno Theodebaldus obiit, regnum-
que eius Chlotharius accepit, copulans Waldetradam sibi uxorem.

Capp. 43 — 50. 1. 2a. 3. 46«*. c».

Cap. 43. a) sic 2a. 3; matre 1. b) Teuthadus 2a ; Thedatus 3; Tlioothadus Ab-*. c) ila 3; 35
extetisat postea corr. extetisset 1. d) includit ubique 2a. e) eonbureretur 3. 4Zi-'. f) Teodatu

corr. Teodato 3; Theodato 462*. g) interficit 2a.

Cap. 44. a) Bucellenus 2a, ut ivfra; Bu : cellinus, evas. s 46-* ; Bucillinus semper 4ci. b) om. 46^*. c*.

Cap. 45. a) Virdunensis (om. urbis) 2a. b) eps 3. c) tercio decimo a. r. s. 2a.

Cap. 46. a) ecclesiae 2a. b) sepelictur 2a. c) ila 1. 3 cum cod. B 1 Grey. d) desol- 40

verint 3. e) iniuriose 2o. 46^*. f) Ingud. (sic etiam infra) habuit Guntliarium 2a. g) Here-

bertum 2a. h) habuit add. 2a. i) Ramnum 3.

Cap. 47. a) extremum s eras. 1 ; Spania 2a.

Cap. 48. a) i. r. om. 2o.

Cap. 49. a) sic 1 cuvi cod. B 3 Grer/. ; Wadethradam 2a; Valderailam (corr. Wald. 3) 3. 46^*, 45
til infra; Walderadam 4c'. b) ita 2a. 3; cauco corr. pauco 1. c) om. 3.

Cap. 50. a) Belsar. 2o. 3. 46** (semperj, i)ifra 4ci. b) ab 46*'; ad 4c'. c) Bclsoario,

prius o exp. 3.

1) aureorum Greg. 2) septem Greg. 3) aegrotare coepit Grecf. 4) in arbore

quam saucum vocamus Greg. ^"

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LliJEU III. 107

5L Eo anno, rovellantibus Saxonibus, Cliiotliaiius, commoto exercito, niaximani eoriim ^''■''g^v,
partem delivit, Thoringiam* vastans, qu i eorum' auxiliare presu mi)se r ant. Nec multo ii, i4.
post tempore dinuo Saxones revellantes, Chlotharius movit adversus'' eos exer-
citum. Saxones offercntes cuncta cmcndare que male gesscrant, ct dimedia*^

b partem omnibus rebus eorum, exceptis uxoribus et liberis, in conposicionem
offerrent. Quod Franci accipere d i s p i ci e n t e s , eos interficere conarint,
Chlothario dicentes: 'Non paccfieabis cum eis, sed surge, priliemus ct
ulciscamur in i 1 1 i s '. Cum ille nolerit**, Franci Chlotliarium ^" volentis occidere,
invitus perrexit ad prilium; ibique tanta*^ estragcs a Saxonibus de Francis

B f a c t a e s t , u t in i r u ra f u i s s e t.

52. Childebei-tu s cum Chramn o insidias Chlothario para t. Airibertus'' et Gun- ib. le.
tramnus iusso patris cum exorcito contra Chramnum dirigunt^; sed divino noto
temperatae'* cum gravi coruscatione exorta a prilio separantur, Chramnus ad Childe-
bcrtum pertendit. Saxones factione*^ Cliildoberti in Francia vcnientes, usquc Diviciam
i civitatem predas'' egerunt. Chramnus cum Childebertum se fortiter constringit*". Childe- ii). i7.
bertus Reminsem campaniam depopulatus c s t. Austrapius dux in baselica'^ sancti Martini ib i8.
Chramnum S metuens fugit.

53.* Cliildebertus rex apud Parisius'' obiit ; baselica'' sancti Vincenti, quam ipse con- ib. 20.
struxerat, sepultus est. Cuius thinsauris*' et regnum Chlotharius adsumpsit.

0 54." Walde tr adam ^" et filias eius duas in cxilio jjosuit. Chramnus in Brittaniam fugit ib. 20.

ad Conobro comete Brittanorum"^, Quillacharius*', socer cius, ad baselica" sancti Martini con-
fugit. Pcr ipsum haec'^ baselica incendio concrematur. Postea' a Chlothario con-
digna recuberatur? et stagno coperitur. Cliramnus a Chlotliario, patri suo, captus,
cum uxore et liberis in Brittania igne concrematur, Conober'' comex Brittano-

j,rum interfecto'.

55. Chlotharius pro suis peccatis, que gesscrat aut negligcnter egerat, ex- ib. 21.
orandum ad limina beati Martini confcssorcs properat. Exinde Conpendio villa
vcniens, 51.^ regni sui anno vexatus a febrc obiit. Chilpericus, occupatis thinsauris ib. 22.
Chlotharii'' in villa Brinnaco'^, sedem Childeberti Parisuus ^* occubat; sed mox exinde
orepellitur. Chairibertus", Guntramnus, Chilpericus et Sigybertus rognum patris dcvi-
dunt, Dedit sors Gairibcrto regnum Childeberti, Parisuos sedem habcns; Guntramnus vero
regnum Chlodemeris, sedem habens Aurilianis; Chilperico regnum Chlotharii, patris eius,

Capp. .51-5.5. L 2a. 3. W^*. cK

Cap. 5L a) Toronj^am 2«. b) cxerc. a. eos 2a. c) mediam .3. d) noluerit 2a. 3;

'i noverat 46^*. ej v. Hloth. 2a. {) tant(a)e stragos 2a. 3.

Cap. 52. a.) Haribertus 2a. b) temperata 6 47/^*; temperant§ 4ci; tcmpostas Grecf. c) factio-
nes 2o. d) prodam 4/>^* ; praedantcs 4c^. c) stringcns 4b'^*. r'. f) ccclcsia 2a. 3 fnon ilj'^*.c.^J.

g) fngit. Hramn. m 2a.

Cap. 53. a) dintmclione carct 2a. b) Parius coi'r. Parisius 2a. c) ecclesia 2a; in ecclcsia 3;
D in bafl. 4i^*. c' Cubi in aujjpl.J. d) thesaurum 2a. 4c*.

Cap. 54. a) 53 el sic deinccps 2a; •numcrum ovi. 46**. b) Vultlirogotliam Greg. c) IJiit-

taniorum 3. dj Wilichariufl Oreij. e) Caje^c^clesiafm) el sic infra 2a. 3; sic h. l. 4//^'. c',

f) om. 2a. g) recuboratur j^. m. corr. recuboratus 1; rociiporatur 2a. 3 (e corr.J. 46**; reparata Grcff.
h) Coneber 3. i) interficotiir 2a; intorfectus 4/>**; intorficitur 4c'.

& Cap. 55. a) (luinqiiagesimo secundo 2a. b) Chlotarii corr. Chlotliarii l. c) aic Fred, cnvi

eodd. n 3. 4. 5 Grer/.; HrinniaK^o 2«. d) rnrisnuH poxlra rorr. rarisiiiH (infia Parisuo.s corr. Pari-

irio») 1; TariuH 3. f) Haribcrt. 2a, ul infra; Gharibert. 3, ut infra ; (iaiiriiicrtus 4i*', %it infra;

Oanribert. temper 4c'.

1) Saxonibus (irf.y. 2) Chlothariua — — Cliaribertum ct Guiifhramnum — — dirigct
0 ('iTrfj.^ ird Fri-d. dirigoro pro vf.rho ivlraiiidtivo {= projirincij accrpit. 15) 1'rotiiniH (Irrii.

14*

108 CIIKONICAKUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III.

Orojr. IV, cathoili-Am " Soissiones*' ; Sigybertum quoque rcgnum Thcuderici, scdem Mittens"^- •. Eodem
ib. 23. tempore Chuui Gallias adpetnnt, contra quos Sigybertus m o v it •* exercitum, eosque civi-
tate** fugavit. Postea cum eis pacem i n i v i t. Chilpericus Remus invadit et alias civi-
tatis, que ad Sigybertum pertenebant, abstulit. Unde inter ipsis bellum eivile surrexit.
Sigybertus Suissionas occupat; Thcodebertum, filium Chilperici, adprachensum exilium trans- 5
mittit*^. Chilpericum victum atque fiigatum, civitates S in sua dominatione revocat''. Post
annum' Theudebertum •*, filium Chilperici, reddedit, dat i s in invicem de' pacem'"
ib. 2-1. sacramentis. Guntraranus in Burgaindia rcgnans, in locum Agricolanis patriciae Celsum
instituit verum in verbis paratum^ et in cupiditate p r u m t i s s i m u s,

ib. 25 56. Guntramnus fuit res bonus", timens Deura. Accepit primum concupinam lO

n 0 m e n Venerandam , de qua h a b u i t filium n o m e n Gundobadum ''. Post '^ accepit Mar-
cytrudem , filiam Magnicharii. Postquam de Gunthramno habuisset filium , venino
Gundobadum dolis interfecit. Ipsa iudicio Dei filium quem habebat perdedit et
odium regis pre '' saginam incurrit. Eadem demissa, Austrechilde eiusdem ancilla^ cogno-
mento Bobylancm'^ Gunthramnus accepitS uxorcm, de qua duos filius habuit'' nomi- I5
nibus Chlotarium ct Chlodomere m >. Ut ]\[arcitrudis demitterctur, haec fuit occansio.
Mater eius post mortem ISIagnachari di viHs hominibus unum ex nutritis^ Magnicharii
acceperat marito, qui, instigantibus Ciuccione'* et Wiolico filiis, ab eodem mater iusso
Guntramni separatur, et ipse puer occiditur; clamantes filii negligenter materem her-

ib. 26. bariam* et meretricem. Haec occansio ' fiham eiecit de regnum. Chairibertus rex Ingo- 20
bergam "• accepit uxorem. Qua relicta, Merofledem", lanariae filiam, accepit et aliam,
pastoris ovium filiam, nomen'* Theotechilde duxit uxorem, ex qua babuit* filiumP, sed
protinus moritur.

ib. 27. 57. Porro Sigybertus cum viderit fratres suos uxoris viles accipere, Gogonem •

causam logationis ad Anagyldum reg e m direxit, petens, ut ei^ filiam suam 25
Brunam ' nomen coniugio tradiret. Quam Anagyldus cum multis thinsauris
Sigyberto ad matrimonium transmisit. Ad nomen eius ornandum est auctum, ut
vocaretur Brunechildis. Quam'' cum'^ multa* laeticia atque iocunditatc Sigybertus
accepit uxorem.

Cupp. 55—57. ]. 2«. 3. 462*. c-i. 30

Cap. 55. a) cathedani posiea curr. cathedrani 1; cathodra 2a. b) Suessionis 2a. 4c' ; Suis-

sionas 3; Swessionis {infra Swessionas) 4i-*. c) ila 1 (postea corr. MettensemJ. 2a. d) movet 3.

e) kaec in 1 primum scrip/a fvisse , Monod et Delisle opinali sunt ; eosque vicit atque fugavit corr.
sec. m. 1; eosque a ^neinitate effugavit 2a; cosquc interfecit atque fugavit 3; oo.sque vicit atque fiigavit
452*. c* ; vicit atque fugavit Greg. Xescio an ex 2a eosque vicinitate fugavit scribendum sit. f) trans- 35
misit 2a. g) in s. d. civ. 2«. li) revocavit 3. i) annos 46^*. c'. k) Teud. r. f Ililp. 2a.

1) du om. 4h^'. c'. m) cum add. 3. 4i**. c'.

Cap. 56. a) et add. 2a. b) Gundebad., ut infra, 2a. 3. 4i2*j Gondebadum 4('' (infra Gundeb.).
c) Postea 2a. 3. 4h^\ d) per 2a. e) orn. 2a. fi Bobylani 2«. g) duxit 2a. h) his add. 2n;
nomen 3. i) Cldodemerem 3. k) Cuntione 3; convencione 4//-*; Quiiitione 4c'. 1) occansi 40

corr. occansio 1; occansi 3. m) Ingobertam 3. n) Mero fide 46*'; Mcrotiide 4ci. o) om. 2a.

p) postea add. 1.

Cap. 57. a) eis corr. ei 1. b) quem 3. c) om. 2a.

1) Remensem Greg. MettcnKem sedem Tlieuderici fuisse, Fred. eliam .snpra c. 29. narrai-il.

2) tumidum Greg. 3) De nutriiis v. Waitz, 'VG.' II, 2», p. 110, n. 1. 4) Herbaria dici- 45
ttir, quae ex herbis .sew potionibus maleficia conficit. R. 5) fertur habuisse Greg. 6) Ita
probe Fredegarius. Gogoni Venantius scripsit (Auct. antiq. IV, 1, p. ld4J: Nuper ab Hispauis
per multa pericula terris Egregio regi gaudia summa vehis, quibus versibus in cod. G glos-
sema adiectum est: Brunichildem. 7) Cf. prophetiam Sihyllac, itifra c. 59. 8) in-
minsa Greg. 60

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 109

58. Ante haec in infancia Sigyberti ' omnes Austrasii cum elegerint Chrodinum
maiorem domus, eo quod esset in cunctis strenuus et timens Deum, paciencia inbutus,
nec quisquam aliud, nisi que^ Deo et hominibus placerit, in eum inveneretur; illi hoc
honorem respuens, dicebat: 'Pacem ego in Auster facere'' non valeo, maxime*^ omnes
primati'' cum *■ liberis in totum Auster mihi consanguinei sunt; non posso ex eis facere
disciplinam nec quemquam interfecere. Ipse vero per me insurgunt, ut agant*" super-
sticiose. Eorum acta non permittat Deus, ut me inferni claustra tradant. Elegite alium
quem vultis ex vobis'. At illi cum non invenerint,

59. Tunc Chrodini consilio nutritum suum ^, memorato superius Gogonem maiorem
domus elegunt. In crastino primus ad eius mansionem perrexit Chrodinus ad meniste-
rium, bracile ' Gogone in collura ^ tenens. Quod reliqui cernentes, eiusdem secuntur
exemplum. Prosperum haec Gogonem ad gubernandum fuit, quoadusque Brunechildem
de Spania adduxit. Quem Brunecliildis continuo * apud Sigybertum fecit odiosum,
ipsumque, suo instigante consilio, Sigybertus'' interfecit. Tanta mala et effusione san-
guinura a Brunechildis consilium in Francia factae sunt, ut prophetia Saeville^ imple-
retur, dicens: 'Veniens Bruna de partibus Spaniae, ante cuius conspectum multae
gentes peribunt'. Haec vero aequitum calcibus disrumpetur «.

60. Chilpericus Gachylisindam^, sororem eius'', habuit uxorem, relinquens' Frede- "'Ig '
gundem et alias quas habebat uxores. Postea transcendens sacramentum,
quem Gothorum legatis dederat, ne umquam Gachyloisindam de culmine
regni degradarit, ipsainqiie suggelare fecit, Post cuius transitu Fridegundem
dinuo accepit uxorem. Reputantes *= ei fratres, quod suo ingenio* Gacbylosoinda
fuerat interempta, eum de ^' rcgno eieciunt. Habebat Chilpericus dc priore regina Audovera

tres filios, Theudebertum, Maeroeum et Chlodoveum.

61. Chuni in Galliis venere conantur, adversus quos Sigybertus cum magnum adgre- ib, 20.
ditur exercito. Chuni* magecis artibus instructi, multis fantasiis ostensis, exercitum Sigy-
berti metum concutunt'', terga vertunt'. Sigybertus a Chunis circumdatur, scd
suae prudenciae donis offcrens liberatur, nec ei quicquam haec condicio

Capp. 58-61. \. 2n. 3. Al/^* . c«.

Cap. 58. aj q, 1. b) om. 2a. c) cum add. 2a. d) priraatus ib'^*. c^. e) om. 2a.

fl a^nt 2a.

Cap. 59. a) coUe 2«. b) om. 2«.

Cap. 60. a) Galtsind. 2« aemjyr; Galsuendam Grpc/. b) Brunichildae .3. c) reputans 3.

<1 ) gic Fred. cum eodd. B '■■'>. 4. 5 Greg.

Cap. 61. a) Clmra corr. Chmii 1. b) i/a 1. 3; concntiunt rell. c) verterunt 2a.

1) TJanc narrationem poliu.t ad infantiam Childp.berti, Sigyherti Jilii, pertinere, coniecerunt
IHffol, ^Hisloire d'Aniilrnsie' II, p. 6, n.; Bonnell, De dignitu!'! Muiorindomus p. 44; fnbulosam
prohavit Wailz, 'Vd'. II, 2 ', ;;. 00, n. .'}; 98. De Chrodino v. Greg. VI, 20. 2) Cf. Clreg. 7,46;
ciim Gogone, qui tunc rogis crat nntiicins. V. Waitz, 'VG'. II, 2 ■», p. 107, n. 1. 3) brachinm
ciu8 collo superponens suo. Aim. III, 4; de hracile cf. Digot II, p. 11)1; Wuilz, 'VG'. II, 2^,
p. 89, n. 6. 4) Fred. fallilur. Gogo enim non occism est, sed na'iirae sati.ifecif, neqiie con-

tinno, sed circa U> a. post Ilrunichildis nuptias; cf. Pertz l. l. p. 153. f)) Cf. Acrostichidu pcr-
celehrem iider Sihijllina oraciila Iraditam (ed. Alexandrc, Paris. 1869, ]/. 230j, ubi de iitdicio
ultimo Hcriptnm est:

"H^£t 5'oi)oav6dtv ^aoilivq, aicjdtv 6 \iiXliiiv,
Zaoxa jiaowv Jtuoav xotvai xal xdn|Jov uwtvxa.
Ili vcrsns ah Awjnstino, De ciu. Dei XVIII, 23, in lingniun l.allnam translati per me.diiim
aevum ipiam maxime celehrahantur. 6) Cf. lih. IV, c. 42.- ibiquc caicibu.') — diHrumpctur.

7) prornittonB — «e aliaH relictiiriim Greg. 8) Bua cmlHHionc Greg.

110 CIlKONICARrM QUAE DICUNTUR FREDEGAKII SCHULASTICI LIBER III.

Grei; IV. f g (. j t opproLrium. Pacom sc m pi t e rn a m ciim Chuiiis firmavit et a rege Cliunorum
condignis' muneribus honoratur.
ib. so. 62.* Sigibortus praecepit'' Arvern i s civebus Arelate*^ occuparc. lobente Gun-

tramno, a Cels o patricio Arvcrni Arolato trncidati sunt.
ib 38. 63. Athanagildo regem Spaniae defunctum, Leuva cum Leuvildo fratri regnum ad- 5

snmit'. Moritur Leuva''. Leuvildus integrum Spaniae regnum tenef^, habens
Gadsuindam'', matrem Brunichildis*, uxorcm.

ib. 40. 64. Eodem tempore, defuncto Constantinopole* lustiniano imperatore, lustinus am-

bivit imperium , vir iniquos et cubidus. Ad quem Sigybertus legatus Warmccharium ^*
Francum et Firminum COm.* direxit, qui , pacem cum imperatore firmata*^, sccundo lo
anno*^ sunt reversi.

6o. Langobardorum gens, priusquam hoc nomen adsumerit, exientes de Scatha-
navia', que est inter Danuvium ct mare Ocianum, cum uxorcs ct Hberis Danuvium
transmeant. Cum a Chunis Danuvium transeuntes fussent* conperti, eis bellum cona-
rint inferre, interrogati a Chuni, que gens eorum terminos introire praesumerit. At i5
ille mulieris eorum praecipunt'' comani capitis ad maxellas et mentum legarint, quo
pocius virorum habitum simulantes plurima multitudine hostium ostendcrint, eo quod
erant*^ muHerum coma circa raaxella.s et mentuni ad instar barbae valde longa. Fertur'^
desuper uterque falangiae vox^ dixisse: 'Haec sunt Langobardi', quod^ ab his gentibus
fertur eorum deo fuisse locutum, quem fanatice nominant Wodano. Timc Langobardi* 20
clamassent: 'Qui instituerat nomen, concidere*^ victoriam'. Hoc prilio Chunus superant,
isi.i. chr. partem Pannoniae ' invadunt. Nec multo post tempore Narsis « pairicius minas lustini
impr. eiusque agustae Sopiae^ perterritus, eo quod agusta ei adparatum ' ex auro facto
muliebri. eo quod eonucus erat. cum quo filaret, direxit: et pensilariis regerit non
populo. At ille respondens: 'Filo*' filabo. de' quem lustinus imperator nec agusta ad 2.'.
isid. caput venire non possit"*'. Tunc Langobardus a Pannoniis invitans^, cum Albucno* regi
'^^^ ' Aetaliam introduxit. Albuenus Chlodesindani, Chlotharii rogis fibam, habuit uxoreni; qua
defuncta', aliam duxit coniugem, euius patrem interfecerat.

Capp. 61—65. 1. 2a. 3. 462*. c».

Cap. 61. a) cum dignis 2a. 4i-*. c*. 30

Cap. 62. a) 61. in marg. pr. m. acripsit 2a, uhi hoc caput cum superiore co7iiunctutn est.

b) praecipit 3. c) Arlate 2o {infra Arlato).

Cap. 63. a) sic 3,- adsumtmt, e corr. unt 1; adsumunt 2a ; accepit Grerj. b) cum add. 3.

c) tennit 2a. d) Gaisuindam 462* ; Gaysuindam 4ci. e) u. m. B. 3.

Cap. 64. a) I. i. C. 2a. b) Wamaharium 2a fubi Franc. deestj; Warmarium 3; Warmacha- 35
rium e corr. ib^'. c) firmarent qui s. 3; facta 2>^o f. 4i-*; f. om. 4c*. d) aun. 1.

Cap. 65. a) fussent corr. fnissent 1. b) praecipunt corr. praecipiunt 1; praecipuunt 3.

c) sic rell. codd.; erat pr. m. corr. erant 1. d) festiu- poslea corr. fertur 1. e) qni 2a. f) ita 1. 3;
concederet 2a. 46-'. g) ita 1. 3; Sophaae corr. Sophiae 2a; Sofiae 4ci. h) fila 2a. i) om. 2a.
k) possit corr. possint 1; possunt 2a; possent 3; posse 45^'. c^. 1) defuncto 2a. *0

1) Arvernum Greg. Sane comes Arvernus erat: cf. Greg. H. Fr. IV, 30. 2) Similia

Paulus, E. Lang. 7, 1. 8 (cf. Zeuns, 'Die Deutschen' p, 472j ex Origine tradidit, at Fredeganus
pro Wa/idalis Chunos infra substituit. 3) Cf. Matth. 3, 17.- Et ecce vox de caelis dicens:

'Hic est filius meus'; at Origo: Godan ait, Paulus: Godan dixit. Videsis, quomodo Fredegarius,
nc verba Wodano tribueret, religiose vitaverit; cf. 'X. Archiv' VII, p. 456 n. 4) In Orig. et ih

apud Pauium haec dixil Frea, quam Fredegarius, ut erat christianus, silentio praeteriit. Locum
ex Origine attuli: Et dixit Frea ad Godan : ^'Sicut dedisti nomen, da illis et victoriam'.
5) F. Origo §. 5. 6) Isid. Chron.: Narsis patricius — — Sufiae agustae, lustini coniugis,

minis perterritus, Laugebardus a Pannoniis iuvitavit eosquc in Italiam introducit. 7) Cf.

PauL II. L. II, 5. 8) Cf. Contin. Prosp. ed. HilJe p. 34. 5«

CIIRONICAIUIM QUAE DICUNTUK FKEDEGAKII SCHOLASTICI LII5EK III. 111

66. Ipse vero eiusdem mulieris fraude vcnino perit. Ipsaque postea cum ^""^6 iv,
aliquo^ Langobardo ', apud quem Ravennam fugaciter de civitatem Verona, ubi viro 572.
occiderat, adgrediebat, pariter in itenere adprehensi et interfecti sunt. ib.4i.

67. Langobardi regem nomcn Clip ^ supcr se eligunt^. Prorumpentibus Langobardis ib. 41.12.
in Gallias, Amatiis patricius ab ipsis interfecetur'', et a*^ Burgundionibus multae
ibidem estrage s factae sunt. Post Amatum Mummolus patriciatum adsumif*.

68." Inruentebns'' iterum Langobardis in Galliis, cum quibus Mummolus fortiter ib 42.
deinigavit, ef^ usque ad internicionem opijressit, pauci es eisdem Aetaliam
repedantur. Saxones, quos Theudebertus in Aetalia'^ miserat^, in Gallies prorumpunt,
apud Stuplonem'^ castra ponentes, multae estrages per vicina loca ab ipsis per-
petrantur. Qui a Mummolo superantur et in Aetalia fugaciter revertuntur^,
amissisS omnibus que pretaverant. Saxones iterum'' cum uxores et liberis in Gal-
lies destinant, ut a Sigyberto regi recepti*, in loco unde exierunt rcdiriut'*. Veni-
entes in terreturio Avennico, Mummolus protinus obviam veniens eis, Rodanum
transire non permittebat. Postea, acceptis muneribus, transire eos permisit. Ad'
Sigybertum pergentes, in locum unde prius egressi fuerant sunt stabiliti. Postea, defuncto
Clip, Langobardorum duces Chamo"', Zaban et Rodanus Gallias inruperunt". Quorum ib. 44.
obviam Mummolus cum exercito venit et lios tres duces cum eorum exercito
usque ad internicionem delivit. In alio anno Mummolus cum exercito Toronus ac ib. 45.
Pectavis, iubente Guntramno, de potestate Chilperici abstulit et ad parte Sigyberti
restituit. Multi ibidem de exereito Chilperici et ipse Pectavensis sunt gladio
trucidati. Taloardus" et NuccioP-* duces Langobardorum per oscula^ in Sidonense^ 574.
territurio cum exercito sunt ingressi, ad monasterium sanctorum Agauninsium"! nimia
facientes strage. Baccis ' villa nec procul ab ipso monasterio et duces ef eorum exer-
citus a^ Wiolico et Teudofredo' ducibus Gunthramni sunt interfecti. 40" tantum ex^
illis fugaciter Aetaliara remeantur.

69. Chlodoveus, filius Chilperici, Burdegalcm pervadit». A Sigulfo duci superatus'', ib.47.
fugaciter*^ ad patrcm redit.

70. Chilpericus Pectavos * et Thoronos'' de rcgno Sigyberti pervasit et Sigulfo * ib. 47.
duci fuga vertit suoque exercito prostravit. Cliilpericus civitates eas*" que per-

Capp. 66 — 70. 1. 2a. 3. 4^2*. c>.

Cap. 66. a) aliquum (aliquod .3) Langobardum 2a.

Cap. 67. a) Clyp semper 2a. b) interfectus est 2a. c) de Grej. d) ita 1. 3. 4c' ; ad-

sumpsit 2o; assunipsit 4i^*.

Cap. 68. &) distinctioue caret 2a, unde infra 68. pro 69. cet. h) inruentes 3. c) set (?)

eorr. et 1. d) Itali 3. e) Staplonem 4c'; Stablonem Greg. f) revortur coir. rcvertuntur 1;

revertur 3. g) amissionibus j^^o a. o. 2a. h) om. 3. 41'^'. c'. i) collecti Greg. k) redirunt

:orr. redirint 1; redircnt 2«. 4i*'; staljilirontur Gret/. I) A Sif,nberto 46'^*. t". m) Chamossaban 1. 46**.
n) irruenint 4^-*; innienint 4c'. o) Thaloardiis 4i'''. -;'. p) Nuntio 3; Ntmcio 4^2'. c'. n) A^-^au-
[len.sium 2a. r) om. 3. 4b^'. c'. n) cuiolico 3. t) Tiieudefrido 2o. 4c' ; Teudefrido 3; Tlieudo-

Fredo 46*'. u) milia add, 3. v) ex i. pr. m. aupemcr. 1.

Cap. 69. a) abiit Greg. b) superatur 2a. c) fuffatus 3.

Cap. 70. aj Pectavis 2a. 3; Pictavis 4h'^\ c'. b) Thronos ■poatca corr. Tlioronos 1.

r) q. p. e. 8. 3.

1) UilTne.gin; <f. Marius a. .072, (fiigo §. .0. 2) Cf. Mariuit u. bl'i. !>''. iliirihn.s, ijuos

Cleho MUccegniHKe conKtnt, Frcdegariun infra lih, / V, c. 4f). funiun cgit. ■i) '|iii <iim Lango-

bardifl in Italiam venerunt dreg. 4) V. Mar. C/iron. a. 574, qui niinil.iu nnrravit, sed Fred.

multo uberior rst ; Pahnt, 'Fornchung. z. I). G .' //, p. 421; ^N. Arcliin' VI!, ]>. 4.52. T)) Clnme

intelleguntur. (i) Sitten. 1) lics. prope Saint- Mnuricr. «; GnndoaMiiiii (!reg.

112 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LIBER III.

vaserat Sigyberto reddit*. Post anno Chilperieus exercito'' cum raulto regno Sigyberti
ingreditur, sed, intercurrentes legatus, pacifecati sunt.

71. Postea uno inientes consilio amboque moventes exercito, volentes Gunthrara-
num intcrticere * regnuraque eius adsumere. Sigybertus cum exercitu Arciaca» i'ese-
dens, Chilpericus *" Duodecepontis*. Audicns haec Gunthramnus, exercitura velociter 5
movit<=, veniensque villa Veriaco''', intercurrentes legatus, hii tres germani Sigybertus,
Gunthramnus et Chilpericus Trecas iuncxerunt et in ecclesia sancti Lupi sacramento
contra Gunthramuum, ut pacem servarint, dederunt. Gunthramnus idemque cum eis
pacera sacramentis firmavit. Redientes'' ad castra Austrasiae, adversus Sigybertura
rumorera levant, dicentes: 'Sicut proraisisti, da nobis, ubi rebus diteraur aut prelieraur, lo
alioquin ad patriam non revertimur '^'. IUi volenss, conpulsus a suis, super Gunthrarano
ire, Austrasiae valde consiliosae dicent ad eura: 'Sacraraentis pacem cum Gunthramno
firmasti''; quo pacto possumus' super eum inruere?' Unianimiter exclamanti?, se super
Chilpericura velle ire, protinus moventis, iuruunt'' supcr Chilpericum. lam eius exer-
Gips IV, citus ad propria festinans longe aberat'. Cum'" haec cognovisset Chilpericus, terga i5
ib. 51 ve rtens Thoinoa perveuit. Sigybertus post tergum eius Pansius" venit; ibique sanctum
ac beatissiraura Geimanum Parisiorum urbis episcopo Sigybertus" vidisset, haec
ab eodem verbo prophetiae audivit: 'Si gerraanum tuum ita persequere
cogitasP, ut eum interficere disponas et regnum suum auferrel, scriptum est:
Foveam que fratri tuo parabis, in eani cadebis' . C u i u s c a s t i g a t i o u e m n o 1 e n s a n - 20
nuere, cogetabaf optata perficere. Cumque Victuriaco ■'' accessisset, omne.s
Neptrasiae '• * ad eum venieutes, se suae dicione subiecerunt. Ansoaldus"-*
tantum cum^' Chilperico remansit. Fredogundis duobus^ pucri s dolo transmissis,
Sigybertum interficiunt, et ipsi interfccti sunt, Resumptis viribus, Chilpericus
suumque regnura recepit. 25

72.* Brunechildis* cum filio suo Childeberto Parisius'* sub custodia tenebatur;

sed factione Gundoaldo duce Cliildebertus in paera positus, per fenistram a puerura

aceptus est, et ipse puer singulus eura Mittes*^ exhibuit; ibique a Gundoaldo vel Austra-

siis in regno patri subliraatur. Brunechildis iusso Chilperici exilio Rothomo''* retru-

ib. 61. detur. In eo anno fulgor per<^ caelo discurrisse^ visus est. Sigybertus in eclesiaSso

sancti Medardi sepultus est, aetate quatragenaria, 14. regui sui anno.
ib. 51. 73. A transito Theudeberti seniores usque ad exitum Sigybcrti anni 29.

A principio usque ad diluvium anni^ 2242.
A*" deluvio usque ad Abrachaui anni 942.

Capp. 70—73. 1. 2a. 3. Ah'-\ c>. 35

Cap. 70. a) reddidit 2a; reddedit 3; redidit 462*. b) c. c. m. ih'-*. c».

Cap. 71. a) in add., sed eras. 1; om. reliqui lihri. b) ad add. 2a. 4c'. c) movet 2o.

d) Viriaco 2a. e) a Red. cap. incipit 4c'. fj revcrtemur 2«. g) nolens 3. Ii) firmastis corr.

firmasti 1. i) possimus 3. k) om. 3. ib-'. c'. 1) abierat 2a. 3. m) a Cuni c. 68. incljnt 46-'.
n) Parius 2a. o) Sygerbertus h. /. 2a. p) cogitans 2«. q) morieris om. Frcd. r) cogebat 1 ; 40

cogitabat rell. s) victoria 3. t) Neustrasii 2a; Neostrasi(a)e 3. Ah"^' ; Neostrasii 4c'; actum veniens
pro a. e. v. 3. 46-*. u) Ansoandus 3. v) pr. m. in marg. add. I. w) duabus 3. 46^*. c^ (ubi corr.J.

Cap. 72. a) 69, et sic deinceps ib'^*. b) Parius 3. c) Mittes coir. Mettes 1. d) Rotbo-

more r. 3; Rothomore truditur 46^*. e) p. c. om. 3. 46^*. c*. f) decurise 3; decurrisse 46^*.^'.

g) basilica Greg. 45

Cap. 73. a) om. 2a. b) ad diluvium 3. 46^'.

1) Arcis-sur-Aube; cf. Longnon, 'Geographie' p. 333. 2) Pont - sur - Seine (Atibe); cf.

Longnon l. l. 3) Virey - sous - Bar (Aube); cf, Longnon l. l, 4) omnis exercitus Greg.

5) Fius saepius meminit Gregorius. 6) Cf. Greg. V, 1 .

CHRONICARU.M QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 113

Ab^ Abiachain iisque ad egressuin filioruni Israhel ex Aegypto auni'' 4(J2. Gieg. iv,

Ab egresso filiorum'^ ex Aegypto usque acl aedeficationein tcinpli Salomonis anni 480.
Ab** aedificacionem vero^ templi usque ad dissolatioiiem ^^ cius ct transmigratiouem
Babylloniae anni 390=.

A transmigrationem Babylloniae usque ad passionein Doinini anni 648.

A passionem Doinini usque a transito sancti Martini anni '' 412.

A transito sancti Martini ' usque a transito Chlodoveae regis anni 112.

A"* transito Chlodovei regis usque ' transitum Teudeberti anni 37.

A transito Teudeberti usque ad exitum Sigyberti anni 29,

Quod sunt semul anni 5774"'.

74.^ Chilpericus filium suum Maeroveum Pectavis cum exercitum direxit. Exindc ib. v, 2.
revertens, Rothomao'' accessit et Brunechildem coniugium'^ accepit. Protinus
Chilpericus ipsum de ea separavit*. Campauinses Sexsionas'' p e r v a se r uii t. Ciiilijc- ib. 3.
ricus cum exercitu contra eos iuvaluit, Sexsionas recepit". Filium suuin Meroveum i^. i4.
honus tonsorarc'^ clericati tonsorareS fecit, et prbt. ordenatur. Roccolenum'' ducera ib.4.
Gunthramnum ideiTique ducem per sequendum' Thoronos'* trausmisit. Roccolenus ab
infirmitate vexatus, nihil ibidem praevaluit'.

75. Eo tempore sanctus Germanus Parisiorum ei)iscopus transiit^. Chilpericus filium ji, j3
suum Chlodoveum Toronus tiansmisit, qui et iiltra Legerc civitates Childeberti^ preva-
derit. Mummolus patricius Gunthramni contra Chlodoveum ct Desiderium duci Chilperici
bellum gessit eosque superavit. Caes i a'' Mummoli oxercito quinque milia, a*^ Desi-
derio vero ** 20^ milia.

76. Inter Suaevos et Saxon e s ^ bellum surrexit. Caesi sunt a'' Saxonibus ib. i5.
20 milia; sex milia tantum ex eis remanserunt'^. Suaevorum quoque 6'' milia:48 8
prostrati sunt; reliqui vero victuriain obtenuerunt^. Saxoncs devoveruut, ut*^ nec pilum''
nec barbiim inciderint, priusquam hanc iniuriam ulciscerint; sed mcntita cst
eorum iragundia.

77. Brittanis^ Magliavos et Bodecus illo tcmpore'' comitis erant, ainiciciam ib. i6.
c u in sacramentis 111*^ invicem inientis. Mortuo Bodico, Magliavos'' filiuni eius nomen
Theuderico de regno* expulit. Sed tandem'^ resumptis virebus, Thcudcricus

Ca^p. 73 -n. 1. 2a. 3. 47/^*. c».

Cap. 73. a) pr. m. superscr. 1 ; Ad corr. Ab 3. b) a. 4G2. a. e. f. e. A. om. 2a.

c) Israel pontea add. 1; superscr. 3 fom. 3aJ ; habet 46**. d) ab ha cdiHcacionem 3. e) slc Fred.

cum codd. B 1. '2. Greg.; om. 3. f) ''csolacioncin 46^*; desolatlonem 4c'. g) CCCL 46'-'';

CCCXLX 4c'. h) a. 412. a t. s. M. ovi. 2a. i) et add. 2a. k) A. t. C. r. om. 3 (ubi Et u.).

Ij ad add. 2«. 4i** ; a add. 3. m) 74 om. 2a.

Vap. 74. a) nuvierus deesl 1. h) Rothomo 2a. 3. 4i'^'. c'. c) ita 1 ; in coni. rell.

A) Saxonas 2a; .Soxsona.s 3; .Saxones ii'^* ; .Sexionas 4c'; item iufra. c) rccii)it 2a. t'j sic 1. 3;

om. 2a. 4//**. c'; clericatiis 4b'^' ; ck-ricatii 4c'. g) ovi. 3. h) lioccoliniim 46''**. c'. i) pcr-

sequcntcra 4/y'''*. c'. k) om. 3. 1) porvaluit 3.

Cap. 75. a) obiit 2a. h) de Greg.; c(a)e3a M. 3. Ab^' . c'. c) dc Greij. dj om. 2a.

u) ila soluH B 2. Grey.

Ciip. 76. a) .Saxonas 2a. h) cx Gre^. c) reniaiiscrant 2«. d) (Hiiii(|iic 3. c) obti-

nerent 2«. f) om. 2n.

Cap. 77. a) Crittlianu» ^b'^' ; IJrittanniis 4c'. h) timon; jx/slca corr. tcniporc 1. v) jir. m.

iiiperirr. 1. i\) Madiavo.s fijios 3. cj r<!{jiinni , ovi. dc 2a. fi t.iiiicii 2«.

1) (luod cosdciii HC])araru decernerct Clrefj. At cun minimc srpnrnvit. 2) iii tcnninuin

Toronicum ct Aiidecavum usquc Sanctoiias transiit cauKiuc jicrvasit (irrf/. (luidhrninno n. 592.
inurtuo, linf licilnlr.s iu dicioue Childebcrli crant. 3) capilliiiii (ircij.

88. K. Mcroving. II. 16

114 ClIllONICAUUM QUAE DICUNTUll FllEDEGAKII SCHOLASTICI LIIJER III.

Greg.v, 16. Magliavuin cum filiuni* lacob interfecit legnumciue' p:itris rocepit. Warogus ^* , Magliavi
ib. 17. filius, in jiatris loco coniex cffecet u r •=• ^. Guntliramnus rex duos Magnachari'' filius
gladio iutcremit, instigante Austrechilde regina; facultatis eorum fisco redegif. Fil i
Gunthramno duo continuo mortui sunt.

!|' l^' 7 8. Gunthramnus Childebertum' adoptavit in filium. Chilpericus Praetextatu m 5

Rothomensem episcopum exilium trudit, repotans ei, quod consilium Brunechilde
husus, contra Chilpericum tractarit**, quod veritate subsistebat. Merveus iterum

ib. 18. laicus efticetur; de Thoronus fugiens, per Authiciodero ^ Devione*^ venit, in Remensem
campaniam peraccessit, a Tharawanninsibus'' circumventus est et in quadam villa con-
cludetur a Gaileno*"'* familiare suo. Ipsoque rogaute, Meroeus cultro interfectus est. i<»
Gailenus manebus et pcdibus, uares et aurebus trunccatus, turpiter vitam finivit.

it,. la. 79.* Eodem tempore lustinus imperator amens effectus est. Sopia, eiusdem agusta,

cum Tiberio caesare regebat imperio. Tiberius largissimus in aelymosinis'' fuit.
Sed cum a Sopia argueretur, ut thinsaurum non vastarit, in medio palatiae
crucem in lapidem*' reperta, iobet Tiberius ipsum lapidem levare. Desupter'' i5
in alio lapide duo crucis^ reperti sunt; levatumque et ipsum, inventa sunt
supter* ipsum milli centenaria auri, quod largiter divino amore Tiberius^ pau-
peribus erogavit.

ib. 19. 80.* Defuncto Narside'', prodenti'^ aliquo sene c e ® , cui*^ Narsis crede-

derat, thinsaurum eius Tiberius abscondito sub terra invenit, nimia multi- 20
tudine ponderum auri et argeuti, seo et lapides preciosis. Quod idemque lar-
ib. 22. giter^ Tiberius in alimuniis'^ destribuitS pauperum. Samson, filius Chilperici,
ib. 23. moritur, quem Chilpericus nimium luxit. Eo anno stella in medio lunae fulgens visa
ib. 24. est. Guntramnus Boso'', relictis filiabus suis in eclesia sancti Helariae, ad Childebertum
ib. 25. transiit. An. quoque tercio Childeberti regis, qui erat Chilperici et Gunthramni septemus dece- 25
mus', Guntramnus Boso filias suas a Pectavo auferre vellens, Dracoienus super eum in-
ruit''. Multis muneribus a Gunthramno Dracoleno offeruntur, sed Draco-
lenus, ut erat elatus, dicens': 'Funiculum, unde alios legare soleo, paratum
habeo, ubi'" et Gunthramnus odie laegatur'. Cumque fuisset prilium ceptum,
Gunthramnus, invocato nomen Domini et virtutis" sancti Martini, levato conto*', Dracoleno 30
mactatP in faucebus, suspensumque de aequm^, mortuum'" in terra proiecit. Feliciter
ib 26. postca quod coepit explevit. Post haec Pectavi, Bagassini^, Teromanni et Ande-

Capp. 77—79. 1. 2a. 3. 462*. c'. Cap. 80. 1. 2a. 3. 46«*. ci- 2.

Cap. 77. a) fiha 3. b) Warochos 4J2*. c". c) effectur 3. d) f Magnaharii 2a. e) redigit
2a. 3. 4ci. 35

Cap. 78. a) Childebertus 3. b) ita 3; tractant 1. 2a (e corr.). 46^*; tractent 4c'. c) Divi-
iiione 2a. d) Terrawanensibus 2a; Tharavannensibus 3; Tharavaiiensibus 46^*; Tharavennensibus 'lc'.
e) Gaulen., ut iv/ra, 46^*. c'.

Cap. 79. a) distinctione caret 2a. b) aelynis corr. aelymosinis 1. c) lapidem corr. lapide 1. ■

d) Desuper 2a. 3. 452*. cL e) sub ipso 462*. gi. f| ^m. 3. 46^*. cK 40

Cap. 80. a) 78, et sic deinceps 2a. b) Narside, sed littera N e corr. 1; Narsidem 2a; Mar-

side 3. 4c>; Marsidae 462*. c) prudcnte 2a. 3; prudenti 462*. c'. d) cuius 2a. e) in 1. Thibcrius
redit 4c2. f) elemosinis 46^*. c^; elimosinis 4c'. g) p. d. 2a. h) Boro, infra Poro 3. i) 16. 3.

k) inruens 2a. 1) dixit 462*. c^. m) unde 2a; et ovi. 3. 462*. c'- 2. n) o»i. 46^*; virtutem 4c'-2.

o) contra 462*. c'- 2. p) artat Qreg. q) aequm corr. aequo 1. r) que add. 2a. s) Bagassi- 45

nitc romaini 2a ; Bagassinit(a)e (Bagassimtae 46^*) romani (rotraanni 4c'- 2) 3. 462*.^'- 2. ,

1) partem regni Grefj. 2) partem vero aliam Warocus — — viiuiicavit Grey. 3) Cf.

Greg. V, 14. 4) Potius a Tarabennensibus. 5) (tabulam) aliain hoc signum habentem,

i. e. unam cruccm, Grrg., qvo tcxte mb tertia tabula marmorea thesaurus rcpertus e.<st.
6) i. e, setie, 9"

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 115

gavi cum aliis rnultis in Brittania contra Waroco ^* exercituin inovunt; super quos Warocus Greg.v,26
per nocte ruens, nimia estragie de Saxonis Baigassinus fecit. Anno 4, Childeberto, ib. 27.
qui** fuit octavus decimus Gunthramni et Chilperici, Salonius et Saggitarius episcopi*' Caby-
lonno in sinod o ab episcopato d egr adantur '. Chiipericus discripciones gvavissemas^ ib. 28.
5 in omni populo regn i su i fieri iussit, Marcus refrendarius, qui hanc discriptionem
faciebat, secum omnes polepticus ferens, Kalendis Marciis<* a Limodecinis» interfectus
est, et omnes poleptici-* incendium^ sunt concrematae. Dum haec ageretur, lustinus'" ii). 30.
imperator octavo decimo an. regni sui cum amenciam quem incurrit vitam finivit.

81. Tiberius adripuit imperio. Sopia agusta inmemor promissionis suae advcrsus ib. 30.
0 Tiberium insidias muli ebatur '•, lustinianum, nepotem lustini, imperium voluit subli-

m a r e. Quod Tiberius cernens, adprehensam Sopiam, expuliatam thinsauris, secregatis
ab ea pueris, custodiam iussit retrudi. lustinianum obiurgatum tantum in"^ posterum
amore delexit, ut filium eius filiam suam promitteret eiusque*^ filium suum"^ filiam suam ex-
petirit; sed non est res* sortita eiFecto. Exercitus eius Persas devallavit'^, victorqueS regressus,
5 tanta mole** praede detulit, ut creditur' cupiditate'* bumani posse sufficere. 20 alevanti
exinde' adducti* sunt.

82. Eodem tempore, an. quinto Childeberti regis tante lois per universam ib. 33. 34.
regionem factae sunt, ut nimium mirum fuisset. Universa flumina termenis, quos ih. 33.
umquam^ excesserant^, praeterirunt. De pecoribus excidio, grandc aedeficiis*^ naufragium.

0 Quod cessantis*^ pluviis, arboris dinuo floruerunt. Erat mensis Septembris. Fulgor per
caelo currise*^ visus est. Sonus*^ quasi deruentes arbores in totam terramS^ auditus est.
Orbis'' Burdegalensis terre moto concussa est. De Fereneis montibus inmense lapides sunt
evolsi, qui pecora et homines prostraverunt. Vicus Burdigalensis ' incendio divinitus ''
ortum' muitus exhusit, subito conprehende n s. Domus et ariis'" cum annonis incendio

5 concrem antur, nullo incitamento" habens ignis, forsitam iussionem divina. Auriliana civitas
ob hoc incendio vastata est. Apud terminum Carnotenum ide° efracto panem sanguis
fluxit. Sed hoc prodigia gravissima lois estP subsecuta. Et discordi a regisl iterum bellum ib. 34.
civile parantibus, besenterecos'" morbos totas Gallias praeoccupavit. His diebus Austrechildis, ib. 3.5.
Guntechramno princepis regina, ab hoc morbo consummata* est, medicos ad Gunthramno

ioacusans'. lusso Gunthramni medici divcrsis poenis adfecti" migrant a^
saeculo. Eo anno magna in Spaniis christianor um persecutio ^uit, instigante Goaesinda, ib. 38

Capp. 80-82. 1. 2a. 3. 4?>2*. c»- ^.

Cap. 80. a) Waracum 2a; Waraco 3; Varoco 46**. b) quac f. octava 2a. c) cpc corr. epi 1.
d) marcii olim odicionis 2a; marci salemodicinis ifj'^* ; iiiarcii alemodicinis 4c'- *. o) om. 2a. f) lusti 3.

5 Cnp. 81. a) moveb.itur 3. b) tantuui ore, om. i. p. am 2a. c) rursumquc Grrg. d) suam

filiam fsna filia 4b'^*) expetivit 46'^*. c>- *. e) sors pro res 2a; om. 3. 46**. c'- *. f) dobellavit 2«

num Oreg. g) victu.sque 3. h) ole 3. i) crederetur 46**. c*. k) h. p. c. s. 2o. 1) postea

corr. ex india 1 .

Cnp. 82. a) ila 2a. 3. ih'^' ; umquam poytra corr. numqnam 1, sic ^c* cum Greji. b) cossi

0 erant 2a. o) aedififiuni 3. 4/;'-^; grandf^s acdifiey ^h^* ; feccre ovi. Frcd. d) Quiescentibus Greg.

Frerlegarius compendin n et (^ r^ovfudil. e) currise corr. currisse 1. f) sonitus Grcg. p) illaiii

add. 2a. h) oni. 3. 4/.,»*. c'- '^. i^ IJiirdig-. corr. liurdeg. 1. k) divinitas corr. dlvinitus 1.

1; ortum corr. ortos 1; orto 4/>'''*. c' ; ordo ^c*. m) ariis corr. aris 1. n) intamento corr. incita-

mento 1. o) ila 1; idiae 2«; idem 3; om. 4*2. i,],.,, 4^1.2. g^r. do. p) om. 2a. q) regis corr.

ti regfes 1. r) df!«ent<;ricus Grcg. n) conHunij)ta 3. t) acusans corr. accusans 1; accusant corr.

accuHans 3. u) adflicti 2a. 3; afflicti 46**. c'- *. v) ad c(a)elum 3. 4i*'. c'- *.

1) Cf. Mariug a. 579. 2) gravi» Greg. .3) LomovicinuB f|iioquo populuH — —

interficnre voluit Grcg. 4) libris diHCriptioiiibnH (Ircf/. I>c polyplgr/nn v. Waitz, ' lYi". II, ''2.^,

p. 2it'J, f)) ad imperator<;iii dcdiuti (Ireg.

16*

116 CIIllONICAKUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III.

Greg V. 38. qimin post Anagliildo " regi^ rex Leubihlus acceperat*^, de aliam uxorem duo'' filius habens.
Ex huius*" unus Cliermengildus ' nomen liliam SigybertiS nomen Sedegunde m *•• '.

u,. 38. H3. Que* cum magni s thinsaiiris et apparatis'' in Spania est directa et ab ava

Goaesinda'^ benigniter recepta, quem postea Goaesinda^ adfecetur. Sed cum
nullatenus aviae iniquo consilio consentisset^, in una civitatum^ cum viro 5
habitandum c o n st itue t u r. Protinus maritum predicans, ad Christi cultum
baptizatus, effcctus est christianus. Quem pater Leubildus inscquens et
58r.. vcllens occidere, tandem eius insecutionem filius est? interfectus ^, per quem data
est occansio. Post mortem ]\Iii'ionis' regis GalHciae'', filium eius Eurico ' et genero''-*
nomen Audecane' de regno certantibus, a Leubildo Soaevi'" et omnes Galliciae pote- lo
statem Gothorum subgiciuntur*.

ih. 34. 84. Igitur Chilpericus tres filio s suos iam adultus* ab infirmitate besen-

ib 39. teriae" uno anuo perdedit, quos dc Frcdegundae habebat. Restiterat adhuc
Chlodoveus, filiu s eius, qucm postea, instigante Fredegundae, vinctum custodia
r c t r u s i t , i b i q u e f a c t i o n e F r e d e g u n d e cultro percussus ^* o b iit. 1 5

ib. VI, 1. 85." Post liaec Mummolus patricius regno Gunthramni fuga dela t a betur •• ; Aven-

ib. 2. nionem'^ castrum suae defensionem expct.iit. Legati Chilperici, qui ad Tiberium
impcratorem ac c e s serant '', ab* eodem illud tempore revertuntur'^ eontinuo.

ii) 1. 86.* Childebertus, relicta'* Gunthramni pacem, se cum Chilperico, ut regno eius pariter

ib. 3. auferrent, coniuncxit, promittens Chilpericus, dum sine filiis erat, ut Childebertu m 20

regni*^ sui relinqucrit heredem; sed more solito mendax apparuit. Lopus dux Cam-
'*»• i- jianensis ab Orsione^ et Bertefredo ab exercito internicione persequitur ^; sed, Brune-

childe in tcrcedente, liberatur, presidiumque eius a suprascri pti s talatus^ est.

'b- fi- 87. Fuit illo tempore reclausus Hospicius apud Necinsem urbem, qui constrinetis '

cateuis a purum corpus ferreis'', desuper cilicio'^, nihil aliud quam purum'* paneni et" paucis 2t)
dactalus'^ comedebat, in quadragensim a radices herbarum. Qui dum conversaretur? in cor-

Caj)p. 82—87. 1. 2«. .•!. W-*. c'- K

Cap. 82. a) qua mnnacLilde ^b'^' ; quani Atiinachil 4c'- ■*. b) conubium om. Fred. c) om.

4ft^*. c*. '^. d) duo corr. duos 1. e) ila 1. 4^^'. c'-^; cx his 2a; ex quibus huius 3. f) Ermen-

ghildus 2a; Ermenchildus 3. 46'^'; Ermeng-ildus 4c:'- '^. gl disponsaverat om. Fred. \\) Sedegunde 30

3. 4c'- '^; Sedeginulae Ah'^' ; Sed Egundis codd. B 1. 2. Greg.; accepit uxorem add. 2«. 3. 4^^'. c>
(ii.bi u. m. al. in marg. svppL). Ac^.

Cap. 83. a) Qui 2a. 3. 4c'^; Q. c. om. 4c'. b) apatis 3. c) Gohendam 2a; Goesida 3

(■uhi b. r. q. p. G. desunt) ; Gersinda 4i^' ; Geresinda 4c'- '^. d) a G. 462* ^2 e) .sentisset 3. 4c'' ^

(non 4b^*J. f) civitate ib^* ; unam civitatem 4c'- '^. g) om. ib'^*; eius 4c'- '^. h) Galliae 2o. 35

i) Eorico 2n. k) genere 2a. 4c'^. 1) Audecan:e 1; Audicane 2a; Audegame 46^*; Audegane ^c^.

m) Suaeviac 3; Suaviae 46^*. c'- *.

Caj). 84. a) be:(em». s) sentariae 2a; bisentariae 46'^*; bisinterie 4c'- *. b) percussit 2a.

Cap. 85. a) distinctione caret 2a. b) ila 1; dilatabitur 3. Ab^* ; delabitur 2o. 4c'- ^ cum Greg.
c) Aventionem 2a. 3; Avencionem 4//^*. d) accesscrat corr. accesserant 1. e) ad 2a. 3. 4c'-^. f) c. r. 3. 40

Cap. 86. a) 83, et sic deinceps 2o. b) rciectam Greg. c) regnum, om. sui 2a. d) :or.sione 1;
Orsionem 2a; Ur.sionem 3. 4c'- *. e) persequetur 2«. 3. f) .sup^ .sclir (sujjra scriptus 2a; s. scriptis
3. 4c'- '^) talatus 1. 2(i. 3. 4r'-2; supra scripto stalatus est (s. e. in marg.) 46^'. — talatus pro tlatus
ex verbo tollere derivatum est; cf. Usener, 'Rhein. Mus.' XXXVII, p. 480. Greg.: derepto omne praesidio.

Cap. 87. a) constrictis 2a. 3. ib^* ; constrictus 4c^ cum Greg. b) induto om. Fred. c) super 4.5
cilio 3. d) puro pane 3. 4c'- ^. o) cum Greg. f) dactilos 46'**. c'- *. g) conversatur 3.

1) Sed Ingundis, Sygibcrthi regis filiam, cum magno apparatu in Hispaniis directa cct.
Greg., quem Fred. non intellexit. 2) A. 585; c/. Dahn V, p. 147. 3) A. 583. obiit.

4) Potius sororin; cf. Greg. VI, 43; Dahn VI, p. 571, n. 11. 5) A. 585. 6) Minns recte,

cum iiniior, qui nondum baptizatus er<M, a Gregorio infantulus dictus sit. 60

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III. 117

pore, inultae virtutes, pristaute Domino, per eodem hostinsi sunt. Chilpei-icus CJreg. vi,
Desiderium ducem ad praevadendum Petrocorego* et Agennum cum exercitum diri-
get*"; qui, fugato "^ Ranoaldo'' duci, has civitates pervasit eiusque uxorem cunctis
rebus expoliavit. Baudastis ® dux in Vasconia obiit; maximam partem exercitus sui amisit.
Anno igitur 7. Chiideberti regis, qui erat Chilperici et Gunthramni 21*^, stilla comitis appa- ib. u.
ruit. In diae sanctum paschae apud SexsionasS civetate caelum ardere visum est. In Pari-
siaco vero sanguis dinuo fluxit*' et' super vestimenta multorum hominum cecidit. Valetu-
dinis variae et mortaletas* magna eo anno in populo fuit. Igitur legati Chilperici An- ib. 18.
soaldus et Domegyselus •*, qui ad conspiciendam ' dotem in Spania fuerant"" missi, sunt
regressi. His diebus Leubildus rex contra Ermenghyldum, fiiium suum, in exercito resedebat.
Tunc filium suum" interfecit* eiusque mulierem a Grecis liberare non potuit^, sed
usque in mortem illuc permansit*.

88. Eo anno Rodinus dux moritur, verum aelimosinarius * et bonitate plenis- ib. 20.
simus'', iustus'^ in cunctis, piissemus in pauperibus. Qui dum quadam vicem, ut
consuaeverat, mortuum sepelire preciperat, ad quadam monimento*' cum cultris pueri
fossam facerint, levata lapide, invinit mirum magnitudinis thinsaurum et soledorum mul-
titudinera. Hoc sibi proprium verum censuit, quem sine intermissione fideliter pauperi-

bus erogavit. Aequanimiter eura fide reddedit hoc thinsaurum, a quem acciperat. Multa ib. 21.
signa et prodigia eo anno in cael 0 sunt visa. Chilperico filius dinuo nascitur^. lobet ib. 23.
omnes carcerentes* laxare.

89. Gundoaldus, qui se ^ filium Chlotarii esse dicebat, de Constantinopole rever- ib. 24.
titur et* Chlothario'' a Childebertum patruo derictus est, Quem Chlotharius videns,
comam capitis tundere iussit. Quem Sigibertus arcessitum, misit eum in Agrepennensim *=
civitatem, que nunc Colonia dicetur. Exinde lapsus ad Narsidem^ dirigit^. Narsis
eum Mauricio imperatore direxit ^- ^ Cum exinde s fuisset reversus, a Mummolo patricio

fuit susceptus* factione Siagriae^ et Flavi episcopis*', ut Gunthramnum degradarint '
a regnum et sublimarint Gundoaldo. Ob hoc causara'' Muraraolus interfectus est'". Gun-
doaldus a Bosone' duce factione " Conbeninsim urbem'^ de cacumine rupis inpingetur"",

Capp. 87—89. 1. 2a. '^. 46^*. c»- 2.

Cap. 87. a) Petro corecum 46*'; Petrogorgum 4c'- *. b) pergit Greg.: item pro habiit

Fred. dirigit i^ifra scripsit. c) fugatus 3; fugata 46^*; fugati 4c'- '^. d) Ragnoaldo 2a. W* ;

Raegnoaldo 3; Rfgnoaldo ic^. e) Baudastus 2a. f) 20. 2a. 46**. c'- *. g) Suessiones 2a.

h) fluit 3; (;x nube dffluxit Greg. i) om. 2a. 3. 4o'- *. k) Domighy.shis 2a; Domighyselus 3;

Domifhifjlus 46**; Domighislus 4c'- ^. \) conpiciendam 1. m) fuerat (f. om. 46*'. c'- *) misi 2a. 3.

n) om. 46*'. c'- *.

Cap. 88. a) elemosinarum 46**. c*; elemosinarium 4c'. b) lenissimus 46**. c'- *. c) iustis 2a.
A) ita 3; momonto 1; monumentuni 2a. 46*'. c*; monunientu 4c', e) nascetur 2a. 3.

Cap. 89. aj om. 2a. h) Ch. (Clilotharius 2a) ad 2a. 3 ; et ab Ch. 4c'- *. c) iagrepenensom
pro i. A. 3. d) Marsedom 2a. (;) diriget 3 ; hahiit Greg. f) dirigit 2a. g) exin 2o. h) epl

2o. 46**. i) d. (dirigerent 46**) ad rcgnum 46**. c'*. k) aura 46**; causa 4c'- *. 1) Borone 3.
m) inpingeretur 46*'. c'- *.

1) lues Greg. 2) Cf. nupra c. 83. 3) uxorem tamcn eius a Grocis erepcrc non

potuit (irerj. VI , 4.3, Al hunc locum Frr.d. e Greg. minime hauaisae videtur. 4) ISyzaulium

proffclura ohiit; cf. Dahn V, p. 147. 5) custodias Grcg. 6) Dc cuius origine qucdam

Btrictim libuit memorarc Greg., fjuihun vcrhis omiHsis, Predcgariua historiam de origine Gundoaldi
cum iis quae praecedunt temere conexuit. 7) Ilie — — ad ConBtantinopoiim accessit Greg.

8) Cf. Greg. VI, 24. 26. 9) Siagrius cral Auguntodunenain et Fiaviua CahilloncnitiH cpiscopi. li.
10) Cf. iiifra lih. IV, c. 4/ Greg. VII, 39. 11) Auctorie nomcn drsideralur. Suhaudiaa Miiinmoli.
12) iirbig Convenicae Greg. VII, 3.'). Intcllegitur Saint Ucrlrand de Commingia; rf. infra lih. IV, c. 2.

118 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER III.

ibique deruptus* moritur. Cariatto'' spatarius Gunthrauini, qui hanc rem prodedit,
huius vecissitudinem repensionis episcopatum Genaveusum' adsumsit'.
Greg.vi,s7. 90. Illud* tempore Chilpericus Parisius ^* coDtra pactum, quam*= cum Francis

inierat, ingred i tur, ob quam rem porcionem suam exinde iusti admisit. Gunthramnus"*

•'b ss P*'^'^°^ Childeberti de Massiiia reddit^. Mummolus factione Fredegnnde, cui 5
repotabant filium suum per incantatione in terf eci s s e , iussit suggellare,
mnltasque mulieres per ipso mendatio a Fredegnndae sunt iuterfectas.

ib.4i. 91. Chilpericus timens Gunthramnum et Childebertu m , in Camaracinsim cum thin-

sanris omnique presidium est adgressus. Per ipsa timore saepe exercitum move-
bat et resedere faciebat. 10

ib.42. 92, Childebertus in Aetalia habiit', et Langobardi se suae dicione commendant.

Gloriose exinde Childebertus revertitur. Acciperat prius* a Mauricio imperatore quin-
quagenta milia auri», ut Langobardus de Aetalia expugn aret*'. Sed non solum '^ eis non
noeuif^, amicicias cum ipsos inivit. Leubildus, ut supra fecimus* mencionem,
filium suum Ermenghildum interfecit*. 15

ib. 45. 93. Chilpericus et Fredegundis filiam eorum cum magni s ^ thinsauris et

multitudinem familiae'' in eius menisterium direxit; quam filius Leubildo uxorem

ib. 46. accipit*^*. Nec post mora extante Chilpericus Calam** villam nec procul a Pari-
sius ab homine nomen Falcone, qui missus a Brunechilde fuerat, est interfectus: crude-
lissimam vitam digna morte finivit^. 20

IXCPT." CAPETOLARLS CROXECE LIBRI QUARTI ES^" CHRISTI

NO:\IEN.

1. De bonetate Guntharamni et ecclesia sancti Marcelli.

2. De Gundoaldo, quod'^ conti'a Guntbramnum factione Mummoli regnum ad-
repere voluit. 25

Capp. 89—93. 1. 2a. 3. 462*. c'- 2. Index. 1. 2a.h. 3. 4J»*. c'- *. ba.

Cap. 89. a) dismptns 2a. 4c^; dirmptus ib^*. b) Chariatto 2a. c) Genavensum corr.

Genavensem 1; Gannavensum 2a; Gennavensem 3. 4i2*. c*.

Cap. 90. a) In corr. Illo 2a; In illo 3. 4tb^'. b) Parius saepe 2a. c) quem 46**. c'- *.

d) Gunt(hjramno 2a. 3. 46»*. c'- *. e) reddidit 2a. 46»*. c'- *; dedit 3. 30

Cap. 92. a) habuit 2a. b) extmderit Greg. c) non add. 2a. d) sed add. 46»'. c'- ».

e) m. f. 2a.

Cap. 93. aj multis 46»*. c'- ». b) familia 2a. 4c'- »; famuloram 46»'. c) aecepit

2a. 3; accepit u. 46»*. c'- ». d) Cala 3. e) post finivit p. 121. ex. 1 haec addit: Incpt pro-

logus cuiusdam sapientis ; at vero index capitum sequitur ct tune demum prologus iUe, euiut titulut 35
indice a textu diremptus iam antegreditur. Forte lihrariut prologum, in exemplari indici praefixum,
titulo iam exarato, postponi maluit. — EXPLICIT LIBER QfARTUS add. 2a.b. 3; amen add. 46'»;
AMEN DEO ( GRAS add. 4c»). EXPLICIT LIBER SECVNDVS add. 4c'- » ; dausula cnrent 4a. 6»*. —
Hoc loco 36 opusculum HUariani inseruit.

Index. al INCIPICNT CAPITLXA CHRONIC(A lE LIBER QUIXTUS (Q. om. 2a. 6) 2o. 6. 3; 40
INCIPIUXT CAPlf CHRONECI LIBRI 4a; INCIPIUNT CAPITULA CRONIC(A)E (CHRON. 46». c»)
LIBRI III. 46'»*. c'»; DsXIPIUNT CAPITULA LIBRI X. ba. Indicem om. bb.e; de aliU non constat.
b) i'a 1 ; L C. n. om. codd. rell. c) 01». 46»'. c'- ».

1) Subscripkit conciliis Valentino II, a. 584. et Matisconensi item II. anno sequenti. R.
2) ante hos annos Greg. 3) soledorum Greg. 4) Nex Ermencliildi ter narraia est; 46

c. 83. 87. et hoc loco. 5) Rigunthis etsi Reccaredo desponsa erat, numquam iamen ei nupsit ;

ef. Dahn V, p. 146.

I

CHRONICARUM QUAE DICUNTUll FREDEGARII SCIIOLASTICI LIBER IV. 119

3. Qualiter Guntramnus Clothariura in regnum» sublimavit.

4. De interfectione Mummoli''.

5. De exereitura Guntrarani in Spaniara adgressum •=.

6. De mortera Leubildi'', et Richaredusf sublimatur in rcgno.

7. De pacem inter Guntramno et Childeberto firmata.

8. De ducebus iusso Childeberti interfectis.

9. De uxorem Anaulfif regis Persarum nomines Cesara''.

10. De exercito Guntramni in Spania adgressum'.

11. De toneca doraini'' lesu' Christi inventa.

12. De Beppeleno"' et Aebraehario " ducibus.

13. De Agone° subliraatumP in regno Aetaliae super'i Langobardis ef defectio-
aem ^ solis.

14. De obetura Gunthramni.

15. De regnum Childeberti in Burgundia,

16. De obitum Childeberti.

17. De Fredegunde, quod Parisius' invasit, et pugna conti'a Teudeberto".

18. De mortem Quintirionem^.

19. De Brunechilde, qualiter^ de Auster'' esfy egecta.

20. De pugna, quem Teudebertus et Teudericus contra Chlothario fecerunt^,
ipsoque* vicerunt.

21. De filium Teuderici natum, et Aegyla'' patricius*^ interficetur •>.

22. De inventionem*' corporis sancti Victoris.

23. De Fogatum'^, qualiter? Mauricium imperatore interfecit et inperium adsumsit.

24. De exiliura sancti Desideriae episcopi.

25. De Bertoaldo raaiorera domum,

26.'' De victuria Teuderici contra Clotharium.

27. De Protadio maiorem domum eiusque' interitum.

28. De bonetatem Claudiae maiorem doraum.

29. De interetum Volfo patricio.

30. De Ermenberga, quod de Spania Teuderico'' adducit'.

31. De legatis Betterici ad regebus transmissis.

32. De marthirio sancti Desiderio'".

33. Quod Sisibutus" rexo in Spaniam sublimatur.

Index. 1. 2« rc/. n. \). 3. 4^2*. c>- ^. 5«.

Index. a) inuegitium, expunct. alt. i 2a; in uegnum 26. bj Mummulis 2a; Mummulus 26.
c) om. ba. A) Loupildo 3. 4c'- ^. 5a (e corr.). c) Kicaredus ^h; Rkharioq' ib'^*] Richaredio 4c' ;

liicharedo sublimato 4c^ ; Richario 5a. f) Arnulfi 26. 4e'-2; uxore manaulfi 3. 5a. g) nonn 1.

h) Caesara 2«; Caesare 3; Cessara 462*. c' ; Caessara 5a. i) om. ba ; index in verhis expliciunt cap

deiinit 26. k) nostri add. 2a. 3. 46^*. c'- ^. 1) I. C. om. 5a. m) Beppellino 2a; Bcppelino

46»*. c^. 5a. n) Ilebrehario 2a ; Ebrechario 3. oa; Ebrachario 46«'; Ebregario 4c'- *. o) Agono

46**. c'-2. p) Hublimatuam corr. sublimatum 1. ql s. L. om. ba. r) slc 46^*. c'-^. 5a; a rell.

>i) d»-fectimem corr. pr. w. defectionem 1. t) Parisium cnrr. jjr. m. Parisius l. u) utrum Teudeberto
an Teudebertum $criptum sil , duhium est 1. v) Quintrione 2a. 3. 4c'- «. 5a; Quimcione 46**.

w; quando corr. pr. m. qualiter 1 . x) Au.stra W^' . c'- *. y) est rorr. m. al esset 1 ; eiecta est 46**. cK 5a.
z) Ce:::: (tic Delinle; fernim Monod; ferum JJeUer) pr. m. corr. fecerunt 1. a) i. q. v. om. ba.

h) AgiUne 5a. v) pat;:: fpater //eWcrJ corr. m. al. patricins r«c 46^'. c'- *; 1; patri 2a; patricium 3;

j)atricio 6a, dj interfeccrunt 2a. 3. 4c''''; interfeeto 5«. e) De coriiu» s. V. invento 5a. f) Fopa-
tum corr. m. al. Focato 1; Focati 2a, 3; Focato 46^*. c'-*. 5a. g) pr. m. superscr. 1. h) titulos

cap. 26. 27. 28. om. 4a. \) cisquc pr. m. corr. ciusquo 1. k) a<l Tl. 6a. \) adduxit 2a. 3. 46'^*. c»-^
venit 6o. m) scl Dcsiderii epi 2a. n) De eo quod Segebodus 2a; Dc .Sisebodus (sic cliuni

46**. c*. ba) 3. o) in Hpania rex 5a.

120 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

34. De Agone* regi, eius'' reginam Teudelinde.

35. De Brunechilde et Beliliilde'^ reginas.

36. De vita saneti Columbani.

37. De iniuriara Teuderici regi, qua Salossia** liabuit.

38. De pugna Teuderici cum« Teudeberto et^ Austers reccptum. 5

39. De obetum Teuderici''.

40. De' Chlothario cum in Auster"* ingredi cepit'.

41. De consilium"^ initum" perdiciones" Hlies Teuderici.

42. DeP quod Chlotarius regnum Burgundiae et Auster recipit et filius Teude-
rici occisit. lo

43. De internicione Erpone ducis.

44. De Leudemundo'1 episcopo et Bertrude'" regina.

45. De tributa* Langobardorum cassata.

46. De morte Bertrude regini.

47. De inicium regni Dagoberti'. is

48. De inicium regni Samonis" in^ Winedus.

49. De Adaloaido^^ rege Langobardorum, eius transitum*.

50. De Charoaldo sublimato in regno super Langobardorumy.

51. De Gundeberga regina eiusque iniuriam ^ et exilio *.

52. De interetum Chrodoaldo''. 20

53. De*^ Dagobertum, quod"* riginam accipit, eiusdem" regnum augitur.

54. De obetum Varnachario'^ maiorem domus et interetum tiliie sui Godini.

55. De inteneione inter Chariberto et Agynane''.

56. De obetum Chlothariae, et quod' regnum eius Dacobertus'' adsumpsit.

57. De regnum Chariberti, filio Clotariae. 25

58. De introaetum Dagoberti in Burgundia et bonitatem cius.

59. De nativitatem Sigyberto, filio Dagoberto.

60. De morum ' mutationes Dagoberti et suasionem maliciae Neustrasiorum ■".

61. De cautillam" et contenenciam Pippino.

62. De Chariberto regi, cum Sigybcrtum" nepotem suum excipitP. 30

63. De imperium Aeragliaei et interetum Fogatis.

Index. 1. 2a (rf. n. a.). 3. W^\c^K ba.

Index. a) Agae 5a. b) et eius 2a. 3 (?). 4i2*. c^. 5a. c) Bylehilde 2a; Belichilde 46»'. c^.
d) quasalossia 1; quas allosia 2a. 3 ; qua a sallasia 4i**; quia Sallassia (Sallasia 4c*) ^c^-^; quod habuit
apud Alsacius 5a; Saloissa in/ra c. 37. e) om. 3; et 46**. 5a. f) et A. rec. om. ba. g) Auter 35

corr. Auster 1. h) Theuderi 3. i) Quod Clilotharius 5a. k) Autster corr. Auster 1. 1) ingre-

ditur 5a (uhi cum deest). m) concil. 46^*. c'. ^. n) om. ba. o) proditionis 2a. p) om. ba.

q) Leudeiuanno 4i2*. c^-^; Leudo mundo 5o. r) Beretrudf 3, ut infra; Berthrude 5«. s) tributa —
cassata corr. m. al. tributis — cassatis 1. t) Dagoberti — regni om. ba, capitibus 47. et 48. in unum
conflatis. Lacunam librarius quidam in ima marg. hisce verbis : XLV'I. De initio regni Dagoberti supjtlevit, 40
quae signis positis post cap. 45. inseri voluit. Idem numeros capp. correxit. u) Samsonis 3. v) i. V.
pr. m. postea add. 1 ; Winedis 2a; Winidis ic^ (ut infra) ; tiumidis 4i** (in/ra Gunid.). w) Adoaldo 3;
Aloaldo 4a. x) transt 1; et e. transitum (transitu 4a. c'- ^) 2a. 3. 4a. c'-^; haec om. ba. y) ita 3;
Langoba^, m. al. superscr. dos 1; Langobardis (sic 4cV corr. Langobardos (sic 46**. c"^) 2a; De Cha-
roaldo rege supcr LangobardoTt 5a. z) i. et om. ba. a) reliqua capita, folio uno exciao, peri- 45

erunt 2a. b) Chlodoaldi 5«. c) ae corr. dc 1. d) De Dagoberto et eius regina et regnum

(oni. augitur) 5a. e) eiusque 3. f) W:arnachari, eras. u 4i^*; Warnacharii 4c'-^; Warnaharii oa.

g) Godoni f. s. 5a. h) Aegynane 3. i) om. ba. k) Daberdus, superscr. go 5a. 1) muro

mutaciones (mutationis 4ci- *) 3. 4c'-*; murmuracione ib^' ; mutatione (om. morum) 5«. m) Nestra-

siorum 46**; Neostrasiorum 4c'- *; Niustrasiorum 5a. n) bonitate 5a. o) et (pro cum) Sigiberto 5a. 30
p) excepto 5a. q) Heraclii (Eraclii 4c'- *; Heracli 5a) super Persas, om. et i. F. D. v. A. , cap. 63.

et 64, in unum contraclis, 3. 4i'*. c*- *. 5a.

CHRONICARUM QUAE DICUXTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 121

()4. Dc victuria Aeracliae super Persas.

65. De pulchritudinem et utelletatcm Aeragliac^.

06. De inicium infestaciones Saracinorum contra imperio.

67. De obitum Gariberti et filii sui, et regnum eius'' Dacobertus' ambavit.

68. Dc inicium ^ scandali et stragis Francorum cum Vinidis.

69. De Charoaldo regi Langobardorum, quod*= Tasonem^ interfecit ets ipsi rex
moretur.

70.'' De Crothario ' regi Langobardorum sublimatura.

71. De Aubedone'' in legationem ad Crotarium in Aetalia adgressum.

72. De Chunis in Bagioquares' interfectis.

73. Dc Siscnando *" per solatium" Dagoberti erectum in regnum Spaniae".

74. De" quod Dagobertus Magancia cum exercito contra Vinidis ambolandum
accessit p.

75. Dc'i inicium regni sublimatum Sigybertum in Auster.

76. De nativitatem Clodoviae et paccionem de regna cum Austrasius.
11 J De inicium revelliciones Radulfo.

78. De exercito iusso * Dagoberto de Burgundia in Vasconia adgressum.

71). De obetum Dagoberti et inicium regni Clodovei.

80. De Aeganem ' maiorem domus et" bonitatem eius.

81. De imperiura Constantis et vastationem Saracinorum.

82. Qualeter degradatus est Tulga rex Spaniae, ct sublimatur Ciiintasindus*'.

83. De mortem Aegane et interfectione Agnulfi^' comitis.

84. De inicium'' ascinsus Erchynoaldo maiorem domo.

85. De Austrasius, cum tinsauris Sigyberto debctum receperunt.

86. De Grimoaldo et Ottone, filium Uroney.

87. De pugna Sigyberto cum Radulfo in Toringia^
88.^ De interctum Ottone.

81). De Flaochato'', quale raaior dorai efficetur.

1)0. De Villebadi<= interitura et Flaochadi obctum''.

CONTINUATIO
indici in codicibus 5 (a. a. d) adiecfa, qnam ex ba exscripsi:

Index 1. 3. 46^*. c'- ^. ^a.

Index. a) 6 huins J>a'j. 'luae restanl lineae vacanl 1. b) cis 1. c) ct quod r. eius Daj^o-
bertu.<« acccjiit 5«. d) De «candalo et strage 5«. e) quod — moretiu- a librario ipso in ima manj.
eate nujipleta videntur. Quae erasa rcpetivit corrector 5«. f) Ta.sioiie 3; Tasonc 4<;'. g) ct

i. r. ni. ovi. 4i**. c'^. h) 69. De Chrothario rogc inseruit 3, unde numeri capp. iterum (juadrant ;

cap. 70. post 82. in marj. suppl. 46**; ipsum in ima marg. stiqijA. 4c'. ba (tihi sulilini. deestj.
i) Rothario 3. k) De A. ad Oirotario (Chrothario 3; Chlotario 462*. c'' ^j iii Italia lcgatione

miHUO 5«. 1) in Bagio (Pagio 4c'- *) quare «int (suiit 4//^*) interfecti 3. 4i^'. c'-^; iu Baioaria

occinus ba. m) Sinando 3. 4b^\c''^. n) pro solatio 3; per Dag-obortSm in regiio levato in

Mi»paiiia 5o; Span. om. 46**. c^ suppl. 4c'. o) Quod D. cum ex. de Magantia contra Wiiiidis ivit 5«.

p) itervm 6 lineae vacant 1. q) De rcgno Sigiberti i. A. 5«. r) tituluvi 77. om. 3,- Dc Kachillo

rcbelle ba. s) De ex. Dagoberti d<- B. (Burdia 4«) in Wasconia iniKsiiiii ^ui. t) Again' 3;

Aegano 4c'-2; y,(^anc 6«. ii) et )>. <-.. om. btt. v) Chynta.siiidiis 3; Cliiiita.sidns 4//''.''; Chiiitasi-

iloruni jirope c. 78, spalio defiiiente, snpjtl. 4c^; (.'indasind Hiibl. Or/. w } Aniilfi se<-. m. corr. Agi-

nulfi ba. X) De Erchinaldo rErrhiiioaldo 3; Erchiinoldi» 46^'; IlerehiiioMldo 4c'- *) maior donios ba.

J) Virone 3; f. C. om. ba. ■/.} Toringa 3. 5«. a) lilulum 8H. 07/1. 3. bj De Flaicado (sic

etiam iufrn ba) maior domos ba. e) Quillibadi 3; Wildibaido bu. d) EXrMCH,'.\T CAITITLA

(EXrEICIT CAIMTOLA 4t') add. n fjwst c. lOy. 3. 4«. />'• ». c'- » (non Ah'^'). I>e codd. 5 vidc ^uj.ra.
88. K Mcroving. II. 16

122 CnRONICAKUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

90. De Baldochilde, regina'* Chlodovcclii, ot eius filiis Chlothario, Childcrico'* et
Theiidcrico, ct de obitu Cldodovcchi.

91. Quod Chlotharius, cius filius, clevatur in regno et Ehroino niaiorum'' domo.

92. De obitu Chlotharii, ct Thcudericus frater successit in regno, ct Childericus
in Austcr rognum aeecpit. ^,

9'). Quod Tlieudorico a rogno deiciunt ct crincs tondunt ct Ebroino*' in Luxo-
viiun monasterium dirigiint ot Cliildorioum '' in euncto rogno susoipiunt.

94. De obitu (Miildorioi^^ et Billohildc'^ reginae, et Leudesius, filius Erchanaldie,
maiorum domum cfficitur.

95. Quod Ebroinus a Luxovio exiens Lcudcsiuni interfecit et sanctum Leudc- lo
garium gladio peremi iussit.

96. Quod Martinus dux ct Pippinus, filius Ansegisili, contra Ebroinum ad Loco-
fico pugnani inierunt.

97. De obitu Ebroini, et quod Franoi Waratonem uiaiorcm domum efficiunt, et
Gislemaris, filius eius, ipsum subplantavit''. i5

98. De obitu sancti Audoini et obitu VVaradoni ', et qualiter Bercharius maiorum
doraum efficitur.

99. Qualiter Pippinus cum Austrasius in opido Virraandinsc, cui nomen Tex-
trieio, contra Theuderieum et Baercharium dimicavit.

100. De obitu Thcuderici, et de Chlodoveo, filio eius, elevato in regno, ct, eo 20
raortuo, Childebertus, frater eius, rcsedit in regno, et de Grimoaldo, filio Pippino, maio-
rum domum et bonitate eius.

lOL Quod Pippinus contra Radebodum'' pugnavit ct vicit.

102. Quod Pippinus Clialpaida' duxit uxorem et habuit ex ea filio nomcn Carlo"".

103. De obitu Childeberti et Grimoaldi, et Dagobertus, filius Childeberti, successit 25
in regno, et de obitu Pippini et Thcudoaldo maiorum dorao, et de pugna in Cotia contra
Theudoaldura.

104. De Ragamfredo raaiorum domura, et qualitcr Carlus de costodia Plectrude
auxilio Dei liberatus est.

105. De obitu Dagoberti regis, et Chilpericus succcssit in regno, et qualitcr dux so
Carlus contra Ragarafrido pugnavit et viotor exstetit.

lOG. Qualiter Carlus dux Chlotharium subliniavit in regno, quo niortuo, Chilperico,
qui fuga lapsus" apud Ragarafrido fuerat, ab Eodonae duce" Aquitaniae recacpit, et
eo raortuo, Theudericum regera statuerunt".

107. Qualiteri' cuin Saxonibus, Baioariis, Eudone ducc cum Abdirama regcra 35
Sarracinorura pugnavit ot vicif.

108. Qualiter Purgundiara'' ipsae dux subiugavit et cura Frisionibus^ ultra ' alto
raare pugnavit et .Sarraoinos" qui in Avonniono erant prostravit et quoinodo Narbonani
vonit ot Sarracinos cum rege eorum in ore gladii interfocit.

109. De legatione papae Gregorii urbis Romo^ cum claves sancti Pctri, vel de i"
divisionc intcr filios suos, seu de obitu ipsius^^.

Index. ba. 1/. r' (rf. v. \>J.

Inilex. u) rcgna, i ?/t. al. snpcrscr. 5«. b) Childoiieric. corr. m. al. Cliildcric. 5«.

c) maior ba; Ebruinu.s maiorum tlomu.s 5(7. d) Ebroinum b<l. c) m lilura scr. ba. i) Bili-

cliildc corr. Bilibildc ba. g) Ercannaldi bd. h) e corr. pr. m. ba. i) Waranodi bd. k) Redc J.i

bodum bd. 1) Chal])iadam bd. m) Carbo bd. n) e corr. ba. o) .stctcrunt ba. ji) /Itulos

hnius et sc(juenlis cajjilis bx^ quoque jjraebet, singittUs cap. sujjcrscrij^tos. q) vincit bx^. r) ila

j)r, VI. ba. s) Frison. bx'. t) contra almerc j>ro u. a. m. bxK u) Sarcinos corr. m. al. Sarra-

cinos 5a. v) superscr. j>r. (1) m. 5«. w) j>crfjunt iihri b: INCIPJT LIJ3ER DECIMUS. Trans-
actis bu.h; Jncipit dccimus non ab i[)so Greg-orio comjjositu.s. Transactis 5e, omisso proloyi inilio, »0

CIIRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI L115ER IV. 123

INCIPIT PROLOGUS CUIUSDAM SAPIENTIS^.

Cum aliquid''-' unius verbi proprietate nou habeo quo d proferaui, nisi prestitum ab uier
Altissimo fuerit, et dum quero implere sentenciam, longo anibiatu vix brevis viae spati u m
consummo. Vernaculum linguac huius verbi interpretatur, absorde resonat; si ob necessitate

5 aliquid in ordine sermone mutavero, ab interpretis vidcor officio rccessissc. Itaque beati
Hieronimi, Ydacii'^ et cuiusdam sapientis seo Hysidori^, immoque et Gregorii chronicis
a mundi originem dilientissime percurrens usque decedentem regnum Gunthramni, his
quinque chronicis huius libelli nec plurima jjretermissa siggyllatem congruentia stilo
inserui, quod illi sollertissime absque reprehensionem condederunt. Cum» hacc ita se Hipr

» habebaut, necessarium duxi viretatem dih'gencius insequi, et ob id'' in priores his chronicis*'
quasi quandam*^ futuro opcre omnium mihi regum S et tcmpora prenotavi '', in pracsenti
autem stilo ea' tempora ponens, et'' singularum gentium curiosissimo ordine que gesserant
coaptavi, quo ' prudentissime viri, quos supra memeni, cuius'* chronicis — verbo huius
nomenis Grego, quod Latini interpretatur 'Gesta tempormn »', — sevirissimi dictantes

j condiderunt, velut purissimus fons largiter fluenta manantes. Optaveram ef" ego, ut
mihi subcumberit taHa dicendi fagundia, ut vel paululum csset ad" instar; sed carius"
auritur'', ubi non est certa perennitas aque*!. Mundus iam seniscit*, ideoque prudenciae
agumen in nobis tepiscit ■", ne quisquam potest huius tempore nec presumit oratoribus
precedentes esse consimilis ^ Ego tamen, ut rusticitas et stremitas ' sensus mei vahiit,

i» studiosissime de hisdem hbris breviatem", quantum plus potui, aptare^' presumsi. Nec
quisquam legens" hic quicquam dubitet, per'^ uniuscuiusque libri nomen redeat ad
auctorem: cuncta reperiat>' subsistere viretatem. Trasactis^ namque Gregorii libri vohi-
mine, temporum gesta, que undique scripta'' potui repperire, et mihi postea fuerunt
cognita'', acta rcgum*^ et bella gentium quae gesserunt'', legcndo simul et audiendo,

5 etiam et videndo cuncta que certeficatus cognovi huius hbclli volumine scribere non
solvi^*, sed curiosissime, quantum potui, inseri stiidui, de eodem incipiens tempore scri-
bendum, quo Grcgori'" fines gesta cessavit ct tacuit, cume Chilperici vitam'' finisse
scripsit. EXPLIClTi PROLOGUS.

Traef. 1. '2a.h. 3. 4^2*. c-i- 2. ha (r.f. n. ?.).

0 Praef. a) ita 1, sed lemma indicem praecedit; cf. sv^n-a p. 118, /. 35; INCIPIT PROLOGUS

(PROLOCrS 4i!,i) 2a.h. 3. 4a. //'• 2. 2* gi (^^^ 4^2;. b) ita 1 etHieron.; ali qni i[\\m (alicniid diim 2i)

iussn (iu.sso 4/>') v. 2a. 6. 4/y' ; aliquidu : (aliqui dum 3/») iu.ssu v. 3; ad li(iui(hnn iusso (ius.sio 4/>2')
v. 4i2'. c'- 2. c) Ydacio 3. d) ob idum in p. 2(i.h\J}; ob i::: in p. 3; obitum in p. 3/;; ob(o)c-

dif.-ndum in p. 462' <,'• 2. e) ita Fred.; libclio Ilieron. f) quadam ead. m. corr, quandani 1; matc-

s riam om. Fred. m RKGNU ET T. 1; rerum et t. 2o. 6 (?). 3. 462*. c'. '■* ; ngum t. Ilieron. h) prcno-
tavi 2«; pcrrcnotavi 2h; jironot. — tempora a correctore posl prologum suppleta sunt 3 fno7i iihj. i) cachan
temp. contra se inviccm ponens Hieron. k) in delel. et srtjjersa: ot 1. 1) quo'' 1. 1*) malim lii.s.
ni) ovi. 4h^'.c^. n) orn. 2a.b('i). 3. 4//2*. r.^'^. o) sarius 1. p) auditur 3. q) aq» 1; a quc •la. 3;
a qucm 2/»; atque 462'. j) taboscit 2«. s) esse simul 2a.h. 3. 4c'^2; esse similis 462*. t) (■xtrcinita.s

0 2a.h i'i\. 3; streniiitas 4/,2'. c'- 2. u) brcvitate 2a. 5 (?). 3 (?) ; vit(a)c 4^2*. c^.i. v) ditaic 2a.h;

obtarc 3. 4^2'. c' ; optare 4c2. w) ita 1 ; L h. q. om. retl. lihri. x) om. 2a.h (?). 3. (?). 4h'^'.c*-'K

y) rcper::: corr. reperict 1; rcpcreat, allerum p jjr. m. superscr. 2«; rcppereat 26; rci)])criat 3 ; rcjie-
diat 4r'. z) o Transactis prologua incijnt 5. a) ])ot. sv.r. ba. h) agnita 462*. c'-2. 5«. <;) rcfjiium 2«
(n erp.). 26. d) ^e.sHerunt, erit. r 1. e) ita 1; nihii rell. f) Grt^gori corr. Grcf^orii 1. {,-•) c. C.

6 V. f. ». om. ba. h) vita finisset scripsi (finissit scrihsi 3; 2a.h. 3. 462*. c'^ 2. i) K,xj)l. jjrol. om. ba.

1) Haec B^edeguriuK r.x prologo Ilieronymi hausil; <f. F.nsehi clirnv. ed. tir.hoenr. p. 1;

'N. Arcfiio' VII, p. 479 «77, 2) I)c hoc loco v. 'N. Archiv VII, ;>. 482. .3) Ihuc 0: prar-

fatione Finnehii ab Iliffronymo iu linyuam I.alinam verna fluxeruvt. 4) Cf. Isid. F.lym, V, 28.

5) C/. Sidon. ej>. VIII, 16 (rd. iMjnhann p. 130, /. ^.Oj.- jicr jicfatom imindi iaiii H(!iiCHCcntiH.

>o 6) Holverc pro rumpcri", intcrinittcrc, ut Holvcr»; iciuniiim.

16*

124 CHUOXICARUM QUAE DTCUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

IN NOMEN DOMINI NOSTRI lESU CHRISTI INCIITT CHRONICA

SEXTA \

1. Gunthramnus rex Francorum cum iam anno 23. Burgundiao regnum bonitate
plonns felicitor regebat, cum sacerdotibus iitique sacerdus ad'' instar se'^ ostendebat et
cum leudis erat aptissimus, aelymosinam pauperibus large tribuens, tante prosjieretatis 5
regnum tenuit, nt'' omnes etiam vicinas gentes ad plinitudinem de ipso laudis canerent.
Anno 24. regni sui devino amore eclesiam'' beati Marcelli, ubi ipsi praeciosus requieseit
in corpore, suborbanum Cabilonninsim ^ sed quidem tamen? Sequanum est territurium ',
merefice et sollerter aedificare^ iussit, ibiqiie monachis congregatis, monastei-ium con-
dedit ipsamque ecclesiam rebus pluremis ditavit. Senodum 40 episcoporum fieri pre- lo
cepit et ad instar institucionis monasterii sanctoruin Agauninsium •', que temporibus
Sigysmundi'' regis ab Avito ' et citeris episcopis, ipso iobente princepi'', fucrat firmatum,
idemque et' huixis senodi* coniunctionem monasterium Sancti Marcelli Gunthramnus
institucionem firraandam curavit.

^S4. Nov. 2.^ Hoc anno Gundoaldus cum solatio Mummolo et Desiderio mense Novembre''-* 15

r.R5. partem regni Gunthramni presumsit invadere et civitates evertere. Gunthramnus Leu-
disclum '^ comestaboli et Aeghylanem ^ patricium « cum exercito contra ipsum direxit.
Gundoaldus terga vertens, Conbanem ' civitatem latebram dedit; exinde de rupe a Bo-
sone * duci praecipetatus interiit,

3. Cumque Guntramno perlatum fuisset, eo^ quod frater suos Chilpericus esset 20
fi84. interfectus, festinans perrexit Parisius^; ibique Fredegundem cum filio Chilperici'' CIo-
591. thario ad se venire precipit. Quem Rioilo'^'" villa baptizare iobet, et eum*' de sancto
lavacro excipiens, in regnum patris firmavit".

Cnpp. 1—3. 1. 2n.h. 3. 4/>2*. r>- 2. rja.

CaiJ. 1. .1) tihdo careni la.h fin rjuibn.i linen vacatj. W^\ ba; INCIPIT LIBER CHRONIC(A)E 25
(CHRONICI 4a) .3. 4«. Zi'- ^. 2*. c'- ^. i^) p^. ^j^ adieclum 1. c) .sfi instar 2a; e.s.se in.star 2/).

d) ut pr. VI. aihl. 1. e) ecl 1. f) Cabilonon.so ih^* ; Cavillononse 4c^-^. g) tantum ih^*. r'- *.

h) Agaunissiuni 3. i) Auto 5a. k) princopi corr. princi])0 1. 1) in 4//^*. r'- 2.

Cap. 2. n) 3, et sic cleinoeps 2h; nnmeri capp. inde ah h. 1. dcHiileranlur 4r'. h) Novom-

her2a.h; Novcmberio 3; Novenibrcm 4t'- 2. c) Leudis (Leudi.s oin. 2b) cuin 2a.h. il) Ag-ylanae 2«; .-jo
Aegilan(a)e 2h. 3. 4^2*. c'. 5«; Egilante 4^2.

Cap. 3. a) et 3. b) Hylpcrici nomen Hlothario 2a. h. c) Riola 2«; Riolo 2h. AIX. c^. ba.

d) cu 2«. h. 5o. e) firmatur 3.

1) De hoc locn v. Jncoh.i, 'Gcogrciphir dc Grcc/oire dc Toiir.f, dr. Frcdcc/cdre et dr Ieur.<t
rontinnateurfi' p. 228. Aimoin. III, 81; S(m1 in territorio Sogonum saltuquo Broxio. 2) Frede- s.^i

garium erras-te, Loncinon, 'Gcogrciphie de la Gcinlr' p. 217. cnntendit, rnm rrrl. S. Marcelli iam
n. .^)70. memivcrit Greg. V, 27, At Monod, 'Archiv f. Schiceiz. Gcsch' III, p. ir)2, dc ecclc.tia
a Gunthramno n. 584. ornnlci cogitavit, quam qnin Frcdegarius intellcxerit, duhito. 3) Cf.

Grcg. IT. F. IIT, 5. 4) In, .tynodo Vnlcntinn II. a. 584. hnhitn cnnfirmatum c.tt, qnid-

quid rrx rtr. basiiicac S. Marcelli vel S. Symi)lioriani ant cjnilninvin aliis I.ocis socrw contulc- 40
rant aut in po.itrrum eonfr.rre volveriut. I?. 5) Meme Dcccmhre a. .^P^. Guvdovnldus rex

'est levatus' ; cf. Grcg. II. Fr. VIT, 11. C) (7/". Greg. H. Fr. VII, 24. Lendegi.<ielus , qnem

Grcgorius qnoqne ducem cxercitus contra Gimdovalclum missi vominavit, postea Aegilani patricio
subrogatus est ; rf. II. Fr. VIII, 30. 7) Cf snpra lib. III, c. 89. 8) Cf. Greg. H. Fr. VII, 38.
9) Ih. VII, 5. VIII, 1. 10) Rotoialinsis {pro Rigoialensis) villa, Greg. H. Fr. X, 28. Kst 45

Rueil (Seinc-et- Oisc) ; cf. Longnov, 'Gt^-ographic' p. 361. Sed Chlotharius non 24, sed 30.
demum anno Gunthramni baptizatus est. — Ceterum Fredegarium in annis Gunthramni regis enume-
randis gruciter errasse, in ' Forschungen z. Deutsch. Gesch.' XXII, p. 456. probavi.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 125

4. Anno 25^. regnum Gontramni Mummolus Senuviai iusso Gunthramni inter- 585
focetur. Uxorera eius Sidoniam ''• ^ una cum omnes thinsauris eius Domnolus domesticus
et Wandahnarus'^ camararius Gundramno presentant.

o, Anno 26. regni sui exercitus Gunthramni Espanias^ ingreditur; sed loci infir- 585.
mitatis gravatus , protenus ad propria revertur ^- ^. Anno 27. eiusdem regno Leu- 585.
disclus •■• * a Guntramno patricius partibus Provenciae ordenatur. Filius Childeberti
regis Theodebertus^ natus fuisse nunciatur. Eo"^ anno nimia inundatio fluminura in
Burgundias fuit, ut eorum terrainus nimium transcenderint. Ipsoque anno Syagrius
comex Constantinopole iusso Gunthramni in legatione pergit; ibique fraude patricius
ordenatur*. Ceptum quidera, sed ad perfectione haec fraos non peraccessit*". Eo anno 58g.
signura ' apparuit in caelum, globus igneos decedens in terram cum scintellis et rugeto.

G.* Ipsoque anno Leubildus^ rex Spaniae moritur», et obtenuit regnura Richarid<=, 586.
fiHus eius. Anno^ 28. regni domni Gunthramni alius filius Childeberti nomen Teude- 587.
ricus natus nunciatur '.

7. Gunthraranus se cura Childeberto pacem firmandum" Andelao''^!" coniuncxit. 587.
Inibi mater et soror et coniux Childeberti regis pariterque fuerunt; ibique speciale con-
venencia inter dorano Guntramno et Childeberto fuit conventum, ut regnum Gunthrarani
post eius "^ discessum Childebertus adsumerit.

8. Ipsoque tempore Rauchingus*^ i' et Boso Gunthramnus, Ursio et Bertefredus'', 587
I optematis Childeberti regis, eo quod eum tractaverant •= interficere, ipso regi ordenante,

interfecti sunt. Sed et Leudefredus'' Alammannorura *= dux in ofFensara aute dicti regis
incidit, etiam et latebram dedit. Ordenatus est loco ipsius Uncelenus ^ dux. Eo anno 587.
Richarid rex Gotorura divino araplectens araore, prius secrecius baptizatur. Post haec
omnes Gothus, dum Arrianam" sectam tenebant, Toletum adhunare precepit, et'' omnes
libros ' Arrianos precepit ut presententur ; quos'' in una domo conlocatis incendio con-
creraare iussit'^, et' oranes Gothos ad christianam legem baptizare fecit.

9. Eo anno uxor Anaulfi^^''' imperatores Persarum nomen Caesara virum relin-
qnens, cum quattuor pueris, totidem'' puellis ad beatum lohannem episcopum*= Con-

Onpp. 4 — 9. 1. 2n.b. 3. 4J2*. c'- *. 5a.
' Cap. 4. a) 35. 3. b) Synodia 2«; Syrlonia 26. c) Wandelmarus 2o; Valdalmarns 5a.

Cap. h. a) Spania 2«. h. b) sic 1, aaepe. c) Lendischkis, pr. m. 1 snperscr. 1. d) nh Eo
rap. G (1 . 2h) incohnnf. lihri praeter 1 et 4^2. e) proaccossit 3.

Cap. 6. a) dittmeiione carent 2n. h. b) Loupildus 3. 4<;'- ^. 5«; Leopildus 46^*. c) Riclia-

rcdns plfrunu/iie 2n. b. 4c' (infra Rocharcdus). 4c*; Ricliaridos 3; Richaridus 46** (item infra c.vm SJ. 5a
, (infra Ricaridus). d) ab Anno cnp. 7. incipil 2a.

Cap. 7. a) sic scripsi; firmant dum 1. 2«. 6. 3. 5«; firmat dum 46^*. c'-*. b) Andelaco 2n.h;
Andclan 5«. c) d. e. 2a. h.

Cnp. 8. a) Pauchin^s 2a. h. 3. ih^'. c^- ^. h) Bertefridus 2«; Bertifrid ba. c.) tracta-

vcmnt 3. 46**. r'- *. ba. (\) Loufridus 2«. 3; Loudofridus bn. o) Alananim pr. (f) m. rorr. Ala-

I manonim .5«. f) Uncliilenus 2«. 6 ; Uncilinus 3. 46**. c'- *. ba. f») Arianum 5«. h) ut bn.

Il lilicros Arrianns 2«. 6. k) civos 46**. r'- *. 1) ot o. G. om. 2a.h. 3. 46**. c'. *. T)».

Cap. 9. a) Amnlfi 2a. 6. 3. 46**. c'- *. 'm. b) ot totidem 2a. h. 3. c) e. C. v. s. u. e.

d. p. d. ot b. )▼. a. a. h. I. om. 4c'- *. ha (hahent 4a. 6*'^.

1) Qnin 'Chnwvo' sil, duhHnmus ; cf. Jncohs p. 227. 2) Cf. (,'rrf/. II. Fr. VH, 40, srd

, nomrn Fredr.i/nrius solus tradidit. 3) dreri. If. Fr. VIII, 30; Dahn V, p. 150. 4) V. SS.

II rr. MrroK. I, p. 34.5, l. 25. h) Cf. (Irr;/. II. Fr. VIII, 37. G) Cf. Waitz, 'VG'. II, 2-^

//. r>0 n. 7) (Jf. (irrf/. II. Fr. VIII, 42; ,S',S'. Urr. Mrrov. I, p. 813, n. 4. 8) Mrmr Apr.

vrl Mni. n. 586. 9) Gre;/. II. Fr. IX, 4. 10) Pactionrm Andel. Grrg. II. Fr. IX, 20.

pnstrri„ trndidit ; rf. LL. I, p. 0. 11) (irrij. L. l. IX, I>. 12) (Jf. Dnhn l. l. p. 1(^2.

I 13) Kndrm frrr Fiiulun, II. Liwij. IV, 50, rr.ll.nlit, xrd v.nUlr rrrnvil, rurn Consfnutino, llrrarlii

12G CHROXICAKUM QUAE DICUXTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

stantiuopule venieus, se unam esse de populo dixit ct baptisuii" gratiam ad ante-
dictum beatum lohannem expetit. Cumque ab ipso pontifice fuisset baptizatus, agusta
Maurici imperatores ea de*' sancto suscepit*^ lavacro. Quam'' cum'' vir suos imperatur
Persarum per legationis scpius repetiret, et Mauricius emperatur uxorem ipsius esse
nesciret, tunc agusta videns eam pulcerrimam, suspicans ^, ne ipsa esset quam legati 5
quaerebant, dicensque eis: 'Mulier quedara s de Persas liic venit; dixit, se unam'' esse
de populo. Videte eam; forsitam ipsa est quam queretis'. Quam legati videntis, proni
in terram adoraverunt, dicentes, ipsam esse eorum doraina quam querebant. Dicit
ad eam agusta: 'Keddi illis responsum.' Tunc illa respondit: 'Ego cura istos non
loquor; vitam illoram ' instar ad canis'' cst. Si conversi christiani, sicut et ego sura, lo
efdciuntur, tunc eis respondebo'. Legati vero animo libenti baptismi gratiam accipiunt.
Postea dicens ad eos Caesara: 'Se vir meus voluerit fieri' christianus et baptisrai gra-
tiara accipex"e, libenter ad eura i'evertam; nara paenitus aliter ad ipso non repedabo'.
Legati iraperatore Persarura nunciantes, statini'" ille legationem ad Mauricio imperatore
misit, ut sanctus lohannis venerit Anciociam ; ipso tradente, baptisraum vellet accipere. 15
Tunc ^lauricius imperator infinitissimum adparatum Anciociam fieri iussit, ubi impe-
rator Persarum cum sexaginta miha Persus" baptizatus est, et per duabus ebdomadis
a lohanne et reUquis episcopis Persas ad plenitudinem supra scripto numero baptizantur.
Eraperatoreni iUum Gregorius ' episcopus Anciociam suscepit de lavacrum. Anaulfus"
imperator Mauricio imperatore petens, ut episcopus>' cura'i clero sufficiente"" eidem * 20
darit, quos in Persas estabelirit, ut universa Perseda baptismi gi'atiam adhiberint.
Quod Mauricius Hbenti prestetit ' anirao, suraraaque celcritate omnes Perseda ad Christi
cultura baptizantur.

589. 10.^ Anno 29. Gunthramni exercitus in Spaniam eiusdem iusso diregitur, sed negH-

genciam Bosone, qui capud'' exercitus fuit, graviter a Gotis exercitus ille*^ trucidatur*. 25

11. Anno 30. regni supra scripti priucepis tonica domini nostri lesu Christi, qui

eidem in passionem sublata est et a militibus, qui eum custodebant^, est sortita, de qua

i's 21,19. David propheta dixit: Et super vestimenta mea posuerunt sortem, profetenti Symoni,

filio Zacob, dis''. Per duabus ebdomadis multis cruciatibus adfectus, tandem profetetur,

ipsam tonicam in civitatem Zafad^ procul a HyerusoHma in arca marmorea posetam so

Cap. 9. 1. 2a.b (cf. n. i). 3. 4i2*. ci- *. ba. Capp. 10. 11. 1. 3. W^\c^-'-. ba.

Cap. 9. a) beatissimi 2a; baptissimi 3, ut infra. b) eade 1. c) 1. s. 2a.h. d) quo-

niam ba. e) om. 2a.b. 3. 4i**. c'- *. ba. f) suspicatur ba. g) quidem 3. 4ci; quidam 5fl.
h) esse u. 2a. b. i) desinunt 2a. b. k) canum ba. 1) clir. f. 3 ('?). 4^^'. c'- *. ba. m) state

mille 3. n) Persus corr. Persos 1. o) Arnulfiis 462'. c'- ^; Aunulfus ba. p) eps 1. 46^*; epis ba. S5
q) ei cleros (clericos ei 4c'- *) daret (om. s. e.) 462*. c'- ^. 1) suffiuienter Monod. s) idem ba.

t) a. p. 3 (?). 462*. ci. 2. 5a

Cap. 10. a) inde ab h. l. capitum numen desunt ic^. b) capud (caput 46**. 5a) de e.

3. 462*. ci- 2. 5a. c) illi trucidantur 3.

Cap. 11. a) custodebant 1. b) ita 1; : acobum (?) 3; Zacob dis 36; lacob 462*. ci- 2. 5^ ; 40
scribas: Zacob, discooperitur.

nepote, regnante Caesaram ad christianam religionem conversam esse scripserit. Cum Fredegario
lohannes Biclar. consentit, quippe qui ad a. 8. Mauricii haec tradiderit: Imperator Persarum
Christi suscepit fidem et paceni cum Mauricio imperatore firmavit. 1) Sedit a. 571 — 592, teste
Ruinart. 2) De hac expeditione v. Greg. B. Fr. IX, 31 ; loh. Diclar. Chr. a. 7. Mauricii 45

(=. 589J.' in GalHam Narbonensem obveniunt et iuxta Carcassonensem iirbem e. q. a. Cf.
Dahn V, p. 164. 3) De tunica lem Christi, *quae iuxta Davifici carminis vcUicinium suh aorte

iacuerat', v. Greg., Gl. Mart. c. 7; Ferunt autem in civitatem Galateae, in basilica quae Ad
sanctos archangelos vocitatur retenere — — , ibique iii arca lignea hoc vestimcntum habetur
inclausum. Zafad est loppe, et 'procul' parvum spatium indicat. ^o

592.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LIBER IV. 127

essc. Qiiain Gregorius Anthiocenus et Thomas i Hycrusolimarum, lohannis * Constan-
tinopolitanus episcopi» cum aliis multis episcopis, tricluanum facicntcs iciunium, cxinde
condigni'' cum arca marraorea, leve efFecta, quasi ex ligno fuisset, ordine pcdcstro
Hyerusolima cum devocione sanctissema *= perduxcrunt ct eam in loco ubi crux Domini
adoratur cum triumpho posuerunt. £0"* anno luna obscurata est^. Eo anno intcr 590.
Fraucos et Brittanis super fluvio Vicinonia*^- * bellum cst ortum.

12. Beppelenus dux Francorum factione Hebracharii ^ idemque ducis a Brittanis
interficetur. Unde post Hebracliarius ad plcnitudinem paupertatis de rebus suis ex-
poliatus pervenit.

13. Anno 31. regni Guntramni Teudefredus =*• * dux Ultraioranus* moritur, cui''
successit Wandalmarus in honorem ' ducati. Ipsoque anno Ago dux in Aetalia super i-yo.
Langobardus in regno sublimatur*. Anno 32. regni Gunthramni ita a mane usquc 5'ji.
raedia*^ diae sol minoratus est, ut tercia pras'* ex ipso vix adpareret^.

14. Anno 33. regni Gunthramni. Eo anno quinto Kal. Aprilis ipse rex mori- jjjj,.j 28.
tur"*; sepultus est in ecclesia sancti Marcelli, in monasterio quem ipsi* construxerat.
Regnura eiusdem Childebertus adsumsit. Eodem anno Quintrio " dux Campanensim

cum exercito in regno Clothariae ingreditur. Ciotharius cum suis obviam pergens,
hostiliter Quintrione'' in fugam vertit, sed utrasque exercitus nimium trucidatus est'*.

15. Anno secundo, cum Childebertus regnum accepisset Burgundiae, exercitus 593.
Francorum et Brittanorum in invicem proeliantes, uterque nimium gladio trucidantur.
Anno 3^, Childeberto in Burgundia regnante, multa signa in caelo ostinsa sunt; appa- .'j9i,nov.
ruit stilla'' comitis'''. Eo anno exercitus Childeberti cum Varnis'*, qui revellare cona-
verant, fortiter demicavit; et ita Warni trucidati victi sunt, ut parum ex ipis rcmansissct.

16. Quarto* anno, post quod Childebertus rcgnum Guntramni accipcrat, de- 505.
functus est; regnumque eius filii sui Teudebertus ef' Teudericus adsumunt. Teudc-
bertus sortitus est Auster, sedem habens Mittensem*^; Teudericus accipit regnum Gunt-
iiramni in Burgudia'', sedem habens Aurilianes.

17. Eo anno Fredegundis cum filio Clothario regi Parisius vel rcliquas civitates
rito barbaro occupavit et contra filius Childcberti rcgis Teudeberto et Teuderico raovit

Capp. 11 — 17. 1. :i 4*2*. c'- 2. ba.

Cap. 11. a) eps 4^/2'. ,;i- 2; epis ba. b) condigni corr. coudigne 1. c) sanctissema corr.

aB.nc\.\s»\msi 1. d) E. a. I. 0. e. E. a. i. F. e. B. s. f. V. b. e. o. om. 46^'.c'-2. 5a. e) Vieiuonca 3.

Cap. 12. a) Hcbrechario 3. oa; Ebrecharii 4i2'. c'-'^; infra Ebrecharius 3. 4c'- '^.

Cap. 13. a) Theudofredus 3; Theudefridus 4//^*. c' 2. 5a. b) cuius 3. c) 11. ad (a 40^. 5a)
mediam diera (medio die 4c'- ^; raedia die ba) 3. 4i^'. c'- '^. 5«. d) pras corr. pars 1.

Cap. 14. a) ipwi corr. ip.sc 1. b) Quintrione corr. Quintrione 1; infra Wintrio vocatur.

Cap. 15. a) 4. corr. 3. 3. b) stilla corr. stella 1.

Cap. 16. a) Anno 4. 3 Ci). 462*. c'- 2. 5a. b) ct T. a. T. «ec. m. suppl. 3. c) Mitt.

Mett. 1; Meten.wm 4i2'. <,'• 2. dj iia 1; infra Burdia.

corr.

1) Thomas nnllun epinc. IlierosohjmitanuH crat; Amos (a. 594 — 601), Rainart teste, coniccil
/'apebrochiun. 2) lohannes IV. a. 582—595. aedit. 3) Apr. 25, et Oct. 18. 4; La Vilainc;
rf, Lunijnon, 'Gi'orjraphif' p. 159. De rebua cum Ihitaniii» (/entis v. Gre(f, II, Fr. X, 9. 5) A, 57.'J.
dux Francorum factux erut ; cf, Marius h. a. (i) iJc payo Ultraiurano v. Jacobn p. 2:33.

7) C/. Waitz, 'Va: II, 2«, 7>. 121. 8) A. 590; cf. 'iV. Archiv' III, p. 231. 9) Dic

23. Sept. lOj Dc anno (iunthramni refjiH emortuali e(ji 'Forachunyen 2. Deulsch. (iCHch.' XAII,
p. 456 «77. II) FiuH mcminit (Jrey. II. Fr. V/lf, 18. A', 3. 12) V. Lihrum IliHt. Fr. c. 'M\ ;

raulun IV, i. 13) 1'auluH, II. L. IV, 10; Intcr \\:wm HiMiucnti uicnBC liuniario piuiiit Htdhi

cometlH manc rt vcHpcrc pcr totiiiM iiioiihciii. In. China <i. 594, d. 10, Xov. htdla crinita obHcrvala
e»t; cf. WilliamH, 'Ubservationa of comcta'. Lond. 1871. H) K. Watlz, 'V(l.' II, P, p. 67.

128 CHRONICARr.M QUAE DICUXTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

exercituni loco nominante Latofao '. Castra uterque ex adverso ponentes, Chlotharius
cum suis super Tbeudebertum et Teudericum inruens, eorumque* exercito graviter tru-
596597. cidavit. Anno secundo regni Teuderici Fredegundis moritur.

59T/598. 18. Anno tercio regni Teudeberti - Wintrio* dux, instigante Brunechilde, inter-

598 599. ticetur. Anno 4. regni Theuderici Quolenus^ genere Francus patricius ordenatur. Eo 5
anno cladis <= glandolaria Marsilia et reliquas Provinciae civitates graviter vastavit. Eo
anno aqua caledissima in laco Duninse, quem Arola^ flumenis influit, sie validac acbul-
livit, ut multitudinem pissium coxisset. Eo anno Warnecharius*' maior domi Teuderici
transiit, qui omnem facultatem suam in alimuuiis*' pauperum distribuit.

19. Eo anno Brunechildis ab Austrasies eiecta est et iu Arciacinsem* campa- lo
niam a quidam homini paupero singula rcperitur. Secundum eius peticionem ipsam^
ad Teuderico perduxit''. Teudericus aviam suam Brunechildem libenter rccipicns, glo-
riose honorat. Huius vicissitudiue nieretum episcopatum Audiciodcrinsem ^, faciente

599.600. Brunechilde, adsumpsit ^. Anno ^ 5. regni "^ Teuderici iterum signa, que anno superiore
visa fuerant, globae igneae per caelum currentes et ad instar multitudinem astarum'^* !■
igneum, ad occidentems apparuerunt.

20. Ipsoque anno Teudebertus* et Teudericos reges'' contra Clothariura regeni
movint exercitum et super fluvio Aroanna' nec procul a Doromello*^ vico prilium*'
confligentes iuncxerunt: ibique exercitus Clothario gravissime trucidatus est. Ipsoque^
cum his qui remanserunt in fuga verso, pagus et civitates ripa Sigona**, «jui se ad -j»
Clothario tradedirant, depopulant et vastant; civitates ruptas, nemi ' pluritas captivorum
ab exercito Theuderici et Theudebcrti exinde ducetur. Chlotharius opjjressus, vellit nollit,
per pactiones vinculum firmavit, ut inter Segona et Legere usque mare Ocianum et
Brittanorum limite pras Teuderici haberit, et per Secona et Escra "• ^ docatiim integruni
Dcnteleno •>■ '0 usque Ocianum mare Theudebertus reciperit'. Duodicem tantum pagi •-■

600.601. inter Esara et Secoua et mare litores Ociani Chlothario rcmanserunt. Auno scxto
regni'' Theuderici Cautinus dux Teudeberti iuterlicetur.

Capp. 17 — 20. 1. 3. 462*. c»*. 5a.

Cap. 17. a) que om. 4b^'. c'- ^. ba.

Cap. 18. a) Qiuntrio 3. 4c'- -. 5a; Quintrione 46-*. h) Eimolemis 46-*; Giioleniis 4c'- *. ao

c) gladis 3. 46^*; gladiis 4c'- ^. d) Varnacharins 3; Warnacbarius 46*'. c*. ba. e) elyniosinis ba.

Cap. 19. a) osqne 46*'. c-. ba. b) perdncetur 3: perducittir 46-*. c'- *; producitur ba.

c) Audioderinsem 3; a theudcrense 46**; Autisiodrensem 4c'- *; Authisioderinspm ba. d) ab Anno
caj). 20. incipit 3. e) om. 46**. c'- *. f) :::::::::::::, superscr. j>ec. m- astrorum ignium 3; istarum
ignium 36. g) occidente 1. 3^

Cap. 20. a) Teudericus et Teudebertus 3. b) reg 1. c) ad oromello 3; a Doromelle ba.

d) priium corr. prelium 1. e) ipsi qui — — versi 3. 46*'. c'- -. ba: qiii posf his om. 46**. c'- *. ba.
f) ita 1 ; nimb rell. libri. g) Esera corr. Isera 1. h) Dentileno 3; Dentelino 46*'. c'- *. ba.
i) recepit 46**. c'- *: recipit ba. k) om. 3.

1) Laffaux; v. Longnon, 'Aflas hist. Texte expl.' I, p. 63. 2) Monod, 'Archiv fiir Schiceiz. 40
Gesch.' III, p. 149, n. 4, Teudeberti pro Teuderici male scriptum esse opinatur. 3) Aar.

Lacus Dunensis est Thunersee; cf. Longnon, 'Atlas historique. Texte expl.' I, p. 63. 4) Arcis-

tur-Aube. Jacobs. 5) S. Desiderius episc. Autisiod. circa a. 604/605. factus, si Gestis episc.

Autisiod. ^ed. Duru l. l. I, p. 332^ fdes habenda est , regibus Francorum propingmts crat ; cf.
GaU. christ. XII, p. 268. Sed nescio, an, quod ad fdem attinet, Fredegarius Gestis antcponendus 45
sU, qui iUufn pauperem a BrunichUde elatum habuit. Idem Digot II, p. 109. statuit. 6) V". Paulus,
H. L. IV, 15. 7) L'Orvanne prope DormdUs (dep. Seine-et-Mame). Jacobs. Cf. Bonnell,

'Die Anf. d. Karol. Hauses', p. 220, n. 2. 8) i. e. Sequana, Seine. 9) iJQise. 10) De
ducatu Denteleno v. Jaeobs, p. \dd sqq.; Digot II, p. 323 sqq.; Waitz, 'VG'. II. l^ p. 149;
lionnell l. l. p. 221; Longnon, 'Geographie', p. 145/ 'Atlas hist. Texte expl.' I, p. 39. 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOiiASTICI LIBER IV. 129

21. Anno 7«. regni Theuderici de concubina filius nascitur ' nomen Sigybcrtus, 6oi/(i02.
et Aegyia patricius, nullis culpis extantibus, instigante Brunechilde, legatus interficetur,

nisi tantuni cupiditatis instincto, ut** facultatem eius fiscus adsumerit<^. Eo anno Teudc-
bertus et Teudericus cxercitura contra Wasconis dirigunf' ipsosque, Deo auxiliante
deieetus suae dominatione redegiunt et tributarius faciunt. Ducem super ipsos nomen
Geniale instituunt, qui eos feliciter dominavit.

22. Eo anno corpus * sancti Victoris, qui Salodero '*• ^ cum sancto Ursio '^ passus
fiierat, a beato Aeconio^ pontifice Mauriennense ••• ■* invenitur. Quadam nocte in suam
civitatem ei revelatur in sompnium •', ut surgens protinus iret ad eclesiam, quam Side-
leuba^-* regina suburbanum Genavinse construxerat; in medium eelesia designatum
locum illum sanctum s corpus adesset. Cumque Genava festinus perrexisset cum beatis
Rusticio''^» et Patricio episcopis, triduanum faciens' ieiunium, lumen per noctem, ubi
illum gloriosum et splendidum corpus erat, ajiparuit. Quem cum selencio hii tres ponti-
fecis, cum lacrimis et orationibus, elevato lapide, in arcam argentiam invenerunt sepul-
tum, cuius faciem robentem quasi vivum repperunt''. Ibique princeps Theudericus
presens aderat, multisque rebus huius eclesiae tribuens ', maxemam partem facultates
Warnacharii ' ibidem confirmavit. Ad sepulchrum illum sanctum mirae virtutes ex ipsa
diac, quo repertum est, prestante Domino, integra adsiduaetate ostenduntur. Eo anno
Aetherius episcopus Lugdunensis obiit; ordenatur loco ipsius Secundinus episcoiDUs». eoa.

23. ^Eo anno Fogas dux et patricius rei publicae victur a Persas rediens, Mau-

ricio emperatore interfecit; in loco ipsius imperium adsumsit. 602,nov.

Capj). 21 — 23. 1. 3. 4b^\ c^- K ba.

Cap. 21. a) 6. 3. b) iu 3. W^*. c^. 5«. c) adsumiUir 3. 46^*. t-i- -. ba. d) direxerant

3. 46^*. c'--; dirixerunt 5a.

Cap. 22. a) corius 5a, ut infra. b) quis alodero 5a. c) Ursione 3; Urso 4/^**. c^. ba.

d) Maiirieninse 3; Maurinense 46**; Maurigennensi 4c'- ^; Maurionense bn. e) com. corr. som. 1.

f) Sedeleuba 3, Ab'^' . c-. ba. g) locum repetit 3. h) Rustico 3. 46**. c'- -. ba. i) iciunium

facientes 3(?i. 46-*. c'- *. ba. k) reppenint corr. repperiunt 1. 1) om. 3. 46**. c*- *. ba.

1) Pater quattuordeeim annorum; v. Pertz l. l. p. 158. 2) Solothurn. SS. Victor et

Ursus e legione Thehaeorum erant; v. Eucherius, Pass. Agaunens. mart. (Rziinart, Acta mart. Ratish.
1859, p. 320j; Ex hac eadem legione fuisse dicuntur etiam illi martyres Ursus et Victor,
fjuos Salodoro passos fama confirmat; cf. Rettberg, 'Kirchengeschichte' I, p. 109; Lutolf, 'Die
Glaubeiishoten der Schweiz', p. 143 sqq. De translatione v. Adonis Martyr., d. 30. Sept.: S. Victor
ad urbem lenavensium translatus miraculorum gloria et venerationo fidelium celebratur. 3) Cf,
Paat. SS. Vidoris et Ursi (Lutolf l. l. p. \lb): Hiconium Maiu-iennensem, discipulum olim beati
Cadooldi Vienensis episcopi et ab eodem episcopo Mauricnsi (siv) ordinatum, Rusticium atcjue
Patricium cum aliis simul sacerdotibus et nobilibus undecumque viris. Hiconius conciliis Matisc.
I. et II. a. 581. et 585. subscripsit. 4) Saint- Jean- de- Maurienne. 5) Cf. supra lib. Ill,

c. 18. Ecclesiam a Theudesinde regina conditam es.<ic, auclor Passionis SS. Victoris et Ursi nar-
ravit (Lutotf l. l. p. 174j; Cum apud Hurgundiorum gentcm Gundisolus rognaret, opore Tlieudc-
BJnde illustrib regine amorc beatiasimi martyris Victoris non longc a Gencvensi urbc basilica
fundata et honcsto situ constructa est. At ei fidem abroyavit Jahn. Cf. AA. SS. Srpt. VIII, 275.
6) Rusticius 13, Patricius 14. episcopus in catalogo epp. Genavensium laudantur; cf. Gelpke,
'Kirchengeschichte d. Schueiz' II, p. 53 «7*7., Jahn II, p. 164 «., qui alterum coadiutorem alleriuH
fuisse opinantur. Ruinart autem alterum Octodurenscm fuisse episcopum probe coniecit. Vero auctor
Paasionia SS. Victoris et Ursi (Luiolf l. l.) : Ex duobus, inquit, supra dictis epiBCoi)i8 altcr
Hocthodorensium, altcr cx oppido Darentensium fuit. Tunc temporis sanctus 1'apoluH inir<;
sanctitatis vir gcnio iam gravatus Genevcnsium liabcljalur episcopus. 7) Cf. supra c. 18.

8) V. Gall. chriit. IV, p. 31». Secundino anno iusoquenti Aridiu» iam succesaerat; cf. infra c. 24.
88. R. Meroving. U. 17

130 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARIl SCHOLASTICI LIBER IV.

(502/603. 24.* Anno 8''. regni Tcuderici de concubina nascitur ei filius noinen Childebertiip,

et senodus Cabillonno collegitur'. Desiderium Viennensem episcopum dcieciunt<=^,
instigante Aridio Lugdunensi episcopo ct Brunechilde, et** subrogatus est loco ipsius
sacerdotale ofticio Domnolus^; Desiderius vero in insula* quedam*' exilio retrudetur.
Eo anno sol obscuratus est*. Eo quoque tenipore Bertoaldus genere Francos maior 5
domus palacii Teudericif erat, morebus mcnsuratus, sapiens et cautus, in prilio fortis,

603.604. Hdcm cum omnibus scrvans. Anno 9s. rogni Touderici nascitiu- ei de concubina filius
nomen Corbus. Cum iam Protadius gencre Romanus vehementer in palacium ab omni-
bus veneraretur, et Brunechildis stubre gratiam eum vellit honoribus exaltare, defuncto
Wandalmaro •• duci', in pago Ultraiorano et Scotingorura* Protadius patricius ordenatur 10
instigatione Brunechilde. Ut Bertoaldus pocius intei-iret, eum ripa Segona'' usque Ocia-
num mare per pagus et civitates fiscuni inquerendum dirigunt '.

25. Bertoaldus a* Teuderico directus, cura trccentus tantura viros illis partibus
propcravit. Cumque Arelao*''* villa venisset et venationem inibi exercerit, haec con-
periens Clotharius, filium suum Maeroeum et Landericum maioris domus cum cxercitura if.
Bertoaldum oppriniendum •= direxit et maximam partem inter Segona et Legere pagus
et civitates dc rcgno Thcuderici presumpsit contra pactum pervadere. Bertoaldus haec
audiens, cum sustenere non prevalebat, terga vertens, Aurilianes ingreditur, ibique a vero
beatissimo Austrcno'' episcopo suscepetur. Landericus cum exercito Aurilianes circum-
dans, vocabat Bertoaldum, ut" exiret ad priliura. Bertoaldus de muro respon^ens: 'Nos 20
duo singulare certamen, si me expectare deliberas'^, reliqua multetudine procul su.spinsa,
iungamus ad priliura ; a Domino iudeccmur', Sed haec Landericus facere distulit. Ad-
dens Bertoaldus dixit: 'Dum facere non audes, proximum temporis domini nostri pro
ea que facetisg iungent ad prilio. Induamur uterque, ego et tu, vestibus vermiclis^,

Capp. 24. 25. 1. .3. 462*. c'- 2. ha. 25

Caj). 24. a) dislinctione carent 41"^*. c'- b) septimo 3. c) et adrL 4^2*. (■'• 2. ^a. d) ovi.

462*. c"- 2. 5«. e) q.dam (?) 1; quidem 3. f) erat Th. 462*. c'- 2. 5«. g) g. 3. h) Waldel-

maro iW^' ; Waldalmare 4c2. i) duci co7-r. duce 1. k) Sigona seniper 3. 462*. c'-2; Sygona
semjier 5«.

Cap. 25. a) ad Theudericum (Theodericum ba) 3. 46^*. c'- 2. 5« b) Arelauno 3. 462*. c'- 2 j g^

Arelai 5o. c) premendo 3; pr(a)emendum 462*. 5a; deprehendendum 4ci- 2. d) Austrino

3. 462*. ci- 2 5„. g~) venire ad p. {om. ut) 3. f) deliberans 5«. g) facis 3.

1) V. Mansi, Coll. Conc. X, p. 493. 2) Cf. V. Columhani n. 54, Mabillon, AA. SS.

saec. II, p. 26. 3) Domnulus concilio Pari.nemi a. 614. vel 615. subscripsit ; cf. Friedrich,

'Drei unedirte Concilien', p. 22. 4) V. Vit. Desiderii auctore Sisebuto (Migne, Pairol. Lat. LXXX, 35
p. 378j; quae instructa, in concilio questa est, a beatissimo vim stuprum Desiderio esse sibi
quondam illatum, — — quem statim homines punituri ab honore privatum exsilio ad monaste-
rium insula religarunt. Subrogatur ei pseudosacerdos Domnolus quidem nomine. 5) Die

1 2. Augusti a. 603. 6) Scotingorum pagi situm discimus ex Vita sancti Anatolii episcopi

(AA. SS. Febr. I, p. 359J, Salinarum patroni, quae habet 'Scodinga in Sequanis, ubi nunc Sali- 40
narum locus'. Salinae vero, vuJgo Salins, opidum est ad Foricam amncm in Burgundiae comitatu
Dolam inter et Vesontionem, quod archidiaconatus cognominis est caput. Vide notitiam Valesii
(p. 508j ad verbuni Scutingi. R. Cf. Zeuss, p. 584 sqq.; Guerard, 'Provinces et pays de France'
('Annuaire hist. pour Vannee 1837, publie par 1a Soc. de Vhistoire de Francc') Paris. 1836,
p. 135; Jacobs, p. 226; Gisi in 'Ameiger fUr Schiceizerische Gesch.' 1884, p. 288. 7) Cf. Wailz, 45
'VG.' II, 2', p, 92. 8) Vattetfille la Rue coniecil Jacobs, p. 191; Arelaunum silvam ('la foret

de la Brotonne') intellexit Longnon, 'Gdographie' p. 137. 9) Cf. Gloss. Pap.: Vermiculum

rubrum sive coccineum. Est enim vermiculus ex silvestribus frondibus, in quo lana tingitur,
quae vermiculum appellatur. Ital, 'vermiglio' ; Gall. 'vermeiV; Hisp. 'bermejo'.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 131

precedamus^ chetheris; ubi congressus erit certamenis, ibique tua'^ et mea utilitas ad-
parebit; proraittentes ante Deum ab iiivicem, promissionis huius*= veritatem subsistere'.

26. ^* Cumque haec in diera festi sancti Martini antestites actum fuisset, Theude- nov. n.
ricus cura haec conperisset, quod a'' Clothario pars regni sui contra pactum fuerat
pervasum, nativitate Doraini protinus cum exercitura Starapas*^' super fluvio Loa per- Dec 25
venit; ibique'' obviam Meroeus, fiiius Clotharii rcgis, cum Landerico et magno exercito
venit. Cum esset artus pervius ille, ubi Loa fluvius ti'ansraeatur, vix tercia pars exer-
citus Teuderici transiverat, initum est prilium. Ubique Bertoaldus secundum placetum
adgreditur, vocetans Landericum ; sed Landericus non est ausus*", ut promiserat, tantum
huius certaminis congressionem adire. Ibique Bertoaldus cum nirais citeris precessisset,
ab exercito Clothariae cum suis interficetur, nec vellens exinde evadere, dum senserat
se de sui gradus honorem a Protadio degradandum. Ibique Meroeus, filius Clothariae,
capetur; Landericus in fuga versus est; nimia'^ multitudo exercitus Clothariae in eo priHo
gladio trucidatus est. Teudericus victur? Parisius ingreditur. Teudebertus pacem cura
Clothario Conpendio villa inivit, et uterque exercitus eorura inlesus redit ad propriam.
Anno 10. regni Theuderici Protadius, instigante'' Brunechilde, Teuderico iobente, maior «04/605
domi substituetur,

27. cum esset nimium argutissimus et strenuus in cunctis, sed saeva illi fuit
contra personas iniquitas; fiscura nimium stringens, de rebus personarum ingeniose fisco
vellens implere" et se ipsum ditare *. Quoscumque de gentem'' nobilera repperiret, totus-
que'^ hurailiare conabat, ut nullus** repperii-etur, qui gratum quem adriperat potuisset
adsumere. Haec* his et alies nimia sagatitate vexatus, maximae cunctos in regno Bur-
gundiae locratus est iniraicus. Cura Brunechildis nepotem suum Teudericum integra
ad.siduotate monerit'^, ut contra Teudebertum moverit exercitura, dicens, quasi Theude-
bertus non esset filius Childeberti ■*, nisi cuiusdam ortolanum, et Protadiuss ipsoque''
consilio adsistens', tandem iusso Teuderici raovetur exercitus. Quod cura loco nomen
Caratiaco''* Teudericus cum exercito castra' raetasset"', ortabatur a leudibus suis, ut
cum Theudeberto pacem iniret. Protadius singulos ortabatur, ut prilium committeretur,
Teudebertus nec procul exinde cum exercito resedebat. Tunc omnes exercitus Teu-
derici, inventa occasione, supra Protagio" inruunt, dicentes, melius esse uno hominem
moriturum ", quam totura •* exercitum in periculum missum. Protadius in tenturio Teu-
derici regis cum Petro archyatro tabulam ludens sedebat. Cum eum undique 1 iam exer-
citus circumdasset, et Teudericum leudis suae"" tenebant, ne illuc adgrederit, misit

Capp. 25. 26. 1. :i. 4b^\ c»- K ba. Cajj. 27. 1. 3. 4c'- '^. ba.

Cap. 25. a.) il.a 1 (prece(lamo.s Monod). 46**; praecidamus 3; praccedamur 4ci-*; pr^cidamur 5«.
bj et mea et tua appar. util. 4/>2'. c*- *. 5a. c) «cr. has; rei add. 3. 46'''*. c'- *. 5o.

Cap. 26. a) dislinclione carenl 4c'- *. b) qiiod Clotharius (Chlotario 46**; Chlotarii 4c'- *;

Chlothario 5«) 3. 46*'. c'*. 5«. c) stam pas. pro fluvi Loa ba. d) ibi quod ba. e) Landericus

non ent consilii halmndans 46**, om. ausus — c. 28. plenitudinem. f) n. (nimium 3) multitudine 3. 5«.
g) victu : 1 ; victor 3 ; victus 5a. h) instante 1 ; instigante codd. rell.

Cap. 27. aj impleri — ditari 4c'- *, b) de genere nobili (nobile 5a) 4c*. 6«. c) quc

om. 4c*. 5o. d) nullis 4c' ; in nuUis 4c*. e) et add. 3. 4c'- *. 60. f) nonerit 1 ; nioncrct

3 (?). 4c'- *. 6a; monuerit 36. g) Protadiuni 4c'- *. \i) ipso quoque 4c'-*. 5o. i) ad.<ji.«jtcnto 4c'- *.
k) Caratiacto 4c'*; Caraciato 6a. I) om. 4c'- *. m) cxlrcmum t pr. m. udic.r.il 1. n) IVotad.

3. 4c'- *. 5a. 0) mori — — mitti 4c'-*; morituro 5a. p) tantum e. 3. 5a; tanto cxcfrcitu 4c'- *.

q) cum repelunt 3. 60, r) om. 3. 4c'- * (ubi tenerent). 60.

1) KtamppH ad jl. la Jonine, cui paulo infra la T.owt Jl. ivcidil. Jacoljn. 2) V. Wailz,

' y(>.' II, 2 ', p. 92. .'5) Kt TkeudcljcrtuB et Theudcricufi Childcherti filii cranl, IchIc Greyorio,

II. Fr. VIII, .'17. IX, i. 4) Quiersy-Hur- Oiac propc Noynn.

17*

132 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

Uncelenuiu ", ut suae iussionis verbum nunciaret exercitum, ut se de insidias Protadiae
removerint. Uncilenus protinus ad exercitum nuncians dixit: 'Sic iobet domnus Theu-
dericus, ut interficiatur Protadius'. Inruentes super eum, tenturium'* regis gladio undi-
que incidentis, Protadium interHciunf^. Teuderieus confusus et coactus cum fratri
Teudeberto pacem inivit, et inlesus uterque'' exercitus revertit ad propriis sedibus. 5
Post discessum Protadiae

605/606. 28. anno 11. regni Teuderici subrogatur maior domus Claudius genere Romanus,

bomo prudens, iocundus in fabolis, strenuus in cunctis, pacienciae dcditus, plenitudi-
nem " consiliae habundans, litterum'' eruditus, fide plenus, amiciciam cum omnibus
sectans. Priorum<= exempla metuens, lencm se et pacientem huius gradi ascensus 10
ostendit; sed hoc tantum inpedimentum habebat, quod saginam esset corpore adgra-

606/G07. vatus. Anno 12. rcgni Teuderici Uncelenus, qui ad mortem Protadiae insidiose fuerat
locutus, instigante Brunechilde, pede truncatum, de rebus expoliatus ad revillitatera <*• '
perductus est.

29. Vulfos patricius, ideraque Brunechilde instigante consilio, qui mortem Prota- 15
diae consenserat, Fauriniaco ' villa, iobente Teuderico, occidetur, et in patriciatum eius |i
Ricomeris'* Romano generis subrogatur. Eodem** anno natus est de concupina Teude- ''
rici filius laomen Meroeus, quem Clotharius de sancto lavacro suscepit.

30. Eodem anno Teudericus Aridiura episcopum Lugduninsem, Rocconem et
Aeborinura'* coraestaboli ad Bettericum'' regera Spaniae direxit, qui exinde Ermenberta*^, 2c
filia eius, Teuderico matriraonio sociandam adducerint. Ibique datis sacramentis, ut a
Teudericum ne umquam a"^ regno degradatur^, ipsamque accipiunt et Teuderico Cabil-
lonno presentant; quem ille gaudens diligenter suscepit. Eadem factionem aviae suae
Brunechilde virile coitum non cognovit; instigantibus verbis Brunechilde ava et Teudi-
lanef germana, efficetur odiosa. Post anni cix'culum Theudericus Erraenbergam expolia- 25
tam a thinsauris Spaniam retransmisit*.

31.* Bettericus haec indignans, legationem ad Clothario direxit. Legatus Clothario
cum Betterici*' ad Teudebertum perrexit. Iterum Teudeberti legati cum Clothario et
Betterico legataries ad Agonem regem Aetaliae accesserunt, et unianimiter hii quattuor
regis cum exercitum undique super Theudericum inruerinf^, regnum eius auferrint^ et 30
eum morte damnarint, eo quod tantam de ipso reverentiam ducebant. Legatus vero
Gothorum, evicto navale, de Aetaliam per mare Spaniam revertitur; sed haec consilius |

divino noto non sortitur efFectum. Quod cum Theuderico conpertura fuisset, fortissime
ab eodem * dispicetur^.

Cap. 27. 1. 3. 4c'- 2. bo. Capp. 28—31. 1. 3. U^\ c^- \ ba. S5

Cap. 27. a) Uncilin. semper 3. 4c'-2; Uncilenum ba (infra Uncelin. et Uncilaen.). b) in ten-
torio r. gladium (gladiis 4c^) 4c'- ^. c) intei-ficenmt 3. d) utrisque 4c'- ^.

Cap. 28. a) redtt ib^* • cf. supra p. 131, /. 39. b) ita 1, ut infra c. 42: litterum eniditus ;

litteranim 3 (?). 3h. ba; litteris 4i**. c'- *. c) prior 3. 5a; prius 4i**. c'- *. d) ita 1; brcvitatem 3;
vilitatem 46*'. c'-'; debilitatem ba. 40

Cap. 29. a) Rigomeris 3. b) Eo 3. 46«*. c'- ». 5a.

Cap. 30. a) Eborino Ah^*. c'- ^. b) Pettericum 4b^*. c' ; Pett. corr. Bett. 4c^; Bettheric.

semper ba. c) Ermenbergam 3. 4c'^; Ermembergam 46**; Ermenbcrga ba. d) ad regnum 3; de

regno 46**. c'- *. e) ita 1; degradaretur rell. f) Teudelane 3; Theudalene 46**; Theodelan(a)e 4ci*;
Theudelan ba. 4fi

Cap. 31. a) Jioc caput praecedenti coniunctum est 1. 3. ia. 6**. ba; sed distinctio et indice
praemisso et proximo cap. confirmatur, quod 32. in 1 dicitur. b) legato add. 46**. c'- * (ubi legatu). ba.
c) ita 1; ut add. rell. d) auferrint corr. auferrent 1. e) eo 3.

1) i. e. revilitatem. 2) Faverney ad fl. Lanterne, dep. Haute-SaSne. Jacobs. 3) Hanc
rem solus Fredegai-ius tradidit. Cf. Dahn F, ^. 174. 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 133

32.^ Eo anno Teudericus consilio Aridio > episcopo Lugduninse perfedum utens

et per suasura avae suae Brunechilde sanctum Desidei'ium de exilium egressum*' lapi-

dare praecipit ^. Ad^ cuius sepulcrum mirae virtutes a diae transitus sui Dominus

integra adsiduaetate ostendere dignatur; per quod credendum est, pro hoc malum

5 gestum regnum Theuderici et filiis suis fuisse distructum.

33. Eo anno, mortuo Betterico^, Sisebodus Spaniae successit in regno, vir sapiens
et in^ totam Spaniam laudabelis valde, pietate plenissemus''. Nam et adversus manum
publecam* fortiter demicavit; provinciam Cantabriam Gothorum regno subaegit, quam
aHquando Franci possederant «. Dux Francio^ noraen<=, qui Cantabriam in'^ tempore

» Francorum egerat^ tributa Francorum regibus multo tempore impleverat; sed cumf
parte imperiae fuerat Cantabria revocata, a Gothis, ut super legetur, preoccupatur, et
phires civitates ab imperio Romano Sisebodus litore maris abstulit et usque fundamen-
tum destruxit. Cumque Romani ab exercito Sisebodi trucidarentur, Sisebotus dicebat
pietate plenus: *Eu me misero, cuius tempore tante sanguis humanae effusio fietur'!'

) Cuiuscuraque potebat occurrere, de morte liberabat. Confirmatum est regnum Gotho-
rum in Spaniam per mare litora usque Paereneoss® montes,

34. Ago rex Langobardorum accepit uxorera Grimoaldi et Gundoaldi^ gerraanam
nomen Teudelendae''- 9 ex genere Fi-ancorum •=, quem Childebertus habuerat disponsata''.
Cum eam consilium Brunechilde postposuisset*', Gundoaldus cum omnibus rebus se cum

> germanam Teudelende in Aetaliam transtulit et Teudelindae matrimonium Agonem

Capp. 32—34. 1. 3. 4i2\ c^- *. bu.

Cap. 32. a) 31, et slc deinceps 3; 30, et sic deinceps 4=1)'^*; distinciione caret ic'^. b) regres-
snm 4^2*. c2.

Cap. 38. a) ita 1. 4c'-2; om. 3 (?). U^* ; per ba. b) plenu.s 3. 4&2*. ci-^. ba. c) Francion
i (om. nomen) 3. d) om. ba. e) egerant 3. f) a add. ba. g) Pareneos corr. Paereneos 1 ;

Pireneos 3. ba; Pirineos 4/>2*; Perineos 4c' ; Percneos (?) corr. Pireneos 4c2.

Cap. 34. a) Gandoaldi ba. b) Theulind^ 3. c) F:::::::: pr. m. , Baioai-iorum sec. m.

(tic etiam ba') 46*'. d) disponsata 1. e) postposuit 4i**. c'- *. ba.

1) Aridius, quem die 4. Id. Oct. a. 611. diem obiis.se putaverunt, synodo Parisiensi a. 614.
I vel 615. celebratae .<;ub.icrij}8it. 2) lonas, V. Columbani: Eo tempore Theodoricus atque

Brunochildis non solum adversus Columbanum insaniebant, verum etiam et contra sanctissimum
Desiderium Viennensis urbis episcopum adversabantur, quem primo exsilio damnatum, ad post-
rcmum glorioso niartyrio coronaverunt. C/. V. Desiderii a Sisebuto conscriptam , Adonis chron.,
Migne, Patr. Lat. CXXIII, p. 111, unde intelleyitur, Desiderium super fluviura Calaronam inter-
fectnm esae. Quod a. 607. factum est; cf. Gall. Christ. XVI, p. 29. 3) V. Vitam Desiderii: ad
cuius venerantissimum corpus tanta Christus conferet copia sanitatum. 4) Bettericus m. Octobr.
a. 610. obiit, cui a. 612. dernum Sisebodus successil. Gunthimari regnum (610 — 612) Fredcgarius
ignoravit. 5) Id est adversus Romanos seu imperatorem. Alias saepius rem publicam appellat ct
infra imperii partem. It. Cf. Waitz, 'VG.' II, 2'*, p. 118. 6) Ilanc fabulam esse, recie ccnsuit
Dahn V, p. 120. 17 7, n. 3. E nomine Francionis dncis intellcgitur, ex eodem fonte haec fluxissc,
nnde Francio ille, qui populo nomen dedissc dicitur, originem traxit. Cf. supra lib. II, c. 5,
lib. III, c. 2. 7) Cf. ep. Sisebuti ad Caesarium (Migne, Patrol. Lat. LXXX, p. 367j.- quod si

bclla surf^ant, si mucro f«;rvidus in qiialibet parte desaeviat, si vita hominum tempus bellicosum
non exigat, quam opinaris pro tantifl sceieribus, pro ingestis cladibus, pro funestissimis iiilatis
vulneribus Deo rcdderc rationcmV Vide Dahn, 'Konige der Gcrmanen V, p. 178, n. 4, ctii vix
concedam , Fredegarium hac ejnstula usum esse. 8) A. 615. 616; cf. Dahn L. l. p. 179.

9) A. 590. una cum regno Thendelindam , filiam Garibaldi rcgis liaionriorum, viduani Aulharli,
Ago uxorem accejnt ; cf. Paalu» III, 35; PaliHt l. I. j). 426; liiedcr, 'Gcsch. Uayerns' I, p. 73.
Fam cum Gundoaldo fralre ad Autharium confugisae, narrat Paulus III, 30.

134 CHRONICAHUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LIBER IV.

tracledit'. Gundoaldus de gente nobile Langobardorum accepit uxoreni, de qua duos
tilius habuit his nominibus: Gundeberto et Chairiberto^^. Ago rex, filius Authario
rege*, de Theudelindeni habuit filium nomen Adoaldo'' et fihani nomen Gundoberga.
Dum Gundoald*^ a Langobardis nimium dilegeretur, factione Agone regi et Teudehndae,
cum ipsum iam zelum tenerint, ubi ad ventrem purgandum in faldaone* sedebat, sag- 5
gitta saucius'' moritur*.

G07;G08. 35. Anno 13. regni Teudei-ici, cum Theudebertus Bihchildem» habebat uxorem,

quara'' Brunechildis a neguciatoribus mercaverat, et*^ essct liilichiidis utilis et a cunctis''
Austransiis vehementer'' dihgeretur, simpHcitatem Teudeberti honeste conportans, nihil
se menorem a Brunechilde esse censirit', sed sepius per legatus Brunechilde dispicirit, 10
dum ab ipsa increpabatur, quod ancilla Brunechilde fuisset, tandem his et ahis verbis,
legatis discurrentibus, ab invicem vexarentur: placetus inters Colei'inse« et Sointense
fiaetur, ut has '• duas reginas pro pacem inter Teudericum et Teudebertum coniungerint
conloquendum ' ; sed Bilichildis consilio '' Austrasiis inibi venire distulit.
v.coiumb. 36. Anno 14'. regni Teudei'ici beatus Columbanus creverat»* iam passim^ fama if)

is •• civitatis suae iu uuiversas Gallias vel Germaniae provincias ; eratque omnium riniore *=
laudabilis, omnium cultu venerabelis in tantum, ut Teudericus rex ad eum sacpc Lossowio''
venerit et orationum suarum® suffiagio omni cum humilitate poscerit'^. Ad quem saepissimae
cum venerit, eoepit vir Dei s eum increpare, quur concubinarum adulteriis misceretur et non
pocius legetimi coniugii'' solamina frueretur, ut regales prolexs' ex honorabilem reginam 20
prodiret'' et nou pocius ex lupinaribus videretur emergi. Cumque iam ad viri Dei impcrium

Capp. 34 — 36. 1. 3. 46»*. c'- '^. ba.

Cap. 34. a) Harib. 3 ; Arib. U^\ c>- ». ba. b) Odoaldo 3. c) Gundoaldus 1. d) sag.

toxicata m. 4b^* ; sag. sauciatits m. 4o'- ^.

Cap. 35. a) Belichild. plerumque 3. 46^*. c'- ^. ba. b) qvxem 3. 46^*; quem 5«. c) cum 25

esset ba. d) cunctinaustransiis 1. e) dilegeretur vehementer 3. f) cerneret 3 fe corr.). 4i**. c*. ba.
g) ter m. al. superscr. 3; in 36. 46»*. c'- ^. 5«. h) ut :: dnas, eras. forte per (sec. in. superscr.

ha.s) 3; ut arduas 36. i) loqucndum 3. 46^*. ba; loquendo 4c'- '^. k) consiliis 46'^*. c'-*. ba.

Cap. 36. a) parsim m. s. VIII. corr. passini 1. b) his 3. 4c'-^. ba; in 46»*; sancti viri lonas.
c) ila 1; in ore eras. 3; ramore 46**. c'- '^. ba cum lona. d) Luxovium 46'^*; Lussobiuni 4c'; Lusso- 30
vium 4c2. ba. e) eius lonas. i) poposcerit 3; deposceret lonas. g) Domini 3. h) legitimae
coniugis lonas. i) prolexsex, prius x eras. 1. k) procederent 46**; procederet 4c'- *. ba.

1) C/. p. 133, n. 9. 2) Is a. 653. rex creatus est; cf. Paulus IV, 48. 3) Frede-

garius hic et infra c. 45. fallitur, cum Ago filius Autharii ininime fuerit. Sed sujira c. 13. recte
scriptum est: Ago dux — in regno sublimatur. 4) Theodulfi carm. nr. 62. iiiscriptum : In 35

faldaone episcopi, ita incipit: Sessio Teudulfi placcat, precor, cet.; cf. Ducange ed. Favre III,
p. 402. Gall. 'fauteuil'. 5) De nece Gundoaldi cf. Paulus, H. L. IV, 40. Muratori, Ann. ItaJ.
a. 612, Fredegarium rumoribus nimis favisse censuit. 6) Sointense Sundgau e.sse, Ruinart duxit,
dum Jacobs (ed. II) potius Saintois (postea Vaudemont) intellegi opinatur. Idem Colerinse Soulos-
sois interpretatur, quod cave probes, etsi Digot II, p. 334. idem statuit. Qui nupcr his de rebus 40
scripsit Schricker, 'Aelteste Grenzen und Gaue im Elsass' ('Strassburger Studien' 1884, //,
p. 397 n.) Saintois quidem probavit, sed Colerinsem ex loco Colle regia prope St. Die (iam
Colroy - la - Grande et Colroy-ia-Roche) nomen traxisse coniecit. 7) Anno 14. Theuderici II. regis
titulum apud Le Blant nr. 474. exaratum esse puto: IDAS KALENDAS NOVENBRAS ANNVM
QVARTVM RENVM DOMINI NOTRI TEODORICI RIGES INDICCIVNE DVDECEMA. 45
Cum indiclio 12. iniens — agitur enim dc mense Sept, vel Nov. — cum anno 608. p. Chr.
conveniat, sine dubio pro verbis quartum renum — quartum denum scribendum est. Theuderi-
cum autem, cui a. 608. quartus decimus regni erat, a. 595. fasces cepisse, ex anno quoque
Gunthramni emortuali intellegitur; cf. supra p. 127. 8) Hoc caput plerumque ad verbum ex

Vita Columbani anctore lona, AA. SS. ord. Beaed. II, ]). 17 sqq., fluxit, 50

I

CIIRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 135

regis sermo obtemperaret, et se ^ omnibus inlicctis secregare responderet, menteni Brune- V. Coiumb
childis aviae, secundae'' ut erat Zezebelis*', anti(juus anguis'' adiit eamquc* contra virum Dei
stimulatam superbiac aculco '^ excitat, quia cerneret viro Dei TheudericumC oboedire. Vere-
batur enim, ne, si '', abiectis concubines, reginam aulae per fecisset', dignitates atque honoris

i sui modum amputasset. Evenit ergo, ut quadam dic beatus Columbanus ad Brunechildem ib. c 32
venerit. Erat enim tunc apud Brocariacum'* villa. Cumque illa eum in aula venire' cer-
nirot, filios Teuderici, quos de adulterinis permixtionibus habebat, ad virum Dei adducit.
Quos cum vedisset, sciseitatur, quid sibi vcllent. Cui'" Bruncchildis ait; 'Regis sunt filii, tu
eos benedictione robora'. At" ille: 'Nequaquam', inquid, 'istos regalia sccptra suscepturus

( scias"; de hipinaribus emerserunt'. Illa furens parvolus abirel' iobet. Egrediens'1 vir Dei
regiam ■■ aulam, dum limitem transiliret, fragor^ cx ' terrorem incussit nec tamen miserae
feminae fororem conpescuit. Paratque deinde ' insidias molire vicinus monastir ii "; per nuncius
imperat, ut nulli eorum extra monasterii terminos iter pandatur, neque receptacula monachis
eius vel quelibet* subsidia tribuantur. Cernens beatus Columbanus regios animos adversum

I se permotus**, ad eos properat, et" suis monitis miseraty pertenaciae intentu frangat^'. Erat
enim tunc temporis apud Spinsiam* villam publecam. Quo'' cum, iam sol occumbentem, venis-
set, regi nunciant, virum "^ Dei inibi esset^ nec*' regis domibus metare^ vellit'^. Tunc
Teudcricus ait, melius esse virum Dei oportunisS subsidiis honorare, quam Dominum ex ser-
vorum eius offensam ad iragundiam provocare. lobet ergo regio cultu oportuna'' parare Dei-

• que ' famolo dirigi ■*. Itaque venerunt et iuxta imperium regis oblata offerunt. Quc ' cum
vidisset dapes et pocula cultu regio admenistrata, inquirit, quid sibi de'" ista vellint. Aient"
ille: 'Tibi " a rege fore P directa'. Abuminatus ea, ait: 'Scriptum est: "Munera impiorum repro-
bat Altissemus". Non enim dignum est, utl famolorum Dei ora cibis •" eius polluantur, qui
non solum suis, verum etiam aliorum habitaculis famulis Dei aditum deniget'. His dicta,

p vascula omnia in frustra* disrupta sunt, vinaque ac sicera solo ' diffusa, ceteraque separatim
dispersam. Pavifacti menistri rei geste causam regi nunciant. Illi pavore perculsus, cum avia
delucolo ad virum Dei properant. Precantur de commisso veniam; se in" postmodum emendare

Caj;,. 36. 1. 3. 4^2*. c>- 2. 5«.

fJap. 36. aj ab in. al. add. 6a, et ita lonas. b) secundum 3. Ah'^*. 5«; secunda, 4c^.

I c) Zezabelis 3. ba; Zezabel 4c' ; lezabel 4c''; lezabelis 46'^* cum lona. d) antitjuos sanguis 3.

e) eumque 3. 5«. f) a::::: 3; ag-oleum 3i. g) T. o. eras. 3; Theuderico obedire 36. h) sc

3. 4b^*. ba. i) ita 1. 3; pfecisset 4J2*. c^ cum lona. k) Brucaria m v. 46^*. Brucariacum v.

4c*. 5a; Brocariacam v. lonan. 1) venisse lonas. m) om. 3. 46^*. c'- ^. 5«. n) ait ille 5a.

o) quia add. lonas. p) adibi 3. 5a. q) ergo add. lonus. r) reg^inam 3. s) frangor 3. 5«.

I t) Parat quideru indc 3. 46**. c'- ■'. 5«. u) et om. Fred. v) quilibet 5a. w) permutus 3; per-

mutos 5a; permutatos lonas. x) ut 46*'. c*. 5a. y) ita 1. 3; misere 36; miseri 46**; miseram 4c*;

miserac 5« cnm lona. z) frangant eraiit 5a. a) .Spissiam lonas. b) quod 3. 46**. c'- *. 5a.

c) vcmm 5a. d) esse 46**. c*. 5a cum lona. e) nec in rcgiis lonas. f) velle lonas. g) opor-

timnm 3. h) oportune 3. 46*'. c*; oportuuf; 5a. i) que om. 46**. c*. 5«. k) dirigcrc 46**. c*;

I diregere 5a. 1) q> 1. m) om. 46*'. c'- * cum lona. n) dicunt 46**. c'- *. 5«. 0) scias om. Fred.

p) fiienint 3. 46**. c'- *. 5a. qj ovi. 46-*. r'- *. 5«. r) oracionibus (orationibus 5a) eius \). 3. 5«;

oracionihiis {ujir. oracioniesj obla |cionibus (obla in li(ura) eius p. 46**; orationibus ut his j). 4r'-*.

«) ita 1. 3. 4c'. t) sola 3. 5«. u) scdeinde 46*'; et sc in 4c'- *.

1) Quanfa ino>iria FrndpfjnvinH fovtc.m tractnvnrit , hoc p.x loco intelJefjitur. lonas enim
< ncripnil : fiagor ex(ortuH fotairi doMHiin qiiatiiuis, oinnilius) terrorem etc. Varljin r/nac unv.inin
inclunmuH praeterrniHHin, iam Fredegariana hiant, Ceterum quod in chronico S. /tejtifjni (cd. ISou-
f/nud et Garnier p. 45j ncripta aunt: fragor subito cxortUH, (jiii totam rjuatieiiK doniiiin oiniiibus
t»Trorem incusHit, monachum qui Fredefjarii chronicon exHcripnit nonvumqnam Vitmn ipnant Colum-
hani conMuhiiHHc, etiam aliiH locin prohatur. '2) iiitrare fanaH.

II

136 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

V Coiuinb. polliceutur. His pacatus* promissis, ad monasteriuin rediit. Scd polliciti vadaemonii'' iura
non diu servata violantur*^; exercentur miseriarum incrimenta, solitoque" a rege adulteria
patrantur. Quae*' audita, beatus Columbanus litteras '^ ad eum verberibus plenas direxit

ib. c. 33. comminaturque escomunicationem, si emendare dilatando non vellit. Ad haec rursum permuta
Brunechildis, regis animum adversumS Columbanum excitat omnique conatu perturbare in- s
tendit; oraturque'' proceris', auligas, optamatis'' omnis, ut regis animum contra verum Dei
perturbarint ; episcopusque ' sollicitare adgressa"", et de eius religione detrahendo et statim"
regulae, quam suis custodiend a monachis indederat, macularet**. ObtemperantisP igitur aulii
regiae persuasionibus misere reginae, regis"" animum contra verum Dei perturbant, cogentes,
ut accideret* hac relegioue probaret. Abactus' itaque rex ad virum Dei" Lussovium venit, lo
conquestusque' cum eo, cur ab conprovincialibus moribus discisceref^, et inter septa secre-
tiora omnibus christianis aditus^ non pateret. Beatus itaque Columbauus, ut erat audax atque
animo vegens, talibus obicienti regi respondit, se consuetudinem non habere, ut secularium
hominum et relegioniJ' alienis famulorum Dei habitatioues pandant^ introitum. Se et* opor-
tuna aptaque loca ad hoc habere'' parata, quo'' omnium hospitum adveutus suscipiatur. Ad is
haec res: 'Si', inquid, 'largitatis nostre munera et solameuis supplimentum capere cupis, omnibus
in locis omnium patebit introitus'. Vir Dei respondit: 'Si quod'' nunc usque sub regularc
disciplinae abenis* constrictum fuit, violare conaris, nec tuis muneribus nec quibusquae '
subsidiis me foreS ad te'' sustentaturum. Et si hanc ob causam tu hoc in loco venisti, ut
servorum Dei caenubia distruas et regularem discipliuam raacules, cito ' tuum reguum funditus 20
ruiturum et cum omni propaginae regia dimersurum'. Quod postea rei probabit eventus.
lam enim timerario conatu rex refecturium ^ ingressus fuerat. His ergo territus dictis, foris '
celer repetat. Diris" post haec vir Dei increpatiouibus rex" urguetur, contraque Teude-
ricus ait: 'Martirii coronam a" me tibi iulaturam speras'. Non esseP tantae demenciaei, ut
hoc tantum patraref scelus, sed pociores cousilii* se' ageret utilia" paraturum^, ut qui" 25
ab omnium saecularium mores discescat, quo venerit, ea via repetare studeat. Auligum*
simul consoua voce vota prorumpunt, se habere nonJ' velle his in loeis, qui omnibus non
societur. Ad haec beatus Columbanus se dicit de cinubii septa nou egressurum, nisi vio-

ib. c. 34. lenter abstrahatur^. Discessit ergo res, relinquens virum quendam procerem* nomen Baudulfum''.

Cap. 36. 1. 3. 4i2*. ci- 2. 5a. 30

Cap. 36. a) pagatus 3. 4c'. oa; pietatis 46^*; placatus lonas. b) va daemonii (demonii
3. 5a) iurandum diu 3. 4^2*. 5«; ut demum iura nondum diu Ac^- '^. c) violenter 3. ^&^*. c^-'. 5a.

d) solitaque Ac^- - cum lona. e) quam 4ci- ^. 5a; quo audito lonas. f) literis 3; litteris 5a.

g) adversus ih-'.c-. ba. h) ita Fred.; bortatiu-que lonas. i) proceris corr. proceres 1. k) opta-
matis omnis corr. optimates omnes 1. 1) episcopisque 3. 5a. m) aggressa est, ut eius lonas. 35
n) ita 1. 36. Ab^*. ba; sta::: 3; statum r. (sic etiam ^c-J, quem s. custodiendum lonaa. o) macula-
rent 462*. c^. 5a cum lona. p) obtemperantis corr. obtemperantes 1. q) in aula 46**; aulae 4c2;
aulici lonas. r) (et add. 462*) a. r. 46^*. ci-2_ 5a. s) ut aut cederet aut lonas. t) ab actus 3;
coactus lonas. u) dei. Lussovium distinguit 1; dei superscr. 3; om. 4c>. 5a fnon ic^J ; Luxrdu 46**;
Lussovio 4ci- 2. v) est om. Fred. w) discesseret 5a. x) aditum 3. 462*. gi. 2 5^. y) gt 40

a r. a. 462*; h. religionem f. D. et habitatioiiibus al. p. 4c'- 2. 2.) pandat lonas. a) sed o.

462*. c2. 5jt gt lonas. b) habitare 3. 46**. 5a; habitu pparata 4c* (ubi n p e corr.J. 4c2. c) quod 5a.
d) si sicut lonas. e) om. 462* ; alienis 4c2. f) quibuscumque 46^*. c^- 2. 5a cum lona. g) merorc
(in marg. al. me fore) 3. h) scias om. Fred. i) scito 462*. c^-^j noveris om. Fred. k) refec-
turio 3. 5a; refectorio 4c'- 2. 1) celer (celerrime lonas) foris (fores 36; foras 462* et lonas, corr. 45
foris 4c2) r. (rep:::: 3; repetit 36. 462*) 3. 36. 462*. c'-2. 5a. m) duris 462*. (.2. 5a cum lona. n) ita 1;
regem (rege 5a) arguetur (arguit 462*; arguitur 4c2) 3. 46^*. c^- 2. 5a; rex urgebatur lonas. o) om.
lonas. p) mea est 46^*; essem 4t'- 2; esse me 5a cum lona. q) scias om. Fred., ut supra.

r) perpetrem 462* et lonas; patrarer 4c'- 2. s) coasiliis 3. t) tibi scias lonas. u) utilia corr.
utelia 1. v) ita 1. 4c2; patratmimi 3. 46^*. c'. 5a. v.) utque 3. 5a; ut que 4ci- 2 x) Auli- 50

comm lonas. y) in h. 1. n. v. 462*. c'- 2. 5a. z) ab:trahatiu" rorr. abstrahatur 1. a) procerum

3. 462*. c2. 5a. b) ita 1 cum lona: Audulfo 3. 5a; Adulfum 462'; Audulfus 4c'; Audulfum 4c2.

CHKONICARUM QUAE DICUNTUll FKEDEGAlill SCHOLASTICI LI13ER IV. 137

Hib eiiim^ ciim remansisset, virum Dci a monastorio pellet et pocnes Vcsoncion e m^^ oppi- V-^"'"'"''-
dum ad exulandum pcrducit, quoadusque cx co regali sentencia quod voluisset dcccrncret'.
Post liacc vir Doi cornens, quod nullis costudiis angcretur a nulioque'^ molestiam^ fcrret, — ib. c. ss.
videbant enim omnes in eum Dei virtutem flagrare, ideoque omnes ab eius iniuriis sccrega-
bantur, nc socii culparum forent, — asccndit ergo dominica die in verticem ardui cacuminis
uiontis illius, — ita enim situs urbis^ habetur, cum domorum densitas iii diffuso'^ latcre pro-
elivi montis sita sit, prorumpentS ardua in sublimibus cacuminibus, qui, undique'' abscisi
fluminis Dovac ' alvco vallante, nullatenus commeantibus viam pandit, — ibique '^ usquc ad
raediam dicm expeetat, si aliqui iter ad monasterium revertendi probibeat. Et cum nullus
contrarius existeret, ipse ' pcr mediam urbem™ cum suis ad monasterium rcgreditur. Quo"
audito, Brunechildis ac Theudericus, quod scilicet ab exiiio revertissct, atr o ciorebub" irac
aculeis stiinulantur; iubcntP-- Berthariuml comitcm attencius perquirendum virorum cum pre- ib. c 3ii.
sidio, simulque et Baudulfum"", quem superius direxerat ^, destinarun t ••. Quo" cum venis-
sent, bcatum Cohimbanum in eclesia posetum sallentioque^ ac oratione deditum cum omni
congregatione fratrum repperiunt, sicque virum^ Dei adlocuntur : 'Vir^ Dei, precamur'', ut
tam regiisy, quam ctiam nostris oboedias preceptis, egressusque ^ eo iteuerc, quo primum liis^
adventasti in locis'. At ille: 'Non enim', inquid, 'reor placere Conditore, semul'' natali solo ob
Christi timorem relecto, dinuo repedare'^'. Cumque nullatenus cerneret*' sibi virum Dei ob-
audire, relictis quibusdam'^, quibus ferocia animi forcior inerat, Bertharius abscessit. Hii
vero qui remanserant virum Dei hortantur, ut illis misereatur, qui ad tale opus patrandum
infeli citer '^ fuerant relicti, eorumque pcriculo S consoleret; qui si •> eum violenfer uon abstra-
Iierent, mortis eos pericolum incurrere'. At ille se'' ait iam sacpius testatum' esse, nisi
vim abstraheretur, se"' non diseessurum. Illi gemino vallati periculo, undique urguenti fornii-
dinae, palleum quo" indutus erat adtingunt; alii genibus provoluti eum lacrimis prccantur, ut
pro tanti sceleris culpam illis ignoscer e t", qui nou suis desideriis P, scd regiis 1 obtempera-
rent preceptis. Videns itaque vir Dei pericolor um •■• ^ fore, si ^ suae seviretate' satis- iu. c. 37.
facerct", cum omni eiulatu atque^ maerorc egrcditur, depotatis custodibus, qui, quousque

Cap. 36. L 3. 4Z>2*. c»-2. 5a.
Cap. 36. a) crgo 4i^*. ci- ^. 5«. b) Vesoncione 5a; Vesontionense lonas. c) aimulloque
4i^*. c* (non ic'^). d) molestia sibi inferretur lonas. e) orbis 3. 5a. f) inde fuso 3. 4^''*. 5a;
in defusa 4c'- ^. g) prorumpens 3. 4t'''*. c'- ^. 5«; prorumpant lonas. h) ei udd. 46'^*. c'- '^ 5o.

i) Deni§ 3; denuo 46^'; Deviae Ac^-'''; Deme 5a. k) itaquc 3. 1) ips: 3; ipsum 36. 5a. m) orbem 3.
n) quod auditu 5a. o) acrioribus lonas. p) iubente 3. 5a; misit 4i'^* ; iubent eum 4t' ; iubentque

lonas. q) Be::hario 3; Berthario 36. 4t' ; Bertario 4c2. 5o. r) Baudolfo corr. Baudulfo 3, et iia 5«;
Baudttsfum 46**; Audulfo 4c'- ^. s) dixerat 4i2*. g'- '^. 5a. t) destinavit (scil. rex) lonas. u) Qui
lonaa. vj psallentiumque 3. 4c'-2; psalleutcm::: {eras. qne) 46^*; psallentiuni quae {om. ac) 5a;

cum psallentium choro atque lonas. w) virum D. om. 46^*; vir D. om. 4c'- -. x) prcccmur 3,

y) regin ih"^'. c'- ^. z) pcrgas desideratur. a) om. ba. b) semel lonas. c) repctere lonas.
J) cemerent 46^*, c'-2. e) quibusdam (quidam 5a) B. (Bertarius 3. 4c'- ^. 5a) fju. feroci (feroccs 46^*)
animo inicrat (inerant 4b^'.c'-^) a. 3. 46'-''. c'- ^ 5a. f) infideliter lonas. g) periculum consiliret
(consularet 5o) 3. h) sic 3. i) incurri 5«; incurrercnt lonas. k) ille ut iam — — testatus
est lonas. 1) testatus 3. m) om. ba. n) quod 5a. o) ignosceretur lonas. p) ovi. 46^*. ,;i. 2.
q) rei^s 3. r) periculorum 3; periculum W^\c*''. s) se 3. 4c'- '^. 5a. t) ita 1; vcritatc 3. 5a;

seyeritati U^'. c' ; severitatis 4c^. u) satisfacerent 4b'^' ; satisfacere 4t'-''«. v) acquo corr. atque Monod.

1) Miraculum, fjuod loiius cnarravit, FroAefjarius ro.secuU. 2) Ilic von pnuca desidc-

runlur: iubentquc militum cohortcrn, ut rursum virum Dci vi abstrahant ct ad pristinum revo-
cent prorsus nxsilium, lonan, r/ui miraculum ad maiorcm Columbani fjloriavi adiccit, tjuod Frcde-
yariu», ul HUjjra, nana monlc praclcrminit. Tunc Renuntiantibus, inrjvil, 'i\V\n auribus regilB, ille,
aucto furore miHcrae intentionis, Bertarium (•oiiiitiiii ad cum iitteiitiuH el fjunc sofjiiurdur.
3) /oiiae verba pcriculuin aliorum Fredofjoriun rnalc contrfixit, qni mox ciinvlidtam n'\ iii sua
Hcntcntia perdurarct in si suae Hcvirctatc Hatisfaceret mutavil.

SS. R. Mcroving. II. 18

138 CIIRONICARUM QUAE DICUNTUK FKIiDEGAUII SCIIOLASTICI LIBER IV.

V. (Joiiimi). iiitiQiiis suiie roguo pelleretur^, nou eum relinquercnt. Intcr quos primus Ragumundus erat,
(lui euni Nametis'' usque penluxit'. Sicqiio a<= regno Theuderici expulsus, itorum Hiber-
niani insulani repodare disposuit. Sod ut nulli paonitus iter'' gradionduni fit pontifi-
cius'', nisi porniissuni Altissinii, ipsi vero sauctus Italiani oxpotens, monastoriura in loco
nomon Bobio'" illuc construens, sancte conversationis, plonus dierum migrat« ad Clnistum. 5
t.uy/610. 37. Anno 15. regni Theuderici, cum Alesacioncs*, ubi fueivat enutritus, prcceptum

patris sui'' Childoberti tonebat, a<^ Theudeberto rito barbaro pervadetur. Undc placotus
inter his duos regis, ut Fx*ancorum iudicio finirotur, Saloissa ^ castro'' instituunt. Ibique
Thoudericus cura escaritus''- ' utruinque docem milia accessit; Theudebertus vero cum
magno exercito Austrasiorum inibi prilium voUens committendum adgreditur. Quod 10
cum undiquc Theudoricus ab^ cxercitum Thcudeberti circumdaretur, quoactus atque
con[)ulsus Theudoricus, timorc pcrterritus, per pactionis vinculura Alsatiuss? ad parte
Thcudeberti firmavit; etiam ef' Suggentensis'- * ot Turonsis et Campancnsis, quos''
sacpius repetibat, idemquo araisissc visus est. Regressi utcrque ad sidcbus propriis.
His diebus et Alaraanni in pago Avcnticense '-s Ultraiorano hostiliter ingressi sunt; 15
ipsoquo pago predantes, Abbelenus'" ot Hcrpinus" coraitis cum citcris de ipso pago
comitebus cum exercito pcrgunt obviam Alaraannis. Uterque falange Wangas» iungunt
ad preliuni. Alamanni Transioranus superant, pluretate " eorum gladioP truccdant et
prostcrnunt, maximam partem tcrriturio Aventicense'' inccndio concrcmant, plurum
nomirum'" hominum exindo in captivitate ^* duxerunt; rcversique cum predara, pergunt 20
ad propriam. Theuclericus has iniurias deinceps integra adsiduetate consilium inicbat',
quo pacto Theudebertura potuisset oppreraere. P^o anno Belechildis" a Teudcberto inter-
«10/611. fecitur. Theudebertus puella nomcn Teudcchilde accepit uxorera. Anno 16.^ Tlieude-
rici legationera ad Chlothario diregit^, indecans se contra Theudebertuni , eo quod
suos" frater non esset', hostiliter velle adgrcdere; Chlotharius in solatium Thcudebcrti 2»

Cnpp. 36. 37. 1. 3. 462*. t'- 2. 5a.

Caii. 36. a) pellerentur 3. 462*. c'- 2. b) Nam et his 3. 462*. c' ; Namnetis 4c2; Na netis
(net in lilura scr.) 5«. c) sicqiia (0 vi. al. suj^erscr.) 6a. d) inter grad. 462*, c' Cubi corr.J. 5«.

e) pontificum (sic 4c2) corr. pontificium 3, et ita 462*. ba. f) Boboi 3. g) migravit 3. 462*. c'- 2. ba.

Cap. 37. a) Alesacionis 462* ; Alcsationis 4c'- 2. b) om. 462*. c'' 2. c) ad Theuberto ba. 30

d) castra 3. 4c2; cortro corr. cartro 5a. e) scaritus (Jn marg. al. cum iscaritis) 3; sacritus 46^ ;

scaritos 4c'- 2; scaritis ba. f) ab — conp. Theudericus om. 3. 46'-'*. c'- 2. ba. g) Alsacius 3. ba;

Alsiacius 462*. c'- 2. b) om. 3. 462*. <•'• 2. 5^^ i^ Sugentinse 3; Sugentisse 462*. c'- 2; Sugent inse ba.
k) quod 3. 1) Eventicense 462*. c'- 2. m) Appellinus (in marg. al. Abbelenus) 3. n) Erpinus

3. 462*; Erpinas ^jr. m. corr. Erpinus ba. o) pluri;:::: 3; plures 36; plurimam partem 462* ; pluri- 35
tatem 4ci. 2; plures tamen ba. p) om. ba. q) Aventecense 3. 462*. 5^. Eventicense 4c'. 2.

r) sic scripsi; plurum nominum corr. m. s. VIII. plurimum nimium 1; plurimorum nimium 462*. c^. ba.
s) captivitate corr. captivitatem 1. t) inibat 3. 462*; inhibat 4c'-2. u) Belieldis (mi viarg. al. Bili-

ciiildis 3) 3. 4e'-2; Bilchildis 46^*; Belihildis ba. v) 15. 1. 3. 462*. ba; Anno 16. regni T. 4c2.
w) direxit 462'. ^2. 5«. x) fr. non (n. om. 3. 462*. ba, habent 4c'-2j esset suus (suos 3) 3. 462*. ^1. 2. 5«. 40

1 ) Inde ah h. l. Vilarn Columbani Fredegarim in hreve cogit, ^U ipsius poiius quam lonae
verba videantur esse. 2) Selz. De hoc placito v. Waitz, 'VG.' II, 2 ^, p. 198. 3) De escaritis
V. Waitz, 'VG.' II, 2*, p. 222. 4) Suggentensem pro Saintois, Turensem pro Thurgau, Cam-

panensem pagum pro Campania Trecensi accepit Longnon,- 'Geographie' p. 138. Nuper autem
Schricker l. l. p. 395 sqq. optime probavit, opinionem praeferendam esse eam, qita Sundgau, pagus 45
ad Thur fl. (in Alsatia) situs, Kembsgau intelleguntur. 5) De pago Aventicense egit Gisi in

'Anzeiger fiir Schweizerische Gesch.' 1884, p. 235. 6) Watigen ad Arulam fl. prope Salodorum

vel Ober-Wangen proj^e liem; cf. Jahn II, p. 415; Amiet, 'Das Schlachtfcld von Wangen' in
'Anzciger fur Schweiz. Gesch.' 1879, p. 197. 7) V. supra c. 27; quasi Thcudcbertus non

essct filius Childeberti, nisi cuiusdam ortolanum. 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 139

non esset. Docatum Denteleni, quem-'' contra Theudeberto cassaverat, si Theudericus
Theudebertum superabat, Chlotarius super memorato Denteleno docato suae diciones''
receperit. Hanc convenenciam a*^ Theudericum et Chlotharium, legatus intercurrentes,
firmatam, Theudericus movit exercitum.

38.^ Anno 17.'' regni'^ sui Lingonas de universas regni sui provincias mense 012, Mai.
Madio'' exercitus adunatur; dirigensque per Andehaum, Nasio'"' castra ceptum, Tollo
civitate perrexit et ^ cepit. Ibique Theudebertus cum Austrasiorum exercitum obviam
pergens, ToUensem campaniam confligunt certaraines. Theudericus superat Teudeber-
tum eiusque exercitum prostravit. Caesa sunt exercitus eodem priho nimia multitudo
virorum fortium. Theudebertus terga vertens, per territurio Mittensem'' veniens, transito
Vosago, Colonia''* fugaciter pervenit. Theudericus post tergum cum exercitum insequens,
beatos et apostolicos vir Lesio'-^ Mogancensis*^ urbis episcopus diligens utiletatem Theu-
derici et odens stulticiam Theudeberti, ad Theuderico veniens, dixit: 'Quod coepisti
pertice; satis te' utehter oportet huius rei causam expetire. Rustica fabula dicetur,
lopus ascendisset in montem, et cum filiae'" suae iam venare coepissent, eos ad" se in
monte vocat, dicens: "Quam longe ocolus vester in unamquemque" parte videre pre-
valetP, non habetis amicus, nisi paucus qui vestro genere sunti. Perfecite quod coe-
pistis". Theudericus cum exercitum Ardinnam "■ transiens, Tholbeaco' pervenit. Theu-
dcbertus cum Saxonis, Thoringus * vel ceteras gentes, que ' de ultra Renum" vel undi-
que potuerat^ adunare, contra Theudericum Tholbiaco" perrexit; ibique dinuo com-
missum est prilium. Fertur, a Francorum ceterasque gentes ab antiquito^ sic forte nec
aliquando fuisse prilium conceptum. Ibique tantae estrages ab uterque exercitus facta
cst, ubi>' falange ingresso certamenis contra se priliabant '-, cadavera" occisorum''
undique non haberint ubi inclinis iacerint, sed stabant mortui inter citerorum cadavera
stricti, quasi viventes. Sed, Domino precedente, iterum Teudericus Theudebertum sujjcrat,
et a Tolbiaco usque Colonia exercitus Theudeberti gladio trucedatus<=, per'' loca
orara* terre coperuit. Ipsoque die Colonia perrexit, omnes'^ thynsaurus Theudeberti inibi
recepit. Dirigensque Theudericus ultra Renum post tergum Theudeberti Bertharium
cobicularium, qui diligenter Theudebertum insequens", cum iam cum paucis fugiret,
Theudebertum captura Bertharius Coloniam conspectum Theuderici presentat exhibetum.
Vestis regalibus Theudebertus cxpoliatus, equosque eius cum estratura regia'', haec
totumque Bertharium ' a Theuderico concedetur. Theudebertus vinctus Cabylonno disti-
natur. Filius eius nomen Merovius parvolus iusso Theuderici adprehensus, a'' quidara

ffapp. 37. 38. 1. 3. 4?»^*. ci- ^. 5a.

Cap. 37. a) qnatn 4c'- ^. ba. h) a deletum 1 ; dictione reciperat 5a. c) ad 5«.

Cap. 38. a) caput f^GJ primum omissum manu coaeva in folio aclnexo (f. 86^ suppletum esf 4//-*.
b) XVI.' 3. c) rrgi : : (sec. m. re^s Theodriclii) 5«; .sui om. 4/A'.c'^. d) Maio 4/j2*. r^. 6«. e) Nasia
corr. Nasio 3. {) ila solus 1 ; et c. om. rell. libri. g) certamina 3. 4c'- 2. h) Metten.scm 3; Meteii-
sem 4i''. r'-2. bn. h*) Colonia 1. i) Leonisius 462*. c'-2; Leonius, auperscr. si ba. k) Mogacensis
46»*. '*■ *. 5«. l) om. 46^*. c'- ^. m) filii .sui 462*. ^i. 2 5«. n) ;„ monte (montem 3) ad se

3. 461*. pi. 2. 5rt. o) anam partem quemque 3; unam (una 4c'- *) quemque (quamque 46**. c' ; qua-
qne 4c*) partem fparte 4c'- ^) 46**. r'- '^. ba. p) praevalent 46**. r'- *. bn. q) om. ba. r) Ardenna
3. 46**. r'- 2. n) Thorencus 3; Thuringiis 46**; Toringo.s 4c' ; Torengns hn. t) qt 1 ; qni 3. 46**. ba;
qna« 4c'- ». u) Reno 3. 4c'-2. ba. v) poterat 3. 46»*. c*. w) Tholbia 46»*; Tholhia 4ci- *. Ua.
X.) antiquituH 6«. y) nt ba. z) pradiantes bn. a) vero add. 3. 46»*. c'- ». 6«, uhi ser. m. corr.

vironim. b) occisorunt 1. c) tnicidatur 3. 4c'- ». ba; trucidat 46»*. d) pro 3. e) Imram

3. 46»*. ba. f) omnisquf: 3; omnesque 46»*. c'- ». ba. g) inscquons — Tlieiidebcrtum om. ba.

h) rcgali 46»*; regale 4c'- »; rei 6a. i) Berhario corr. Bertliario 3, el ila 46»*. ba. k) ad 3. ba.

1) Nasium castrum snpcr Ornam fluvium situm Chrov. S. Hrnit/ni. Naix-mr.Oriiiv, Jacohs.
2) LcndcgasiuH in cat. archirp. Moguvt., SS. XIII, p. .'Jll, appcllatur. .'$) ZUlplch.

18*

140 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

per pede* ad petram porcutitur'; caelebrum eius capite aeruptum, amisit spiritum.
Chlotharius docatum Denteleno'' secundum convenentiam Theuderici integro suae dicione*'
redegit. Ob quani rem Theudericus, cum iam totum Auster dominarit, nimia indigna-
6i2f.i3. tione commotus, contra Chlotharium exercitum^ anno 18.*' regni sui de Auster et Bur-
dias ^ movere precepit, legationem prius dirigcns, ut se Chlotharius de iam dicto docato ft
DentelenoeS omnimodis removerit; alioquin^ noverit se exercitum Tlieuderici undique
regnum Chlotharium impleturum''. Quo' verbo, quem lcgati nunciant, probavit eventus.

39. Ipso quoque* anno iam exercitus contra Chlotharium adgredebat'^, Theude-
ricus Mettis profluvium ventris' moritur. Exercitus protinus redif^ ad propriis sedebus.
BrunechiUlis cum fllius Teuderici quattuor, Sigybertum, Childebertum, Corbum et lo

613. Meroeum, Mettis resedons, Sigybertum * in regnum patris instituere nitens,

40. Chlotharius factione* Arnulfo ct Pippino* vel citeris procerebus Auster in-
greditur. Cumque Antonnaco''- * ascessisset, et Brunechildis cum tiliis Theuderici Vur-
macia*^ resederet, legatos*' nomenibus Chadoindo'^ et Herpone ad Chlotharium direxit,
contestans ei, ut se de regno Theudei'ici, quem fibis reliquerat, removerit. Chlotharius i">
respondebat et per suos lcgatus Brunechilde mandabat'', iudicio P^rancorum electorum
quicquid, precedente Domino, a Francis inter eosdem? iudicabatur, pollicetur'' esset im-
plere. Brunechildis Sigybertum, seniorem filium Theuderici, in Thoringia diriget',

a quem VVarnarium'* maiorem domus et Alboenum cum citeris procerebus destinavit,
gentes que ultra Renum adtraherint', qualiter Chlothario potuissent resistere. Post 20
tergum indiculum •" dircxit, ut Alboenus cura citeris" Warnacharium interfecerit, eo
quod se in regno Chlothariae vellet transfcrre. Quod " indiculo relectoP Albuenus de-
ruptum proiecit in terra. Inventus est'i a puero Warnachariae, super tabulam caeram
linitam dinuo ipsi*" soledatur. Quo indicolo relectoP, Warnacharius cernens se vitae
pericolum habere, deinceps vehementer'' cogitare coepit, quo pacto filii Thcuderici 2j

Capp. 38 40. 1. .3. W-\ c^- '-. ba.

Cap. 38. a) pede corr. pede 1. b) Dentilono 3. 5a; Dentilennm 4/j-* ; Dentilini corr. Denti-

leni 4( ', et sic 4c2. c) dicionis redigit ba. d) movet (movit 46-*) add. 4Z<'-*. < '• ^. ba. e) XVII.' 3.
f) ita 1; Biirgundia.s 3. 4t'-; Burgundiae 46-*; BurgTindia ba. g) Dentelino eo 3; Dentilino eo

(et 4//i*) 46'-'. ba; Dentileni 4r'- 2. h) inpelletnrum ba. i) ita 1. 3; Quod 462'. c'- 2. ba. 3o

Cap. 39. a) Ipsoque a. 41/-'. c'- ^. b) adgrediebant ba. c) rcddit 3.

Cap. 40. a) pactione ba. b) Cai^tonnaco 3; Captonaco 46^*. ci-^; Captanaco, corr, pr. m. 5o.
c) Warmacia 3; Wormacia .i. Wangion 46^*; Wannatia 4c'; Warmathia 4c- ; Varmacia 5«. d) his

(hiis 46*') add. 462*. c'- *. ba. e) Chado indo (Chadumo 4c' ; Chaduino Ac'^) et Erpone (Erp:one,

ras. i b'i) 4/y2*. c'- *. f) mandavit 462*. ba. g) eodem 462*. c'- 2. ii) pollicites (policitum 46^*; 3fi

pollicitis 4c'- 2. ba) esse 3. 462*. (.1. 2 5^ ;) direxit apud (aput ba) quem (q. om. 4c'- 2) 3. 462'. c'- 2. ba.

k) Guarnacharium 46-*; AVarnacharium 4c2; infra Warnarium 3. ba. 1) adtrahere 3. 462*. c'- 2. 5«.

m) indigiilo 3. n) citeris corr. ceteris 1. o) quo 3. 462*. c'. ba; qui 4(2. p) relicto 3. 462',

item infra. q) om. 4b'^' ; pr. m. superscr. 4c2. r) om. 3. 462*. c'- 2. f,^

1) Cf. Mar. App.: qui (i. e.. Tlirudericiis), viventc adhuc germano sito, ncpotem proprium -10
ad petram in albis elidi iussit. 2) Cf. Greg., H. Fr. H, 27; alioquin novcrit, sibi bellum

— — inferii. 3) lona teste divinitus percus.sus intor flagrantis ignis incendia mortuus est,

ai cum Fredegario Sisebntas (V. Desiderii §• 10) conseniit, qni 'dys.<tetiterio morbo correptum'
Theudericum mortuum esse scripsil. 4) lonas, V. Columbani c. 58 : Porro Theodericus pcnes

Mettcnse morans opidmn, — — mortuus est, post quein Brunechildis filium eius Sigebertum 4.5
in regno suffecit. /.« a. 601/602. nntus (cf. snpra c. 21J, a. 613. rex creatus est ; cf. supra
Hb. I, c. 24. 5) lionnell, 'Anfdnge de.i Karol. IIav.ses' p. 94, satis argnte coniecit, auctorem

Karolingorum stirpi nimis deditum Pippini auctoritatem h. 1. praelibasse, id qtiod Waitz,
'VG.' II, 2"*, p. 404. negavit. 6) Andernach,

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 14]

opprimerentur, et regnum Chlothariae aelegerit. Gentes, que illic^ adtractae fuerant, con-
silio secreto de solatio Brunechilde et filiorum'' Theuderici procul fecit adesse*^. Exinde"^
regressi, cum Brunechilde et fihus" Teuderici Burgundias adpctunt, missos per universo
Auster discurrentes, exercitum movere nitebantur ^.

4\. Burgundaefaronis *■ ' vero tam episcopi quam citeri leudis timentis Brune-
childem et odiura in eam habentes, Warnachario consilium inientes, tractabant, ut neque
unus ex filiis Theuderici evaderet, sed, eos totus oppressus, Brunechilde delirent et
regnum Chlothariae expetirent; quod probavit eventus. Cumque iusso Brunechilde et
Sigyberto, filio Theuderici, exercitus de"^ Bm-gundia et Auster contra Chlothario ad-
grederetur<=,

42. veniensque Sigybertus in campania territuriae* Catalauninsis super fluvium
Axsoma''-^, ibique Chlotharius obviam cum exercito venit, multus iam de Austrasius
secum habens factione Warnachariae maiorem donius. Sic iam olim tractaverat, con-
sencientibus Aletheo<= patricio, Roccone, Sigoaldo'' et Eudilanae^ ducibus. Cumque in
congresso certamine debuissent cum exercitum confligere, priusquam priliare*^ cepissent,
signa dantis, exercitus Sigyberti terga vertens, redit" ad'' propriis sedibus. Chlotharius
paulatira, ut convinerat, post tergum cum exercitum sequens, usque Ararem* Sauconnam»
fluvium pervenit. Captis filiis Theuderici tres, Sigiberto, Corbo et Meroeo, quem ipse
de fontes excipit, Childebertus fugaciter ascendens, nec'' uraquara postea fuit reversus.
Austrasiorum exercitus inlesus ' revertit ad •" propriis sedibus. Factionem Warnachariae
maioris domus cum reliquis maxime tutis" procerebus de regnum Burgundiae Brune-
childis ab" Erpone coraestaboli de pago Ultraiorano ex villa OrbaP- ^ una cura Theu-
dilanae, germana Theuderici, producitur et Chlothario Rionava'!-' vico super Vincenna
fluvio presentatur. Sigybertus et Corbus, filius Theuderici, iusso Clothariae interfecti
sunt^. Meroeus secrecius iusso Chlothariae in Neptrico'" perducetui'; eodem amplectcns
araore, quod ipso^ de sancto excepisset' lavacrum, Ingobode graffione" commendatur,
ubi plures post annos vixit. Clotharius, cura Brunechildis suum pi'esentatur^' con-
spcctum, et odium contra ipsam nimium haberit, repotans ei, eo quod dece^^ reges
Francorura per ipsara interfecti fuissent, — id est Sigybertus et Meroeus et genitor suos

Capp. 40—42. 1. 3. 4J2*. ci- «. 5a.

Cap. 40. a) illis 1 (Monod); illic re.ll codd. b) filii 45^*; filiis 4c'- ^. c) ita 1. 3. 5a ;

abessc codd. rell. d) et inde 5a. e) filiiis corr. filiis 1. f) nitebatiir 3. 46^*. c'-^. 5a.

Cap. 41. a) Burg-unde faronis 3. 4c'-^; Burgundo farones 462*j Burgundiae baronis 5a. b) om.
4/j2'. f.\. 2 (.) iia \ . adgreditur 3. Ah'^'. c'- ^. 5«.

Cap. 42. a) deeat 4/>2*. c'- ^. 5«. b) ::::::, eras., ut Perlz coniecit, Coxonna 3; Coxoma
3h. 4c'-2. 5a; Coxoma 4<.2*. c) Aledeo 3. d) Sicoaldo 3. 4c'- 2. 5a; Sigoaldi ib^*. e) etendi-

lanao 1; ct Eudelane 5a. f) proeliarant 5a. g) reddit 3; rediit 4fj'^\c^-'^. h) a 5a. i) A.sarem
.Saoconna fluminis 3; Atarcm Sachonna f. 4h^' ; Ararem Saoconna (Saogonna 4c'- ^) f. 4c'- '^. 5a.
k) ne nmqnam 3. 4ft**. 5«; numquam 4c'- ^. 1) om. 3. 462*. gi. 2 5^ lu) qj^,, 5«. n) tutis

rorr. toti.s 1 . o) ad E. 3 ; a : : : : one pr. m. , ab Herpone sec. m. 6a. p) Urba 4h'^*. c^. 5a.

q) ila 1; Ronava 3; Rios avia ^h^' ; Rionavavia 4c' ; Rio om. 4«^ {nh'c navavia). 5a (ubi novo);
Tico om. 4^**. c'- 2. r) Neptria 3. 4/>2*. ^1.2. Neustria 5a. s) ipse 3. 5a; ipi n {in lilura '\y>\) 4/.»2*;
ipse cum 4c''*. t) accepit 3; excepit 4/;**. c'- *. 5a, u) graj^hione 4/>2*; grafioni 4c'. ^. v) c. p.
4i**. c> ». 6«. w) decC 1.

1) De nurgnndaefaronUmii v. Waitz, 'VG.' II, l^ p. 1G8, r>. 2. 2) IJAinue. 3) La

Haone fl., qui Arar Lntine vocatur; cf. infra c. (»0; per Ararcm fluvio, qui (|noinomcnto Sao-
conna. AvituH ep. 83 (ed. Pciper p. [)ij Haiiconna ncripnit. 4) (Jrhf. ./acnhn. 5) Revfirc

ad fl. Viiif/eanne. Jacohfi. 6) /onafi I.I.: Contra qunm SigcbcrtUH cuui liostium cunciH |)ii(,'na-
turus advciiit, qiicm Chlotharius captnm pcrcmit, fratrcHquc ciuH quinquc, Tlifodcrici (iiios, cum
proavia IJrunechildc ccpit; pucroH HOjiaratim peromit.

I

142 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

Chilpericus ", Theudebertus et lilius suos Chlotharius, item "^ ]\Ieroeus, filius Chlothariae,
Theudericus et' eiusdem filiae tres, qui ad presens estincti fuerant — , per triduo eam
diversis tormentis adfectam*', iobetque eam prius cainillum pcr omne exercito seden-
tem perducere, post haec comam capitis, unum pedem et brachium ad veciosissemum
aequum caudam legare; ibique calcibus et*" velocitate cursus membratim disrumpetur '. 5
\\'arnacharius in regnum Burgundiae substituetur maior domi, sacramentum a"^ Chlo-
tharium acceptum, ne umquam vitae suae temporebus degradaretur s. In Auster Rado
idemque hoc gradum honoris adsumpsit. Firmatum est omnem regnum Francorum,
sicut a priorem Chlotharium fuerat* dominatum, cunctis thinsauris dicione Chlothariae
iunioris subiecitur'', quod feliciter post' sedecem annis tenuit, pacem habens cum uni- 10
versas gentes vicinas. Iste Chlotharius fuit patienciae deditus, litterum'' eruditus,
timens Deum, ecclesiarum et sacerdotum magnus muneratur, pauperibus aeliniosinam
tribuens, bcnignum se omnibus et pietatem plenum ostendens, venacionem ' ferarmu
nimium'" assiduae utens et posttremum mulierum et puellarum suggestionibus nimium
annuens. Ob hoc quidem blasphematur a leudibus. 15

Gi3,Gi4. 43. Cum anno 30. regni sui in Burgundia et Auster regnum arepuisset, Herpone

duci genere Franco locixm Eudilanae^ in pago Ultraiorano instituit. Qui dum pacem
in ipso pago vehementer arripuisset sectari, malorum nugacitate reprimens '', ab ipsis
pagensibus, instigante parte adversa*=, consilio Aletheo patricio et Leudemundo episcopo
et Herpino comite per rebellionis audatiam Herpo dux interficetur. Chlotharius com in 20
Alesacius'' villa Marolegia <"• ^ cuinomento cum Bertethrudae^ regina accesserat, pacem
insectansSj multus iniqui"^ agentes gladio trucidarit',

44.* Leudemundus quidem episcopus Seduninsis'' ad Bertetrudem reginam veniens,
sigricius consilio Aletheo patricio verba ignominiosa dixit, quod Chlotharius eodem anno
omnimodis migraret de seculo, ut thinsauris, quantum potebat, secretisseme ad<= Sidonis 25
suam civitatem transfen-it, eo quod esset locum tutissimum; Aletheos csset paratus,
suara relinquens uxorem, Bettethrudem reginam acceperit; eo quod esset regio genere
de Burgundionibus, ipse'' post Chlotharium possit regnum adsumere. Regina Berte-
trudis cura haec audisset, verens, ne veritatem subsisterit, lacrimas prorumpens, abiit in
cobiculura. Leudemundus cernens se huiuscemodi verbis habere periculum, fugaciter 30
per nocte Sedunis perrexit. Exinde latante^ fuga Lussovio ad dorano'" Austasioe

Capp. 42—44. 1. 3. W^\ c'- ^. ba.

Cap. 42. a) Childericns 3. b) Iter sec. m. corr. Item 3. ba; Item 3&. c) om. 4^2'. c^. ha. _
d) adflictam 3. 5«; afflictam 452'. c"- 2. e) om. 3. 46^*. ci- 2. ba. f) ad Lotliario corr. a Cloth. 3. ^

g) detradaretur 1. h) subicctis 4b2*; cnncti thesauri — — snbiciuntnr 4c'- 2. i) post 15 annos 3; 35

pcr 16 annos 4c' ; per 16«'"' annis 4c2; post 16 annus ba. k) ita 1, ut supra c. 28; litteras 3. 4c''2. 6«;
littcris 462* ij Venaciones 4^2*; Venationes 4ci- 2. ba. m) nimias assiduetate ba.

Cap. 43. a) Theudelane 3. b) premens 3. 4c'- 2; praemens 4!/2*. bn. c) adverstis 3. 4ri-2;
adverso ba. d) Aleracius vel Alebacius 1 (Alefacius Monod); Alesacia 3; Alessiam 44**; Alcsatia
4c'- 2_ ba. e) Maurolegico 3; villam anrolegia 462*. ba; Maurolegia 4c'- 2. f) Pertmdc 3; Ber- 40
traide 462*; Bertrade 4c'-2. ba et infra libri. g) insentans 46^*. c' {non 4c2j. h) iniqua 3. 46^*. r'-2. 5^.
i) trucidatur 3. 4c'. ba; trucidat 462*. c^.

Cap. 44. a) 64 (?). 1. b) Sidonissis 3; Sidonensis 462*. c'- 2. ba. c) a ba. d) ipse sub
Clothario 3; ipso sub C. 462*. c'- 2. ba. e) latante sec. m. corr. latenter 1; latenter, superscr.

fnga 3; latente 462* fe corr.J. 4c'- 2. 5«. f) diii 46^*; domum 4c2. ba. g) Austrasio 3; Austra- 45

sium 462* ; Austasium 4c'- 2.

1) De nece Brunechildis cf. Mar. App., lonae V. Columbani c. 58 (AA. SS. ord, Berted.
saec. II, p. 28j, V. Desiderii auct. Sisebuto (Migne, Patrol. Lai. LXXX, p. 383j, supra lib. III,
c. 59. 2) lonas l. l.: Funditus ergo radicitusque deleta Theoderici stirpe, Chlotharius potitus
est trium regnorum solus monarchia. 3) Marlenheim in Alsalia; cf. Schrickr-r 1. l. p. 341. 50

CIIRONlCAliUM QUAE DICUNTUR FREDEGAKII SCIIOLASTICI LIBER IV. 143

abbate' pervenit. Post haec ab ipso abbati cum domno Chlothario bis culpis excusatur;
ad suam reversus est civitatem. Chlotharius Masolaco ^- ^ villa cum procerebus resedens,
Aletheum'' ad se venire precepit. Iluius consilium iiiiquissimum conpertum est; gladium
trucidare iussit. Anno 33.*= regni Chlothariae Warnachariura '' maioris domus cum uni- 016/617.
versis pontiticibus'^ Burgundiae seo'' et Burgundaefaronis Bonogillo o'- 3 yilla ad se venire
precepit^; ibique cunctis iliorum iustis peticionibus annuens, preceptionebus roboravit''-^.

45. Langobardorum gens* quemadmodum tributa duodece'' miha soledorum dicione
Francorum annis singulis dissolvebant, referam; vel quo ordine duas civitates Agusta"
et Siusio*= cum territuriis ad parte Francorum cassaverant, non abscondam. Defuncto
Clep eorura'* principe, duodecira ducis Langobardorura 12 annis sine regibus transege- 574.
runt*'. Ipsoque tempore, sicut super scriptum legitur*, per loca in regno Francorum
proruperunt; ea presumptione in conposicione'^ Agusta ets Siusio civitates cum integro
illorum territurio et populo partibus Gunthramni tradiderunt. Post liaec legationem ad
Slauricio iraperatore dirigunt; hii duodice ducis singulis legatariis destinant, pacem et
patriocinium imperiae petentes. Iteraque et alius legatarius duodicem ad Gunthramnum
et Childebertum destinant, ut patrocinium Francorura et defensionera habentes, duodece
milia soledus annis singulis his duobus regibus in tributa implerint, vallem'' cuino-
mento Ametegis'-' partebus idemque'' Gunthramni cassantis; his legatis, ubi plus con-
gruebat, patrocinium sibi firmarint. Post haec integra devocione patrocinium elegunt
Francorura. Nec raora, post permissum Gunthramni et Childeberti Authariura' duccni 584.
super se Langobardi sublimant in regnum. Alius AuthariusJ" idemque dux cura integro
suo docato se dicione iraperiae tradedit, ibique perraansit. Et Autharius rex tributa,
quod Langobardi ad parte Francorum spondederant'", annis singulis reddedit, Post
eius discessum filius eius Ago" in regno sublimatur; sirailiter implisse" denuscetur. 590.

Capp. 44. 45. 1. 3. 4^2«. (,'• 2. ba.

Cap. 44. a) Massolacum 4^2*; Masolacu 4c'- 2; Massolaco 5a. b) Alatheum 5a. c) XXXIII.^ 3;
34. 36. 4c'- 2. d) Warmacliarium 46^*. ci (non ^c^). e) ponticibus 1. f) seu Burgundi superscr. 3;
8. et Burgundae om. 46^*. c'- ^. oa. g) Bonogi::: (forte Bonogillo) con: Bonogisilo 1; Bonogello 3.

lij roborat' 5a.

Cap. 45. a) gens superscr. 3 (hahet 3bJ. b) duodece, lineola postea addita videtur esse 1.
c) Siosio 5a. d) Clcpeo:um, eras. s, ut videtur, 1; Clepiosom (Clepioso 46^*; Clep ipsorum 4ci- '';

Clepiosum 5a) pr. duc. (om. duodec.) 3. 4b-*. c'- *. 5a. e) transierunt 3. f) conposionc 3.

g) ita 1; om. codd. rell. h) vallo 46**. c'-^. i) Ametegis, terlia littera utrum e sit an et li<jatum,

incertum 1; Ametigis 3. oa; Amegitis 4/>2*; Amegetis 4c'- ^. k) om. 3. Ab'^. c'- ^. 5a. 1) cum

Clothario (Chlotario 462*. c^; Clotario 4c' ; Chlothario 5a) 3. 46^*. c'-2. 5a. m) sponderant W^^.cK 5«;
spoponderant ^c*. n) implere ib'^'. c'- 2 (non 4a. 5a).

1) Eustasii ahhatis Luxomensis (^f 625, Mart. 29.J Vitam a lona comjjosilam ediderunt
Mabillon, AA. SS. ord. IJ^ned. II, 116; liollandiani, AA. SS. Mart. III, p. 784. 2) MMay-

le-Roi; cf. Longnon, 'Atlaa kisl.' I, p. 64. 3) Bonncuil-sur-Marne (?). Jacohs. 4) De concilio
cogitant Mansi X, p. 546, Ile/ele, 'Conciiioigesch.' III, p. 66; at cf. Wailz, 'VG.' II, 2\ p. 235 ?i.
5) Cf. Wnitz, 'VG: II, 2\ p. 398, n. 2. 6) Aosta, Susa; v. Lonynov, 'Gcographie' p. 432.

7) Cf. (Jrirjo yeidia Lanrj. c. 9, Contin. Prosp. ed. Ilillc p. 35, Paulus, II. Lang. II, 32. Pabal in
'Forach. z. D. G.' II, p. 416, Frcdegarii opinione improbata, Paulum aecutua, 36 ducea Langobardis
praefuiate censuit. Idem pertipexit, sefjuentem 7iarratiunculam fide planc carere. Cf. Waitz, Vlt.
II, 2', p. 251. 8) Vide aupra lib. III, c. 68. 9) Vallia Lanzo, ut Mniabrca apnd liordier,
'Lea livrea dea Miracles de GrZ-goire' I, p. 404, atatuit. 10) Forte idem est rjui a I'aulo,

II. Lang. III, 18. Droctulft apjiellatur; v. Pabst l. l. p. 425, «.1. 11) Ago scn Agliulfua

Autharii filius non fuit. Unde haec ad Adoloaldum, Agonla filium, revocanda esfr, coniicit Vatcains.
Sed Fredegariua putavit, Agonem Autharii fuisac filium, fjuod ei in rcgno m/rrcHalasct. H. Cf. f/uae
Vfibnt acrij}sit l. i. p. il 8, ;/. 1 .

.

144 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

617/618. Anno 34.* regni Chlothariae'' legatus tres nobilis ex gente*= Langobardorum Aghyulfus'',
Pompegius* et Gauto ab Agone' regi ad Clothario destinantur '^, petentes?, ut illa duo-
dece inilia soledorum, quas annis singulis Francorum aerariis dissolvebant, debuissent
cassare; exhibentes ingeniose secrecius trea milia soledos, quos AVarnacharius * millae,
Gundelandus millae et Chucus'' millae acciperunt; Chlothario vero 3G' milia soledorum &
insemul'' exhibebant. Quod ' consilio supra scriptis, qui occulti exseniati'"- ^ fuerant,
Chlotharius ipsa tributa ad parte Langobardorum cassavit et amiciciam perpetuam cum
Langobardis sacramentis et pactis firmavit.

618/619. 46.* Anno 35. *• regni Chlothariae Bertetrudis <= regina moritur, quam unico amore

Chlotharius dilexerat'', et omnes leudis bonitate eius cerncntes, vehementer amaverant*^. lo

622/623. 47. Anno 39.* regni Chlothariae Dagobertum, hlium suum, consortcm regni

facit''* eumque super Austrasius regem instituit*^, rctinens sibi, quod Ardinna et
Vosacos versus Neuster'' et Burgundia^ excludebant.

623/624. 48. Anno 40. regni Chlothariae homo nomen Samo natione Francos de pago

Senonago 5 plures secum negutiantes adcivit*, exercendum negucium in Sclavos eoino- 15
mento Winedos perrexit». Sclavi iam contra Avaris coinomento Chunis et regem
eorum gagano ceperant revellare. Winidi befulci ' Chunis fuerant iam ab antiquito,
ut **, cum Chuni in exercitu ''* contra gentem qualibet adgrediebant, Chuni pro castra
adunatum illorum stabant exercitum, Winidi vero pugnabant: si'^ ad vincendum pre-
valebant, tunc^ Chuni predas capiendum adgrediebant; sin autem Winidi superabantur, 20
Chunorum auxilio fulti virebus rcsumebant. Ideo befulci"-» vocabantur a Chunis, eo
quod dublicem in congressione certamine vestila''-^ priliae facientes, ante Chunis prece-
derint. Chuni aemandums annis singulis in Esclavos veniebant, uxores Sclavorum et
filias eorum strato sumebant; tributa super alias oppressiones Selavi Chunis solvebant.
Filii Chunorum, quos in uxores Winodorum et filias generaveraut'', tandem non sub- 25
ferentes maliciam ferre et oppressione, Chunorum dominatione negantes, ut supra
memine', ceperant revellare. Cum'' in ' exercito Winidi contra Chunus fuissent ad-
gressi, Samo negucians, quo meraoravi superius, cum ipsos in exercito perrexit; ibique

Capp. 45-48. 1. 3. 462*. ci- 2. ba.

Cap. 45. a) .35. 3. 462*. c»- 2. ba (e corr.J. b) Totharii h. l. ba. c) genere 3. d) Agi- 30

lulfus 3; Agiulfus 462*. ^2. 5a. e) Pompeius 462*. c^-. f) distinatur ba. g) petens 4(.'- 2. 5a.

h) Chu:cus, eras. una littera 1; Chunus 3. 462*. c'-2. j^ .35 3 4(1-; 25. 46'-* (uhi milia deest). k) in
semel 5a. 1) quos 3. 4c'- 2. 5^; quo 46^*. m) exiniati 3; eximati 46^'; exinaniti 4ci-2j exeniati 5«.

Cap. 46. a) 36, et sic deinceps m. al. sr.r. ba. b) 36. 3 (sed 35. x>r. m. scrlpsisse, Pertz

opinatur; 35. 36;,- XXX V corr. pr. m. XXX VI 4c2; 30. 5a. c) Beretrudis 3. 5a; Bertruda 462*; zh

Bertrudis 4ti- 2. d) C. direxerat 1; dilexerat C. 3. 462*. c'- 2. ba. e) amaverunt 3. 462*. c'. 2. 5«.

Cap. 47. a) 38. 3. b) fccit 3. c) instituent ba. d) Neauster, et sic infra Neaustrasia,

Neaustrasii 3. e) Burgundias cludebant (cluudebant 46^*) 46^*. c''2; B. excladebant 5a.

Cap. 48. a) adduxit 3. 4c'- 2. 5«; aduxit 46^*. b) ut c. — stab. exerc. ovi. 46^*. c'- 2

(habcnt 4a. 5a^. b*) exercitu 1. c) se ad in vincendum (inviceudum e corr. invicemum 4a; in- 401
viccm 5a) p. 3. 4o. 5a; si ad v. p. om. 462*. gi. 2. ^j t C. p. c. a. om. 3. 4a. 62*. c'- 2. 5a.

e) prffulci m. ead. corr. bifulci 3. f) vestila, expunrt. vel il vel 1 et suj^erscr. ti 1 ; v. p. f. a. C. p.
om. 3. 462*. c'- 2. 5a. g) (a)emendum 462*. c'-2; himandu 5a. h) generaverunt corr. generave-
rant 1; et add. ba. i) memine corr. memini 1. k) Chuni 3. 1) ita 1; om. rell. lihri.

1) Ago a. 616. diem obiit ; cf. 'N. Arch.' III, p. 235. Unde Muratori, Amiales, haec a. 613. 4?.
vel 614. gesta esse coniecit. 2) Warnacharius erat maior domus in Durgundia, Guudelandus in

Neustria, et forte Chueus in Austria Radoni supra memorato suceesserat. R. 3) i. e. mu7ieribus
(xeniis) donati erant. 4) Cui Pippinum maiorem domus dedit ; cf. infra c. 58. 5) Soignies

in Ilannonia coniecit Digot III, p. 186, quod Laline reddiiur Soniacus. Alii de Sens cogitave-
runt, quod praeferam. 6) V. Zeuss, 'Die Deutschen', p. QSl. 7) Ital. 'bifolco'. 8) De hac 50
etymologia sine dubio falsa v. Zeuss, l. l. p. 736 n, 9) Intellego vexilla proelii.

CIIKUNICARUM QUAE DICUNTUK FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 145

tanta» ei fiiit'' utiletas de Chunis facta, ut^ niirum fuisset, ct niniia niultitudo ex eis
gladio Winidorum trucidata fuissct. Winidi cernentes utilitatem Samones, eum supcr
se cligunt regem, ubi 30 et 5 annos regnavit feliciter. Plures'' prilia^ contra Chunis
suo rcgimini Winidi iniaerunt^; suo consilio et utihtate Winidi semper Cliunuse supe-
rant. Samo 12 uxores ex genere Winodorum habebat, dc quibus '22 filius et quin-
deccm filias habuit.

49. Ipsoque anno 40. Chlothariae Adloaldus^' rex Langobardoruni, fihus Agone'' 623/6^14.
regi, cum patri suo successisset in regno ^, legato Mauricio ^ imperatoris nomcn Eusebio
ingeniose ad se venientem benigne susccpit. Inunctus*^ in bahieo nescio quibus un-
gentes, ab ipsi Eusebio persuadetur et post inuncioncni*' ncc quicquam aliud, nisi
quod ab Eusebio hortabatur, faeere non potebat. Persuasos ab ipso, primatis ct nobi-
liores cunctis in regno Langobardorum intcrficere ordinarit; ciusdem<= stinctis^, sc cum
omni gente Langobardorum imperio traderit. Quod cum iam vel duodecera ex eis,
nuUis culpis extantibus, gladio trucedasset, rehqui cernentes eorum esse vitac periculum,

50.' Charoaldum'' ducem Taurinensem •=, qui gcrmanam Adloaldo regi*' habebat
uxorem nomen Gundebergam, omnes seniores et nobiHssimi Langobardorum gentes*",
uno '^ conspirante consilio, in regnum elegunt sublimandum. AdloaldusS rex vcnino
auctus'' interiit. Charoaldus' statim regnum adripuit^. Taso''* unus ex ducebus
Langobardorum, cum agerit Tuscana ' provincia, superbia elatus, adversus Charoaldo
regi coepcrat rebellare.

51. Gundeberga regina, cum csset pulchra aspecto, benigna in cunctis et piaetate
plenissema christiana, aelimosinis larga, praecellenti bonitatcm eius, diligebatur a cunetis.
Homo quidam nomen Adalulfus ex genere Langobardorum, cum in aula palatiae ad-
siduae* obsequium regis conversaretur, quadam vicae ad reginam veniens, cum in eius
staret conspcctum, Gundeberga regina eum sicut et citeris diligens, dixit, honestc sta-
turae Adalulfo'' fuisse formatum. Ille haec audiens, ad Gundebergam secrecius ait,
dicens*=: 'Furmara status** meae laudare dignasti, stratus tui iobe^ subiungere'. Illa
fortiter denegans eumque dispiciens, in faciem cxpuit^ Adalulfus ccrnens se vitae
periculum habere, ad Charoaldo regera protinus cocurrit, petens, ut sigrecius quode
ad suggcrcndura habebat exponeret. Locura acceptum, dixit ad regem: *D6imina mea,
regina tua Gundebarga apud Tasonem'' duccm secrccius tribus dicbus locuta est, ut te
venino interficerit, ipsum coniugatum sublimarit in regnura'. Charoaldus rex, his men-
datiis auditis, crcdens, Gundobergam in Caumello'* castro in unam turrera exilio trudit.

Cajq,. 48-5L 1. 3. 4^2*. c'- 2. 5a.

Gap. 48. a) ita 1, om. rell. libri. b) fuerit ba. c) t sec. vi. add. L d) ila L 4c'- ^;

filura 3; pluras 46*'. ba. e) prilia corr. iirelia L f) iiigerunt 5c/. g) oin. 3. 4i2*. c'- *. ba.

Cap. 49. a) Aloaldus corr. sec. m. Adaloaldus ba. b) Aponi 46*'. c'- *. c) in unctis 3;

inuDctoH ba. d) unccionern 46**; unctionein 4c'-*; hunctionein 5«. p) eosdem 3. 46*'. c'. *. ba;

icr. cisdcin. f) stinctis corr. sec. m. estinctis 1; extinctis 46*'. c'- *. ba.

Ca2>. 50. a) 60. superscr. L b) Charualdum 3. c) Tauriensiin ba. d) om. 46*'. c'- *. 5«.
c) um. ba. {) om. 3. 46*'. c'- *. ba. g) Adaeloaldus ba. h) ila L 3. 4c*. ba; acuto 46*';

au8tu8 4c'. \) et Chlotarius r. a. 46**; Ch. s. r. a. om. 4c*. k) Taro L 1) Tusicana 3; Tusci-
canam corr. Tusicanam 46**; Tuscane 4c'; Tusiccana ba.

Caj). 5L a) ad o. 46**. c'- *. ba. b) Adalulfus ba. c) om. ba. d) 8t:atus, erai. r 1.

e) me add. 46*'. r'- *. 5«; Hubiun(,'arc ba. f) expuens ba. g) ovi. 3. 46**. 5« (liahet 4c'- *^.

li) asoncm L i) Laumcllo rectf; 46*'; Ainello Aim.

1) V. Pabst /. i. p. 428 «77. 2) A. 616. 3) Minimr.. Adaloaldus temporibus Ilera-

c/ii reijnai;il; cf. Muratori, Ann. Ital. a. 625. Ceterum has fahulas esse palet. 4) A. 626. cf.

1'aulus, 11. Lanrj. IV, 41; ^N. Arckii)' 111, p. 236. .0) Quae de rebellione Taaonis hic ct c. 69.

FredefjariuH reltnltl, improhat 1'ahHl l. l. p. 429 «77. 6) Lumrllo; v, Muratori, Ann. Ital. a. 629.

88. K. Mcroving. II. 1»

146 CHKONICAKUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

Clilotharius logatus diricns ad Charoaldum regem, inquii'ens, qua de ro Gundebergam
rcginam, parentem Francorum ', huniiliasset*, ut'' cxilio retrudisset, Charoaldus his
verbis mendaeiis, quasi viretatem subsisterint, rcspondcbat. Tunc unus ex legataries
nomen Ansoaldus, non quasi iniunctum "^ habuisset, sed ex se ad Charoaldo dixit:
'Liberarc potebas de blasphemeo causam hanc. lube illum hominem, qui huiusccmodi 5
vcrba tibi nunciavit, armare, et ppoccdat aHus'' de parte reginac Gundeborgae, quique
armatus ad singuhxre ccrtamine. ludicium Dei, his duobus confligcntibus, cognuscatur,
utrum*' huius culpae repotationes Gundcberga sit innoxia, an fortasse culpabelis'. Cum-
quc haec Charoaldo regi et omnibus primatis palatiae suac placuissct, iobet Adalulfum
armatum conflictum adirc certamine, ut de partae Gundebergae, procurrentibus "^ eonsu- 10
brinis Gundebergam et Aripertums, homo nomen Pitto ^ contra'* Adahilfu armatus ad-
greditur. Cumque confligissent certamine, Adalulfus a Pittone interficetur. Gundeberga
statim dc exilio post anno tercio regressa, sublimatur in rcgno '.
621 6l'5. 52. Anno 41. Chlothariac regis, cum Dagobcrtus iam utiliter regnarit in Auster',

quidam cx procerebus de gente nobile Ayglolfingam ''■s nomcn Chrodoaldus"' in offen- ir,
sam Dagoberti cadens, instigantibus bcatissimo vero Arnulfo*' pontifice et Pippino
maiorcs domus seu et citeris prioribus'^ sublimatis in Auster, eo quod esset ipse Chro-
doaldus rcbus pluremis ditatos '^, ceterorums facultatibus cupiditatis'' pervasor, superbiae
deditus, elatione plenus, nec quicquam boni ' in ipso rcppericbatur. Cumque Dago- 1
bertus ipsum iam'' vcllct pro suis facinoribus interficere, Chrodoaldus ad Chlotharium 20
terga vertit, ut suam cum filio vitam obtenere dignarit'. Chlotharius cum Dagobertum 1

vidisset, inter citeris conlocutionibus Chrodoaldi vitam praecatur. Dagobertus'" promit-
tens, si id quod male gesserat eracndabat, Chrodoaldus vitae periculum non haberit.
Sed nulla extantc mora, cum Chrodoaldus cum Dagoberto Treverus" accessissct, iusso
Dagoberti interfectus est*; quem Rertharius homo Scarponinsis"- ^ acvaginato gladio ad ar,
ostium cubiculi capoP truncavit.

02.V626. 53. Anno 42. rcgni Chlothariae Dagobertus cultu rcgio et iusso patris honestc

Capp. 51 — 53. 1. 3. 462*. ^12. 5^.

Caj). 51. a) liumiliassett, extrcmum t expuncfum 1. b) ut ex. r. om. 3. 46'^*. c'- ^. ba (ubi

spatlmn vacat). c) inunctum 1. d) alins hls xcr. 1. e) vcruin 3. 46-*. ('■ 5«; om. 4c'i. .ju

f) /. e. procurantibus, ut iufra c. 55. currente 2^^o curante. g-) Haribertuiu 3. li) om. ib-*. c'- *. J

i) (juae sequunlur usque ad finem c. 90. denunt 4a.

Cap. 52. a) Hauster 3. b) Ayglo'fingam, eadem, ul videtur, m. superscr. 1 1; Ayglolfinga
3. 462'. c2; Ayglolfing^a, 1 pr. (^) m. superscr. ba. c) Kodoald. semper 46'^*. c'- ^. ha. d) v. atque
(adque 3) p. A. 3. 46-'. c'- '^. ba. e) proceribus 46-*. c'- 2. f) ditatos 1. g) ceterum facultatis 35

(facultates 46^') 3. 462*. c'- ^. ba. h) nuj>pleas: instincto. i) bonis 3 fsuperscr.). ba; de bonis 4ci- ^.
k) om. 46- . c'- 2. ba. ]) ita, ut videtur, 1. m) Dabertus, sec. m. superscr. go ba. n) revcrsus

462*. c'- 2. ba. o) Sca^^pionensis, pr. m. superscr. r 5«. p) capud 3. 4c' ; capitc 46^*; caput 4c2. 5«.

1) Erat Agilulji reijis et Theodelindae filia ex Paulo, H. Laug. IV, 47. Thcodelinda vero
filia erat Garihaldi Baionriorum ducis ei Valdetradae, Theodobaldi Francorum regis relictae. 40
Vide supra cap. ;-54. /1'. I)e G?iiideberga iterum hiimiliata v. infra c. 71, uhi post 5 anno.s
re.stitnfa eA-.se dicitur. Frcdegarium e.andem rcm bis cnarra.sse , coniecit Muratori , Ann. ItaL,
a. 632. 2) Paulns, H. Lang. IV, 47. scribit, iniuriam hanc a Carcllo ijjsius reginac servo

fuisse viudicafam. R. Sed Eodoaldo Gundebergam uxorem Paulus dcdit, quac post Arioaldum
potius Rothari, Rodoaldi patri, nupsit. 3) V. Waitz, 'VG.' II, 1 ^, p. 372; Rieder, 'Ge- 45

schichte Bagerns' I, p. 72. 77. Chrodoaldus fo^e idem est, qui a lona, V. Columh. c. 24,
maritus sororis Childeberti dicilur ; cf. Riezler, p. 78 n. 4) Filius Clirodoaldi, qui infra c. 87.

Fara appcllatur, rebellis a. 641. occisus est. 5) Charpeigne vel Serpagne; cf. Longnon, 'Atlas
'dslorique. Texfe explicat.' I, p. 65.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 147

cuni leudibus Clippiaco "• * nec procul Parisius venit, ibique germanam Sichieldae ^
regini'' nomen Gomatrudae'^ in coniugium accepit. Transactis nupciis, diae tercio
inter Clilotharium et filium suum Dagobertum gravis horta fuit intencio: petensquae
Dagobertus cuncta que ad regnum Austrasiorum pertinebant suae dicione vellere'' reci-
pere; quod Chlotharium'^ vehementer denegabat, eidem ex hoc nihil velle concedere.
Elictis ab his duobus regibus duodicem Francis*', ut eorum disceptatione haec finirit
intentio, — inter quos et domnus Arnulfuse pontifex Mettensis cum reliquis episcopis
elegitur et'' benignissime ', ut sua erat sanctitas, inter patrem et filium pro pacis
loquebatur concordia, — tandem a pontificebus vel sapientissimis viris procerebus pater
paceficatur cum filio. Reddensque ei soledatum quod aspexerat ad regnum Austra-
siorum, hoc tantum exinde, quod citra Legere'^ vel Provinciae partibus situm erat,
suae dicione retenuit.

54. Anno 43. regni Chlothariae Warnacharius^ maior domi moritur. Filius eius'' c26/G27.
(jrodinus'^ aniuium levetates inbutus, novercam suam Bertane eo anno accepit uxorem.
Unde Ciilotharius rex adversus eum nimia furore permutus, iobet Arneberto duci, qui
Godini germanam uxorem habebat, eum cum exercito interficeret. Godinus ccrnens
suae vitae periculum'' habere, terga vertens, cum uxorem® ad Dagoberto regi perrexit
in Auster et in eclesia sancti Apri^, regio tiraore perterritus, fecit confugiumf. Dago-
bertus per legatus pro eius vita saepius Chlothario regi depraecabat. Tandem a Chlo-
thario promittitur GodinoS vita concessa, tamen ut Bertanem, quam contra canonum in-
stituta uxorem acciperat, relinquerit. Quod cum ipsa'' reliquisset et reversus est in
regnum Burgundiae, Berta continuo ad Chlotharium perrexit, dicens, si Godinus con-
specto Chlothariae presentatur, ipsum regem vellet interficere. Godinus iusso Clilotha-
riae per' precipua loca sanctorum, domni Medardi Soissionas'' et domni' Dionisis Pari-
sius, ea"» preventione sacramenta daturus adducitur", ut semper Chlothariae deberit
esse fideiis, ut congruae hjcus esset repertus, quo pacto separatus" a suis interficeretur.
Chranmulfus unus ex procerebus et Valdebertus domesticus dicentes ad Godino, ut
Aurilianis in ecclesia sancti Aniani et Thoronos ad limina sancti Slartini ipsoque sacra-
mento adhuc impleturus adiret. Quod cum in suburbano Carnotis, Chramnulfo inde-
cantef et transmittente, ora prandiae in quedam viilola venisset, ibique Ramnulfusi ct

Capi,. 53. oA. 1. ?,. 4//^*. c'-^. ba.

Cap. 53. a) nec :: iclippi^'^'' p., rus. pro, ut videtiir, 1; noglipj^iago p. 3; liinclipi^iiico p. 46'^*;
heclippiaco p. 4c'- *; clijjiato {xec. m. corr. clipiaco) j). ba. h) regini nomen curr. regina nomenc 1.

c) Gomaflrudc 3. (1) vellere r. , expunct. re 1. o) lorr. Clilotliarius 1. f) 12 (12. om. 4c-)

Francos 3. 4//'''. c'- ^. bu. g) Carn. eud. m. corr. Cliarn. 3; Cliarn. 4i'^*. 5«. li) ut 3. 462*. c'- ■■*. 5«.
i) bcnigiiissima 5a. k) Legcre 1.

Cap. 54. a; Warnarius 3. 46**. h) om. ba. c) Crotin. 3 plertimque. (in/ra e corr. GodinoJ;
Godoin. 46** pkrumqw. (infru Godinouis^; Godoin. corr. Godin. 4c', itevi infru c.um ba. d) li. p. 3;

liahcrc om. 46*'. c'- *. ba. c) in expnnctum 1. f) coniug-ium 1. g) Godoni 1. h) ipsc ba.

x) om. ba. kj m. n. VIII. corr. Suassionacs 1 ; .Scssioiiis 3. I) domus ]-)ioiiisi(i) 46**. c'- *.

m) I'. ct a p. 46*'. c', et apud ventionc 4c*. n) adducctiir 3; adduccr(;tur 46*'. c'- *. ba. o) om.

3. 46**. c'- *. 5«. p) iudicantc 3. q) Chramniilfus 46**. c'- *. ba.

1) Locus corruplufi chI. Lihri cnim. Claromonlani librarius, qnem nomeii vici, iibl nnptiue
actae fiant, fwjerat, poatquam ncc jiro exaruvit, liiatum uniinadvcrtit. Tuiic solo jno dclclo,
Ciipjiia'^'' inncruit, dcniqne jirocul ncrihere pcrrcxit, At vero qiuieri potcsl, an iiomcn ctiam inlc-
fjrum relinuinitct, ubi omingum esHC id cofjuovit. Cerle infra c. UH. Roniiliaci l)a<fobcrtuH (loma-
trudrm in matrimonium duxtHHe narraiur. — ClippiacuH cHt St. Oncn-Hur-Sfiine (arr. cl canl.
St, Dcnix), non Clichi/-la-(Jarcnne; cf. Pannier, ^IjH nohlc maiHfm dc S.-Cuen'. 1'aiiH. 1872.
2) llaec fuit ipniuH Chlfjtarii uxor. li. 3) In suburbio 'rullcnHi, Suint Lvrc, cuiun nrbin fncrat
cpihcojiUM, nln c.rMal fxbbatia iirflinin Hcncdiclini nub cimtjrci/aliouc HUiicli Vitoni. II.

1 'J *

148 CHRONICAKUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

Waldebertus super ipsurn* cum exereito inruunt eumque interficiunt et eos qui cum
ipso adhunc resteterant, quosdam'' interticiunf^ aliusque expoliatus in fuga'' vertentes
relinquunt. Eo anno Palladius eiusque* filius Sidocus*" episcopi Aelosani?', incusante
Aighynane'' duci, quod rebellione Wasconorum fuissent consciae, exilio retruduntur.
Boso, filius Audoleno', de pago Stampinse* iusso Chlothario ab Arneberto duci intcr- 5
ficetur, repotans ei estobrum cum regina Sighilde"*. Eo anno Chlotharius cum proce-
rebus et leudibus Burgundiae Trecassis ' coniungetur"', cum eorum esset soUicitus, si
velHnt, deccsso" iam Warnachario, alium eius honores gradum subHmare; sed omnes
unianimiter deligantes" si, nequicquam si velle maiorem domus elegere, regis graciam
obnexeP petentes cum rege transagere. >o

627,028. 55. Anno 44. regni Chlothariae cum pontificis ct universi proceres regni sui tam

de Neuster* quam de Burgundia Clippiaco'' ad Clotharium pro utilitate regia et salute
patriae coniuncxissent, ibique homo nomen Ermarius*^, qui gubernatur palatiae Gairi-
berto'', filio Chlothario, erat, a pueris Aeghynanae'' genere Saxonorum optimate inter-
ficetur. Paene fuerat exinde nimia muhorura estragiis, nisi, pacientia*^ Chlothariae inter- 15
veniente semul et haec currente, fuisset repraesums. Aeghyna, iobente Chlothario, in
Monte Mercore^ resedit, plura'' secum habens multitudine' pugnatorum. Produlfus,
avunculus Airiberti'^, exercitum undique colliens, super ipsum cum Chairiberto volebat
inruere. Chlotharius ad Burgundefaronis ' specialius iobet, uf, cuius pars suum volebat
deverte'" iudicium, eorum instantia et utilitate opprerairetur. Ea pavore" uterque ius- 20
sione regio pacantur.

C29, ex. 56. Anno 4G.^-* regni sui Chlotharius moritur et suburbano'' Parisius in ecclesia

sancti Vincenti sepellitur. Dagobertus cernens genitorem suum fuisse defunctum, uni-
versis leudibus, quos regebat in Auster, iobet in exercito promovere. Missus'^ in Bur-
gundia etNeuster'^ direxit, ut suum deberint regimen eligere. Curaque Remus venisset, 23
Soissionas'^ peraccedens, omnes pontefecis et leudis de regnum Burgundiae inibi se
tradedisse"^ nuscuntur; sed et Neustrasiae pontefecis et proceres plurima pars regnum

Capp. 54 — 56. 1. 3. 4Z-2\ c'- -. ba.

Cap. 54. a) ipsos 3. 462' j jpsus ba. b) quesdam corr. quosdam 1. c) intcrfecerunt

46^'. c'- ^. 5«. d) fuga 1. ej qne om. ba. f) Sedncus 3; Seducius Ah'^'. ba; Sedutius 4c'- ^. 30

g) Aelosani m. s. VIII. con-. Tolosani 1; Tollosani 3; Tolosani 4/>2*. <;!; Tholosani ^c^; Tliolasana
pr. m. corr. Tholosana ba. hj Aughinane 46^'; Aginani 4c'- ^. i) Audelcno 3; Audok-ne 4A*';

Audaleno ba. k) Sichilde 3. W.c^--. ba. 1) Trecassinis 3. ^c'--*; Trecasinis -Ji^*. ba. m) con-
iungetur corr. coniungitur 1. n) iam Warnario discesso 3. o) sic scripsi ; delgantes m. s. VIII.

C07T. denegantes 1; denegantes ncquaquam se 3. 46^'. c'- ^. ba. p) obnexe cot-r. obnoxie 1. 35

Cap. 55. a) tam deuster ba. b) Clypiato ba. c) Ermenarius 3. 4c'- ^. ba; Hermo-

narius 4i-'. d) et add. 46^'. c'- '-. e) ^ghinone 3. f) penitencia 3; paciencia 4i**; p?ni-

tentia 4c' ; poenitentia 4c*; penitentiae ba. g) deprcssum 3. 46^'. c'-^; depraessum ba. h) plura 1.
i) multitudine corr. multit^idine 1. kj Chareberto 3, ut in/ra; Gariberti 4t** ; Gariberto 4c'-*;

Chariberto 5o; infra Arib. fere ih^*. c'- *. ba. 1) Burgundi(a)e farones (barones 46*') 46-*. c'- -. 40

m) ita 1, ut infra p. 152, /. 23: conflige; devertere 3. 4c'-*. ba; divertere 462*, n) paccione 3. 46*';
pactione 4c'- *. ba.

Cap. 56. a) 45. 3. 46*'. c'- *. ba. b) in suburbono 5«. c) missus corr. raissos 1.

d) ita 1; Neustriam Aim. IV, 17,- Auster 3. 46*'. c'- *. ba. e) ita pr. m. , Soiasionis m. s. VIII.

corr. 1; suggestiones 3. 4c'-*; sugestiones 46*'; Suesionis ba. f) cradedisse 1. 45

1) F.auze. Senocus anno praecedenti Rem.en.n concilio sub Sonnatio praesule interfuerat. R.
Cf. Flodoard., Hist. Rem. II, 5. Hoe eodem 43. a. Chlotharii Senotius Elosamis synndo Clip-
piacensi subscripsit ; cf. Friedrich, 'Drei unedirte Concilien . Bamberg. 1867. 2) Etampes.

3) Huuc, qui etiarn alias dicitur Mons- Martis, iuxta Parisios sitiim, hodie a SS. Dionysio et
gociis martyribus Montem Martyrum , Montmartre appeUamus. R. 4) Anno quo diem obiit 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 149

Dagoberti visi siint expetisse. Airibertus^ frater suos nitibatur, si potuisset'', regnum
adsumeret*^; sed eius voluntas pro simplicitate parum sortitur efFectum. Brodulfus''
vellens nepotem estabiiire in regnum, adversus Dagoberto muscipulare coeperat; sed
huius rei vicissitudinem probavit aeventus.

57. Cumque^ i-egnum Chlothariae tam Neptreco quam Burgundias'' ad Dago-
bertum fuisset preoccupatum, captis thinsauris et suae dicione redactis, tandem miscre-
cordia mutus, consiHo sapientibus usus, citra*^- ' Legere et limitem Spaniae quod ponitur,
partibus Wasconiae seu et montis Parenei'' pagus et civitates, quod fratri suo Cairi-
berto"^ ad transagendum ad ^ iustar privato habeto cum vivendum potuisset sufticere,
nuscetur? concessisse*': pagum Tholosanum', Cathorcinum, Agenninsem, Petrocorecum''
et Santonecura, vel quod ' ab his versus montis Pereneos excludetur. Hoc tantum Chairi-
berto*" regendum concessit, quod et per pactiones vinculum estrinxit, ut amplius Airi-
bertus nullo temjiore adversus Dagobertum de regno patris repetire presumerit. Airi-
bertus sedem Tholosa" aeliens, regnat in partem provinciae Aquetaniae". Post anno gsi/cs^.
tercioP, quod"! regnare coepisset, tota Wasconia cum exercito superans, suae dicione
redegit; alequantulum largiorem fecit regni sui spacium.

58." Dagobertus cum iam anno septimo'' regnans maxemam partem" patris 029/030.
regnum, ut super memini^, adsumpsit"*, Burgundias ingreditur. Tanta tiniore ponteficibiis
et^ procerebus in regnum Burgundiae consistentibus seo et citeris leudibus adventus
Dagoberti concusserat'^, ut a cunctis esset mirandumS; pauperibus iustitiam habentibus
gaudium vehementer inrogaverat. Cumque Lingonas civitatem venisset, tanta inter''
universis leudibus suis tam sublimis quam pauperibus iudecabat' iusticiam, ut, creditur'',
omnino fuisset ' Deo placebile; ubi nullus intercedebat premius nec personarum ac-
cepcio, nisi sola dominabatur iusticia, quem diligebat Altissimus. Deinde adgressus
Divione"", immoque" Latona^ resedens aliquantis diebus, tanta intentionem ad universi"
regni sui populo iusticia iudicandi posuerat. Huius benignitatis desiderio plenus nec

Capp. 56-58. 1. 3. 46". c'- 2. 5a.

Cap. 56. a) Eribertus 3. b) pottxissent 3. c) atlsumere 3. 5«; assumere 4//-*; adsum-

mere 4c«- \ d) Prod. 3. U^*. c>- ^. ba.

Cap. 57. a) que om. 3. 46^*. c'- ^. bn. b) Burg-undi(a)e 3. 46^*. c'- ^. 5o. c) cetera 3. 4//'*.
ilj Pareneis 3; Pirenei.s, ul hifra 4//''*; Perineis, ul infra 4^.'- '-; Pyrois m. al. corr. Pyreneis (iiifra Pire-
neis) ba. e) Cair. corr. Gair. 1; Chariberto 3. 4^;'- ^. 5^; Gariberto 4//'*. f) ad i. p. h. c. v.

om. 46**. c'- 2. g) orn. 3. Ah-' . c'- '. ba. h) concessisset 4b'^* ; concessit 4c'- ^. i) Tolcsano

Cathorciu 4/>2* ; Tholosano Caturcino -lc*- ^. k) P( troconeum 4fj'^* ; Petrecorgum 4c'- -; Petrocor-

reiun ba. \) (juos 3. 4i-'. <;'• ^. ba. u\) Ilaribert. (infra Harib., Arib., Cluirib.) 3; Aribcrt., ut ivfra
Ab^' . c' -. 5«. n) Tholosanam 3; Tholosae ba. o) A(j>taniae 1; Equitaniae 3. p) annum tres 5«.
(jj quo 46**; cuni 4c'- '-.

Cap. 58. a) distinctione carent 46'^*. c'- ^. b) s::::: 3; 6. m. al. corr. 7. 3b. c) paccm

(m detef.) parte 4t*'; patris partem 4c'- ^. ba; patris superifcr. 3; ovi. 3i. d) om. 3. 46^'. c'- ^. 5«.

ej 07«. 4//^'. c'- 2. ba. f) concessorat 3. 46*'. c'- ^. bu. g) mirandus 3. h) iu 3. 46'-'. c'- '^. 5«.

i) indccabat 1. k) crediretur 3; crederetur 46'"*. c'- '^. bu. 1) fuissc D. 46'^'. 5o; U. fuisse 4c'- ^.

ui) Diviona 3. 4c*. ba; Diviona 46'^'. n; i. (j. ct L. 46-'. c'-*. ba. o) ad uiiiversum ba.

titnluH npud Le lUant nr. '61'). exaratus est: Ib. K. XOVEMIJRIS AN. 46. RIU. CLOTA-
RIO {> 3. Lf; lilant, qui de die 18. (Jct., a. (i2(i (!J, feria 3. cogilavit, toto caelo erravit. Nota
entjw i>, ut in titulo nr. 373/1, indictionem aiynificat {\^\^ nr. 377) atque a. 029. m. Oct. re vcra
cum terlia indictione convenit. IJnde lcctio codicis 1 confirmafnr, cum rdiqui liljri <t scrij^fi ct
impressi 4:'* tanfum annos CMdtkario trilmant. Sed dic 4. Kal,. Oct., <jii<> iu Nccroloyiis colitur,
ofniste non polest, nisi statuis, huius rei nuntium die 1 8. Oct. iu <>ppi<litin liriord ( Vienn.) noudmn
perveniaae. Cf. ' Forachunycn z. iJeulsch. Gesch.' XXII, p. 4.01). 1) citra 6. /. pro iiilcr arcipi

vidctur. 2) Snpra c. 47. .">) Snint-.lcan- de- Losuc.

150 CIIRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

soninuiu capiebat oculis nec cibum ^ saciabatur, intentissime eogitans, ut omnes cum
iustitia recepta de conspeetu suo'' remeariut. Eodem die, quo de*^ Latona ad Cnbil-
louuo*' deliberare properabat*", priusquam lucisceret, bahieo ingrediens, Brodulfo', avun-
culo fratri suo''' Chairiberto, interficcre iussit; qui ab Amalgario et Arneberto'' ducibus
et WiUibado' patricio ' interfectus cst. Tumque'' Cabillonno'^, ubi iusticiae amorem qua &
coeperat perticicuda Dagobertus intentionem ' dirigit, post per Agustedunum Autecio-
dero'" pergens, per" civitatem Senonas Parisius venit; ibique Gomatrudem" reginam
Komihaco»'- villa, ubi ipsai matrinmnium acceperaf, rehnquens', Nantechilden)* unam
ex puelhs de menisterio' matrimouium" accipiens, reginam subhmavit. Usque eodcm
tempore ab inicio quo regnare ciperat consiho primetus^ beatissimc Arnulii Met- lo
tensis^* urbis" pontefice ct Pippino maiorem domus usus, tante prosperetatis regale
regimen in Auster regebat, ut a cunctis gentibusv inmenso ordine laudem haberit^.
Timorem vero sic forte sua concusserat^ utehtas, ut iam devotione adreperint'' suae se
tradere' dicionem; ut etiam gente, que'' circa hmite'' Avarorum et Sclavorum consi-
stent, ei prumptac expetirint, ut ille* post tergum eorum iret fehciter, ct Avaross et i5
Sclavos citerasque gentium nationes usque manum pubhcam-* suae dicione subicien-
dum fiduciahter spondebant''. Post discessum^ beati Arnulfi adhuc consihus Peppino'
maiorem domus et Chunibertum'' ponteficem urbis Coloniae utens et' ab ipsis fortiter
admonetus, tantae prosperitatis et iustitiae"' amore conplexus universas sibi subditas
gentes, usque dum " ad Parisius, ut supra memini, pervenit, regebatur, ut nuHus dc 20
Francorum regibus precedentibus " suae laudis fuisset precellentior.

G30 631. 59. Anno 8.* regni sui, cum Auster regio cultu circuerit'', quadam puella nomen

Ragnetrudae *^ aestrati suae adscivit, de qua eo anno habuit filium nomen Sigybertum.

GO. Revertens in Neptreco, sedem* pati*is suae Chlothariae diligens, adsiduae
resedii'e disponens, cum omnem iustitiam quem prius dilixerat fuisset oblitus, cupidi- 25

Capp. 58—60. 1. .S. «2*. c'- ^. 5n.

Cap. 58. a) cybo (cibo W^* ; cibns 5«) saciebntiir 3. 4^2*. b) l(a)eti add. 3. W\ «>■ 2. ba.

c) om. 3. 4^2*. c' (m quiluis quod). 4c2. ba (ubi badona). d) Cabillonno corr. Cabilonno 1. c) pro-
perat 3. 4i'^*. c'- '^; properant 5«. f) Brudulf. 3. 46'^*. c' (corr. Prod., ef sic ^c^). 5a. g) fratris::,
eras. uo, nt videtur, 1; suo o?n. rell. h) Anielberto 46**; Anieberto 4c'- '. i) Willibaldo 3; Gwilli 30
bado Ah^' ; Wildibado ba, corr. i*) sic scripsi ; cumque codd. k) Cabilloni 3. 1) intentio 5^'.

m) Authesiodero 3; aut lieciodero Ah'^* ; Autisiodoro 4c'-^; aut liisiodero 5«. nj per his scr. , sed

exj>. 1. o) Goniadrudc 3; Gonietrudam 4i'^*; Gomatrude 4c'- *. 5a. p) Romoliaco 46**. c'- ^.

q) ipsam in (in superscr, 5a) m. 4h'^*. 5«. r) acc. — matrim. in ima marg. pr. m. supjd. ba.

s) Nantildis 3. 4c'-''*; Nantilldem 46^*; Nanthild ct na sec. m. corr. Nanthilde una ba. t) a mona- ^u
sterio raptam Aim. u) in m. 46^*; matrimouio 4ci- ^. v) primatus ba. w) Metinses 5«.

x) orbis 3. ba. y) cunctis regentibus 3. /,) haberent 3. a) concesserat 3. b) arriperet

3. Ah-*. c'- 2. ba. c) tradicione ut 3. d) qui 3. 4c'. 5«. e) limitc po.stea corr. liniite 1.

f) illi 3. ^i''^'. c^; Utile corr. Ut ille ba. g) Avaris 3. 4c'- ^. ba. h) spondebat ba. i) con-

silium Pippinus (Pipinus 46^* j Pipini 4c2) 3. 4^2*. 5«. k) Hunibertum 3; Chuniberti 46^*; Huni- 40

berti 4c'^. 1) om. 4h^*. c'- '^. m) a. i. 4i'^*. c'- ^. n) dum siqjcrscr. 3; om. 46^*. c'- ^. ba.

o) procedentibus 3; praecidentibus ba.

Cap. 59. a) 7. 3; 9. ba. b) circuii-c 3; circuissct 46^*; circumisset 4c'- ^; circuiret ba-

c) Ragnitruda ba.

Cap. 60. a) a Sedem caput incipit 3. 4h^*. c'. ba. 45

1) Cf. V. Eligii II, 27; "Willibadum Burgundiac patricium ; v. Waitz, 'VG.' II, 2»,

]t, 50. 2) Reuilly, iam Parisiorum pars. Jacobs. Cf. supra c. 53. 3) eo quod esset

sterilis, cuni consilio Francorum add. Gesta Dagoherti c. 22. 4) Manns publicae nomine

intelligere solet hic auctor liomanum impcrium; vide infra c, G9. Iliuc usque manuin publicam
potest intelligi usque ad regiones, quae erant de imperio. R. 5) i. e,, postquam Arnidfus in soli- r>o
tudinem se recejnt, von 'post mortem', ut Ahel vertit ; cf. Boimell, 'Anfiinge des Karol. Hauses' p. 98.

1

i

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 151

ates instincto supcr rebus ecclesiarum et lcudibus sagace desiderio vellit omnibus
uidique exj^oliis novos implere^ tliinsauros, luxoriara super raodum deditus, tres
labebat maxime ad^* instar reginas et pluremas concupinas. Reginae '^ vero haec fue-
unt'': Nantcchildis'", Vulfegundis et Berchildis. Nomiua concubinarum, eo quod phires
uissent, increvit huius chronice inseri. Quod cum versum '' fuisset cor eius, sicut super
nemincmus, et ad Deum eiuss cogitatio recessisset, tamen postea, atque utinam illi''
,d ' mercedem veram kicre fuisset, nam '' aelymosinam pauperibus super modum lar-
;itor aerogabat, si huius rei sagacitas cupiditates instincto' non prepedisset, regnum,
ireditur'", raeniisset aeternum.

61. Cum leudis'» suae eiusque'' ncquicie gemerint, haec ccrnens Peppinus, cum
isset cautior cunctis et consiliosus valde, plenissemus fide, ab orauibus delictus pro
ustitiae araorera, quara Dagoberti consiliose'^ instruxerat, dum suo husus^ fuerat con-
ilio, sibi taraen nec quicquam oblitus iustitiam neque recedens a viam bonitates, cum
A Dagoberto accederit, prudenter agebat in cunctis et cautum se in omnibus osten-
lebat. Zelus Austrasiorum ' adversus eodem^ veheraenter surgebatf, ut etiani ipsum
;onarint cura Dagobertura facere odiosura, ut pocius interficeretur; sed iustitiae araor
■t Dei tiraor, quam diligenter amplexerat, ipsum liberavit a malis. Ipse vei*o eo anno
;um Sigybertum, filiura Dagoberti, ad Chairibertura regera accessit.

62. Chairibertus Aurilianis" veniens, Sigybertura- de sancto lavacro cxcipit*.
^ega vero a citeris Neptrasiis'' consilio Dagoberti erat adsiduos*^. Eo anno legati
^agoberti, quos ad Aeraclio imperatore direxeraf, nomenibus Servatus et Paternus ad
lodem '^ revertuntur, nunciantes pacem pcrpetuam cura Aeraclio firraassc ^. Acta "^ vero
niraculi, quae ab Aeraclio factae sunt, non praetermittam s.

63. Aeraclius» cum esset patricius universas Africae'' provincias^, et*^ Fogas,

Capj). 60 — 63. 1. 3. 4/^2*. ci- ^. 5«.

Cap. 60. a) impliret 3 ; impleret, eras. t 5«. b) udstar 3. c) regina 3. d) qiiieverunt

1. 4c'- -. 5«. e) Nantildis 3. 462*. ci- ^. 5«. f) plures repetunt 3. 46'''. c'. 5a; per plures add. 4c*.
:) c. eius 3. 462'. c'- 2. 5«. h) ille 5a. i) ae (coi-r. ad) merccdcm 1; ad (ac j>^- '">■■ corr. ad 4c2)

nercede 3. 4c'- 2; emercido 462*; mercede ba; vera codd. j)raeter 1. k) et add. 3. 1) instincto,
n. «. VIII. corr. 1. m) oni. 3. 462*. c'- 2. 5^_

Cap. 61. a) lcudis corr. leudes 1. b) Imnisque n. 46^*; huius n. 4c2. c) consilio

I. 462*. (.1.2 5q (J^ huius 1; usus codd. rell. e) eosdcm 3. f) suggerebat 3. 4c'- 2. 5«;

ugerebat 462'.

Cap. 62. a) Aurilianus 3. ba. b) Ncstrasiis 3. 462*. gi. Neustrasiis 4c2. ba. c) ad iu-
idiis 3. 462'. c'- 2. 5«. d) tla 1; his add. rell. Lihri. e) eodem (?) corr. eundem 1. f) Acta —

actac litteri» ancialibua ncr. 462'; Acta — prctermittam litteris viaiorihus minio pictis scr. iv-.
r) practcrmitta::: :: 3; ptcrmittcnda 36.

Cup. 63. a) vero add. 462*. ,.i. i bj Afrcci 3. c) om. 3. 462*. c'- 2. ba.

1) Pertz l. t. }/. 37. l';4. coniccit, Xcustnisioruin Hcrihcndum esse. (iuac Bunnell ^Anfangc
lc8 Karol. Ilangrn' p. IdO, //. h opinalnr, 2)«'' ■'>■'- caduid, cuiii nun suggerebat, .icd surgobat
pfjcndnni nil. Solus Wuilz, 'VG.' II, '2', p. 401, iitrai/nc senfentia reiecta, locnni recl.e inler-
trctafuH ent, AuHtrastos in J'i/ipinurn odium strnxiHse ralus, quia Dai/ohcrti nequitiae inmls 1.11-
lHl<<crat. 2) Narrat liaudcmunduH iu Vita S, Amandi rjnsc. TraiectenHis (AA. SS. Fchr. I,

t. H.'>lj, cniiis dincipuluH fuil, Sif/ihertum ah co haptizatum fuissc, eaquc occasione vnraculum in-
ritjne contiijisse. Kam ciirn vir sanctus puerulum cateclmrnenum faceret, et iieiuu rcspoudrret ora-
inni, piteridus clara vuce rcspondit 'Amen. (luud apud Clip/tiacum accidiKHC, ideiii auctur innuit. /i*.
^) V. Drii/tei/ron, '//Empercur llcracliuH. Parin. \HCi\), p. 28«. I Hijut III, p. 174. leiiatus rcf/ni
Dagoherli initium lleracliu uuiitiaHse coniecit. 4) ridcr cum filio cnnfnuditur : iUr /tatncius

Africae fiiit ; hic imperatur factus est ; cf. iJrapcijrun l. I. />. \h. ^,.—^

o''. Mici- -
COLLcC

152 CIIRONICAKUM QUAE DICUNTUK FREDEGARIl SCHOLASTICI LIBER IV.

(]iii tiranncco ordinc Mauricio imperatorc intcrficerat", impcriinn aclrcptus ncquissime
rcgcrit et moduni amentiae thinsaurus'' in marc proieccrit, dicensquc Ncptuno munera'=
darct; scnatores cernentes, quod vellet imperium pcr stulticiam dcstruerc, factioncm
Acracliae Fogatim adprehcnsum senatus, manibus et pedibus truncatis, lapidem ad
610, Oit collum legatum, in marc proiciunt'. Aeraclius conscnsu scnatu iniperio*' sublimatur. 5
Cum infestationc Pcrsarum imperium tcmporcbus Maurici et Fogatis imperatorum multac
provineiae fuissent vastate,

64. more solito dinuo contra Acraclio imperator Pcrsarum cum exercitum sur-
gons, Calcedona civitatc ncc procul a" Constantinopoli'' Pcrsi*'', vastantes provinciae rci
publicac, pervenisscnt, cumquc*' rumpentes inccndio concrcmaverunt. Post haec Con- 10
stantinopole sedem imperiac propinquantis destrucre conabantur. Egrcdicns^ cum exer-
cito Aeraclius obviam, lcgatis discurrentibus, Acraclius impcratorem Pcrsarum nomine"
Cosdroe petit, ut hii duo imperatores singulare certamine coniungerent, suspensa procul
utcrque exercitus multitudinem ; ct ^ euius victuria prestabatur ab Altissimo, imperium e
huius qui vincebatur et populum inlcsum rcccperit. Emperatur'' Pcrsarum huius con- 15
vencntiae se egrcssurum ' ad priHo singulare certamen spondcdit. Acraclius impcratur'*
arma sumens, tclam priliae et falange a' suis postergura preparatam relinqucns, singo-
hxrc ccrtamen, ut novos Davit'*, procedit ad bcHum. Emperator Persarum Cosdroes'"
patricium quidam * ex suis, quem fortissemum in prclio cernere potuerat, uius" con-
vencnciae ad instar pro sc contra Aeraglio*' priHandum dircxit. Cumque utcrquc cum 2u
acquetis hy duo congressione priHae in inviceni propinquarint, AcragHus ait ad patri-
cium, quera cmpcratore Pcrsarum Cosdroae stemabat, dixit'': '!Sic convenerat, ut singu-
lare ccrtamen priHandum debuissimusi confligc'', quare postergum tuom aHi sccunturV
Patricius iUe * girans' capud" conspecere, qui postergum eius vencrit, Acraglius accum
calcancum vehcmcnter urguens, extrahens uxum^-*, capud patriciac Persarura truncavit«. 25
Cosdroes emperatur cum Persis dcvectus^ et confusus, terga vcrtens, a suis propries
„ f^^L. tiranneco ordcne Cosdroes interfecctur '. Persi tcrija vertcntes*, ad^ sedebus rcmcant

bebr. 2'J. ° '

proprics. AcragHus aevecto navale cum exercito Persas ingrcdetur totamque Perscdam

Cap2). 63. 64. 1. 3. AJA*. c^- 2. 5«.

Ca^J. 63. a) interficerant 3. b) thinsauriis corr. thinsauros 1. c) d. m. 3. rl) in im- :»o

perio ib-*. c^- '^; imperiu 5o.

Caj). 64. a) ad 3. ba. h) Constantinobili 3. c) v. P. (p fines, scd f e corr. ib"^*) p. reg-i

(regis 46^*; re:: 5a) p. 3. 4i«-*. c'- '^. ba. d) cumque 4&2*. c'- ^. e) petiit (peciit 4b^*) nomen

(nomine 4//-*) Construe (construere 4c-; construe::, eras., ut videtur, it 5«) 3. 4i^*. c'- ^. 5a. f) ita 1;
om. rell. lihri. g) imperii 4^2*. c'- 2. 5a. h) imperator Persarum his scr. 4t**. c^- ^. i) egres- 35
sum 5«. k) 0772. ib"^*. c'- 2 (non baj. 1) falangia suis 3. 4i-*. c'- ^. 5a. m) Construes (ita et

Costrues infra) 3; Construes {infra Constuens et Conspiciens) 46^*; Construis (infra Construes) 4c'-2;
Constmens (infra Costrues) 5a. n) uius corr. eod atram. huiu? 1. 0) ad add. 46'*. c'. 5«.

q) dicens 46*'. c'- *. q) ::ssemus 3; possimus 36. 4ci- '-. 5a; possumus 46**. 5a. r) ita 1, ul

supra j>- 148, l. 20: deverte ; confligere rell. s) om. 46^*. c'- ^. t) giraus 1. u) qpud con:

capud 46'-*; cfpit 4c' ; coej)it 4c*. v) uxum, m. s. VIII. sujierscr. en::se {ras. es) 1. w) devectus
C07T. devictua 1. x) vertens 5a. y) a 46^'. c'. 5o; a^ ^c^.

1) Falsutn est ; v. Theophanes ed. de Boor I, p. 299; Oi 8i SfJliiOL TOiTor (scil. Phocatem)
jiaQt(Xap6vT£s, drfiXov, ^'qI xaTaxavoavTES avTov £v tw Bot. Itaque igne combuslus cst.
2) A. G22. contra Persas egressus, sex demum annis post Chosroem fugavit. 3) Filius Ilcraclii 45'

ex Martina genitus 'novus David' nuncupalus est; cf. Drapeyron l. l. p. 289. 4) Patricius

erat Rizates; cf, Niceph., Ilist. ed. de Boor p. J9, qui rem similem 7iarravit. At apud Nice-
2)horum Rizates ij}se a. 626. Ileraclium ad monomachiam provocavit. 5) Cf. supra lib. II ^

c. 58.- uxos pro baculis in raanu ferentes. 6) V. Nicephor. l. L: xal ^v^v^ %r\\ TOVTOV

xt(fa?.riv ii%ixt\xtv. 7) V. Ranke, 'Weltgesch.' V, 1, p. 43. 50

CHRONICARUM QUAE DICUXTUR FRH^DEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 153

5uac clicione redigit, captis exinde multis thinsauris et septem aeltiarnitis^- '. Tribus annis
sei-ceter Perseda vastata eius dicione subgecetur. Post hacc dinuo Persas'' emperatorera
iuper'^ se creant^.

G5. AeragHus emperatur erat spcciosus conspecto ■'', pulcra faciae, status forniani
lignc minsurc, fortissemus citiris, pugnatur aegregius, nani et sepe leones in arenas et
n acriniis'' plures singulos interfecit. Cuni esset litteris nimius aeruditus, astralocus'^
jffecetur; per quod cernens, a circumcisis gentibus divino noto emperium esse vastan-
ium, legationem** ad Dagobertum regem Francorum dirigcns^, petens, ut omnes ludcos
i-egni sui ad lidem catolecam" baptizandum preciperit^ Quod protenus Dagobertus
3m])levit^. Aeraglius per omnes provincias emperiac talcm idemque facere decrevit*.
[gnorabat, unde haec calametas contra cmperium surgerit.

66. Agarrini^, qui et Saracini, sicut Orosiae'* liber^ testatui-, gens circumcisa ad
latcre montes Caucasi super. mare Cypium*^ terram Ercoliae''' coinomento iam olem
^onsedentes", in nimia multctudine crevissent, tandem arma sumentis, provincias Aera-
jliae emperatores vastandum inruunt, contra quos Acraglius milites ad resistcndum ^
lirexit. Cumque priiiare cepissint, Saracini milites superant eosque gladio gravetcr
;rucedant. Fertur, ins eo prilio cento quinquagenta milia militum a Saracinis fuisse
nterfecta; espolia eorum Saracini per legatus Aeraglio recipiendum offerunt. Aeraglius
Jupiens super Saracinus vindictam, nihil ab his spolies'' recepcre voluit. Congregatis
mdique de ' universas provincias emperiae nimia multctudinem militum. transmittens''
Aeraglius legationem ad portas Cypias', quas'" Alexander Magnos IMacedus" * supcr
nare Cespium aereas fiere et serrare iusserat proptcr inundacione gentium sevisse-
inorum, que ultra montem Caucasi culmcnis habetabant, easdcm portas Aeraglius ape-
•ire precipit; indique ccnto quinquagenta milia pugnatorum auroque locatus auxiliae
suae contra Saracinus priliandum aemittetur". Saracini duos habentes princcpis, ducenta
fercP milia erant. Cumque castra nec procul inter se exercitus uterque posuissif, ita

Capp. 64—66. 1. 3. 4^2'. c'. ». 5a.

Cap. 64. a) aeltiarntis m. s. VIII. corr. aeltiainitis 1; arnitis al. aeltiarnetis 3; aeletiartinis 36;
;elti arniti.s iL^'.c^-^; aelti arnitis ba. b) Persas corr. Persae 1. c) imperator superat (ow. se
;reantj 3. 4i*'. c'- ^. ba.

Cap. 65. a) conpecto m. s. VIII. corr. conspecto 1. b) et inermis 3. ib"^* ; et inhermis 4c'-^. 5a.
[;) ostralogus 3; astroiogTis 46'^'. c'- -; hastrialogus corr. a.strologns ba. d) om. 3. 462'. c'- ■*. ba.

s) catolecam corr. catolegam 1. f) receperit 46^* j reciperet 4c'-2; perciperet 5a.

Cap. 66. a) ptius r expunct. 1. b) Orosi: 3; Crosiae 46^*; Eorosii 4c'-2; Orosii ba.

c) ita 1; Cispio 3; Cispium 46^*; Caspium 4c'- ^. 5a. d) Ercoli 3; Recoli 4^2*; Hercole 4c''2;

Ercolrie 5a. e) concesserat 3. 4h'^'.c^-^. ba. f) resi::tendum 1. g) om. 46'''*. t'-2. h) ovi.

3. 46**. c'- 2. ba. i) om. 3. 46**. c'- *. ba. k) transmittentcs 3. 1) C:pios {infra Cyspium) 3;

Cypias 36; Casp. h. l. 46** {infra Cisp.), seviper 4c'- ^; Causp., ut hifra ba. m) quos 4c'- -. 5,,.

u) Macedo 46*'. c'- *. 5a. 0) ::mittetur, eras. ac ? (de Monod) 1; raittetur 3; mittitur 46-*. c' *. bo.
p) fer 1. q) posuissent 3.

1) In acHiaruUiH noslrum 'hur/nsch' lalere rovicio, sivc pro spccie currunm accipixmtur, vt
in Salvar/ardia a. 1326.- ad ariiitUK, ad f|uadrif.'am, ad traliani bivo ad li(ncain (Ducavgc cd.
Favre I, p. 397^, sivc arniti intellcfjunti/r homi/ieK arvesio, i. e. apparotu bcllico, iiidvti. Ncsciu
a/i aeltiarviti meliuH in actilarnitos, i. c. nobiles arniton, mulcidi/r. 2) Chonroc i/dcrfecto, Hir/Ks
filiug eiutdcm ref/num Huseejnt. 3) Id pont Valcsii/m, //ui ha/tc luin (dvivfm fahnlosam iitdicavil,

(Irdtz, Hienchichtc dcr .Jndcn' V, 54. in dvbium vocuvit; at cf. Loevivf/, 'Geschichtr d. dcntsch.
Kirchenrechts' II, p. :j6. 4) V. Dahn V, p. 181, n. 2. h) Cf. iJrapcyron I. l. p. 327.

f>) Apud Oroniu/n nihil huiusmodi lef/itur, Nescio an Ilioronyrni liltcr rorrif/evdum sit. Crrlr
HHpra lih. 11, c. 2. lefjanlur : iHinailitac ct postca Af,Mrrini, poKtlrcinuin Sarraciiii vocantiir.
7) E»tne CoIchigV 8) Cf. lord. (iet. c. 1, §. .00.- Iii 00 loco uhi post hacc Alcxaiidcr MafriniH

|)ortaH coiiMtituciiH, Pylas CaHpias noiiiinavit.

SS. R. Meroviiig. II. 20

154 CHRONICAEUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

iit in crastena bellum inirent confligentes, eadem nocte gladio Dei Aeragliae exercitus
percotitur; in castris quinquaginta et duo milia ex militibus Aeragliae in stratum

63«. mortui sunt '. Cumquo in crasteno ad prilium debebant adgrcdere, cernentcs corum
exercitum milites partem maxema devino iudicio intcrfcctam, adversus Saracinus nec
ausi sunt inire prilium. Regressus onines exercitus Aeragliae ad propries sedebus, Sara- f.
cini more quo cepcrant provincias Aeragliae cmpcratorcs adsiduae vastandum' per-

637. gebant. Cum iam Hierusolcmam propinquassint^, Eraglius vedens, quod eorum violen-
ciae non potuissit'* resistere, nimia amaretudines*^ merorem adrcptus, infelex Euticiana
aerese iam sectans^, Christi cultum relinquens, habens uxorem filiam sorores suae*,

G41. a febrc vexatus^, crudcleter vitam finivit^. Cui"^ successit*' emperiae gradum Constan- lo
tinus, filius eius, cuius tempore pars publeca a Saracines nimium vastatur.
631/632. 67. Anno nono" regni^' Dagobcrti Charibertus rex moretur, relinquens filium

parvohim nomini*^ Chilpericum, qui nec post mora'^ defunctus est. Fertur, facione®
Dagobcrti fuisset^ interfoctus. Omnem regnum Chariberti unam cum Waseoniam Dago-
bertus protenus suae dicione redigit; tinsaurus quoquc Chariberti Baronto duci ad- if.
ducendums et sibi prcsentandom direxit. Unde Barontus grave dispendio fecisse dinu-
scetur; una cum tinsauraries'' faciens, nimium exinde fraudolenter subtracsit.

68. Eo anno Sclavi coinomento Winidi in regno Samone neguciantes Francorum
cum phare^ multetudine interfecissent et rebus expoliassiut, haec fuit inicium scandali
inter Dagobertum et Samonem regem Sclavinorum''. Dirigensque'^ Dagobertus Sycha- io
rium legatarium ad Samonem, paetens, ut neguciantes, quos sui interfecerant aut'' res
inlecete usorpaverant^, cum iusticia faceret emendare. Samo nolens Sicharium'^ vedere,
nec ad se eum venire pcrmitteret, Sicharius vostem indutus ad instarS Sclavinorum,
cum suis ad conspectum pervenit Samonem ; universa quod iniunctum habucrat eidem
nunciavit. Sed, ut habit gentiletas et superbia pravorum, nihil a Samone, que'' sui ad- as
miserant, est emendatuin, nisi tantum phiceta vellens instetuere', de hys et alies intcn-
cionibus, que inter"* partes orte' fuerant, iustitia redderetur in invicem. Sicharius,
sicut stultus legatus, verba inproperiae, quas iniunctas non habuerat, et menas adversus
Samonem loquitur, eo quod Samo et popuhis"" regni sui Dagobertum diberint servi-
cium". Samo respondens, iam sauciuso dixit: 'Et terra quam habemus Dagoberto est, so
et nos sui sumus, si tamen nobiscum disposuaerit amicicias conservare'. Sicharius
dicens: 'Non est possebelem, nt christiani etP Dei servi cum canebus amicicias con-
locare possint^'. Samo ae contrario dixit: 'Si vos estis Dei servi, et nos"" Dei canes,
dum vos adsiduae contra ipsum agctis, nos permissum accepimus vos morsebus lacerare*'.

Capp. 66—68. 1. 3. 4i'^*. ci- ^. 5«. 35

Cap. 06. a) vastandas 3. b) potuissent 3. 46^'. ha. c) amaritudinc 5a. d) vexatur 3.
e) cuius 3. 5o. f) in imperii gradu 46^*. c'- -.

Cap. 67. a) octavo 3. 4c'*. b) om. 3. 46^'. c'- ^. 5«. c) nomi 1 ; nomen 3. 4c'- ^.

d) mora 1. c) facionc corr. faccione 1. f) fuisse 4^2*. g'- ^. g) duce ducendum 3. 46^*. c'-*;

adducendum om. ba. h) thesauiis 46-*. c'- ^. *0

Caj). 68. a) phirima 3. 4/A* ; plurima 4c'- ^. 5a. b) Sclavorum semper 3. 4ci- ^. 5a; Sclava-
niomm 46** (infra Sclavanomm). c) dirigens quedam 3. d) aures 5a. e) usospaverant corr. nsor-
pavcrant 1. f) Richarium (Infra Sycharius) 3. g) adstar 3. h) q» 1 ; qui 3. i) instmere 3.

k) se add. 3. 462*. c'- '-. 5^. 1) horte 3. 4c'- ^. 5a. m) populi 3. 46-'. 5a. u) servire 3; ser-

visse 46^*; servitio 4c'. 5a; servitia 4c2. o) caucius 1. p) om. 3. 46^*. c'- ^. 5a. q) possent 3. 5a. 45
r) sumus add. 3. 462*. c'- 2 5«. s) laterare 1.

1) De pugna ad larmuk commissa ayi videtur; cf. Bankc, 'Wcltgeschichte' F, 1, p. 120,
2) V. Ranke l. l. V, 1, p. 127. Cf. infra c. 81. 3) Monothclitarum hafresim tuebatvr Heraclius,
quae Kutychiariae soboles erat. R. 4) Martinam, filiam Mariae, sororis suae, in matrimonitim duxil ;
cf. Ranke l. l. V, 1, p. 136. 5) Obiit d. 11. Febr. a. 641; cf. Ranke l. l. V, \ , p. 138, n. 3^

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 155

Aegectus' est Sicharius de conspectum Samones. Cum haec Dagoberto nunciassit,
Dagobertus superveter iubet de universum regnum Austrasiorum contra Samonem et
Winidis movere'' exercitum; ubi trebus turmis falange super Wenedus exercitus ingre-
ditur, etiam et Langobardi ' solucione Dagoberti idemque osteleter in Sclavos perrixe-
runt. Sclavi his et alies locis e *^ contrario preparantes, Alamannorum exercitus cum
Crodoberto'* duci in parte qua ingressus est victuriam optenuit. Langobardi idemque
victuriam optenuerunt, et pluremum nummerum captivorum de Sclavos Alamanni et
Langobardi secum duxerunt. Aostrasiae vero cum ad castro Wogastisburc*=- ^^ ubi plu-
rima rnanus forcium Venedorum inmuraverant, circumdantes •", triduo priliantes, pluris
ibidems de exercito Dagoberti gladio trucidantur et exinde fogaceter, omnes tinturius et
res quas^ habuerunt relinquentes, ad propries sedebus revertuntur. Multis post haec
vecebus Winidi in Toringia et relequos vastandum pagus in Francorum regnum in-
ruunt; etiam et Dervanus' dux gente Surbiorum ''•', que ex genere Sclavinorum
erant et ad regnum Francorum' iam olem aspecserant, se"' ad regnum Samonem cum
suis tradedit. Estaque victuria, qua Winidi contra Francos meruerunt, non tantum
Sclavinorum fortitudo optenuit, quantum dementacio" Austrasiorum, dum se cei'nebant
cum Dagoberto odium incurrisse et adsiduae expoliarintur.

69. Eo anno Charoaldus rex Langobardorum legatus ad Isacium ^ patricium
sigricius mittens, rogans, ut Tasonem'' docem provinciae Toscanc* quo putebat*^ in-
genio interfecerit. Huius beneficiae vecessitudinem tributa^, quas Langobardi de manu
publeca recibebant, trea centenaria auri annis singolis, unde unum centenarium*' auri
Charoaldus^ rex partebus emporiae de praesente cassarit. Hysacius patricius haec*^
audiens, tractabat. quebus ingenies haec potuissit eraplere, Tasonem ingeniose mandans,
dum in offinsa Charoaldi regiss erat, cum ipsum amicicias oblegarit; ipse vero contra
Charoaldo rigi ei auxiliaretur. Tale preventus est fraude, Ravenna'' pergit; Hysacius
ei obviam, mandans : pre timore emperatoris Tasonem cum suis infra murus Ravenne
urbis armatum non audebat recipere. Cumque Taso credens, armam suorum foris
urbem relinquens, in Ravennam fuissit ingressus, statem que fuerant preparati super
Tasonem inruunt et ipsum et si;os totus' qui cum eo venerant** interficiunt. Caroal-
dus' rex unum centenarium auri, sicut promiserat, partebus Isaciae'" et emporiae cas-
savit. Dua tantum centenaria deinceps ad" parte Langobardorum a patricio Roma-

Capp. 68. 69. 1. 3. 4^2*. c>- «. 5«.

Cap. 68. a) aegestus corr. aegectus 1 ; eiectus 3. ^i^*. c'- ^. ba. b) moveret 3. c) ct 1 .
ae 4c'- 2. d) Chrodeberto 3; Chroberto 4^2* j ChrodJerto 4c' ; Chrodbto 4^*; Chodeberto sec. m. corr.

Chlodoberto ha. e) Vocastcnsem 3. 4c''2; Vocastinsoni 462*. 5«. fj fiircumdunto 3. g) idcmque

3. 46**. ba; ibidemque 4ci- 2 }jj quam 5a. i^ Dervanos 5«. k) g-ontesurbionim 1; gcntos

(gentis 4c2) urbinm 3. 462*. c'- 2. .0«. 1) erant add. 462*. ^1. 2. ^) sed et r. 3. 462*. c'- 2. ba.

n) dcmencia 462*; domentia 4c' 2. 5«.

Cap. 09. a) Hysacium 3. 462*. r.' 5e; Hisac. 4c2, iiem infra cum 462*. ],^ utasonem ba.

c) pot<;bant bfi. d) certfnarium 3. e) Cliroaldus 1. f) om. 3. g) om. 3. 462*. c'- 2. 5a.

h) Ravenna 1. i) totus corr. totos 1. k) erant intcrfccerunt 462*. ^i. 2. |j Garoaldus, m. s. VIII
lupertcr. li 1 . m) Hysici 3; Hisicii 46**. c^; Ilysicii 4c'. ba. n) a parte 3. 46^*. c'- 2. 5«; parto

corr. parte 1 .

1) IJagoarii scribi vult Zp.ukk, 'iJic iJeutnchnn', p. G37 n., qui unn ciim Alamannis /io.h
potius quam Lanifobardo» commemorandos fuisne censwt • cf. Hiezler, '(leHch. lia.yervn' I, p. 77.
2) In valle Ef/erae fluvii (?); cf. ZeuKn, p. G.'}7. G38. 3) Sorbi h. i. primum appeliantur,

4) PauluK, II. Lanif. I V, 38, fiimilia de Tanone duce Foroiulienni Iradidil. Ki maiurem fidein
tribuit Pabrt l. i. p. 430; cf. Muratori, Ann. Ilal. a. G21. G3.'>. A Panlo palriciuH Ilonianorum,
per quem Tano Opilergii inlerfectus enl, (IrefforiuH ffuidcm appelialur, ncd luuc lemporin iHaaciua
exnrchm Ilavennan erat. ^)) iJe hoc tribulo v, Murnlori, Ann. Ilni. a. Gl!}. G.3r>.

20*

\b6 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

norum annis singolis emplentur; unus centcnarius cento libras auri capit. Post liaec
continuo ' Charoaldus " rex morctur.

70. Gundeberga regina, eo quod omnes Langobardi cidem" fidcm cum sacra
raentis tirmaverant, Chrothacharium quidain unum ex ducibus de terreturio Brissia ad
se venire precepit, cum conpcUins'', uxorem quam habebat relinquerit et eam matre- 5
munium acciperit; per ipsam omnes Langobardi eum sublimavant'^ in regno. Quod
Chrotharius lebenter consenciens, sacranientis per loca sanctorum firmans, ne umquam
Gundeberga postponerit nec de honorem gradis aliquid menuarit, ipsamque uneco
amore diHgens, in omnebus honorcm pristarit condigne*^. Gundoberga adtragente,
omncs Langobardorum primati" Crotharium sublimant*^ in regno. Chrotharius cum ic
regnare cepissit, multus nubilium Langobardorum , quosS sibi sinserat contomacis,
interfecit. Chrotharius fortisscmam disciplinam et timorem in omnem regnum Lango-
bardorum pacera sectans fecit. Chrotharius oblitus sacramenta, qua Gundeberge dederat,
eamque'' in unum cubicoli Ticinum in aula palaciae retrudit eamque ad privato habeto
vivere fecit. Quinque annus sub ea retrusione tenetur'. Chrotharius per concubinas ir,
baccatur'' adsiduae. Gundoberga vero', eo quod esset cristiana, in hanc'" tribulationem
benedicebat Deura oranipotentem, ieiunies et oracionebus adseduae pervacabat. Quando"
Deo conplacuit,

71. Aixbedo legatarius^ dirictus a Chlodoveo '^ regi causam legationes usque
ad'' Chrotharium regem Langobardoruni ^, Papia coinoniento Ticino civitatem Aetaliae 2c
pervenisset, cernens regina, quara sepius in legationem veniens viderat, et ab ipsa
benigne*^ semper susceptus fuerat, fuisse retrusam, quasi'' iniunctum habens, exinde
inter citera Chrothario regi sugessit, quod illam parentem Francorum, quam reginara
habuerat, per quem etiam regnum adsumserat, non dibuissit umiliare; multura^ exinde
regis Francorura et Franci essint ingrati. Quara Chrotharius de presenti, reverenciam 2t
Francorura habens, iubit egredi foris; et post quinque circeter annis per totam civi-
tatera et foris Gundoberga regili ordinc per loca sanctorum ad oracionem adgreditur'".
De villas et opebus fisci quods habuerat Chrotharius ei'' restaurare praecipit, quod
usque diem obetus sui et gradura dignetatis et opes plurebus ditata rigio culto post
felicetcr tenuit. Aubedo vero a Gundeberga regina furteter' muneratur. Cln'otharius 30
cum exercito Genava maretcma, Albingano*, Varicotti, Saona'', Ubitergio et Lune civi-

Cap2}. 69—71. 1. 3. W-\c^\ ba.

Cap. 69. al ::roal(lns 3; Aroaldus Hb.

Cap. 70. a) idem m. s. VIII. corr. eidcm 1. b) ut add. .3. 46-*. r'- -. ba. c) subli-

mant 4/j-*; .sublimarent Ac^. d) condigna 5«. e) priniatibus 3. 46^^*. c'- ^. ba. f) sublimarent 3. 35

g') quod ba. h) eaque 4c'. ba. i) finitur 3. 46'^'. c^- ^. ba. k) baccatur loco vacuo vi. s. VIII.

suppl. 1, habet 3,- bacliabatur Ab'^' ; bacchabatur 4c'- -. ba {nbi sec. m. corr. debacchabatur). 1) um.

4//'''. c'--. ba. m) hac pr. m. corr. hanc 1. nj a quando cap. incipit 3. 46^*. 5^.

Cap. 71. a) leg-arius 1 ; legaturii.s ba. b) om. 46'-*. c'- ^ {ubi usque quo, exp. quo). ba.

c) semper b. ib^* ; b. susc. semper 4c'; semper om. 4c^. d) quas ibi 3. e) om. ba. f) egreditur 3. 40
g) quos 3. h) eis 3. i) f:rteter corr. fort. 1; remuneratur 3. 4c'. ba; remunerat 46^*. k) Sauna3;
Sauma 46^*; Saoma 4ci-^. ba (qui ita distinguit: albinga novari. cottisa omaibi . tergio).

1) A. 63G, iit Muratori, Ann. staiuU ; cf. 'N. Archio' III, jj. 236. 2) A. 639. Dagnherto
j)atri succesiit; cf. infra c. 80. 3) Cf. c. 50. supra, vbi eadem historia narratur. li.

4) Genova, Albenga, Varigotti, Savona, Oderzo. Luna oppidum iam destructum ad Macram fl., 4.5
uhi mari ineidil, situm erat ; cf. Longnon, 'Atlas hist. Texte expl,' I, p. 64. Similia in Origine
gentis Langoh. §. 6. tradita sunt: Et post ijfto regnavit Rothari ex genere Arodus et rupit
civitatera vcl castra Romanorum quae fuerunt circa litora apriso Lune usque in terra Fran-
corum quam Ubitergium ad partem orienti; cf. Pabnt l. l. p. 418, n. 1. 465. At Fredegaritts
Ubitergium oppidis mariiimis ad occidentem sitis adnumeravit. 60

CHRONICARUM QUAE DTCUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LIBER IV, 157

tates litore mares de imperio auferens, vastat% rumpit, incendio conci-emans; populum
derepit, spoliat'' et captivitate condemnat*^. Murus civitatebus supscriptis usque ad
fundamento distruens, vicus has civitates nomenare praecepit'.

72. Eo anno in Abarorum'"» cuinomento Chunorura regnum in Pannia'' surrexit
viaemens intentio, eo quod de regnum certarint^, cui deberetur ad sucedendum: unus
ex Abares et alius ex Bulgaris<=, coUicta multetudinem, uterque in invicem inpugnarint.
Tandem Abaris Burgarus'' superant^. Burgaris'' superatis, nove'" miba verorum cum
uxoris et liberis de Pannoniass expulsi, ad Dagoberto expetint, petentes, ut eos in
terra Francorum manendum receperit ••• *. Dagobertus iobit eos iaemandum Badowarius'
recipere, dummodo pertractabat cum Francis, quid exinde fierit. Cunique dispersi per
doraus Baioariorura ad"^ hyemandura' fuissent, consilium Francorum Dagobertus Baioa-
riis iobet, ut Bulgarus illus cum uxoris et liberis unusquisque'" in domum suam una"
nocte Baiuariae interficerint. Quod protinus a Baiovaries est impletum; nec quisquara
ex illis remansit Bulgaris, nisi tantum Alciocus*>-5 cum septinientis viris et uxoris cura
liberis, qui in marca Vinedorums salvatus est. Post haec cumP Wallucum 'i ducem
Winedorura annis plurimis vixit cum suis.

7.3. Eo anno quod partebus Spaniae vel eorum regibus contigerit, non preter-
mittam. Defuncto Sisebodo rige ^ cliraentissemo, cui Sintela'* ante annum circiter suc- C2i.
cesserat' in regnum, cum essit'' Sintela nimiura in suis inicus et cum omnibus regni
suae primatibus odiura incurrerit, cum'' consilium cytiris Sisenandus*^ quidam ex pro-
ceribus ad Dagobertum expetit, ut ei cum exercito auxiliaretur, qualiter Sintilianem •"
degradaret ad regnura. Huius beneficiae repensionemS raissuriura'' aureum nobelisse-
muni ex tinsauris (xothorum, quem Tursemodus' rex ab Agecio'' patricio acceperat'*,
Dagobertum darc promisit, pensantem"' auri pondus" quinnentus. Quo audito, Dago-

(Japp. 71—73. 1. 3. 462*. ci- 2. ba.

Cap. 71. a) vasta 3. 462*. c'. ba. b) spoHa 3. 4c'- 2. ba. c) condemnant ba.

Cap. 72. a) Habarorum ba. b) Pannia m. s. VIII (?). corr. Pannoiiia 1; Spania 3. 4r'-2;

Hispanie W/^' \ Ilispania 5«. c) Pulgaris 3. ba. d) Bulgar. sempe.r 462*. fi- 2; Bargaris sec. m. corr.
Bulgares ba. e) Burgari corr. Burgaris 1. f) 8 3. g) Pannonia 462*. gi. 2 li) rcciperent

3. 4c' ; reciperentur 4c2 ; reoiperat ba. i) ita 1; Baldovarios (infra Baioar., Bagar., Baigar.) 3; Bal-

dovarius (infra Baicar. , Baioar.) 462*; Baioar. semper 4c*-2; Baiovarios [infra Baiohar. , Baioar.) ba.
k) ad — Baiohariis pr. m. ia ima marij. suppl. ba. I) iemandum 3. 4ci ; gemandnm ba. m) unus-
qisque pr. m. corr. unusquisque 1. n) in una n. ba. o) Altiaus 3; Alticus 462*. c'- 2; Alticcus

(Alticeus perperam Ruin.) ba. p) cum superscr. 1; hahcnt 3. 462'. c'- 2. 5^ q) Walluco 3; Wal-

dnco 462'. c'-2j Vnlduco, pr m. corr. ba.

Cap. 73. a) rige rige:, sed alterum exp. 1. b) Sentila, ut infra 3. 46^*. c'-2. ba. c) cssit corr.
esset 1. d) et cum 3. e) Sesenandus ba, ut ivfra. f) Sentelanc 3. 4c'; Sintelanem 46**; Scnti-
lano 4c2; .Sintelane ba. g) repens(s)ione 462*. c'- 2. h) miss:::: 3; missuri essent 36. i) Tliorse-
modu8 3. ba; Torsemodus 462'. c'- 2. kj Ecio 3; Eiecio 462* c'-2; leecio sec. m. corr. Egicio ba.

I) Husciperat 3; susceperat 462*. ba. m) pensantum corr. pensantem 1. n) solidos f>?'o pondus 462*. c'- 2.

1) Chrotharius a. (i')2. mortuus est. 2) V. Zeuss, ^Die Deutschen', p. 7 IG sqq.; Uvarov,

Jj/j Iht/f/arornm uirornmque origine. Dorpati 18.')3, p. .59. 3) V. NicepJiori llist. ed. dc

lioor p, 34 ; 6 8t TfcTUOTOs (scil. dux ]iul(]arorurn) Tor 'lOTOOv JtoTa|i.6r 8i(tjBdg 8V Wavvi.iviit
Ttj vvv vvi.6 'A^OQOis ■/.Eiiif.vT) avHZ,i.Xin rndOjrovSos to) tyxwQto) sOvei yfcv6|Li£vos. Id post
a. G41. fnctum esse, c Nicephoro intellcrjitur. Cf. etiain Theophancs ed. dc lioor I, p. 3.07.
4) (Jf. Riezler, 'fJ/sch. liayerns, I, p. 70 «ryy. .0) Alzcco dux liulgarorum jjostca in Ilaliam

venit ; cf. Paulus, II. Lanij. V, 2'.). IIuvc csse Alciocum noairum, vcrisimiic cst; v. Zcuss, p. 1\1.
G) Windischmarh. Frcher. 7) Siscbuio a. G21. Rcccarcdus II. successit, qui Isidoro tesic trrs

mnues re;/ria>;ii. In. rius locum Suintil.a Hubrogatus cst. 8) Hupra lih. II, c. .03, url)icMhiH

iiurenR gciiiinis oriiatuH diciiur.

158 CHROXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARTI RCHOLASTICI LIBER IV.

bertus, ut erat cupedus, exercitum in ausilium Siscnandi de ^ totum regnum Burgundiae
bannire ' precepit. Cumque in Espania devolgatum fuissit, exercitum Francorum ausi-
Uandum Sisenando adgredere, omnis Gotorum exercitus se dicione Sisenando subaegit.
Abundancius ^* et Venerandus cum exercito Tolosano tanto usque Cesaragustam civita-
631. tem cum Sisenando acesserunt; ibique omnes Goti de regnum Spaniae Sisenandum 5
sublimant in regnum. Abundancius et Venerandus cum exercito Tolosano munerebus
onorati revertunt*= ad propries'' sedibus. Dagobertus legacionem* ad Sisenando rigi
Amalgario duce*^ et Venerando dirigit, ut missurium iilum quem promiserat eidem
dirigerit. Cumque ad Sisenandos regi missurius ille legatarius fuissit tradetus, a Gotis
per vim'' tolletur, nec eum exinde excobere'- ^ permiserunt. Postea, discunentes legatus, lo
ducenta milia soledus missuriae huius praecium Dagobertus a Sisenandum accipiens',
ipsumque'' pensavit.
632/633. 74. Anno decemo regni Dagoberti, cum ei nunciatum fuissit, exercitum Wini-

torum Toringia* fuisse ingressum*, cum exercito de regnum Austrasiorum de Mettis
urbeni promovens, transita'' Ardinna, Magancia<^ cum exercito adgreditur*', disponens i5
Renum*' transire, scaramf-^ de electis viriss fortis de Neuster et Burgundia cum duce-
bus et grafionebus secum habens. Saxones missus ad Dagobertum'' dirigunt, petentes,
ut eis tributa, quas fisci dicionebus dissolvebant, indulgerit; ipse vero eorum studio et
utiletate Winidis resistendum spondent et Francorum limete de illis partebus custodire
promittont". Quod Dagobertus consilio Neustrasiorum adeptus prestetit "^ ; Saxones, qui 20
uius peticionebus suggerendum venerant, sacramentis, ut eorum mus erat, super arma
placata pro universis Saxonebus firmant'. Sed parum haec promissio sortitur aefectum;
tamen tributo Saxones, quem reddere consuaeverant, per™ preceptionem Dagoberti
habent indultum. Quinnentas vaccas inferendalis « annis singolis a Chlothario seniore
censiti i-eddebant ', quod a" Dagoberto cassatum est. 25

633/634. 75. Anno undecimo rcgni Dagoberti, cum Winidi iusso Samone forteter severint^

et sepius, transcesso eorum limite, regnum Francorum vastandum Toringia et relequos
pagus ingrederint*, Dagobertus Mettis orbem veniens'', cum consilio pontevecum seo
et procerum, omnesque primatis*^ regni sui consencientebus, Sigybertum, filium'' suum, in
Auster regem'^ subliraavit sedemque ei"^ Mettis civitatem habere permisit. Chunibertume 30

Capp. 73—75. 1. 3. 462'. c-i- 2. ba.

Cap. 73. a) de solus habet 1. b) Habundancius 3. 41"^*; Habundantius 4c'- 2. 5a, item

infra. c) reverterunt 3. 4^2*. ,1. 2 (jj propries corr. propriis 1. e) D. ad Sisenando legacionem

dirigens {om. r. A. d. et V.) 3. f) duce sec. m. corr. duce 1. g-) Sis|senandum ba. h) per

viam 3. 46^*. c'- *. ba. i) ita 1. 3; excubere 46'^*. c' ; excutere ^c^; exhibere ba. k) que pensavit 35

sec. m. fortasse add. 1.

Cap. 74. a) Thoringa 3 (ita infra cvm 4b^*. baj; Torniga h. l. Ab'^* . b) tran.sida 3; transit 41'^* ;
transiit 4c^- ^; transsit ba. c) M. (Magantia 4c'- ^. 5a) magna (magno 46^*) cum 3. 4&**. c'- ^. ba.

d) egreditur 4^^*. <.'• ^. e) regnum 3. f) s::::: 3; sacram 3i. g) viribus 3. 4^^. ba; et fortis 3.

h) Dabei-tu, sec. m. superscr. go ba. i) permittent 3. k) perstetit 3. 1) firmat 1. m) pro 3; 40
om. ba. n) ad Dagobertum 3.

Cap. 75. a) ingrediens 3. 4Z/2*. c'- *. ba. b) venisset 3. c) primatus 3. 4^^*. 5a; pri-

mates 4ci. ^. d) filio suo 4^^*. gi. 2 g^ regnum 3. 4b'^*.c^'^. ba. f) ita 1; et 3; om. rell.

g) Uniberto 3. 4ci- ^. 5a; Chuniberto 46'^*.

1) Cf. Waitz, 'VG.' II, 2', p. 208. 2) Excobere (= exscobere) pro foderc acdpitnr Ab

in Gloss. Arab. Lai.; cf. Forcellini ed. de Vit VI, p. .595. 3) Id a Francis fictum esse, cen-

suit Dahn V, p. 189, n. 1. 4) V. Zeuss l* l. p. 638. 5) quam nos turmam vel cuneum

appellare possumus add. Aim. IV, 26. 6) vaccas inferendales — — regiae mensae inferre

iussi fuerant ; quae ideo inferendales dicebantur, eo quod singulis inferrentur annis Aim.
7) V. Greg. U. Fr. IV, 14; Fred. cont. c. 31; cf. Waitz, 'FG.' //, 2 ■■«, p. 252, n. 3. r,^

CHKONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 159

Coloniae^ urbis pontevecem et Adalgyselum ' ducem palacium et regnum gobernandum
instetuit. Tinsaurum quod suffecerit filium tradens*', condigne, ut decuit, eum uius
culraine sublimavit; 60*=, quodcumque eidem largitus fuerat, sigillatem praeceptionebus
roborandum'* decrevit. Deinceps Austrasiae eorum studio limetem et regnum Franco-
rum contra Winedus*^ utiliter definsasse^ nuscuntur.

76. Cumque anno duodecemo regni Dagoberti eidem filius nomen^ Chlodoveos 634/635.
de Nanthilde*' i-egina natus fuissit, consilio Neustrasiorum^ eorumque^ admonicione per
pactiones vincolum^ cum Sigybertum, filium suum, firmasse dinuscetur", et Austrasio-

rum omnes primati, pontevecis citirique leudis Sigyberti manus eorum ponentes in-
super, sacraraentis firmaverunt, ut Neptreco'^* et Burgundia soledato ordene ad regnum
Chlodoviae post Dagoberti discessum aspecerit; Aoster vero idemque ordine soledato,
eo quod ets de populo et de spacium terre esset quoaequans, ad regnum Sigyberti
ideraque in integretate deberit aspecere; et quicquid ad regnum Aostrasiorum iam
olem pertenerat'', hoc Sigybertus rex suae dicione rigendum recipere' et perpetuo'^
dominandum haberit, excepto docato Dentilini', quod ab Austrasius iniquiter abtultus'"
fuerat^, iterum ad Neustrasius subiungeretur et Chlodoveo regimene subgiceretur. Sed
has" pacciones Austrasiae, terrorem Dagoberti quoacti, vellint nonlint-, firmasse visi
sunt. Quod postea temporebus Sigyberti et Chlodoviae regibus conservatum fuisse"
constat.

77. Radulfus* dux, filius Chamaro, quem Dagobertus Toringia docem instetuit,
pluris vecibus cum exercito Winedorum demicans, eosque victus vertit in fogam. Uius
superbiae aelatus et contra Adalgyselum ducem diversis occansionebus inimicicias ten-
dens, paulatem contra Sigybertum iam tunc ciperat revellare. Sed, ut dictum est, sic
agebat: 'Qui*" diligit rixas, meditatur discordias'.

78. Anno quarto decimo^ rigni Dagoberti, cum Wascones^ forteter revellarent 636/637,
et multas predas in regno Francorum, quod Charibertus<= tenuerat, facerint, Dagobertus

de universum regnum Burgundiae exercitum promovere iobet, statuens eis capud exer-
citus nomeni Chadoindum'' referendarium 3, qui temporebus Theuderici quondam*^ regis

*j regnum Neustriorum, Thoringensium, Burgundionum atque Francorum post mortem
suam tenendum disponeret. Austri vero econtra dicebant, quod Thoringentiuin regio,
que olim fuerat de Austriorum rcgno, non debcre (!) separari a reguo Austriorum.
Rex autem bas contentiones dirimcns, disposuit, Thoringenses ad rcgnum Ciodovei
post mortem suam pertinere Guelferb. Gud. nr. 139.

Capp. 75—78. 1. 3. 4i2*. c'- 2. 5o.

Cap. Ib. a) Colone 5a. b) trjuledit 3; tradidit 4i2*. c'- ^. 5a. c) et 5a; malim seo.

d) roboravit ba. e) ita 1; Guimdos (infra Wimd.) 4^2*; Winidos relL, ut infva. f) dofensare 3.

Cap. 76. a) nomen corr. nomene 1. b) ita 1; Nantclde 3; Nantilda ^b'^*; Nantilde 4t'-'^. ba.
c) omne» pr. m. add., sec. m. delevit ba. d) que om. Ah"^*. c'- '•'. 5a. e) dinuscetur corr. dino-

ncetur 1; dinoscuntur 3. f) ita 1; Nf-ptrico 3. 46*'. c'- ^. ba; Ncu.striae Aim. g) et om. ba.

h) pfrtineret 46*'; pertinuerat 4c'- ^; pertcneret 5a. i| reciperit 3; reciperet 46**. c'- -. 5«. I<) per-
pptuum 46*'. c'- *. 5a. 1) Dantileni 3; Dentileno 46**. c'- ■«. ba. m) abstultus 3. 4c'*; ablatus 46**;
abstiilrtUH, eras. una littera ba. n) a.speccionis 46**; as p. 4c' ; aspectiones 4r*. o) ftiisset 3.

Cap. 77. a) AaduifuH 46**; Raduldus 4c*. h) om. ba.

Cap. 78. aj 13. 3. b) Guascon. rel Gwascon. semper 46*'. c) ita 1. 4r*; Aribertus

3. 46**.','; Ifaribertus 5«. d) Chadoindo (Chadoino 5a) ref(e)rendaria 3. 16**. r.'- *. ba. e) regis

q. 3. 46>*. c' *. 5a.

1) I/unc Annef/inilum, fillu)ii Arnidft, enne, opinatur lionneU l. f. p' 102, ii. 2. 2) Cf.

gupra c. 20. 3) Nini Cliadoindo nulli refemidario «ummum imperium conuninsuin esl ; rf. Wailz,
'VG.' II, 2\ /;. 55 n., 82.

160 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI LIBER IV. ' i

multis prilies probatur'' strenuos. Quod eum dccem • docis eum exereetebus, id est
Arinbertus'', Amalgarius, Leudebertus, Wandalmarus, Waldericus, Ermeno<^, Barontus^,
Cliairaardus*' ex genere Francorum, Chramnelenus^ ex genere Romano", Willibadus
patricius'' genere Burgundionum, Aigyna' genere Saxsonum'', exceptis comitebus pluri-
mis, qui docem super se non habebant', in Wasconia cum exercito perrixsisscnf", et 5
totam Wasconiae patriam ab exercito Burgundiae fuissit" repleta, Wascones deinter
moncium rupes aegressi, ad bellum properant. Cumque priliare cepissint, ut eorum
raus est, terga vertentes, dum cernerent se esse superandus, in faucis" vallium montcbus
PereneesP latebram dantes, se locis tutissemis per rupis eiusdem moneium conlocantes
latotarint, exercitus postergum eorum cum ducibus insequens, pluremo nummero capti- 10
vorum Wascones*! superatus, seo et ex his multetudinem intorfectis, omnes domus eorum
ineinsis'', paeculies* et rebus expoliant. Tandem Wascones oppressi seo perdomiti',
veniam et pacem subscriptis ducibus petentes, promittent se gluriae et conspectum
Dagoberti regi presentaturus et, suae dicione traditi, eumta ab eodem iniuncta emple-
turus. Feliciter haec" exercitus absque ulla lesionem ad patriam fuerunt repedati, si" i5
Arnebertum docem maxime eum seniores et nobiliores exercitus sui per negliencia^"
a Wasconebus in valle Subola''^ non fuissit interfectus. Exercitus vero Francorum,
qui de Burgundia in Wasconia accesserat, patrata victuria, redity ad propries scdebus.
Dagobertus ad Clippiaeo ^ resedens, mittit nuneius in Brittania, que Brittanes male ad-
miserant" veluciter emendarint et dicione suae se traderint; alioquin exercitus Bur- 20
gundiae, qui in Vasconiam fuerat, de presenti Brittanias'' debuissint inruere. Quod
audiens Iudacaile<= rex Brittanorum, corso veluci Clippiaco cum multis munerebus ad
Dagobertum'' perrexit, ibique veniam petens, cumta, que sui regnum Brittaniae pertc-
nentes leudebus Francorum inlecete perpetraverant, emendandum'' spondedit et semper
se et regnum quera regibat Brittaniae sublectum dieione Dagoberti et Francorum regi- 25
bus esse promisit. Sed tamen cum Dagobertum ad minsam nec'^ ad prandium discum-
bere noluit, eos quod esset ludechaile'' relegiosus et temens Deum valde. Cumque
Dagobertus resedissit' ad prandium, ludacaile aegrediens de palacium ad mansionem
Dadone referendario^, quem cognoverat sanctam relegionem sectantcm, accessit ad
prandium. Indique in crasteno ludacaile rcx Brittanorum "^ Dagobertum vale diccns, 30
in Brittaniam repedavit; condigne tamen a Dagoberto munerebus honoratur. Anno'

Cap. 78. 1. 3. 462*. ci. 2. 5a.

Cap. 78. a) probatus 3. 462*. c'- 2. },) Arembertus 3. 4c'-2. 5«; Armabertus 462« c) Ermen-
ricus 3. 4c2. 5«; Ermericus 462*; Ermenrigais 4c'. d) Barantus ba. e) Ariardus 3. ba; Arialdus

462*. c'- 2. f) Eamlenus 3. 4ri- 2. 5«. Ramelenus 462*. g) Romanorum 3. 462*. Ji) gx add. 85
3. 462'. ci- 2. 5a. i) Aghino 3; Aicliino 46^*; Aignno 4c'-2; Aig-hiuo 5n; ex add. 3. 462*. c'- -. ba.
k) Saxanorum 46^*; Saxonorum 4cJ-2; Saxorum pr. m. corr. Saxonum ba. 1) habebant 111. s. VIII.
corr. habeant 1. m) perrexerunt 462*. c'- 2. n) fuissc ba. 0) paucis 462*. ?.'• 2. 5«. p) Pere-
nees corr. Perennis 1; Percnnes 3. 462*; Peiineis 4^'- 2; Perenneos ba. q) Vascones ba. r) incinsis
corr. incensis 1. s) pecuniis 3. t) perdomati 462*. c'- 2. 5«. u) om. ba. v) sed Aremberto 40

(Arcnb. ba) 3. 462*. (•'•2. ba. w) ncgliencia ^jos/ea corr. negliencia 1. x) p7-o S. n.'hahcnt Subola-
num 3, Subolano 46-*. y) reddunt 3; redeunt 462*. c'- 2. 5^^ ^,) Clipiaco 5«; infra: Clippiago 3;

Clipeaco ba. a) admiserunt 3. b) curr. in B. 1 ; in B. 3; in Brittanis 462*; in Brittaniis 4(i'2. 5a.
c) ludacaule semper 46^*. c'- 2. d) Dal)ertum, sec. m. superscr. go ba (saepe). e) emdatu 5«.

f) vel 3. 462*. c'- 2. ba. g) eo q. e. m. al. superscr. 3; om. 36. h) ludacaile 3. ba. i) resedissit 45
corr. recedisset 1. k) om. 3. 46^*. c'- 2. ba. 1) ab Anno cap. incipit 46^* (76). 4c^- 2.

1) Undecim infra rcferuntur. 2) VaUis Subola pagus est ad Pyrenaci radices situs,

dioecesis olim Aquensis, d'Acqs, nunc vero Eleronensis, d'Oleron. Caput habet opidum Malleonem,
Mauleon, Sasone fluvio irrigaium. Ilodie contraetius dicitur Sola, seu Seula, vulgo la Soule. R.
3) qui et Audoenus dictus add, Aim. IV, 29. Est celeberrimus Rothomagensis episcopus. 50

CFIKONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 161

n[uinto decimo regno Dagoberti Wascones omnes seniores terre illius cum Aiginnne^ 637/638.
Juci ad Dagobertum Clipiaco venerunt; ibique in eclesia domni ^" Dioninsis rigio temore
perterriti confugium fecerunt. Clemenciam Dagoberti vitam habent indultam. Ibique
jacramentis Wascones firmantes, semul et promittentes, se omni tempore Dagoberto
jiusque' filies regnumque Francorum esse fedilis; quod more soleto*', sicut^ sepe feci-
-ant, post hac probavit*^ aeventus. Permissum Dagoberti Wascones regressi sunt in
:erra Wasconiae.

79. Anno sexto decemo regni sui Dagobertus profluvium ventris Spinogelo ^- > 638/639.
.•iUa super Secona^ fluvio nec procul a Parisius aegrotare cepit. Exinde ad baseleca
jancti Dionensis*= a suis defertur. Post paucos dies, cum suae vitae sentirit pericolum,
A^eganem** sub celeretate ad se venire praecipit, reginam Nantildem et filium suum
Dhlodoveum eidem in mano conmendans, se iam discessurum senciens^, consilium
\egane peragratum habens, quod cum eius instancia regnus strenuae gubernari possit^
flys gestis, post paueus dies Dagobertus amisits spiritum^; sepultusque est in ecclesia 639, lan. rj.
sancti Dionensis ^, quam ipse prius condigne ex auro et gemmis et multis preciosisse-
nis espetebus ornaverat et condigne in circoito fabrecare preceperat*", patrocinium ipsius
jrecioso expetens. Tante opes ab eodem et villas et possessiones multas per plurema
oca ibique sunt conlate, ut miraretur a plurimis. Sallencium ibidem ad instar mona-
itiriae sanctorum Agauninsium instetuere iusserat'; sed facilletas abbatis Aigulfi eadem
nstetucionem nuscetur refragasse''*. Post Dagoberti discessum filius suos Chlodoveos
iub tenera aetate regnum patris adscivit; omnes leudis de Neuster et Burgundia eum-
[ue Masolaco'- 5 villa sublimant in regno. Aega vero cum rigina Nantilde, quem Dago-
jertus reliquerat ■",

80.* anno primo regni Chlodoviae, secundo et inmenente tercio*' eiusdem regni 639-641.
mno condigne palacium gobernat et regnum. Aega vero inter citiris primatebus Neu-
itreci* prudencius agens et plenitudenem pacienciae inbutus, cumtis erat precellentior.
ilratquae genere nobele, opes habundans, iusticiam sectans, aeruditus in verbis, paratus
n rispunsis ; tantummodo a plurimis blasphemabatur^, eo quod esset avariciae^ deditus.

(Jaj)]). 78—80. 1. 3. 462*. c'- ^. 5«.

Cap. 78. a) Ainando .3. 4ci- ^. 5«; Amando 4i**. b) eccl. (aecl. 4c') sancti Dionisi(i)

1. 46»*. c'-2. ba. c) et filiis suis 3. 4^«*. c'- 2. ba. d) mor.s solicito (solicite 46''*) 46^*. c>- ^.

;) siccum seperficerant (se perficerent ib"^' ) 3. 46^*. c^-^; siccum semper fecerant 5a. f) proliavit

•orr. probavit 1 ; proeliavit 3.

Cap. 79. a) Spino, pr. m. superscr. gelo 5«. b) Segona 3. 4c'- ^; Sigona ba. c) ita 1

3ioni8i(i) codd. rell. d) Aegane 3. 46^'. c'- ^. ba. e) sciens 3. 4c'- '\ ba. f) posset 3. 4c'- ^
r) emi.sit 46**. c'- *. ba. h) precerat ba. i) iussit 46^*.^*; iusserit 4c'. k) suffraga.sse 3

) Marsolaco 41'^'; Marsoiago 4c'- ^. m) regebat palacium (palatium 4c'^; palatio ba) add. 46^*. c'-*. 6«

Cap. 80. a) Buperscr. 1. b) ovi. 3. 46^*. c'- ^. ba. c) Neptreci 3; Neptrici 4//^*. c'- '^. ba

l) plasphematur 3. e) avaritate 3. 4c'- ^. ba; avaricie in litura scr. 46^*.

1) Ejiinay ad fl. Seine. Jacobs. 2) De anno quo Dagobertus ohiit egi 'For.icJi, 2.

Dentsch. Gesch.' XXII , p. 465. 3) Cf. chartam a Chlodoveo II. monasterio S. Dionysii

Varis. a. 654, d. 22. Inn. datam (DD. I, p. 20j.- in quo cciam loco genetorcs nostri domnus
[Jagobertus ct doinna Nanthcchildis videntur rcquiesccrc. 4) Sallencium ab Aigulfo abbate

refragntum' Chlodoveus II. restituit ; cf. chartam a. 654, monasterio S. iJionynii datnm (DD. I,
». 20y; eo «cilccit ordcnc, ut sicut tcmpore domni ct genctoris nostri ibidcm psallcncius |)cr
^iirmas fuit instetutiis, vcl sicut ad mcnasthirium sancti Mauricii Agaunis dic noctotiuc tcnctur,
ita in loco ipso cdehretar. I)e psallentio assiduo Agaunis a Sigimundo rege inslitiito v. Clreg.
fl. Fr. III, 5. Ordinem Aimoinus III, 81. dcscripsit: et a nobiB cuiusmodi CBBCnt exquiBitu»,
Iftlitcr 8C habcrc est rcpertu» et 7. s. 5) Mdlay-lc- Iloi; cf. Longnoi) , 'Atlas kist. Texte

•.xpl.' I, p. 64.

88. K. Mcroving. U. 21

162 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. ]

Facultatis pluremorum, que iusso Dagobcrti in regnum Burgundiac et Neptreco inlecete
fuerant usurpate et fisei dicionebus contra modum iusticiac redacte, consilio Aegane
omnibus restaurantur.

641. 81. Eo anno Constantinus-'' emperatur moretur'. Constans, filius eius, sub tenera

aetate consilio senato emperio snblimatur. Idem eius tempore gravissime a Sarracinis 5

637. vastatur imperiom''. Hierusolema^ a Saracinis eapta, ceterasque civitates aeversae''.

043. Aegyptus superiiir et inferior a Saracines pervadetur; Alexandria capetur et prae-
datur^. Afreca tota vastatur et a Saracines possedetur paulolum ; ibique Gregorius

647. patricius a Saraeinis est intorfectus ^. Constantinopolis'' tantum cum Traciana provincia
ef paucis insolis, etiam et Romana provincia emperiae dicione remanserat. Nam maxeme 10
totum emperium a Saracines graveter fuit adtritum ; etiam et in ^ postremum emperatur

654. Constans constrictuss adque conpulsus'', effectus est Saracinorura tributarius ^, ut vel
Constantinopoles cum paucis provincies ct insolis suae dicione reservaretur. Trebus
annis circeter et, fertur, adhuc amplius per unumquemque diem mille soledus auri
aeraries Saracinorura Constans emplcbat'. Tandem, resumtis viribus, Constans empe- is

658. rium aliquantisper recoperans, tributa Saracines emplendum refutat*. Quemadmodum
haec'* factum fuissit aeventum ', anno in quo expletum'" est in ordene debeto referam
et scribere non selebo, donec de his et ab'es optata, si permiserit Deus, perficiam, uius
libelli curata mihi cx veretate cogneta inseram.

82. Eo anno Sintela"-^ rex Espaniae, qui Sisenando in regno successerat, de- 20
640. functus est. Uius filius nomini'' Tulga'' sub tenera aetate Spanies peticionem patris
sublimatur in regno. (Totorum gens inpaciens est, quando super se fortem iogum non
habuerit. Uius Tulganes aduliscenciam omnes Spania more soleto viciatur, diversa

Capp. 80-82. 1. 3. U^-\ t'- 2. 5o,

Cap. 8L a) Constinus sen. m. corr. Constantinus 5«. b) impcrio 1. c) eversas 4i2', ,1.2. 25

d) Constantinopolinus 4c* (non ic-); Constantinopolitan:is, ei-os. 1 5a. e) ct p. i. e. et R. p. ovi.

46^*. ci- 2. 5a. f) om. Ab'^*. c'- 2. 5«. g) contritiis ih'^*. ba {von 4c'- '^l. li) conpulsis corr.

conpulsus 1. i) implevit 4/j2*. ci. 2 ]^^ q„j 5^ ij eventu 462*j om. 4c'- ^. m) implctum

3. 462*. ci- 2. 5a.

Cap. 82. a) SintilUi 3. 46^*. c'- 2. 5«. b) iioim 1. c) Tholga vel Tolg-a promiscue 3. ih^* 30

(ubi h. l. Togal). 4ci- 2 ; Tolga semper ba.

1) Diem obirt eodem a. 641, quo pater mortuus est. Cui Heracleonas frater succe.ssit,
post quem Constans, Constantini filius, imperator factus est; cf. Nicephori Hist. ed. de Boor p. 30.
2) Hiero.solymu ab Omaro mense Apr. a. 637, Heraelio etiamium imperante, capta sunt; cf. supra
c. 66; Theophanes ed. de Boor I, p. 339; Elmacinus in Historia Saracenica arabice conscripta 35
(ed. Lugd. Batav. 1625, p. 22); Ranke, 'Welt/jeschichte' V, 1, p. 127. V, 2, p. 251 sqq, Alexan-
dria ah Amro die 29. Sept. a. 643. occupata est ; cf. Ranke l. l. p. 278 n. 3) A. 647.

Saraceni, Africa occvpata, Gregorium eiusdem tyrannum in fugam verterunt ; cf. Theophanes
ed. de Boor I, p. 343; Tio 8'avTw hzi etceotqc TEvoav Saoa>iTiroi rriv 'Acpoixrir xal 6v\i^n-

XdvTe? T(7) TVQOVVO) FQTiyOQlW TOVTOV TQfeTtOrOl Xol T0t'S Ol)V avxCS Y.X'cV\0V6i. Patricium 40
h. a. interfectum esse, praeter Fredegarium etiam Elmacinus p. 32. rettulit. De Gregorio nuper egit
Tauxier in 'Revue africaine' 1885, lul. Aug. 4) A. 654. Constans a Mavia victus, Constan-

tinopolim fugit; cf. Theophanea l. l. p. 346; Ranke, 'Wdtgeschichte' V, 1, p. 158. 5) A. 658.

Mavia legatos misit, qid pactum facerent, ut Arabes Romanis 1000 numismata et equum et servum
per dies singulos darent; cf. Theophanes ed. de Boor I, p. 347; toijTW Tto STEl eOTOIXTiOt) 45
jxeTaEiJ ^Pwftoiwv xal 'AqccI^Jwv, Toii Mamot) :n;o£0pfA)0avTos 8id ttiv dvTaQOiav, tVa T£?.t5oi
Pw|xaiois oi, 'AQa[5ss xaS^' i^fXEQav vo)LiiO)LiaTa 'Jiikw. xal ijtitov xal SouXov. Triennio post (QGl)
imperator Syracusas profectus est, ubi diem supremum obiit (^668^; cf. Niceph. p. 31 (ed. de Boor).
G) Sintela idem qui Cindila a. 636 — 640. regnavit, cui Tulga successit, qui a, 641. loco motus est.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 163

conraittentes^ insolencia''. Tandem unus ex primatis nomini<= Chyntasindus, coUictis
phirimis senatorebus Gotorum citerumque populum, regnum Spaniae subhmatur. Tul- gh.
ganem degradatum'' et ad onos*^ clerecati tunsorare'' fecit. Cumques omnem rcgnum'^
Spaniae suae dicione firmassit, cognetus ' morbum (iotorum, quem de regebus degra-
dandum habebant''- ^, unde sepius cum ipsis in consilio fuerat, quoscumque ex eis uius
viciae prumtum contra i-egibus, qui a regno expulsi fuerant, cognoverat fuesse noxius,
totus sigillatem iubit interfici aliusque exilio condemnare; eorumque uxoris et' filias
suis fedelebus cum facultatebus tradit. Fertur, de primatis Gotorum hoc vicio repre-
mendo ducentis fuisse interfectis; de mediogrebus™ quingentis interfecere iussit. Quoad-
usque hoc raorbum Gotorum Chyntasindus" cognovissit perdometum, nou cessavit quos
in suspicionem" habebat gladio trucidare. Goti aP vero Chyntasindo pei'domiti, nihil
adversus eodem ausi sunt, ut de regebus consuaeverant inire cousilium. Chyntasindus
cum esset plenus diaerum, filium suum nomine Richysindum 'i in omnem regnum Spa- C49.
niae regem stabilivit ^ Chyntasindus paenetentiam agens, aelymosinam multa de rebus
propries faciens, plenus senectutae, fertur nonagenarius, moretur''-^. 652.

83. Anno tercio regni Chlodoviae'* Aega Clipiaco villa vixatus a febre raoretur. C4i,
Ante paucis diaebus Ermenfredus, qui filiam Aegane uxorem acceperat, Chainulfo''
coraiti*^ in Albiodero* vico in raallo interfecit. Ob hanc rem gravissema stragis de suis
rebus iussionem et permissum Nantilde a** parentebus Ainulfi et populum plurenmm
fiaetur. P^rmenfredus in Auster Remus ad baseleca'' sancte Remediae fecit confugium;
ibique'^ diebus plurimis hanc infestacionem devitando et rigio temore residit.

84. Post discessum Aegane Erchynoaldus maior domus, qui consanguaeneus
fuerat de geuetrici* Dagoberto, maior domi palacium Chlodoviae effecetur. Eratque''
homo paciens, bonetatc plenus, cum esset paciens et cautus, humiletatem et benignam
voluntatem circa sacerdotibus omnebusque "^ pacienter et benigne respondens nullam-
que tumens*' superbiam, neque'' cupeditatem' saeviaebat; tanta in suo terapore pacem
sectans fuit, ut Deum esset placebelem. Erat sapiens, sed in prinmm maxemes eum
simplecetate, rebus minsuratera '' ditatus, ab omnibus erat dilectus. Igitur post disces-
sum Dagoberti regi quo ' ordine eiusdem ^ tinsauri inter filius devisi fuerant, nun ob-
mittam, scd' delucedato ordene uius volumine inseri procurabo"".

Sb. Cum Pippinus maior domi post Dagoberti obetum et citiri ducis Austrasio-

Capp. 82 — 86. 1. .3. 46^*. c». 2. oa.

Cap. 82. &} connmjitten.s 4^^*. c-i- ^. ba. h) sic 3. 46**; insolercia 1; insolentia ^c'- 2. 5,,.
c) noml 1. dj de^radatur 46*'. c'-*; dag^radato 5a. e) honercs 3. f) thonscorare 3; tonsorati ba.
^) qui (ovi. cum) 3. ih^'. c'. 5o; qui cum o. 4c*. h) om. 3. 46*'. c^- ^. 5a. i) coguotus 46^*. c'.

k) habchat 46*'. c'- *. I) et f. m. al. superscr. 3; om. 36. m) medio gregihus 3. n) Cliyta-

sindus h. l. 1. o) suspeccionc 3; suspectione 4c'*; suspectioncni 5a. p) Gothi a viro 3; G. vero a
46'*. c'- *. 5a. qj Richusindo 3; Richilsindo 46*'; Richisindo 4c'- *; Richysindo 6a. r) moriens

46*'. c'- *. 5a.

Cup. 8.3. a.) regc add. 3; rtgis add. 46*'. 5a ; regi ndd. 4c'. b) Ainulf. , ut hifra 3. 5a;

Arnulfo (infra Eunulfc^ 46**; Agnulf. , ul infra 4c'- *. cj coini 1; comite 3. 4c'- *. 5«; cainite 46*'.

dj apparentihus 3. ej baselcca, lineam forle nec. m. add. 1. f) ibidcm 3. 46**. c'- *. 60 (e corr.J.

Cap. 84. a) g<ncr<; 3. h) que om. 3. 46^*. c*. 5«. c) (|ue orn. 46*'. c'- *; oninebusque

om. bn. d) timcns 46**. 6a. e) nc 5a. f) cupeditate . 1. g) om. 3. 46*'. < '. *. 5a. hj men-
Bura 46**; mensurc 4c*. \) qui 3; quac 5a. k) om. 3. 1) quod 3. m) procuravi 3.

1) Cf. Greg. II. Fr. III, 'M) : Suinpserunt ciiiiii Gotlii hiuic flotcHtahilcni conHuetudiiicin,
ut, si quis ei» de regibus non placuisaet, gladio ouni ad])etcrent, ct ((ui libuiBHct aiiiuio, hunc
nibi statucruut regem. 2) A. G'19. in reytiuvi c.ooptalnH est; of. Dulni, V, p. 198. .'i) OOiit
a. GG2. 4) Vici nuincn hodicrnum iynoramut.

21*

164 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

rum, qiii usque in transito Dagoberti suae fuerant dicione retenti^, Sigybertum unane-
mem conspiracionem expetissint, Pippinus cum Chuniberto'*, sicut et prius amiciciae
cultum in invicem conlocati fuerant, et nuper, sicut et prius, amiciciam vehementer se
firmeter perpetuo*^ conservandum oblegant, omnesque leudis Austrasiorum secum uter-
que prudenter et cum dulcedene adtragentes, eos benigne gobernantes, eorum amiciciam 5
constringent semperque servandum. Aegetur, discurrentebus legatis, partera Sigiberti
debetam'' de tinsauris Dagoberti*' Nantilde regine et Chlodoveo rigi a Sigyberto requi-
retur, quod reddendum placitus instetuaetur. Chunibertus pontefex urbis Coloniae* et
Pippinus maior domi cum aliquibus primatebus Austri^ a Sigyberto dericti, villa Con-
pendio usque perveniunt, ibique tinsaurum Dagoberti, iubente Nantilde et Chlodoveo, lo
instancia Aegane maiorera domus presentatur et aequa lanciae devidetur; terciam tamen
partem de quode Dagobertus adquisiverat Nantildis regina percepit''. Chunibertus et
Pippinus hoc tinsaurum, quod pars fuit' Sigyberti, Mettis facint perducere; Sigyberto
640. praesentatur et discribetur''. Post, fertur, anni circolo Pippinus moretur, nec parva
dolore eiusdem transitus cumtis generavit in Auster, eo quod ab ipsis pro iusticiae ii>
cultum et bonetatem eiusdem delictus fuissit. Grimoaldus', hlius eius, cum essit stri-
nuos, ad instar patris diligeretur

86.* a plurimis, Otto quidam, filius Urones'' domestici, qui baiolos ' Sigyberto
ab adoliscenciam fuerat, contra Grimoaldo superbiam tomens et zelum ducens, eumque
dispecere conaretur: Grimoaldus cum Cliuniberto pontehce se in amiciciam constrin- 20
gens, ceperat cogitare, quo ordine Otto'^ de palacio aegiceretur, et gradum patris Gri
moaldus adsumeret.

«*i. 87. Cumque anno octavo* Sigybertus ^ regnarit, Radulfus'' dux Toringiae vehe-

menter contra Sigybertum revellandum disposuissit', iusso Sigyberti omnes leudis
Austrasiorum in exercitum gradiendum banniti sunt. Sigybertus Renum cum exercito 25
transiens, gentes undique de universis regni sui pagus ultra Renum cum ipsum ad-
unati sunt. Primo in loco Faram'», filio ChrodoaIdo<=, nomini'', qui*" cum Radulfo uni-
tum habebat consiliura, exercitus Sigyberti ti'ucedans rupit ipsoque interfecit. Omnem
populum uius Fare, qui gladium aevasit, captivetate depotant. Omnes primati et exer-
citus dextras in invicem dantes, ut nullus Radulfo vitam concederet; sed haec promissio so
non sortitur^ efFectum. Sigybertus deinde BuchoniamS cum exercito transiens, Torin-
giam properans: Radulfus haec cernens, castrum'' lignis monitum in quodam montem
super Unestrude ' fluvio in 'J^oringia construens, exercitum undique, quantum plus potuit,
collegens, cum uxorem'* et liberis in hunc castrum ad se definsandum' stabilibit. Ibique
Sigybertus cum exercitum regni sui veniens, castrum undique circumdat exercitus; 35

Capp. 85—87. 1. 3. Ah^\ c-i- 2. ba.

Cap. 85. a) recensiti 3. b) Uniberto 3. 46-*. fi- 2. 5a, ut infra. c) in perp. 3. d) d. d.
t. D. ovi. 46*'. c'- 2. e) Cole corr. Colo">? 0«. f) Austrasie 3; Auster ba. g) quo 46**. c'- 5a;

qua 4c2. h) reciperat 3; reciperet 46**; receperat 4ci; recipitur 4c*; recipere .sec. m. corr. reci-
peret ba. i) fuerat 46**. c'- *. k) discribere ba. 1) Crimoald. semper 3; Grimald., ut infra, 4ci- '^. 40

Cap. 86. a) diligeretur. •'^^^^i A plurimis 1 ; ab Otto cajj. incipit 3 (?). Ab'^". ba. b) Uronis 5o;
Berone Aim. c) Ottone (om. de) 3.

Cap. 87. a) septimo 3; 8. e corr. ba. b) Radolfus plerumque 3. c) Chroaldo Ac'^. ba.
d) nomi 1. e) ovi. Ab^*. c'- \ ba. f) sortur 3. g) Bugoniam 3. h) om. 46*'. c'- ^. ba.

i) Unestrode 3. k) uxores 3. 1) defendum, superscr. den 3. 45

1) De baiulo v. Ducange ed. Favre I, p. 525; Waitz, 'VG.' II, 2», p. 107. 2) De

annia Sigyherti v. 'Forsch. z. Deutsch. Gesch.' XXII, p. 471. 3) Radulfus iam a. 634/35

(c. 11). rebellare coeperat. 4) De Fara, filio Chrodoaldi 'de gente nobile Ayglolfinga' (cf. supra
c. 52j, i;. Digot III, p. 201, Riezler, 'Gesch. Bayerns' I, p. 78.

CHRONICARUiM QUAE DICUNTUR PREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV. 165

Radulfus vero intrinsecus ad prilio^ forteter praeparatus sedebat. Sed hoc prilio^ sine
consilio initum est. Haec adoliscencia Sigyberti regis patravit, cum aliae eodem diae
vellint procedere ad bellum et aliae in crasteno, nec unitum habentes consilio. Gri-
moaldus et Adalgyselus^ ducis haec cernentes, Sigyberti pericolum zelantes, euni undi-
que sine intermissione custudiunt. Bobo dux Arvernus cum <= jDarte exercitus Adalgyseli
et Aenovales^ comex*' Sogiontinsis'^- ' cum paginsebus^ suis et citeri exercitus manus
plura contra Radulfum ad portam castri protenus pugnandum perrexerunt. Radulfus
cum aliquibus ducebus exercitus Sigyberti hduciam haberit, quod super ipsum nun
voluissent viribus inruere, de castrum per porta pi'orurapens, super exercitum Sigyberti
cum suis inruens, tanta stragis a Radulfo cum suis de exercito Sigyberti fiaetur, ut
mirum fuissit. Macancinsis hoc prilio non fuerunt fedelis. Fertur, ibique plurima milia
homenum fuisse gladios trucidati. Radulfus, patrata victui'ia, in castrum ingredetur.
Sigybertus cum suis fedelebus grave amaretudines'' merorem adreptus, super aequum
sedens, lacremas oculis prorumj^ens, plangebat quos perdederat. Nam> et Bobo dux et
Innowales'' comex', citiri novilium fortissemi pugnatoris seo et plura manus exercitus
Sigiberti regi, qui cum ipsus in congressione certamenes sunt adgressi, conspiciente
Sigyberto, hoc prilio fuerunt trucidati. Nam et Fredulfus™ domestecus, qui amicus
Radulfo fuisse dicibatur, hoc prilio occupuit. Sigybertus eadem nocte nec" procul ab
ipso castro in tenturies cum suos mansit exercito. In crasteno vedentes, quod Radulfo
nihil prevaluissint, missus discurrentebus, ut paceveci" Renum aeterum transmearint,
cum Radulfo convenenciam Sigybertus et eiusdemP exercitus ad propries sedebus
remeantur. Radulfus superbia aelatus admodum, regem se 'i in Toringia esse cinsebat *■ ;
amicicias cum Winidis firmans, ceterasque gentes, quas vicinas habebat, cultum amici-
ciae oblegabat. In verbis tamen Sigiberto regimini non denegans^; nam in factis for-
teter eiusdem resistebat ' dominacionem.

88. Anno decirao regno Sigyberti Otto, qui adversus Grimoaldo inimicicias per" 643.
superbia toraebat, faccionem Grimoaldo a Leuthario'' duci Alaraannorum interfecetur <=.
Gradus honoris raaiorem domi in palacio Sigyberto et omnem regnum Austrasiorum in
raano Grimoaldo confirmatum est veheraenter.

89. Anno quarto regni Chlodoviae, cumque Nantildis regina cum filio suo Chlo- 6*2.
dovio regi post discessum Aeganem» Aurilianes in Burdiae'' regnum venissit, ibique
omnes seniores, ponteveces'', ducebus et primatis de regnum Burgundiae ad se vinire
precepit*'. Ibique cumtus Nantildis sigillatem adtragens, Flaogatum*' genere Franco '^
niaioreni doraus in regnum Burgundiae aelectionem pontevecum et cumtis docebus

Capp. 87—89. 1. 3. 4^2*. c'- ^. 5«.

Cap. 87. aj prilio corr. proliii 1. b) Algiselus 3. c) om. 3. d) Aenovahs 1; Acno-

valau.s 4i**; AenovaIlau.s 4c' ; Aenovallus ^c^; Enovalaus 5«. e) comex corr. comis 1. f) Sogo-

tinsis 4A*'. c' ; Sa/,'otir)sis ^c^; Sifpontinsis 5«. g) trucidata gladio 3. 46'^'; gladio trucidata 4c'- '^.

h) g. amaritudine (merorem om.) 4b'^'.c'-^. 5«; c/. p, 154,8. i) om. Ab'^'. c'- ^. 5«. k) Innowales
m. ». VIII. corr. Innowalaus 1; nawalaus 3; Aenovalaus 4i*'. c^. ba; Enovalaus 4c'. 1) cum 3.
m) Freudolfus 3. n) oni. ba. o) ci eras. 1. p) eidem 3. q) in T. (Toringa 3; Toringia 5a)

se 3. 462*. c'- *. ba. t) cessabat 3. s) denegabant 3; tcuebant 4b'^* ; denegabat 4c'-*; tone-

gahht 5a. t) rosist^.bant 3.

Cap. 88. a.) om. ba. \)) Loutherio 46*'. c'-^. 5a. c) interfcctiir 1.

Cap. 89. a) Aganem 4^2*; Aopani 4c'-2; Aegano 5o. b) IJurdiae, m. a. VII. vcl VIII.

Bupericr. g^uii 1; c/. tnjrra p. 140, i. c) p. ot d. ot ^i*'. c'- *. d) prociperit 3. o) Flaocat.

plerumf/uK 3 ( nonrninif/uavi Flaochad.). 4//^' (in/ra Flaocad.). 4c' (nbi eliam Flaocad., Flocaduin); Flaocad.
lemper 4c*; Flaochat. el Flaochad. c/ Flaocat. e/. Flaocad. ftt. Flaiioliad. 5«. f) Fraiicorurn 5a.

1) C/. Hupra c. .".7. '2) V. Wnitz, 'V(J.' 11, 2\ p. 23.

16G CIIRONICAUUM QUAE DICUNTUR FREDEGARIl SCHOLASTICI LIBER IV.

a Nantildo* rcgina lioc grndura honores stabilitur, nepteuique suam nomini^ Kagno-
berta<= Flaochaduni disponsavit. Espunsalias has, nessio qua faetione, iiuntur; nani alium
consilium secrcte Fhiochatus et Nantildis regina macenavant*', quem credetur non fuisse
Deo placebelem, ideoque non mancepavit effectum. Cumque Erchynoaldus et Flaocha-
dus maiores domi inter se quasi unum inissint consilium, consencientes ab invicem, 5
hunc gradus honorem, alterutrum solatium prebentes, disponent habere feliceter. Flao-
chadus cumtis ducibus de regnura Burgundiae seo et pontefecis per epistolas*', etiam et
sacraraentis tirniavit, unicuique gradum honoris et dignetatem "^ seos amiciciam perpetuo
conservarit''- '. Hanc dignetatem sublimatus Flaochadus', regnum lUirgundiae pervaga-
tur, consilium adseduae iniens, priorem inimicieiam, qua cordis arcana dio celaverat, 10
raeraorans, Villebaduui patricium interfecere disponebat''.

90. Willebadus cura esset opebus habundans, et plureraorum facultates ingenies
diversis abstoUens, ditatus inclete fuissit et inter patriciatuni graduni et nimiae facul
tates aelacionem superbiae esset deditus, adversus Fhnochadunr' tumebat, euraque dispi-
cere quonaretur, Flaochadus, collictis secum pontefecis et ducibus de regnum Burgun- 15

042, Mai. diae, Cabilonno pro utiletate patriae tractandura minse ]\Iadio placitura instituit; ibique
et Willebadus multetudinem secum habens advenit. Flaochadus ibidem Willebado inter-
fecere nitebatur. Haec cernens Willebadus, palacium noluit introire. Flaochadus foris
contra Willebadum preliandura adgreditur. Amalbertus vero, germanus Flaochado, ad
pagandum intercurrens, ubi iam in congressione certamene conflige'' dcbueranf^, Wille- 20
badus Amalberto secum retenens, de hoc aevasit pericolum. Intercurrentes et citiris
persunis, sejjarantur inlese. Flaochadus deinceps vehementem ^ inibat consilium de inter-

C42,sppt. etura Villebadi. Eo anno Kantildis regina moretxir^. Ipsoque anno minse Septembre
Flaochadus cum Chlodoveo regi et Erchynoaldo idemque"^ maiorem domus et aliquibus
primatebus Neustrasies de Parisiaco'" promovens, per Senonas et Auticiodero? Aguste- 25
dunum accesserunt; ibique Chlodoveus Willibadum patricium ad se venire precepit.
Willibadus cernens inimicum'' consilium Flaochado et germano suo Amalberto, Amal-
gario et Chramneleno ' ducebus de suo intereto fuisse initura, colligens seeum plurema''
multetudinera de patriciatus sui termenum, etiam et pontevecis seo nobelis et fortis,
quos congrecare potuerat, Agustedunum gradiendum iter adrepuit. Cui obviam a Chlo- 30
doveo regi, Erehynoaldo maiorem domus et Flaochado Ermenricus domesticus dirigetur,
eo quod Willebadus trepedabat, utrura peracederit', an suum devitandum periculo
repedarit, ut ab Ermenrici promissionebus"' preventus, usque adgrederit" Aguste-
dunum; quem ille credens condigne" munerebus honoravit. Postergum eius Aguste-
dunum accessit; ibique tenturia cum suis nec procul ab urbe posuit. EodemqueP diae 35

Capp. 89. 90. 1. 3. 4^2*. ci- 2. ba.

Cap. 89. a) amantilde 5a. b) nomi 1. e) Eagnobeiga 3. il'^\ d) {ta, ui videlvr, 1.

e) 5pistulam 3; epistolam 46-*. ba. f) dignctatem corr. divitateui 1. g) seu et 3. 46^'. c'- ^. ba.

h) conscrvarent 3. Al^*. c'- -; conservarint ba. i) Flaochadis h. l. 1. kj disponebant ba.

Cap. 90. a) Flachado m. al. (?) corr. Flaucatum 3. b) ita 1. ib'^', c/. su^ira p. 152,23; con- 40
fligi 3. 4c'- *. ba. c) debuerat ba. d) vehementer minabat (eminebat 4i-*; eminabat 4ci' ^. 5«)

3. 46^'. c'- '^. ba. e) et add. 3. f) deparisi acto ba. g) Autidiciodero 3. h) iniquum

3. 46**. c'- 2. ba. i) Ramneleno 3; Chramnelo 46'^* (e corr.J, 4c'' •*. ba. k) plurema 1. 1) per-

acedcrit corr. peracederet 1; accedere 3; accederit 4b^* ; accederet 4c'- ^*. ba. m) promissione

3. 46^*. c'-^. ba. n) Agustidunum adgr. 3. 0) condignis 3. W*.c^-^. 5a. p) quc om. 46^*. c''^. 60. 45

1) Warnachario defuncto, proceres leudesque Burgundiae recusaverant, quin maiorem domus
sufficerent ; ef. supra c. 54. Flaochalo electo, daces pontificesque ab arbitratu maioris sese tue-
bantur; cf. Waitz, 'VG.' II, 2^, p. 401. 2) atque in ecclesia sancti Dionysii in eodem quo

Dagoljertus sepulchro posita add. Aim. IV, 40; cf. supra p. 161, n. 3.

CIIROXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARTI SCHOLASTICI LIBER IV. 167

quo ibidem peraccesserat Ailulfo» Valenciae » urbis episcopo et Gysone comite ad
prevedendum que agebantur Agustedunum dirixerat, qui a Flaochado in urbe retenti''
sunt. In crasteno Flaochadus, Amalgarius et Chramnelenus, qui consilium de interetum
Villebadi unianemeter conspiraverant, de urbem Agustedunum raaturius proraoventis,
citirique'^ docis de regnura Burgundiae cum exerceto eis'' subiunguntur. Erchynoaldus
cum Neustrasius, quos secum liabebat, ideraque arma sumens, ad hoc bellura adgre-
ditur. Willebadus ae*' contra tela priliae construens, quoscuraque potuit adunarc,
falangis uterque in congressione certaraenes iungent ^ ad prilium. In ea pugna Flao-
chadus, Amalgarius et ChramnelenusS, ideraque Wandelbertus'' ducis cum suis in con-
gressione certamenis contra Willebado pugnandum confligunt; nam citiri ducis vel
Neustrasiae, qui undique eodem debuerant circumdare, se retenentes', aspiciaebant,
spectantes'' aeventum, super Willebadum noluerunt inruere. Ibique Willebadus inter-
fecetur: plurirai cum ipso de suis gladio trucedantur. Eo certamine citiris priraus Ber-
tharius comis ' pahitiis"', Francus de pago Ultraiorano, contra Willebado confiigit. Ad-
versus quem frendens Manaulfus" Burgundio", exiens deinter citiris cura suis adversus
Bertharium priliandum ; Bertharius, eo quod prius illi amicus fuissit, dicens: 'Veni sub
clepeum meura; de hoc periculo te liberabo'. Cumque ad eum liberandum clepeum
aelevassit, Manaulfus cum conto Berthariura in pectore percuciens, citiriP qui cum
eum venerant ipsumque circumdantes, eo quod Bertharius niraium reliquis precessisset,
volneratur graveter. Tunc Chaubedo'1, filius Berthario, cernens patrem in pericolum
mortis, curso velucissemo patri auxiliandum perrexit. Manaulfo conto percusso in
pectore terra prostravit; citiris qui patri percusserant totusque ^" interfecit. Sic Ber-
tharium suum genetorem, ut fedelis filius, prestante Domino, liberabit a morte. Hy
vero docis, qui cum eorum exercito super Villebado ^ inruere noluerant, tinturia Wille-
badi, episcoporum et' citerorura qui cura eum venerant'* depredandum. Phiretas" inibi
auri et argenti capetur^, reliquisque rebus et aequetis^^ ab hys qui priliare noluerunt
percepti sunt. His ita gestis, Flaocliadus in crasteno de Agostedunum^ promovens,
Cabilonno perrexit. Ingressus in urbe, in crastenum urbi, nessio quo caso, maxeme tota
incendio concrematur, Flaochadus iudicio Dei percussus, vixatus^ a febre, conlocatur
in scava; aevicto navale per Ararera''- fiuvio quoinomento Saoconna^-^ Latona''-'' pro-
pcrans, in"= aetenere undecemo diae post Willibadi interetum amisit*' spiritum, sepultus-
que est in ecclesia sancti Benigni suburbano" Divioninsef. Credetur a phu-imis, hy
duo Flaochadus et Willebadus^, co quod multa in invicem per loca sanctorum de ami-
cicias oblegandum sacramenta dcdirant, et uterque in populis sibi subgectis copeditates
instincto iniqui oppresserunt ?, semul et a rebus ^ nudaverunt, quod iudicius Dei dc

Cap. 00. 1. .3. W. c>-2. oa.

Cap. 90. a) Ai<^nlfo 3. b) flenti 3; tonli 4/^2' c'- 2. 5«. c) utrique 3. U^'. c'- ^. 5„.

H) eins 3. 4^^*. >:'• '•*. .0«. e) om. 3. 46**. c'- *. 5«. fl iungit 3. 46**. ^i. 2. 5,,, fnf/i i. _ ccrtaminis

m 17«« marrf. suppl.J (r) Cramlenn.s xec. m. corr. Cramnelenu.s 5«. h) Waldcbertus 3. 4c'-2;

Onalflr-bcrtuH 4/y-' ; WaKlbcrtns e corr. sec. m. 5a. i) tencntes 3. 4/>2*. pi. 2. 5«. ki c.xpeetantes

3. 4t*'. c'- *. 5«. !j comi* 1. m) palati:: corr. |).ilatii 1. n) Manulfus, ut hifra, oa. o) Bnr-

gTindic 3. pi cetcris 4/>^'. c'- '■*. fj) Anbcdo H. 4//^*. c'. sja; Aulicljo 4c*. r) ijue ovi. 3. 4c'- ''.

«) noillebaflo 1. t) vel 3. 4/»**. c'. *. .'>«. t' ) mtpjdpa» vcnfsrant. u) plurcs 3. 4/.»*'. c'- '^. 'xi.
V) capi::: 3; capinnt 3i. w) aerptis 1. x) AnK^nstyfluiio h. l. oa. y) vexatnr 3. 7.) Arercm 3.
a) Sauconna 3; Sanjjonna 5«. ]>) I^antona ."ia. e) om. 5a. d) eminit 3.' ■\h'^'. c'- ■'. fm.

e) in nib. 5a. f) iJivisionimsc t-orr. DiviHioninse 5a. ff) obpresscrant — nudavcriint 3. Ii 1 .sinnil
leU rebu» dactaribu.s 3; letaribns 4fj'''. c'- *; n. 3. 4J**. c'- '. 5a.

1) Vnlenrr. 2) (!f. stiprn c. 42. 3) Saint -./faii- tht- Losur. 4) /)r ulriiisf/ur murte

vidc S. Klirfii Vita,rn , qnnm nrripnit S. AiidocnnH, rt Vitnm S. Sifjiranni (Mitliillou, A.\. SS,
»aec. 11, p. 4yG;. R.

168 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI LIBER IV.

eorum oppressione plureraa multetudinc liberassit, et eorum perfedia et mendacia eos
uterque interire fecissit*.

[C 0 N T I N U A T I 0 N E Sl.

I, H. Fr. (i^a Igitur' Chlodoveus'', filius Dagoberti, de"^ genere alienigenarum •*• - regi-

ib.c.44. nam accipiens nomine*' Baldethilde ' prudentem atque eligantemo, genuitque es ea 5

filios tres Chlothario'', Childerico et Theuderico. Habebatque maiorum ' domo'' palatii

cf. c. 42. virum strenuum atque sapientem nomine' Erchouoaldo'". Chlodoveus" itaque in

ib.r.44. regno pacem habuit absque bella. In extremis vero vitae annis" amens effectus,

(92^) vitam caruitP regnavitque annisl IS'-^. Franci quoque Cblotharium, filium eius maio-

rem', in regno statuunt cum prefata regina matre. lO

ib. c. 45. (2). Eodem quoque tempore* mortuus est Erchonoaldus'' maiorum<= domus palatii.

Franci"* in incerto vacellantes^, accepto consilio, Ebroino'^ huiusS honoris cura ac** digni-

(93) tate statuunt. His diebus Chlotharius re.K a valida febre correptus', obiit in iuventute
rcgnavitque annis'' 4. Theudericus ' vero, frater eius, in regno successit; Childericus

(94) enim frater in Auster a Francis in*" regno elevatus est aput Vulfoaldum" ducem. Eo i5
tempore Franci adversus Ebroinum*' insidias praeparantP, contra Theudericum"! consurgunt
eumque a*" regno deiciunt. Crines capitis eius abscidentes tutunderunt Ebroinumque
et ipsum tutundent* et in Burgundia Luxovio monasterio invitum dirigunt. Propter Childe-
ricum in Auster legacionem mittunt. Una cum Vulfoaldo' duce veniens, et" eum super

(95) cuntum regnum suscipiunt. Erat enim ipse Childericus rex levis^ atque citatus nimis, 20
gentem^ invicem Francorum in sedicionem mittens^*. in scandalum ac derisum, donec

Cap. 90. 1. 3. 4?>^'. ('• ■s. 5«. Coutin. Capp. I. 2. 4n. i'- ^- 2'. c'- - aa.

Cap. 90. a) desinunt 1, uhi Isidori c/ironicon sequilur: In nomine sanctae trinitatis iucipit
liber III. KP6iiXNKt)i^P6(.^M sancti Esidori episcopi, et 3, ubi explicit add. Librum IV. Coutinuationes
ezcipiunt in codd. 4. 5,- incipiunt versu ineunte: Igitur Chlodoveus cet.; in 4t' unius versus intei-- 25
vallum vacat.

Cap. 1. a) textum ipse in capita divisi, quem libri optimi 4 indinlinclHvi praebent, uno 4a
excepto, cui corrector numeros adscripsit fut h. L 51J plane improbandos. Al lihri 5 in capita disllncta
aunt , quorum numeros, cttm ah editoribus jtrioribus recepti essent, uncinis inclusos margini adieci.
Respondent autem Indici continuato, supra p. 122. b) Chlodeos 46i- *. c) ita Aa cura L. H. Fr.; 3u

ex 46. c*- 2, 5a. dl alienarum 4o. e) ita 4u; nomeu codd. rell. f) Belechilde 4a; Baldi-

gilde 4ci- '; Baldecliilde ba; Balthilde L. H. Fr. g) elegante ba. h) Childerico et Theuderico et

Chlotliario 4a (non L. H. Fr.J ; Clilotharium , Childericum et Theudericum 4c''; Theutherie. /ere ba.
i) ita 4ii- -'. 5a fcf. infraj; maiorem rell. k) domi 4a; domum ba. li ita 4a. b. m) Erchinoald.
semper 4a; Herchinoald. semper 4c-; Erchonoldus X. H. Fr. n) Chlodovcos 4ti. ba. o) antonis 3.t
amens effectuni {corr. eflfectus) 5«. p) curavit 46. qi annus ba. r) 17. 46. c^-'; 18. sec. m.

suppl. ba. s) inde ab hoc cap. numeros m. al. suppl. ba. t) maiore 46.

Caj). 2. a) anno 4a. b) Herconoald. 4ci. c) ila 46'- -. 56 cum L. II. Fr. d) autem
add. 4b. c^- -. ba ; om. L, H. Fr. e) vallantes 4a. f) Hebroino 4a; Ebroenu.s 46. g) om. 46.

h) c. haec 46'; curaha et 46-. i) correctus 46. k) annus 5o. 1) Theudoricus 4a. m) in r. 40

om. 4a. n) Vulfaldum 4b^-; Vuaidum 46-*. o) Ebroinom 5a. pi pparent, pr. m. corr. 4a;

praeceperant 46---*. q) que add. 4ci- -. r) ad regnum 4b^--; de r. L. H. Fr. s) totondunt

461-2. ci- 2; totundunt ba cnm L. H. Fr. t) Vulfoaldu 4o, pr. m. corr. u) om. 4ci- ^. v) levis-

simus atque adstutus 46. w) et m. al. add. ba.

1) Quae sequuntur ad c. 10. e lAbro Iliat. Francorum c. 43 — 53. liausta i>unt , at conii- 45
nuator quaedam adiecit, quae pleraque ad Carolingorum stirpcm prrtinent. Codice usus est
generis B, nisi fallor, B 1. simillimo. 2) Saxonorum L. II. Fr. 3) 16. L. U. Fr., quem

continuator emendavit ; cf. 'Forsch. z. Deutseh. Gesch.' XXII, p. 465. 4) omnia nimis incaute

peragebat L. H. /V.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES. 169

odium non modicuin inter ipsos crevit usque ad scandalum et rilinam. Ouo^ inffra- ^- "■?''■•

*^ ~ c. 45.

viscente'', uno Franco nobile uomine Bodilone<= ad** stipidem tensum^ cedere contra legem
praecepit, Videntes hec Franci, iii ira magna commoti, Ingobertus videlicet et Amalbertus
vel*^ reliqui maiores natu Francorum, sedicionem contra ipsum Childericum concitaver u n t.
MemoratusS Bodilo super eum cum reliquis quam plures surrexit, insidiaturos'' in regem ; in
Lauconis'1 silvam una cum regina eius praegnante nomine'* Belichilde''- *, quod dici dolus
est, interfccit'. Vulfoaldus quoque per fugam lapsus evasit ; in Auster reversus est. Franci
vero Leudesio'", filio Erchonoldo", nobile" in maiorumP domatum statuunt per consilium
beati Leudegariii et consorciorum eius. Ebroinus hec audiens has dissensiones "■, con- (tM!)
silio accepto, Francos^ invicem discordantes, convocatis in ausilium sociis, personis quam
plurimis, cum multo comitatum- exercituum'* a Luxovio caenubio egressus, in Francia
regreditur. Usque" Isra fluvium veniens peraccessit, custodibus^ dormientibus interfecit^
ad Sanctam Maxenciam, adque Isra^ fluvium transiens, quos ibi invenit de insidiatoribusy
suis occidit. Leudesius^ maiorem^ domus^ una cum thesauros'' regi s per fugam dilapsus
evasit. A<= Bacivo villa evadens aufugit''; ibique, adveniente Ebroino, thesaurus^ quos ibi
repperit'^ adpraehendit. Inde egressus, CriscecoS villa veniens in Pontio''- *, Leudesio sub
dolo fidem promitti se simulans fefellit'; facto * placito"*, ut, coniuracione facta, cum
pacae discederint'. Sed Ebroinus fallaciter agens, ut solebat, conpatri"* suo insidias
praeparans", ipsum Leudesium interfieit"; regem Theudericura in regno restitutoP, ipse^
suum jirincipatum sagaciter restauravit. Sanctum Leudegarium episcopum crudelissimis^
tormentis caesum gladio peremi iussit; Gaerenum'", germanum eius, diversa'' tor-
menta trucidavit. Reliqui vero ^ Franci eorum socii per fugam lapsi, Ligere '^ trans-

Cap. 2. 4a. h^- 2. 2*. c^. 2. ha.

Cap. 2. a) Quod 46. b) incravisceute 461-2. c) Bodileno 4a. d) a 4«. e) censo 4a.
f) ct L. H. Fr. g) Memorato 46. h) ita 4a. 6'-2; insidiaturis 5o. i) ita 4a. 56; Lauchoni

4JI.2 (.1.2. Lauchonis 5a; silva 46. c'- 2. 5«. i*) {la, \a; nomen rell. k) Bilchilde 46'-2_ci.i. 5«;

Bilihildis charla Childerici, DD. I, p. 28. 1) interficit 46'- 2. m) ita 4a. ba cum L. H. Fr.; Leodesio
46'- 2. c'- *. n) Erconoldo 4o; Erchinoaldi 4c2; Erchonoaldo 5a. o) nobil:: 4a; in sttperscr. ba.

p) maiorcm 4a. c-; maioris e corr. ba. q) Leudecharii 46; Leodegarii 4f;'- 2_ r) discensiones 46;

discessiones oa, corr. m. al. s) Francus 46; in add. 4c'- 2. t) comitatu 46. c'- 2; comitatu 5a.

t') exercitum 4o. uj in add. 4a. v) custodi : : : dormient:::: 4a. v*') interficit 46'- 2. 5«. x) om.
4c'-2; Isram 5o. y) insidiatobus 4a. z) Leudesidius 46. a) maiori: 4a; maiorum 4ci ; maior:: 5a.
h) tesauris 4a. c) a om. L. H. Fr. d) autfugit 46' 2; aufugiit 4c2. e) ::aurus pr. m., tesaurus

sec. m. Aa; thesauros rell. f) repper:it, ras. i 5o. g) ita e corr. pr. m. 4o; Criscaeco 5a; Cri-

sciaeco L. H. Fr. h) Potio 4a. i) refellit 4a. k) placido 4o, corr. 1) discederit 5a. m) con-
patri:, ra». s 4a; sui 46'- 2 5« (corr.). n) pr^parat 4o. o) ita Aa cum L. H. Fr.; occidit rdl.

p) reatituit 46'; instituit 462- 2* j constituto ^c'- 2, q) Ha 4a; ipsi rell. r) ita ^c'- 2. 5a;

Gerenum 4o. 6; Gaerinum L. H. Fr. s) viri 4a(?). 6'. 5a; veri 462. t) Legere 46'- 2; Ligcrem

4c'- 2; trangressi 4a.

1) 'La forest de lAvry'. R. 2) Cf. V. Lantberli (Mabillou, AA. SS. saec. Ill, c. b) :

Antefatu» aiitcm rcx Ilildcricus in.sidiis sateliitum suorum, Amalbcrti vidclicet ct Iiigolberti
simulque Bodilonis necnon ct Lupi aliorumque, una cuin coniuge sua vocabulo Billiihlc filio-
que nomine Dagoberto vita et regno privatus est, (piorum corpora praenominatns niaximus|
deainit Vila mutHa. 3) Leudcsius una cum Theuderico rege ct sociis quam plurimis pcr

fugam cvasit. Ebroinus eoH perscquutuH cst; Bacivo villa vcniciiH, thcsauroH rcgalcs adprc-
hcndit L, H. Fr., qucm Conlinuator non aatix intellnxifme vidclur. Pronomen (|iii jioet Ebroino
innerendum es^e, conicdt lireijHiy, I)e continuato Fredcijnrii chronico p. 2(>. 4) 'nt 1'imthieu.

Jncobn ]). 224. 5) Quo facto, LcudcHium intcrficit /.. //. Fr. 0) divcrbiH pocniH L. II. Fr.
1) dira poena damnavit //. //. Fr.

88. K. Meroving. U. 22

170 CHRONICARUM QUAE DTCUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES.

gressi, usque Vasconos"» trausfugerunt''; quam plurimi- vero iu exilio daranati, ultra
non conparuerunt.

(97)
L jj Pr (^^- I" Auster quoque, mortuo Vulfoaldo duce, Martinus dux et Pippinus, filius An-

c. 46. seghysilo' quondam'' Franco nobile, dominabantur*^, defunctis regibus. Conmissis in-

vicem'* principibus Ebroino, Martino adque Pippino, adversus Theudericum regem* 5

excitantur ad bellum. Commoto exercitu ad locum'^ cui vocabulum est LucofaoS,

iuterim coramissi ad praeliuin iniunt; ibique magno certamine demicantes*',

plurima pras' populi ex utrisque partibus corruit. Devicti cum sociis Martinus

atque Pippinus, in fugam'' lapsi sunt; persecutusque ' eos Ebroinus, maxima™ parte de

illa regione" vastavit. Martinus ideoque Lauduno" Clavato ingressusP, infra muros lo

ipsius urbes munivit. Persecutusque euml Ebroinus, veniens Erchrego'' villa, ad

Laudunum Clavato*-^ nuntius' dirigit Aglibertum" ac^ Reolum"-* Remensis urbis epi-

scopura'^, ut, fide promissa, in^ incertum super vacuas capsas sacramenta falsa dede-

runt^. Qua in re illae^ credens eos, a*" Lauduno Clavato egressus cum sodalibus ac

sociis, ad Erchreco*^ veniens, illic*' cuin suis omnibus interfectus® est. i6

^ J (4). Ebroinus quoque magis atque profusius'* crudeliter'' Francos obpremebat,

donec tandem aliquaudo Ermfredo'^ Franco minas* parat, rebus propriis tollere disponit.
Consilio cum suis patrato'', nocte collecta manu sociorum, per noctem super eum con-
surgens, Ebroinum interfecif ; quo peremto, ad Pippinum^ ducem in Auster cum muneri-
bus SuisS pervenit. Quo facto, Franci, accepto consilio, Waratonem'* inlustrum' virum in 20
loco eius honorem'' maiorem' domatus constituerunt. Idcirco praefatus Warato ■" obsedis
a Pippino ducae accipiens", pace° invicemP patratal. Erat id temporis memorato Wara-
tone'" filius valde^ efficax adque industrius*, eruditus in" consilio, qui vice patris cura
palatii gerebat^, nomine Ghislemarus*', qui ob nimiam caliditatem^ ac^ sagacitatem

Capp. 2—4. 4a. b^- 3- 2*. c'- ^. ba. 25

Cap. 2. a) Ita 4a; Guascones, ut infra plerumque, 46'- ^; Wascones semper 4c'- ^. 5a.
n) ita 4a; confugerent 46'- ^; confugerunt rell.

Cap. 3. a) ita 46'- ^ 5^. Ansegesil : pr. m. corr. Ansegisil: 4a; Ansegisilo 4ci-*; Anseghiselo
L. H. Fr. b) ::::dam 4a. c) dominabatur 4o, coi-r. m. al. (y. d) in invicem 4c'. e) rege 46'-*.

f) loco 46. g) Latofato (at e corr.) 4ti; Latofao 4c2; Locofico 5o. h) demucantes 4a, corr. 30
i) ita 4a. 5a (corr.). k) fuga 46. c'- ^. 1) est add. 4c'-2. ^um 00, corr. m. al. m) maxinia —
Martinus om. 4c'- ^. n) regionum 5a, corr. o) Leuduno 4i; Lugdun. semper 4c'- ^. p) so m. al.
add. ba. q) om. 4«. r) ita 46'. c'- *; Ercbeovilla 4a; Erchregno v. 46^.2*; Ertreco: v. 5o; Er-
chreco v. L. H. Fr. s) ita 4a. 5a; Clavatum rell. t) nuncium sec. m. cm-r. nancios 4o. u) Ali-
bertum 4b^- -* ; Aiglibertum 5o. v) ad 46. ci- *. w) Reulum 4c'- *; Kegulam m. al. corr. Regu- 35
lum 5a. x) 07«. 4a; episcopus 5a. y) superscr. ba. z) darent sec. m. in litura scr. 4a.

a) illi 46. b) ad 46'- ^.c-; a<J 4c'. c) ita ba; Ercheco 4o; Ercreco 46'*; Herchrego 4c' ;

Erchrego ic"^. d) iUuc 5a. e) iter factus 46'- *.

Cap. 4. a) e corr. m. al. 5a. b) credeliter 5o, corr. m. al. c) ita 4a. 5a; Ermefredo 46;
Ermenfrcdo 4c'- * cum L. H. Fr. d) inpatrato 46. e) interficit 46'- -. f) Pipin. fere 46. c*. 40

g) om. 4a. h) Waradonem 5a. i) inlustri 46'- *; inlustrem 4c'- -. 5a, k) onorem 4a, ut infra.
1) maior:: d. 5o; maiorum domo L. H. Fr. m) Waratto 4a; Guarato, ut infra 46; Waraddo corr.
Waratto (sic infra) ba. n) acc:::::: 4a. o) pacem 46. c'- -. p) in invicem 5a. q) patra-
tam 4c'- 2. r) Waratoni 4a (e coi-r.J. c^. s) uualde 46'- *. t) industriis 46'- *; industrus 46**.

u) om. 4c'- 2. v) regebat 4a. w) Ua 46' cum L. H. Fr.; Gislemarus semper 4o; Ghylemarus 46'; 45
Gislemaris semper 4c'- *; Ghyslemaris semper ba. x) calidate 5a, corr. m. al. y) et 46. c*. 5o.

1) Cf. V. Leodegarii c. 14 (Mahillon, AA. SS. Saec. II, p. 69 1;. 2) nonnulli vero in

cxilio pervagati, a propriis facultatibus privati sunt L. H. Fr. 3) ad Martinum nuncius

dirigit L. H. Fr. Laudunum Clavatum est Laon. 4) De Reolo v. Flodoard., Hist. Rem. II, 10.
5) magis ac magis L. H. Fr. 6) insidias parare desimulat L. U. Fr. 50

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES. 171

patrem ab honore* propi'io subplantavit. Cui'^ sanctus Aucloenus'^ episcopus incre- ^H. Fr.
pabat sepius ac subinde, ut ad pacem vel^ patris indulgentiam remearet; qui audire
rennuit et in duritiam^ cordis ' permansit. Fuerunt igitur inter Pippino et praefato
Ghislcmarof discordie multae et bella civiliaS plurima. Nam ad castro Namuco''-* contra
hostem Pippini ducis' Ghislemaris consurgens, fraudulenter falso iuramento dato, quam
plures eorum nobiUs'' viris occidit. Inde vero reversus, ob subplantationem^ patris
vel alia malitia' non modica'", quam fallaciter perpetraverat, a Deo percussus prae-
dictus Ghislemaris, ut dignus erat, iniquissimum fudit spiritum. Illoque mortuo, pater
eius Warato" honorem pristinum maiorum*' domatus sui recepit. Eo tempore beatus (99)
Audoenus"* episcopus plenus * virtutibus migravit ad DominumP.

(5). In illo^ itidem tempore Warato praefatus'' maiorum'^ domus obiit. Erat- ib c. 48.
que ei matrona nobilis*^ et strenua* nomine Ansfledis*', cuiusque ^ gener ' nomine Ber-
chariusS honorem maiorum'' domatus palatii suscepit'. Eratque statura parvus**,
intellecto modicus'', levis ' atque citatus, Francorum amicitia atque consiHa sepe
contempnens. Haec indignantes Franci Audoramnus"", Reolus et alii multi, relin-
quentes Bercharium", ad" Pippinum per obsides coniungunt'', amicitias copulant,
super Bercharium vel reliqua parte Francorum concitant^. Fippinus, commoto exercito (100)
hostile, ab Auster*! consurgens, contra Theudericum regem et Bercharium properans"" ad
bellum. Coniuncti in oppido Virmandense*, in loco qui dicitur Textricio' bellum
I mutuo" gesserunt"*. Praevalente Pippino cum Austrasiis^', Theudericus^* rex cum Ber-
chario fugam iniit; Pippinus victor extitit, persecutusque " eos, ea regionev subiugavit^.
Sequente tempore idem Bercharius^ ab adolatoribus'' falsis amicis interfectus est, in-
stigante Ansflede matrona'^, socrui'' sua^'. Post haec autem Pippinus Theuderico'^ regeS
accipiens cum thesauris et domum palatii omnia peragens, in Auster remeavit.
Eratque ei uxor nobilis et prudentissima "> nomine'' Plectrudis ; genuitque' ex e a filios
duos, nomen'' senioris' Drocus, nomen vero iunioris Grimoaldus.

Capp. 4. 5. 4o. ii- 2- 2*. c'- \ ba.

Cap. 4, a) honore 5o, corr. b) qui 4a. c) Audoinu.s, ut infra, ic^. ba eiim L. H. Fr.

(]) pacem patris ::: {ras. vel ?) iudulg. pr. m. scr. 4«. e) duricia 4c'- ^. f) ita 4ii- ^. g) multa

add. 4c'- *. h) Namago 4i'. c'-^; Manu:co, ras. c ba. i) duces 4c^-'^. k) nobiles vires 5o.

1) mal:::: 4o; malatia 5a. m) modico 5a, corr. m. al. n) sic h. l. 4/^'- '^. c^. o) maiorem 4o.

p) xpm 4a; Dominum L. E. Fr.

Cap. 6. aj illo ::::::: itidem, ras. id ip.sum (?) 5a; itidem om. 4o. b) pracfatum 4b. c) maior

:::mas 5o. d) nobiles 5a. e) Ansfredis 4c' ^; Ausfledis 5o; Anseflidis L. H. Fr. f) cuius: 4a.
, g) Bercarius 4o; Bertharius 5o; Bercharium L. H. Fr. h) maiorem 4o; maior:, ras. e 5«. i) susci-

pit 46'- *. k) modicos 5a. 1) letus 4i^' *'. m) Auderamnus, Eculus 4^'. ''. c'. ^. n) JJorcliario

4^1.2 ci-i; infra Borth. 5a. o) ad — concitant sec. m. in lilura scr. ba. p) dirigunt 4«. q) ab

Aostrasiifl L. H. Fr. r) properat e corr. sec. m. Aa. s) Virinandisse 4i. c^ ; Virmandissae 4c' ; Vir-

mandinsi 5a. i) Textritio 4i'- ^. c'. u) mutuum 4t'- ^. u*) grcsserunt 5a. v) Austrasius 4i'- '^.
I w) Theudericum 5a. x) persecutosque 6a. y) sibi add. 4a (y, m. al. superscr. ba. z) sub-

inngavit 5a, corr. a) Bertcharius 4//'- ^. b) olatoribu.s 4a. c) matrone 5a, corr. d) 'Ua 4o. 5«;

socru 44; socra 4c'- '. e) suao ba. f) Tlumdericus 4A'- *; Thcudericu 44^*. g) r. a. om. 4i'.

h) owi. 46. c'- *; nomen 5o. i) quo om. 46. c'- k) nom:::: pr. m., noin sec. m.; infra noiii :,

ra$. i (?) 4a. \) scniori 5a.

i 1) Cf. Marc. 10, 5. 2) Namur. 3) iniurias L. //. Fr. 4) RotomageiiHis add.

L. i/. Fr. r») plcnus dierum ac virtutibus preciaru» //, //. Fr. 6) nobilis ac ingcnioHa

L. //. Fr. 7) Frat maritun Adaltrudis, filine Warattonis et AnsflediH; cf. chnrtam Childc-

berthi III, DD. I, p. 62; Gesta abb. Fontan. ed. Lmvenfcld p. 2('> ; /ircynif/, 'Jahrbiirher' p. 2.
8) Btatura puBilliim, Bapicntia ignobilem, coiiHilio inutilc /,. //. Fr. 9) /fr ea dissmsione auctor

i L. //. Fr. multo brevius eijil: Franci, infjuit, in inviccni divi.si. 10) HapientiHHJma /,. //. /'V.

22*

172 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES.

L H Fr (^)' Mortuus est* autem Thcudericus'' rex; regnavit autem' ann. 17'. Chlodovecho*,

'•*^- tilio^ eius parvulo, elegerunt in regnum. Non post multos enim annos praedictus

rex Chlodoveus "^ egroUins mortuus est; regnavit ailtem ann. 4. Childebertus, frater eius, in
iw. c. 48. regnum resedit. Drocus vero a Pippino g-enitore suos eruclitus, ducatum Campaninse''
ib. c. 4!i. accepit. Grimoaldus iunior cum Childeberto rege maior domus palatii super Fr.ancos 5

electus est; fuitque vir mitissimus, omni bonitate et mansuetudine repletus, largus in

(102) elemosinis et in orationibus promptus-. Pippinus contra Radbodem' ducera gentilem
Frigionum"* gentis adversus alterutrum bellum intulerunt castro Duristate^, illinc belli-
gerantes' invicem. Pippinus"' victor extitit; fugatoque Radbode duce cum Frigiones"
qui evaserant, idem Pippinus cum multa spolia" et praeda reversus est. Post haec'* lo
Drocus, filiusP Pippinoi, a ■" valida febre correptus, mortuus est et sepultus est* in basi-
Hca beati Arnulfi confessoris' Mettis urbe scpultus" est. Grimoaldus quoque ex quadam

(103) concubina^ genuit filium nomine" Theudoaldo^. Igitur praefatus Pippinus aliam duxit
uxorem nobilem et eligantem nomine Chalpaida 5 • ^^ ex qua genuit filium; vocavitque
nomen eius lingue proprietate^ Carlo, crevitque puer^, eligans atque egregius effectus' est. i5

(104) /'jY Mortuus est autem* his diebus Childebertus rex et sepultus Cauciaeco'' in
Ib. c. 50. . . '^ . . ^

basilica sancti Stephani*^ martyris; regnavit autem ann. 16.' Dagobertus '', filius eius, sedera

regni patris^ sui accepit. Igitur Grimoaldus* filiam Radbodi'^ ducemS Frigionum *

Capp. 6. 7. 4«. /,'• 2- 2". c'- i. ba.

Cap. 6. a) ovt. 46. b) ita 46 cum L. II. Fr.; Theod. 4«. c) oin. in ; regfnavitque 20

L. n. Fr. d) Chlodoveco 4a; Cldodoveum 46^*. c^; Chlodoveo 4c' ; Chlodoveus /.. II. Fr.

e) filius — parvulu.s 46'- '^; filium — parvulum 4c^. f) Chlodoveo 46'- 2 ; Chlodoveos bo. g) ita 4a;
om. codd. rell. h) Campaiieuse 46'- ^. i) ita 46'- ^ cum L. H. Fr,; Katbod. semper ia. ba;

Radbodo 4c' fsemperj ; Rabbodo 4c- (semper). k) Frigione 5a, corr.; gentes 46'-'-. 1) illinc

bellinc belligerantes 46'- ^; in add. ba. m) cnm multa add., sed del. ba. n) Frisionis, ut infra, 46'- *. 25
0) expolia 46'- *. c'- ^. ba. p) filios ba. q) Pipino 46'-; Pipini 4c2. r) evaleda ba. s) ita ia;
est om. 46'-. c'- ^. ba. t) confemcttis u. ba. u) ifa 4a; est om. 46''-; s. est om. 4c'- ^. 5«.

v) concubinam ba. w) nomen 46'. c'- ^. ba. x) ita ba cum L. H. Fr.; Teudoald. 4a; Theod., ut
infra, 46'-. c'-^. y) sec. m. corr. Alpheida ba; Chalpiada 56 (e corr.J. c. z) proprietatem 46'-^. t'-'-;
propri::::: 5o. a) effectum 46'-^. 30

Cap. 7. a) om. ba. b) ita 4c'- ^ cum L. H. Fr.; Caucieco 4a. 6'. c) Stefani 4c'. 5«.
d) Dagobertos 5a; Daygobertus L. H. Fr. e) patri 5a, corr. m. al. f) ita 46'-. r'; Ratbodo 4a;
Radbodo corr. Ratb. 5a; Radbodis L. H. Fr. g) duce Frigia 46'--. 5a; duci Frigie 4c'- -.

1) 19. L. H. Fr. Duos quos Theuderico III. deiraxit regni annos continuator Chlodoveo
filio bene aitribuit , cui in L. H. Fr. 2 tanium anni daii sunt. Re vera ille a. 675 — 691, hic 3^
a. 691—695. regnavit; cf. 'Forsch. 2. Deutsch. Gesch.' XXII, p. 488. 2) Cf. L. H. Fr.

c. 50; Eratque ipse Grimoaldus maiorum domus pius, modestus, mansuetus et iustus. 3) Wyk-
te- Duerstede. Annus non constat ; de a. 689. cogitavit Rettberg, 'Kirchengesch.' II, p. 503. 518.
4) Sub idem fere tempus L. H. Fr. 5) Habensque Pippinus — — filium ex alia uxore

nomine Carlo codd. A\. B Libri H. Fr., at codd. A 3 inter nomine et Carlo inserunt Calpiade, 40
quod e Fredegario ipso insertum est, quem codice quodam B usuni esse supra dixi. In iisdem
codd. A 3 capp. \0 (a p. ll^, l. lOj — 24. Fredegarii continuati e codice quodam 5 exscripta
Libro H. Fr. addita aunt, quin etiam lectio Calpiade cum codd, bb.c optime convenit. 6) Cf.

Lnc. 1, 80. 2, 40. 7) annis 17. L. II. Fr., cui h. l. maior fides habenda est. Si e.nim

Childeber/us III, cuius 5. annus = 699. p, Chr. erat (cf, 'Forsch. z. Deutseh. Gesch.' XXII, 45
p. 489J, 17 annos regnaverit, eius exiremus annus 711. p. Chr. fuerit. Dagobertu^ autem, cuius
quarto anno, indictione 13. exeunte, = a. 715. p. Chr. Lucerius presbyter clausulam codici 1
adiecit (cf. supra p. \QJ, annos 5 ab a. 712 — 716. regnavit. Ei Chilpencus II. a. 1\1. suc-
cessit, cuius 4. anno laJterculns conditus est , quem a. 720. scriptum esse, 'N, Archiv' X, p. 94,
probavi, 8) Theudesindam add, L, H. Fr. 9) ducis geutilis L. II. Fr. 50

CHItONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES. 173

duxit uxorera. Egrotante quoque Pippino lobvilla*»-! super Mosam'' fluvium, cum ad c. 50/
eum visitandum idem Gi*imoaldus venisset, cum<= ad orationem in basilica sancti Lande-
berti** martyris * processisset", a crudelissimo viro impio Rantgario nominef interfectus
est. Post haec TheudoaldoS, filio eius parvulo^*, in loco ipsius cum praedicto rege
Dagoberto'' maiorum domato' palatii accepit*.

(8). Insecuto* quoque tempore idem Pippinus dux egrotans^-s mortuus est; rexit- ib.c.51.
que'' populum Francorum aun.^ 27 S^. Reliquit^ suprestitemf Carlos filio suo. Post
obitum quoque eius Plectrudis matrona praefata suo consilio atque regimiue cuncta
sese'" agebat'. Demum* Franci mutuo • in sedicionem'' versi, cousilio inutile
accepto^, commisso acie in Cocia' silva, contra Theudoaldum "• et leudis Pippino"
quondam atque Grimoaldo inierunt certamen; corruitque ibi non modicus exercitus.
Theudoaldus itaque a sodalibus suis per fugam lapsus evasit. Magna et valida turbatio
3t persecutio extitit apud gentem Francorum. Eodem" tempore tunc elegerunt inP (105)
honorem maioruml domatum quodam"" Franco nomine Ragamfredo^; commotoque exer-
citu hostile, usque Mosam fluvium properant, cuncta vastantes. Cum Radbode ' duce
Foedusi" inicrunt. His diebus Carlus dux a praefata femine" Plectrude sub custodia
detentus, Dei auxilio liberatus estJ^.

(9). Itidem* tempore Dagobertus'' rex obiit; regnavit itaque an. 5.*^ Frauci vero > /
Dhilpericum quendam"* regem cons tituunf- '^. Iterato'* quidem tempore, commoto
;xercito, contra memoratum*^ Carlum dirigunt; ex alia parte idem cum hoste Frigionum
i'enturo RadbodeS duce invitant. Contra quem praedictus vir Carlus cum exercitu suo
jonsurgens, certamen invicem inierunt'', sed non modicum*'* ibi ' perpessus est
lamnum de viris strenuis '^ atque nobilibus; cernensque lesum exercitum, terga vertit.

Capp. 7—9. 4a. 6'- ^- 2*. c'- 2. 5a.

Cap. 7. a) lobuuilla 5a. b) Mosa 4c'- ^. c) et e corr. sec. m. 4a. d) Lanberti 46';
Lamborti 4b-. e) processit 5a. f) nomen 46'- '•*. c'- ^. g) Teudoaldo filio eius (?) ^>r. m., Teudoald''
ili'-' ei' sec. vi. 4a. h) Daigoberto 46'- '-. c' fe corr). i) m. domus (?) 4a; maiorem domatu 4c'- ^.

Cap. 8. a) ovi. 4a. b) rcxit quoque 46'-'-. c) : anus, ras. m 5a. d) 16 S 4«; 27 46. ba;
n q 4c'; 28 4c2; 27 et dimidio L. II. Fr. e) que add. 46'-'^. c'- ^. f) ita 46'- 2; superstite e corr.
tec. m. ba. g) Carol. jdfrumque 46'-^. h) esse 46'--. c'-^. i) mutue 4c'-''. k) scdicionc 46'- ■'.
) ita 4c'-2 cum L. H. Fr.; Coctia 4«; Gozia 4i' '^; Coacia 5a, . mj ita 46', ut infra; Tlicudoaldo 5a.
1) Pippini e corr. 4a; Pipini 4c2. o) Eo 5a, corr. m. al. p) superscr. ba. q) ita 46'. c' ;

naiorem 4«. 6-. c*; domatu 46'. c'; domato 5a; principatum maiorum L. II. Fr. r) quandam 5a,

•orr. m. al. s) ita -tc'- 2. 5« cum L. II. Fr.; Rjiganfr. rell. t) Radbodo 46'- ^; Rad:bodo,

•09. e ? 5a. u) ita ia.

Cap. 9. &) iditem 46'- ^; ididcm 4c' '^; itidem e corr. sec. vi. ba. b) Daygobertus 46'- 2.
;) afi. .1. 4a. d) reg<;dam rcgem pr. m. corr. qucdam r. 46'; qucdam r. 46^; qu^dam r. 4c';

[. om. 4c^. e) constitucrunt '16. c'- '^. 5a (ubi i ex u corr.J. f) memorato Carlo 46'- ^. c'-'^; inemo-
atum Carlo 5«. g) ila ba cum L. II. Fr.; Ratbodo 4a; Radbodo 46'- '^. h) inif 5a, corr. m. al.
) ibidcm 46'- ^. c'- ^ 5a.

1) Jupille. 2) Leudico add. L. H. Fr. 3) Cf. Breysirj, 'JahrbUcher' p. 4. 4) Theu-
loaldum vero, iubentc avo, in aula regis honorem patris eedcm sublime instituunt L. II. Fr.
)) Eo tempore L. II. Fr. 6) febrc valida correptus L. II. Fr. 7) cuncta guberuabat

lab discreto regiinine L. 11. Fr. 8) In illis dicbus — — Franci dcnuo L. U. Fr.

)) inHiigante diabulo L. 11. Fr. 10) amicicias fcriunt L. 11. Fr. 11) vix cvaBJt L. 11. Fr.

12) Franci nimiruin Daniclem quondain clericuiii, cesarie capiti» crescente, eum in regnuiii
itabiliiint atque Chilpericuin nuncupant /.. //. Fr. Lociim inde a Danielein textui Frcdef/anmio
JJuchesne primua inseruil, unde in omnen edilionen Iransiil. !.'{) Ko nenqie temporc />. //. Fr.
14) ibique maximuin diHpendium — — perpCHHUH e.st /.. //. Fr. 1 f); de «odalibuH huIh

L. 11. Fr.

174 CHROXICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES.

|. j, "^' Chilpericus post haec vel' Raganfredus, adunata hostile plebe, Arduenuain* silvam
transeunt, ab alia parte prestolante Radbodo'' duce cum exercitu suo; actenus^ ad Colo-
niam urbem super Renum fluvium pervenerunt, regiones illas pariter vastantes. Munera
multa etthesauros a*^ praefata Plectrude acceptum^, reversus est; sed in via in loco qui*
dicitur Amblava ab exercitu Carlo grande'^' perpessus est dispendium. 5

ib. c. 53. (10). Succedente^ tempore Carlus, commoto exercito, contra Chilpericum et* Ragam-

fredo^ direxit. Bellum inierunt die dominica in quadraginsimo'', 12. Kl. Aprl. in loco
nuncupante •= Vinceco ^ in pago Camaracense ^ ; nimia ^ cede invicem conlesi sunt. Chilpe-
ricus vel» Ragamfredus devicti, iu fugam lapsi, terga verte ntes, evaserunt; quosCarlusS
(107) persecutus, usque Parisius civitate'' properavit. Deinde' Colonia urbe reversus, 10
ipsam civitatem coepit. Reserata praefata Plectrude thesanros'* patris sui reddidit et
cuncta suo' dominio restituit; regem sibi constituit nomine'" Chlothario. Chilpericus ita-
que et Ragamfredus" legationem ad Eodoncm" dirigunt, eius auxilitim postulantes rogant,
regnum et niunera ti'adunt. IlleP quoque, hostei Vasconorum commota'", ad eos
veniens, pariter adversus Carlum perrexerunt. At ille constanter* intrepidus eis occur- i5
rere properat'. Eudo" temtus, quod resistere non valeret^, aufugit^'. Carlus insecutus
eum usque Parisius'', Sequanai' fluvio transito, usque Aurilianinse urbe peraccessit,
et vix evadens, terminos'' regionis sue penetravit^; Chilperico rege secum cum thesauris
sublatis'' evexits. Chlothaiius itaque rex defunctus discessif. Carlus per missos
suos ab Eudone** duce idemque* praedicto Chilperico '^ rege recepit'. Veniensque 8 20
urbe Noviomo'', post non multum tempus cui-sum vite et* regnum ammisit'' et mortuus
est; regnavitque ann. 6'. Quo raortuo, Theuderico"" rege statuerunt in sedem regni, qui"
nunc * locum solii regalis obtenit", ann. vitae simul prestolatis P- ^.
724. (11)- His ita evulsis, Carlus princeps insecutus idem^ Ragamfredo, Andegavis

Capp. 9—11. ia. 61- ^- 2*. c^- K ba. XS

Cap. 9. a) ita ib^. ba; Aruennam 4a; Ardennam ii"^. c' ; Ardennem 4c^; Ardinna L. H. Fr.

b) ita 46'-. ba. c) cum 4o. d) ita 4a; acceptus 46'-; acceptos 4c'-2; accepta 5o; accepto
L. H. Fr. e) qug 4a. f) grandem 4c'- -.

Cap. 10. a) Ragaufredum 4o; Raganfredo 46'-; Ragamfredum 4ci. b) ita ba cum L. H. Fr.;
quadr 4a; quadragesima 46'; quadragessima 46-; quadragsma 4c^. c) noncupaute ba. d) ita 30

4a. 6'- 2. c'- ^; Vinciato m. al. corr. Vinciaco 5a; Vinciaco Ij. H. Fr. e) Camarcinse m. al. corr. Cama-
racinse 00. f) nia ba, rn. al. corr. g) m. al. superscr. ba. h) civitate ba. i) o D. 5x incipit.
k) thesauris 46'-. c'-^. \) sui 46'-. m) ita 4a; nomen rell.: ilem infra. n) ita 4c; Eaganfir. reU.
o) ad Eodem 4c' ; ab Eodem 4c-. p) illi 4c'- *. q) hostem 46'- ^. c'- -. 5a. r) ita 4a; commu-

tant 46'-. c'- '^; commoto 5a. s) conster 5a. t) properaut 5o. u) ludo 46'; Udo corr. ludo 46*; 35
Eodo 4c* (corr.J. ba. v) valere 46''^; valerit 5a. w) autfugit 46'- *. x) Parius 46'-*.

y) Seguena 4c'- *. z) terminus 46'- ^. a) petravit 5o. b) sublatus 46'--; sublatum 4c'- '.

c) decessit 5o. d) Eodone 5a. e) eras. 4a. f) Hilperico 4a; r. (rege 5o) Ch. 4c'- ^. g) que
om. 4c'- 2. h) Novione 46'- -. €■*; Novihomo 4c'. i) et r. om. 4a. k) sic 4o. 1) XVI,
delet. X 4a; rex 5o, corr. m. al.; 5 S accuratius L. H. Fr. A; 5 L. H. Fr. B. m) sic 46'- *. c'- *. 40
n) que 5a. 0) obtinet 46. c'-*; obtenuit 5o. p) prestolatiir 4o.

Cap. 11. a) isdem 46'- ^.

1) cum Ragamfredo L. H. Fr. 2) Inde Breysig, De continuato Fredegarii chron. p. 9,
coniecit, haec Coloniae scripta esse; cf. 'N. Archiv' VII, 21. 498. 3) maximum L. H. Fr.

4) Eo idem tempore L. H. Fr. 5) vel L. H. Fr. 6) ultra Ligerem secessit L. H. Fr. 45

7) Haec ita contracta sunt, ut intellegi vix possint, quare locum L. H. Fr. adscripsi: Carlusque
anno insecuto legationem ad Eudonem dirigens [amicitias]que [cum] eo [faciens]. IUe vero
Chilperico rege [cum multis muneribus] reddit. Quae uneinis inclusi Duchesne primus textui
Fredegariano insernit. 8) qui nunc anno sexto in regno subsistit L. H. Fr. A; qui usque

nunc in regno subsistit L. H. FV. B. In his verbis liber desinil. 9) Unde patet, haee Theu- &o
derico IV. vivo (7 c. 737) scripta esse; cf. 'N. Archiv' VII, p. 497.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCIIOLASTICI CONTINUATIONES. 175

civitatem obsedit; vastata eadera rcgionem^, cum plurima spolia remeavit. Per idem (108)
tempus, rebellantibus Saxonis'', eis Carlus princeps veniens praeoccupavit ac debellavit
victorque revertetur.

(12). Succiduis^* diebus, voluto^ anni^ circulo, coacto'' agmine multitudinc, Renum 725.
fluvium transiit Alamannosque" et Suavos lustrat, usque Danubium peraccessit, illoque
transmeato, fines Baguarinsis f' occupavit. Subacta regione illa, tbesauris multis cum
matrona quandam? nomine Beletrude''- ' et nepta* sua Sunnichilde •'• ^ regreditur,

(13). per idem tempus Eodone** duce a iure foederis recedente. Quo conperto 731.
per internuntios, Carlus princeps, commoto exercito, Liger fluvium transiens'', ipso
iuce Eodone fugato, praeda multa sublata, bis eo anno ab his hostibus populata,
iterum remeatur ad propria. Eodo*^ namque dux cernens se superatum atque derisum,
^entem perfidam"^ Saracinorum <= ad auxilium contra Carlum principem et gentem Fran-
corum excitavit. Egressique cum rege suo Abdiramaf nomine, Geronnas transeunt,
Burdigalensem •> urbem pervenerunt; ecclesiis igne concrematis', populis consuraptis,
asque Pectavis profecti sunt; basilica'* sancti Hilarii ' igne concreraata, quod dici dolor
Bsf", ad doraura beatissimi Martini evertendam destinant"- ^. Contra quos Carlus prin-
seps audacter aciem" instruit, super eosque belligerator inruit. Christo auxiliante'', ten-
toria eorum subvertit, ad proelium stragera conterendara accurrit, interfectoque rege
jorum Abdirama, prostravit, exercitum proterensi, dimicavif atque devicit; sicque
dctor de hostibus triumphavit*. 732.

(14). Praecedente* alioquin anno sequente, egregius bellator Carlus princeps 733.
•egionera Burgundie sagaciter penetravit, fines regni illius leudibus suis probatissimis*',
nris industriis*^ ad resistendas gentes rebellcs'' et infideles statuit, pace patrata", Lug-
3ono Gallia suis fidelibus tradidit^. Firmata foedera*" iudiciaria, reversus est victor
Sducialiter agens.

(15). In ilHs quippe diebus Eodo dux mortuus est. Haec audiens praefatus prin- 735.
:eps Carlus, inito consilio procerum suorura, denuo*» Ligere fluvio transiit, usque
jreronnam'' vel urbera Burdigalensera vel castro Blavia» veniens, occupavit illaraque

Cwpp. 11 — 15. 4a. t'- 2. 2*. ci- 2. ba.

Cap. 11. a) 8ic 4a. 5a. b) Saxones 4ci- ^.

Cap. 12. a) Sicc. 5a, corr. b) evohito 4c'- ^. ba. c) anno 4a, corr. m. al. d) coacta

ig^mina (?) jw. m. 4a. e) Alamannusque 4i'- 2. ba. fj Baioarenses 4ci- '^. g) qnondam 4a;

juanda 46'- ^. h) Biietruda 46"- ^; Billetrude 4c'- ^. i) nepte 5a. k) Sunnechilda 46'- ^; Suni-

:hilde ic^-^; Sonechilde egred. 5a.

Cap. 13. a) Eudone, tU ivfra, 4ft. c'-2; infra Eodono 4a. b) transiit e corr. sec. m. 4a.
;) Eode 46'- *. d) perfida 4/^'; perfidem 4c'. 5«. e) Saracen. seviper 4&'-2; Sarracen. et Sara-

:en. 4c'' *; Sarracin. semper ba. i) Abdiraffl 4«; Adarima 46'- ^; Adirama semper 4c'- ^. g) sic 4a,
il $aepe; Garonna 46'-^. c'; Garonnam ^c^. h) Burdigalennci 5o, corr. i) concremantes 46'' '-'.

<) basilicam 46'- ^. 5o. Ij Ileiarii 4c' ; ITylarii 4c'^. ni) dolorem 5a, corr. n) dist. 4i'- '^. c'. 5«.
)) aciam 4i'- *. ]>) auxiante 5a, corr. m. al. q) prosternons 4c'- *. r) dem. 46'. c'. 5a,

Cap. 14. a) procodentc 4c'-*; praecidonte ba. b) pro beatissimis viris 4c'- *. 5a. c) in-

lufltris 5o, rj)rr. m. al. dj rcbeliis et infidelis W'^; rebellas 4c'-2; infide corr. iiifidelis 5o.

;) petrata 6a, corr. m. al. t) sec. m. in marg. add. 5a.

Cap, 15. a) duo 5«, sec. m. corr. b) ila 4a; Garonnam rell.

1) /idetrudem uxorem Grimoaldi ducin /iaioariorumy viduam Tlteodoaldi fralris eiua fuisse,
'jerisimile ett; cf. /iretjsig, 'JahrOUcher' p. b?>. 2) Uxor vel potiua concubina Carli facta rst ;

'.f. lireysig l. l. p. 54. 3) V. Isid. /'ae. CAnonyme de Cordue' ed. Tuilhan, /'aris. IhHf», p. 'i\)):
\bdirraman — — Eudonom ducem inBerjuendo, dum Turoncnsom cccloHiam itiilutia diriic'i\do
Bt cccleKiaM ustulando dcpracdarc dcHidcrat. 4) Cf. /sid. /'ac L. L f)) /)e huc loco

w. Waitz, 'VG.' 11/', p. 17. G) lUaye.

176 CHRONICARUM QUAE DICUXTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES.

regionem coepit hac subiugavit cum urbibus ac* suburbana castrorum. Victor cum
pace remeavit, opitulante Christo rege'* regum' et domiuo'^ dominorum. Amen*'.

(16). Curricula annorum actenus repperiuntur : Ab Adam vel* initio saeculi''
usque dikivio ann. 2242; a diluvio usque ad Abraham ann. 942*^; ab Abraham usque
ad Moysen ann. 505*=; a*' Moysen usque ad Salomonem ann. 479; a" Salomono usque :.
ad^ reediticationems templi temporibus Darii regis Persarum ann. 512: a restaurationem
templi usque ad** adventum ' domini nostri lesu Christi' ann. 548''. Certe ab initio
mundi usque ad passionem domini nosti*i lesu Christi sunt anni'' 5228 et a passione
Domini usque ' isto anno praesente, qui™ est in cyclo Victorii ann. 177." KL lan. die
73i;. dominicao, ann. 735 '; et ut istum miliariumP impleatur, restant ann. 63i-2. j^

734. (17). Itemque'»-', quod superius praetermissimus'', gentem dirissimam"^ maritimam

Frigionum** nimis^ crudeliter rebellantem, praefatus princeps audacter navale evectione
praeparat'^; certatim alto mare ingressus, navium copia adunata, Unistrachiae- ^ et
Austrachia insulas Frigionum peneti*avit'', super Bordine'-* fluvio castra ponens**. Bubo-
nera' gentilem'" ducem illorum fraodolentum " consiliarium interfecit ", exercitum Fri- is
gionum prostravit, fana eorum idolatria contrivit atque conbussitP igne; cum magna
spolia et praeda victorT reversus est in regnum Francorum.

7S6. (18)- Idcirco^ sagacissimus vir Carhis'' dux, commoto exercitu, partibus Bur-

gundie'^ dirigit, Lugdunum Gallie urbem"^, maiores natu atque praefectus eiusdem

Capp. 15—18. 4a. i«- '- ^*. c»- 2. ba. '^^

Cap. 15. a) hac saepe 46i- 2. c'. ba; (snis deiet.) ac 4c'^. b) regem 4c'- *. 5a. c) rcgnum

46'-. ba fcorr.J. d) dSs 46^; dominum 4c'- -. e) om. ba.

Cap. 16. a) ab pro vel 4a; initiom 46'--. b) seculi:, ras. s ba. c) 942 — 505. sec. m. in

marg. snppl. ba. d) a:, ras. una liltera ba. e) ad 46'-; Salomonem 4c-; Soloffi 5a. f) ovi. 5o.

g) (a)edificationem 46'-*. h) om. ba. i) sunt add. 46'--. kj 548 — anni om. 46. 1) in 25

add. 4c2, m. al. superscr. ba. m) q; 5a. n) 277. 4^. o) dominico 4c'- -. p) miliaram 4a.

q) Ua scripsi; DCLXV, ras. DC 4o; LXVI 46'- ^; LXV 4r' 2; LXLIII 5a. 6; CXIH 5c. x>- 2; CCLXV 5/.
Cap. 17. a) non intermittunl C4a. bj. ba; littera maior versum ducit 4c'- -, ubi que deesi.

b) sic 4o. c) darissimam bc. d) Frigione 5o, corr. e) nimi 5a, m. al. corr. f) pro-
perat 5a. g) x unystrachia 4a; Anistrachia ba. h) penetrabit 46'- * j) Burdine 5o. »0
k) pones 4a, corr. m. al. 1) Bobonem corr. Poponem 5a. m) gentile 5a. n) ita 46'- ^; frau-
dulente consilio 4o; fraudulentum c. Ac^-; fraudolentum c. 5a. o) interficit 46'- '^. p) conbusit
46'- 2. oo; combusit 4c'. q) om. Aa.

Cap. 18. a) Idcirco versu ineunte 4a; no7i intermitlunt 46. c'- -. ba. b) Callus 5o, corr. m. al.

c) Purgundiae 46'- *, d) urbe m. pr. m., nrbem et m. sec. m. 4o; maioris 5o. 35

1) Corrige ad passioncm DomJni. Haec ab interpolatore , qui aniws a Christo nato
duxit, immutata esse, probavi 'N. Archic' VII, p. 497. Idem infra incarnationis annos 735.
inseruit, at de a. 736. agitur. 2) Quaeritur, quot anni restent, 'ut istud VI. miUenarium im-

pleatur'. Continuator primus a. 177. cycli Victoriani renovati = a. 5937. a mundo condito
scripsit. Restant igitur a. 63, quos quin in textum admitterem, non dubitavi, praesertim cum 40
numerus LX quarto, III quinto librorum genere admodum confirmetur. Cave, de anno mille-
nario a Christo vcUo agi credas. Tunc enim 265 anni restarent, quos solus 5/ praebet, cui
fides nuila habenda est. Supputationem huic simillimam codex Bernensis nr. 611, a. 121. scriptus,
continet; cf. *iV. Archiv' IX, p. 135. 3) Haec a. 734. gesta esse, probavit Breysig, De con-

tinuato Fredeg. Scholastici chronico p. 16. et 21. Cf. 'Jahrbiicher' p. 73. 4) Corrige Wistrachia. 45
Mcndum, eum codices inter se concordent, Mlere nolui. 5) Eius meminit Willibaldus in

V. Bonifat. c. 8 (Jaffe, Mon. Mog. p. 464^; iam quidem secns ripam fluminis quod dicitur
Bordne, quod est in coufinibus eorum, qui rustica dicuntur lingua Ostar et Westeraeche.
Bordaa fl. commemoratur a Fortunato, Carm. VII, 1, 51.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES. 177

provintic sua» dicione rei publice''' subiugavit<=, usque Marsiliensem ^ urbem vel Arlatum®
suis iudicibus - constituit, cum maguis thesauris et muneribus in Francorum'' regnum
remeavit, in sedem principatus sui.

(19). Itemquc^ rebellantibus Saxonis^* paganissimos*', qui<= ultra Renum fluvium 738.
consistunt'', strenuus"^ vir Carlus, hoste^ commoto Francorum, in loco ubi Lippia''
fluviuss Renum amnem ingreditur-* sagace'' intentione transmeavit, niaxima ex' parte
regione illa dirissima'' cede vastavit', gentemque illam sevissimam ex parte tributaria""
csse praecepit atque quam plures" hospitibus^-^ ab eis accepitP; sicque, oppitulantd
Domino, victor remeavit ad propria.

(20). Denuo rebellante gente valida Ismahelitarum^, quos modo Sarracinos'' cor- 737.
fupto vocabulo*= nuncupant, inrumpentesque Rodanum fluvium, insidiantibus infideles ''
liorainibus sub dolo et fraude, Mauronto^* quidem cum sociis^ suis, AvennionemS urbem
inunitissimam ac'' raontuosam' ipsi Sarracini, collecto hostile'' agmine, ingrediuntur;
iliisque rebellantibus, ea regione vastata. Ad contra vir egregius Carlus dux' germa-
lum'" suum, virum industrium Childebrando"- ' ducem cum reliquis ° ducibus et comi-
tibus illis partibus cum apparatu hostile dirigeti'. QuiqueP* praepropere ^i ad eandem
urbcm pervenientes, tentoria instruunt, undique ipsud"" oppidum et suburbana praeoccu-
pant, munitissimara civitatem obsedunt, aciem instruunt, donec insecutus vir bellige-
i'ator Carlus praedictam urbem adgreditur, muros ^ circumdat, castra ponit, obsidionem
:;oacervat. In modum Hiericho'-* cura strepitu hostium et sonitum" tubarum, cum
machinis et restium funibus^ super muros et edium moenia inruunt", urbem munitissi-
mam^ ingredientes succendunty, hostes inimicos suorum capiunt, interficientes truci-
iant^ atque prosternent^ et in sua dicione efficaciter rcstituunt*. Victor igitur atque bel-
lator insignes'' Carlus intrepidus Rodanum fluvium cum exercitu suo transiit, Gotorum*'
fines penetravit, usque Narbonensem "^ Galliam peraccessit, ipsam urbem celeberrimam •>

Capi). 18—20. 4«. lA- 2- 2*. ci- K ba.

Cap. 18. a) suae 4c'- ^. b) rei publice bis scr., sed corr. 4a. c) subiu:gavit, ras. n 5o.
i) Mass. 4ci- 2. 5a. e) Arel. 4c'- ^. f^ r. Fr. 4a; Fr. regno 4c'. *. 5a.

Cap. 19. a) itaque 4a. a*) Saxones 4ci- 2. b) ita 4o. ci-^j paganissimis 4/;; gaganisimus
\)r. m. corr. paganisimis 5a. c) q; 5a. d) constituit 46'- ^. e) strenuos 46'- ^; strinuum 5a, corr.
') Libpa pr. m. corr. Lippa 4a. g) fluvios 5a. b) sagaci 4J'- 2. c'- ^. i) et 46'- 2. k) duris-
lima 46'- 2; rlirisima 5a; ccde om. libri praeler 4a. I) stravit 5«. 111) tributarius ib^-^; tribu-

;arios 4c'- ^ ; tributariis 5«. n) complures 4c'- ^ (cO superacr. ^c^). 0) obsides sujier h. m. rec. scr. 5«.
j) accipit pr. m. corr. accepit 4a. q) sic 4a.

Cap. 20. a) Ismael. 4a; Hismahelitarum 46'- ^; Smaholitarum 5a. b) Saracenus 4&'-2; la
7». al. suppl. 6a. c) vocabula iicupant 5a. d) infidelis 4i'- -. 5a. e) Mauront(o quida scc. m.

n litura scr.) 4a; Mauronte quidam 5a. fj suis s. 46'- *. c'- *. g) Avenionem 4J'- 2. b) liac
li'- 2. 5a; atquo 4c'- *. \) montiosam 5a, corr. k) hostili, ut infra 4i'- *. c'- ^. 1) et add. 4i'- ^.
mj germanus suum vir 4i'- ^. n^ Childeprando 4i'- 2. o) rcliquos 5«, m. al. corr. p) dirigit 4c'- ^
'c corr.J. ha. p*) quaequo 5a. q) propcre 4a; preponcre Ab^-'^. r) ii^sum 5«. s) iiiurus 4i'- *.
t) Hierico Ac^; Hieruclio ba. n) sonitu 4c'- '^. v) finibus 46'- ^. w) inruit 4«. x) n m. ol.

xupjA. 5o. y) succendit 4a; succedunt 4i'- *. 7.) trucidantes 4a. a) sic Aa. b) insignis 4c'- '^.
c) Goth. Ab.c'-'^; Go::thorum, ras. th 5a. d) Narbonaensam 4a. e) celeberrima 5a.

1) C/. Waitz, 'VG: Iin, p. 237. 2) C/. Waitz l. l. III-^, p. 18. 3) i. e. excrcitn.

i) 1'rope Wesel. 5) Hospitcs pro obsirlcs, nt in Iliat. Darctin Fr/i/ii dc uriginc Francorum;

c/. 'N. Archiv' VII, p. .01, -J. (}) MaurontuH in/ra dux dicitur. 7) CluLdebrandnm , (/ui in

liuri/undia /undoH possedit, ex palre hoIo /ratrem Karoli /uinsc cotdendit llrej/nii/, ',/alirbnclier
n. 7, n. 4; nt v. quac scripHit llahn, 'JahrbUchcr', p. (>. 8) (J/. lanuc G, 2(). itj Vide

u. 1'eucker, ' KriegHwesen in den Urzeiten' II, p. 4 7() — .007; lireyHiij l. l. p. 82.

88. R. Meroving. H. 23

178 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES.

atque metropolim" corum obsedit, super Adice ' fluvio munitionem in girum in modum
arietum instruxit^', regem Sarracinorum nomine'^ Atliima^ cum satellitibus suis ibidem"*
reclusit castraque metatus est undique. Haec audientes niaiores natu et principes""
Sarracinorumf, qui commorabanturS eo tempore in regionem'' Spaniarum', coadunato'*
exercito' hostium, cum alio rege Amormacha'"- ^ nomine adversus Oarlum viriliter armati 5
consurgunt, praeparantur ad proelium. Contra quos praefatus vir Carlus dux trium-
phator" occurrit", super fluvium ByrraP'* et valle Corbaria palatio occurriti. Illisque
mutuo confligentibus, Sari-acini"" devicti atque prostrati , cernentes regem eorum inter-
fectum, in fugam^ lapsi terga verterunt ' ; qui evaserant cupientes" navale evectionc
evadere, in stagnum^ maris natantes, namque sibimet mutuo conatu insiluunt^*'. Mox lo
Franci cura navibus et iaculis armaturiis"^ super eos insiluunt>', suff"ocantesque in aquis,
interimunt^ Sicque Franci triumphantes de hostibus, praeda magna et spolia capiunt;
capta multitudine captivorum, cum duce victore regionera^ Goticam'' depopulant. Urbes
famosissimas Nemausum <=• ^, Agatem hac Biterris^, funditus muros et moenia* destruens^,
igne subposito, concremavit; suburbana et castra illius regioness vastavit''. Devicto ib
adversariorum agmine, Christo in omnibus praesule et caput salutis victorie, salubriter
remeavit' in regionem suam, in terra"* Francorum, solium principatus sui.

(21). Denuo curriculo anni illius mense secundo^-^ praedictum germanum suum
cum pluribus'' ducibus atque comitibus, commoto exercitu, partibus Provintie diriget*^.
Avennionem urbem venientes, Carlus properans'^ peraccessit'' cunctamque regionem 20
usque litus maris magni sue dorainationi ^ restituit, fugato duce Mauronto inpenetrabilibus,
tutissirais rupibus, maritiraisS raunitionibus''. Praefatus princeps Carlus, cuncta* sibimet
adquisita'' regna, victor regressus est, nullo contra eura rebellante. Reversusque in
regione Francorura, egrotare coepit in villa Vermbria''' super Isra fluvium"'.

(ll^) (22)- Eo etenim tempore bis^ a Roma sede sancti Petri apostoli beatus papa 25

Gregoriuss claves''-' venerandi sepulchri'^ cum vincula^ sancti Petri et rauneribus

Capp. 20—22. 4a. L^- ■'- '-\ c»- 2. 5a.

Cap. 20. a) metropoli meorum ha. b) it R aec. m. ser., 4 Utteris rasis, 4a. c) nomen
46'- 2. c'. 5o. d) ibid:: eclusit 4a, sec. m. corr. e) princeps ba. f) nom add., sed del. 5a.

g) commorabatur ba. h) regione 46'- '^. c^. i) Ispanionim 4a; Hispanianim 5«. k) quoadu- 30

nato 46'-2. ci; condonato 5a. 1) exercitum bellum cum 45'' 2. m) ita 4a,- Amormagna nomen
4Z*'- 2. c'- 2; Amar nomen machina adversus 5a. n) triumphatur 4c'' ^. o) ita 4a. 5a; om. 46'- ^. c^. 2.
p) Birra 4i'-2 ci. 2. Berra 5a. q) ita 4a. 6. c'- ^; om. ba. r) Sarracina 5a, corr. s) fuga 5o.

t) vertunt 4i'- 2, u) capientes 46'- 2 y^ stagnus 461-2. w) insiliunt 4J. c'- ^. 5a. x) arma-

turos 461- 2. y) ita 4a. ba; insiliunt 46. c*- ^. z) iuteremunt 46'- 2. 5a. a) regione 5a. b) Gothi- 3.^
cam semper 4ci- ^. c) Remausum 46'- 2; Ne ausu 5a. d) hac in terris 5a. e) Carolus add. ^a(f).
f) destruentes 4cJ- -. g) regionis 46. ci- *. 5a. h) vastant 4ci- 2. i) remearunt 4ci- ^. k) terram 5a.

Caj). 21. a) secundum 5a. b) plurimis 46i. ci- ^. 5a. c) sic 4a,- dirigit rell. d) sic

4a. 5a; praeproperans 46'-2. ci-2. e) accessit 4a. f) dicioni 4o; dominatione 5a. g) maritimi 5o.
h) muuitionis 46'- 2. i) om. 4a. k) atque sita, ut hifra, 46. 1) ita Aa. ci- -; Verimbria 461-2; 40

Vermbrea 5a. m) Expl. liber X. add. bc; Expl. 1. X. partiuncula add. bc* ; uterque k. l. desinit.

Cap. 22. a) temporibus 46'- 2. b) clavis 46'- 2. c) sepulcri 4a (?). d) vinculo 461-2. ci- 2.

1) L'Aude. R. 2) i. e. Abderaman. Forte lussef ibn - Abderaman satrapes Narbonensis ;
cf. Breysig l. l. p. 82, n. 3. 3) Omar ibn-Chaled intellegitur . Machinas ex altera parte Amormacha
nominis auctor quinti generis Ubrorum satis insulse formavif. 4) Berre, quae ex monte Mont de 45
Corbiere dicto orituVj inter Narbonem et Leucatam fluit per vallem Corbariam. R. 5) Niines,
Agde, Beziers. 6) Cointius, Ann. eccl. tom. V, j). 14, verba illius mense interpolata esse opi-

natiis est, ila ut curriculo anni secundo primum scripta essent. At procul dubio menso emendan-
dum atque secundo pro adverbio accipiendum est, ita ut idem significet ac denuo. 7) Verberie
inter Compiegne et Senlis. R. 8) Vide V. Gregorii III, c. 14. ^) Cf. Cod. Carol. ep. 2 (Jaffe, 50

I

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES. 179

magnis et infinitis legationem , quod antea nuUis auditis aut visis " temporibus fuit,
memorato principi'' destinavit, eo pacto patrato, ut a partibus imperatoius'^ recederet et
Romano consulto • praefato principe'^ Carlo sanciret. Tpse itaque princeps mirifico
atque'^ magnifieo honore ipsara legationem recepit, munera'' praetiosa contuJit atque
cums magno'' praemio cum suis sodalibus missa', Grimone'' abbati Corbeinsis' mona-
sterio et Sigoberto"" recluso" basilicae" sancti Dionisii martyrisP, itemqueiRoma limina
sancti Petri et sancti Pauli destinavit •".

(23). Igitur memoratus princeps, consilio obtimatum suorum expetito, filiis^ suis

regna dividit. Idcirco primogenito suo'' Carlomanno*= nomine'' Auster, Suavia, que

nunc Alamannia*^ dicetur •", atque Toringia sublimavit; alteriuss vero secundo'' filio
iuniore Pippino' nomine Burgundiam ^*, Neuster' et Provintiam"" praemisit".

(24). Eo anno Pippinus^ dux, commoto exercito, cum avunculo suo Childebrando''
duce et multitudine primatum et agminum satellitum pluriraorum Burgundia''* dirigunt,
fines regionum praeoccupant. Interim, quod dici dolor et meror'^ est'', sollicitatur *
ruina, in sole* et luna et stellis nova signa apparuerunt, seu et paschales'^ ordo sacra- 740.
tissimus turbatus fuit ^. Carlus nimpe" princeps'' Parisius basilicam ' sancti Dionisii
martyris multa munera ditavit*, veniensque Cariciaco''- ^ villa palatii ' super Isra fluvium, 741.
valida febre correptus, obiit in pace, cuncta in giro regna adquisita. Rexit autem
utrasque"" regna an. XXV S", Transiit itaque 11 "•s. KI. Novb., sepultusque est Pari- oct. 22.
sius basilica sancti Dionisii martyrisP.

Capp. 22 — 24. 4a. &i- 2. 2*. c'- 2. 5«.

Cap. 22. a) visus 4ii- 2. c'. b) principe W-. ha. c) imperatoribus 4ci- * d) prin-

cipi 4c'- 2. e) mirificoque m. , m. al. superscr. ac ba. f) munera — destinavit om., ab Igitur

versus indint 4a. g) pr. m. superscr. ba. h) magna pmia ba. i) misso 4ci- ^. k) Gri-

moni 4J'- 2. 1) Corboensis 46'- 2. m) Sigiberto ba. n) reclauso 4i'- ^. o) baselice 4c' ;

basilica ^c*. p) martyr ba. q) idemque ba, corr.

Cap. 23. a) filius ba, corr. b) m. al. adcl. ba. c) Carolomanno 46'- 2. fl) {/a 4a,-

nomen rell.: item infra. e) Alamania 46'. c'. f) dicitur ba. g) alteram 4i'-2; alteri 4c'- 2.
h) om. 4a (y. 1} n. P. 4a. kj Burgundi(a)e 46'- 2. c'- 2. 1) Neus ba. m) Provinciam 4ci- 2. ba.
n) pfecit e corr. sec. m. ba.

Cap. 24. a) Pippino 46'- 2 (infra Pipin. /ere 46'^. b) Childeprando 46'- 2; Cliildebrande ba.
h') Burgundiam 4a (?). c) memor 46'- 2. d) ita 4a; om. rell. e) .sollicitat (solicitat 4c'. ba)

r. (minam ba) 46'- 2. c'- 2. 5a. f) pascales 4&'-2; pa.schalis 4ci- 2. g) ita 4a. ba. h) princes 4a.
i) basilica 46'- 2; baselica, ut infra, 4c'; basileca ba. k) Cariaco 4a; Caricieco 4i'-2j Carieco 4c'-2;
Cariciaco wi. al. corr. Carisiaco ba. 1) pallatii 4o, corr. m) utraque 4c2. ba. n) annis XXV,

om. S 46' (?). c'- 2. ba. 0) e corr. ba. p) desinunt codd. 5, exceplis libris bc. c* , qui supira

p. 178, l. 24, defecerunt, et be, qui e codice quodam 4 suppletus integrum texlum continet. Libro bf
haec clausula litteris uncialibus minio piclis addita est: Explicit liistoria reram gestaram Carli maioris
domus. Qui, bello Vinciaco habito, Ragemfredum victum fugavit. Et alia quam plurima fortiter et
utiliter ge.ssit.

Mon. Carol. p. 11): Coniuro te in Deum vivum et verum et ipsas sacratissimas claves con-
fessionis beati Petri, quas vobis ad rogurn direxsimus. V. Waitz, 'VG.' III'', p. 83. 1) con-
Hultus pro consulatus; c/. iitulum apud Le lilani nr. 24, a. 552: post consoltum. 2) Cf.

Luc. 21, 25; erunt signa in sole et luna et stcllis. Anno 741. nullam soL defectionem
paasuH est, sed a. 740, die 1. Apritis. Luna a. 740. his defecit, diebus scil. 18. Mart. et
10. Sejjtembr. 3) Anno 741, quo haec facla esse lireysig censuit , cyclis consenlientibus,

paschalis ordo nullo modo turbaius esse potuit, sed a. 740. id conliijit ; cf. 'N. Archiv' L\,
p. 138. 4) Clippiacum d. 17. Sepi. a. 741. ,S'. Dionysio dono dcdii; cf. I>H. I, />. 101.

5) Quieriry-sur-Oise. A. 741, d. 17. Sepi. 'Careciaco villa in palatio charla a Carlo basilicae
8. Diovysii data ett ; cf. DD. I, p. 102. 6) In Ann. S. Amandi (SS. I , y. H); Carlus

Idibus Octob. defunctus esse diciiur, id quod Cointius, Ann. r.ccl. V, ]>. 14. ita cum Fredtyano

23*

180 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES.

(111") (25). Chiltrudis'' quoque, filia eius, faciente consilio nofario noverce'' sue', frau-

dulenter per nianus sodalium suoruui Renuni transiif et ad Odilonem** ducem Bagoariis*'
pervenit; ille vero eam'' ad coniugium copulavit contra voluntatera vel consilium fra-
742. trum suorum. Interca rebellantibus Wascones in regione Aquitanias cum Chunoaldo
duce, filio Eudone''-^ quondam, Carlomannus atque Pippinus germani principes, con- 5
gregato exercito, Liger alveum Aurilianis ' urbem transeunt, Romanos'' proterunt, usque
Beturgas' urbem accedunt, suburbana"' ipsius igne conburent", Chunoaldo duce per-
sequentes fugant", cuncta vastantes, Lucca* castrum dirigunf atque funditus subvei'-
tunt, custodes illius castri capiunt*; etenim victores existunt, Praedam sibi dividentes,
habitatores eiusdem loci 'i sccum captivos duxerunt. Inde reversi circa tempus aiiturani, lo
eadem ' anno iterum exercitum admoverunt ultra Renum^ contra Alamannos; sederunt-
que* castra metati super fluvium Danuvii' in loco nuncupante"- ** * + +, usqucquo habita-
tores Alamanni se victos^ videntes, obsides donant^^, iura promlttunt, munera ofFerunt,
et pacem petentes, corum se dicione submittunf^.

C'-^) (26). Inde reversi, anno secundo regni eorum cognatus eorum Odilo'* dux Bagoa- 15

riorum'' contra ipsos'^ i'ebellionem excitat. Conpulsi sunt generalem cum Francis in
Bagoaria admoveri exercito; venientesque super fluvium qui dicitur Lech, sederunt
super ripam flurainis uterque exercitus, hinc inde se mutuo videntes, usque ad quin-
decim diebus. Qui tantundem^ provocati inrisionibus gentes illius, indignatione com-
moti, periculo se dederunt per loca deserta et palustria, ubi mons transiunde* nulla- 20
tenus adherat^ NoctequeS inruentes, divisis exercitibus, eos inprovisos'' occupaverunt;
commissoque proelio, praedictus dux Odilo ' , ceso exercitu suo, vix cum paucis tur-
piter ultra'' Igne' fluvium fugiendo evasit. His triumphis peractis', non sine dispcndio
multorum, tamen feliciter victores ad propria remeaverunt.

('l^) (27). Evoluto''' triennio'*, iterum Carlomannus confinium^ Saxanorum'^, ipsis rebel- 25

lantibus, cum exercitu'' inrupit; ibique captis habitatoribus, qui suo regno adfinis esse
videbantur, absque belli discrimini'' feliciter adquisivit, et, plurimos eorura Christo duce
baptizatis "^, sacramenta consecrati fuerunt?. Per idem tempore, i-ebellante Theudobaldo'',

Crtjpp. 25 — 27. 4r/. /;'• 2- 2*. r'. 2.

Cap. 25. a) inde ah h. l. niimeros editoren adiecerunt. b) ITiltmdis 4«. c) noverci sua ih; 30

nover.siit et ad, ovi. ce sue — tran 4r2. d) Dodiloiicni 4i. «'• 2. e) Baguarius 46; Baioarius 4c'' 2.

f) om. 4c2, g) Aquitaniae Ah'^*.^'^. h) Eudono ia; Theodone 4/ji-2. Theudone Ah'^*. i) Aure-
lianis 4/^'. c^. k) Romanus 4h. 1) Bitureas 4h; Bituricas 4c'- 2. m) sic ia; siiburbano rell.
n) coburent e corr. (?) 4a. o) fuga 46. p) ita 4«; dirunt 46'; diruunt rell. q) eidem locis 46;
eiusdem locis 4c' fnon 4c2J. r) eodem 4c'^ 2. s) sederunt atque 46. c'^^. t) Daniiviae 46; 35
Danuvie 4c' ; Danubii 4c2. u) in lo(!o qui nuneupatur h6. usque quo 4c*, v) vietus 46'- 2;
vinctos 4c'. w) dedef.4a. x) sumittunt 46'^ 2.

Cap. 26. a) Ilodilo 46. c'^ 2. b) Baioariae 46. c^; Baioarie 4ci ; infra Baioaria 46. c'- 2.

c) ip.sum rebellum 46'» 2. d) tandundem 46'- 2; tandem 4c2. e) mons transeunde 46'- 2; mos trans-
eundi 4c'- 2; malim pons. f) sic 4a. h. g) noctuque 4c'' 2. h) inprovisus 46'- 2. i) Hodilo 40
46. c'^ 2. k) om. 4c2. 1) proactis 46'- 2.

Cap. 27. a) eviihito pr. m. corr. evoluto 4a. b) confinio 4c'- 2. c) ifa Aa; Saxonorum rell.

d) exercitnm 46'^ 2. e) discrimine Ac^'^. f) ita 4a; baptisma 46; babtismatis 4c'; bapti.sinatis 4c2,

g) fuerint 46'- 2; fuerant 4c2. li) Teudebaldo 4a; Theodobaldo 4c' ; Theudebaldo 4c2,

compomit, ut Carlum d. 15. Octobr. mortuum, d. 22. in ecclesia S. Dionysii sepultum esse diccret. 45
Certe Fredegario maior fides habenda cst; cf. Brey.sig l. l. p. 103. 1) Sunnichildis ; cf. snpra c. 12.
2) V. supra c. 13. 15. 3) Loches. R. 4) V. Ann. Lauriss. mai. a. 742 (SS. L, p. 134).

5) ultra Rcnum Ortcnau partem Alamanniae esse, coniecit Hahn, 'Jahrbiicher' p. 24, n. 1.

6) Loci nomen excidisse videtur. 7) Tnn. R. 8) Agitur de a. 744. p. Chr. (cf. Miihlbacher,
'Regesten' L, p. 23) neqtie de a. 745, ut Hahn l. L p. 171. slatuit. 50

I

744.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARU SCHOLASTICI CONTINUATIONES. 181

filium^ (iodafredo •* duce », Pippinus cum virtute exercitus sui ab obsidione Alpium^ tur-
piter expulit fugientem; revocatoque sibi eiusdem loci ducato, victor ad propria reraeavit.

(28). Inde^ reversi praecelsi germani, sequente anno provocati* coturno Wasco- (^^'*)
norum, iterum usque ad Ligerem fluvium'' pariter adunati^ venerunt. Quod videntes
Vascones, praeoccupaverunt, pacem petentes et voluntatem Pippini in omnibus exe-
quentes^, muneratum eum, a finibus suis ut rideret^, precibus obtinuerunt.

(29). His» ita transactis, sequente anno, dum Alamanni'' contra Carlomanno !j^g ^
eorum fide*= fefellissent, ipse^ cum magno furore cum exercitu in eorum patria per-
accessit et plurimos eorum, qui contra ipso rebelles^ existebant, gladio trucidavit.

(30). His itaque gestis, sequente curriculo annorum, Carlomannus devotionis causa^ (^l")
inextinctu'' succensus *, regnum una cum filio suo Drohone'' manibus germano** suo
Pippino committenss, ad limina beatorum apostolorum Petri et Pauli Romam ob mona-
chyrio" ordine perseveratm^us ^ advenit. Qua successione Pippinus roboraturs in regno.

(31). Eodem anno * Saxones* more consueto fidem, quam germano suo promise- (117)
rant', raentire conati sunt. Qua de causa, adento'' exercito, eos praevenire*= conpulsus
est ; cui etiam reges ^ Winidorum ^ seu Frigionum •"• * ad auxiliandum uno animo con-
venerunt. Quod videntes Saxones, consueto timore conpulsi, multi ex eis iam trucidati
et in captivitate missis, regiones*^ eorum igneque' crematis, pacem petentes'', iure Fran-
corum sese, ut antiquitus mos fuerat, subdiderunt et ea tributa quae Chlotario quon-
dam prestiterant « plenissima solutione ab eo tempore deinceps esse' reddituros pro-
miserunt. Ex quibus plurima multitudo videntes se contra impetum Francorum rebellare
non posse, propriis viribus destituti, petierunt sibi christianitate'" sacramenta conferre.

(32). Quo* peracto'' temporei", Baioarii consilio nefandorum^i iterum eorum fide

Capp. 27—32. 4a. 6>- 2. 2*. ^1. 2.

Cap. 27. a) filiu:, una Uit.ras. 4a; filiam ib'^- ^* ; filio 4c^. b) Godafredi 4&J- ^.

Cap. 28. a) provocato 46; provocatis ^c^- ^. b) flunicn 46. ci- *. c) adunatur 46'; adu-

nantes 4c'- ^. d) exsequentes 46. c'; obsequentes, pr. m. superscr. vel ex ^c^. e) rederit 46';
rediret 46*. c'- *.

Cap. 29. a) versu ineunte 4a. b) Alamania 46' ; Alamannia 4c'- ^. c) fidem 4«.

d) ipsi 46'- 2. e) rebcllis 46'- ^.

Cap. .30. a) causam 46'- '■*. c'. b) incxtincto successus 46. c) Drogonc 4c'- *. d) gcrmani

sni Pipini 4c'- ^. c) monacyrio 46'- *. c'- ^. f) pcrseveraturos 46'- *. g) roboratus 46. c' (^tion ic^),

Cap. 31. a) Saxonis 46, ul infra. b) sic Aa. b (pro attento = directo) ; adunato exercitu 4c'-*.

c) pervenirn 46. d) regis 46'- ^. e) Winodorum 4a. f) ila ia. c' fuhi bis scr.). c^; Frigio-

nem 46'- 2. g^ messi 46'- ^. h) rogionis 46'- *. i) ignique 46. k) petcntis 46'- ^. 1) sc
adil. 4c'- 2. m) christianitatem 462-**; christianitatis 4c'- ^.

Cap. 32. a) versu ineimte 4a. b) peracta 46.

1) Alamanniae. R, 2) Vosagos rnontes Ruinart et Ilahn, 'Jahrbiicher' p. 66. 191.

inlellexerunt, ai de Alpibus Suevieis ('schwubische Alb') h. l. agi vidit Baumann; cf. quae Mcyer .
V. Knonau acripnt in 'Anzeigcr fiir Schweizeriache Geachichte' 1881, p. 374. 3) Ilaec post

rebellionem Alamannorum a Carlomanno sedatam (c. 29j yesta ease, censuit Ilahn, 'JahrbiCchcr'
p. 83 aqq. 4) Cf. Einhart. V. Karoli c. 2: Karloinannus, incertum quibus dc causis, tamcn

videtur quod amore convcrsationis contemplativae succensus, operosa temporalis rcgni ammini-
Htrationc relicta, Romam se in otium contulit. Accipitur incxtinctu pro instinctu, id cxpoliare
pro «poliarc in codd. dreg.; cf. SS. R. Merov. I, p. 928, 5) V. Waitz, 'VG.' Iin, p. 48.

0) Immo aequente anno 748; cf. Miihlbacher, 'Regesten' I, p. 28. 7) V. supra c. 27.

8) De hoc loco v. Ilahn l. l. p. 218. 9) Cf. aupra IV, 74; Quingcntas vacca» infcrcndaiis

annis aingolifl a Chlothario seniore ccnsiti reddcbant. 10) Kxpcditioncm liaioariam a. 749.

fnrtaTu eaae, cenauit Milhlbacher, 'licgeatcn' I, p. 28. 11) (Jriphonem et Saxonum ct llaioa-

ri<rrum rebellionia auctorem Childcbrandua rHiyioHc tacuit; cf. Ilahii, 'Jahrbiichcr' p. \\(\. Mortem
riuB Nibelungua infra c. 30. narravit.

182 CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIONES.

fefellunt et contra praefato principe eorum fide mentiti sunt. Qua de re, commoto exer-
cito, cum magno^ agmine apparatu eorum patrias peraccessit'', Ipsi vero terrore con-
pulsi, ultra fluvium Igni cum uxores'^ ac liberis eorum fiigientes, et memoratus princeps
super ripam Igni castra metatus, navale proelium*' praeparavit, qualiter eos ad interni-
tionem persequeref. Quod*^ videntes Bagoariis, eorum viribus se auxiliare non posse, 5
legatos'' cum munera multa transmittunt et in eius dicione se subdant' et sacramenta
vel obsides donant, ut ne ulterius rebelles'* existant. Ipse vero duce Christo cum
magno triumpho in Frantia' ad propria sede feliciter remeavit; et' quievit teiTa a""
proeliis annis duobus.

(33). Quo tempore una cum consilio et consensu omnium Francorum missa rela- lo
tione ad sede apostolica^, auctoritate praecepta*, praecelsus Pippinus electione totius
Francorum'' in sedem regni cum consecratione episcoporum et subiectione principum
751, Nov. una cum regina Bertradane, ut antiquitus ordo deposcit', sublimatur in regno*.

(34). USQUE» NUNC INLUSTER VIR CHILDEBRANDUSi' COMES, AVUN-
CULUS PRAEDICTO'^ REGE PIPPINO, HANC HISTORIAM VEL GESTA FRAN- n
CORUM DILIGENTISSIME SCRIBERE PROCURAVIT. ABHINC AB INLUSTRE
VIRO NIBELUNGO, FILIUM IPSIUS CHILDEBRANDO, ITEMQUE COMITE,
SUCCEDAT AUCTORITAS.

753 (^^)- His^ transactis, sequente anno* iterum Saxones^ eorum fidem, quod<= prae-

fato rege'' dudum promiserant, solito more iterum rebelles'' contraf ipso existunt. Unde 20
et Pippinus rex ira commotus, commoto? omni exercitu Francorum, iterum Renum''
transacto, Saxonia* cum magno apparatu veniens, ibique eorum patria maxime' igne
concremavit; et captivos tam viris'' quam feminis' cum multa praeda ibidem fecisset et
plurimos Saxones ibidera prostravisset. Convidentes ■" Saxones, penitentia commoti, cum
solito timore clementia regis petunt, ut pacem eis concederet, et sacramenta atque 25
tributa multa" maiora", quam antea promisserantP, redderent et numquam ultra iam
rebellesi existerent. Rex Pippiuus Christo propitio cum magno triumpho iterum ad

Capp. 32. 33. 4a. b^- ^- ^\ c«- ^. Cap. 34. 4a. Cap. 35. 4a. fti- 2. 2*. c^. i.

Cap. 32. a) magna 46. b) proaccessit 46i- *. c) uxores (?) corr. uxoribus 4a; uxoris

hac 46'- 2. d) pr(a)emium 46. e) persequeret (?) m. al. corr. persequeretiir 4a; prosequerit 46. so

f) Quo 46. c> (non ic^. g) Baioarii 46. c'- ^. h) legatus 46'- ^. i) subdunt 4ci- ^. k) rebellis 46'- *.
1) Fantia 46i- ^; Francia 4ci- K m) ad 46'- ^.

Cap. 33. a) percepta 4c'- ^. b) Franci 46; Franciae 4ci- ^.

Cap. 34. a) Usque (versu ineuntej — auctoritas 4a tantum praebet. b) Childebrand 4a.

c) pdict: reg: Pippin: 4a. 35

Cap. 35. a) His versu ineunte 46. c*- ^. b) Saxonis 46'- ^. c) quam 4c*. d) regi 4c'- *.
e) rebellis 46i- *. f) c. i. om. 4a. g) commotu 46'- ^. c*. h) Reno 46^. c*. i) maximae 46i- *.
k) viros 4c2. 1) feminas 4a (?). m) quo videntes 4ci; qfl videntes ic^. n) om. 4a. o) maiore
461-2. c'; maiore 4c2. p) sic 4a. q) rebellis eiisterunt ib^- ^.

1) Et q. t. a. p. a. d. c. 3». repetita sunt; cf. Hahn, 'Archiv' XI, p. 828. Quievitque 40
terra a proeliis los. 11, 23. 2) Cf. clausulam quae dicitur de Pippino, SS. R, Merov. I,

p. 465.- Pippinus rex pius per auctoritatem et imperium sanctae recordationis domni Zacbariae
papae et unctionem saucti chrismatis per manus beatorum sacerdotum Galliarum et electionem

omnium Franchorum in regni solio sublimatus est. 3) Ann. Laur. mai. a. 750; Pip-

pinus secundum morem Fraucorum electus est ad regem (SS. I, p. 138J, Cf. Waitz, ^VG.' III'^, 45
p. 64; Hahn, 'Jahrbiicher', p. lil. 4) K Sickel in 'Forschungen zur Deutsch. Gesch.' IV,

p. 440 sqq. f>) Annum non satis accurafe indicatum esse, censuit Sickel l. L p. 451. 6) De
hac expeditione v. Ann. Laur. mai. a. 753 (SS. I, p. 138j,- Oelsner, 'JaJtrbUcher' p. 77.

CHRONICARUM QUAE DICUNTUR FREDEGARII SCHOLASTICI CONTINUATIOXES. 183

Reno ad castro cuius nomen est Bonna» veniens. Dum haec ageretur, nuntius veniens
ad praefato'' rege ex partibus Burgundie, quod gerraanus ipsius rege<= nomine Gripho'',
quod dudum« in Vasconiaf ad AVaiofario principe confugium fecerat, ads Theudoeno''
comite' Viennense seu et Frederico Ultraiurano '^ comite, dum partibus' Langobardie
peteret et insidias contra ipso praedicto rege pararet, Maurienna urbem"" super fluvium
Arboris ' interfectus est". Nam et ipse" superscripti comites in eo proelio pariter inter-
fecti sunt.

(36). Per Ardinna" silva ipse rex veniens, et'' Theudone'^ villa ^ publica super (119)
Mosella resedisset, nuntius ad eum veniens, quod Stephanus papa partibus Rome cum
magno apparatu et multa munera, iam raonte love» transmeato"*, ad eius properaret
adventum, Haec audiens rex, cum gaudio et laetitia et ingente*' cura recipere eum
praecepit et^ filio suo Carlo ei obvius ire? praecepit, qui usque ad Ponteugone''-* 754,ian.6.
villam publicam ad eius praesentiam' adducere deberet. Ibique Stephanus papa Ro-
raensis ad praesenti